TO TEŻ SĄ ZABYTKI
N
iewtajemniczonemu w zagadnienia zabytkoznawczo-konserwatorskie mieszkańcowi Warszawy niełatwo być może uwierzyć w to, że warszawskie Stare Miasto po totalnym zniszczeniu w czasie drugiej wojny światowej kryje w swoich murach jeszcze niejedną pamiątkę z architektonicznej przeszłości. Oprócz fragmentów dekoracji kamiennej w postaci odzyskanych z gruzów nielicznych portali z wyraźnymi śladami po pociskach, u podnóży niektórych staromiejskich kamienic zwracają uwagę niewielkie odcinki metalowych rur o średnicy około 50-60 mm. Tkwią one przy ul. Nowomiejskiej 4, Wąski Dunaj 4/6/8, ul. Piwnej 44, ul. Jezuickiej 4 oraz w prawej ścianie przejazdu bramnego pod dzwonnicą katedralną. Po porównaniu tychże miejsc z ich wizerunkami utrwalonymi na starych fotografiach zauważyć można, że przed wojenną zagładą umiejscowione były tam na przyściennych konsolach gazowe latarnie, do których gaz płynął metalowymi rurami, poprowadzonymi po powierzchni tynkowanej ściany. Są więc to bez wątpienia pozostałości po dawnej gazowej instalacji oświetleniowej służącej mieszkańcom do 1944 r. Podobnie jak uchwyty do wiązania końskich uzd czy zachowane jeszcze w bramach wielu śródmiejskich kamienic metalowe i kamienne
Relikty warszawskich
latarni gazowych
..........................................................................................................................................
pachołki i odboje, wymienione fragmenty przewodów gazowych również stanowią integralną część wyposażenia elewacji i podkreślają ich autentyzm. Należy zatem otoczyć je opieką konserwatorską, chroniąc od zagłady, na jaką mogą być narażone przez nieświadomość wykonawców przyszłych prac remontowo-restauracyjnych. Niepokój ten wydaje się uzasadniony, gdy przypomnimy sobie prace remontowe elewacji dawnego klasztoru augustianów przy ul. Piwnej 8/10, w trakcie których usunięty został niewielki
fragment rury gazowej wystającej nieznacznie na styku ściany budynku i chodnika. Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że odcinki rur przy ulicach: Piwnej, Nowomiejskiej i Wąskim Dunaju należą do najstarszych reliktów staromiejskiego oświetlenia, bowiem oświetlenie gazowe pojawiło się tu już w 1857 r. Na przykład fragment rury przy Wąskim Dunaju 4/6/8 jest przypisany latarni utrwalonej przez Józefa Pankiewicza w 1892 r. w pracy pt. „Zaułek nocą. Wąski Du-
2
3
4
5
1 1-5 | Fragmenty gazowych rur przy ulicach: Nowomiejskiej 4 (1), Wąski Dunaj 4/6/8 (2), Piwnej 44 (3), Jezuickiej 4 (4) i w ścianie przejazdu bramnego pod dzwonnicą katedralną (5) w Warszawie ................................................................................
Spotkania z Zabytkami
5-6 2010 |
53