ZABYTKI W KRAJOBRAZIE
ZABYTKI W K
razziańską kamienicę Mikulskiego na rogu ulic Senatorskiej i Bielańskiej, charakterystyczne reliefy alegoryczne znajdują się np. na elewacjach pałacu Mostowskich czy Staszica. Jeżeli pałac w Horodyszczu rzeczywiście wyszedł z pracowni Corazziego, to musiał być to jeden z pierwszych projektów przybyłego do Królestwa Polskiego w 1818 r. włoskiego architekta. Pałac otoczony był regularnym parkiem, datowanym na XVIII w. Sugeruje to istnienie jakiegoś wcześniejszego obiektu, poprzedzającego
3 sokich cokołach. Znaczną jego część na piętrze zajmuje wielki portfenetr, prowadzący na wysunięty balkon, otoczony również metalową, ażurową balustradą. Obie elewacje – zarówno frontowa, jak i ogrodowa – są siedmioosiowe. Kondygnacje między parterem i piętrem oddziela gzyms kordonowy, natomiast nad drugą kondygnacją elewacje wieńczy ozdobny gzyms kostkowy. Parter budynku, z wyjątkiem elewacji frontowej, ma delikatne boniowanie, natomiast front ma na narożach fakturę imitującą kamienne, rustykowane obramowania. Okna pałacu mają w większości kształt prostokątów z gzymsami lub są zamknięte półkoliście. Dach budynku jest wysoki, czterospadowy, urozmaicony półkopułą nad ryzalitem ogrodowym. Według ekspertyz, dokonanych w 1965 i 1979 r. przez Pracownie Konserwacji Zabytków PKZ, pierwszym pomieszczeniem pałacu był hol, a za nim znajdował się owalny salon z widokiem na ogród. Budynek miał dwie klatki schodowe: jedną, przylegającą do portyku i holu, drugą w westybulu. W trakcie tylnym pałacu pokoje umieszczono w amfiladzie. Na piętrze był podobny układ pomieszczeń − salon od frontu oraz trakt tylny połączone w jedną całość otwartymi
38
| Spotkania z Zabytkami
przejściami (zamurowanymi w latach 1939-1944), owalna sala balowa i mniejsze salony po bokach. Sufity architekt ozdobił profilowanymi gzymsami i rozetami. W najwspanialszym pomieszczeniu pałacu − sali balowej na piętrze znajdował się okrągły piec kaflowy oraz klasycystyczny kominek z okładziną z marmuru carraryjskiego, na którego parapecie stała uszkodzona, pozbawiona głowy, marmurowa rzeźba orła (?). Autorem tej eleganckiej willi wiejskiej jest prawdopodobnie Antonio Corazzi. Wskazują na to m.in. podobieństwa do jego warszawskich dzieł: cofnięty portyk kolumnowy pałacu przypomina istniejącą do 1944 r. Co3 | 4 | Obecny widok elewacji frontowej (3) i jej fragment – okno z alegorycznymi reliefami geniuszy (4) 5 | Ryzalit elewacji ogrodowej pałacu – stan obecny (zdjęcia: 2-5 – Artur Bojarski)
.......................................
3-4 2010
5
4 obecną siedzibę; mógł to być dwór (w parku jest płaski nasyp, być może kryjący fundamenty), usytuowany w pobliżu lub w miejscu pałacu. Elementem dawnej kompozycji parkowej jest widoczna jeszcze dzisiaj alejka dojazdowa oraz szeroka (zarośnięta) aleja lipowa za pałacem. Na drzewostan parku składają się m.in. lipy, kasztanowce, jesiony. Przez około 100 lat zespół pałacowy należał do gospodarującej mająt-