ZABYTKI W K
ZABYTKI W KRAJOBRAZIE
5 drugi zaś prezentuje veraikon. Jest to element o tyle ciekawy, że dość nielicznie spotykany we wnętrzach sakralnych. W bazylice nowomiejskiej natomiast są jeszcze dwa inne rzeźbiarskie przedstawienia veraikonów – w nawie południowej, tuż nad wyjściem (również prezentowany przez anioła), oraz w ołtarzu w kaplicy Działyńskich. Kaplica grobowa Działyńskich, możnego rodu pochodzącego z Działynia w ziemi dobrzyńskiej została dobudowana do południowej nawy bazyliki około 1600 r. Zwraca uwagę zarówno z zewnątrz, gdyż jej elewacja została pokryta sgraffitem, jak i wewnątrz. Tu znajduje się nie tylko wspomniany renesansowy ołtarz w for-
mie serliany (pochodzący również ze spalonego klasztoru łąkowskiego) z przedstawieniem sceny „Ukrzyżowania” i veraikonem, ale również marmurowy nagrobek wojewody Mikołaja Działyńskiego (datowany na 1604 r.). Nagrobek ten należy do popularnego typu nagrobków z postaciami klęczącymi i niekiedy jest przypisywany warsztatowi van den Blocków (konkretnie Abrahamowi van den Blocke). Wojewoda, podobnie jak krzyżacki rycerz ze starszej o ponad 200 lat płyty znajdującej się na drugim końcu tej samej nawy, został przedstawiony w pełnej zbroi. Klęczy przed krzyżem, zatopiony w modlitwie. Ciekawa jest scena rozgrywająca się w tle – z otwartej bramy miasta wychodzi tłum żołnierzy oraz Chrystus dźwigający krzyż. Nie jest to jednak Jerozolima, gdyż na wzgórzu za miastem widać wiatrak. Jeśli przyjąć, że jest to symbol Niderlandów, to z dużo większą pewnością można nagrobek przypisać Abrahamowi van den Blocke rodem z Niderlandów. O tym, że nagrobek wyszedł spod dłuta tego artysty, świadczyć może również podobieństwo opracowania figury Mikołaja Działyńskiego do figur przedstawionych przez van den Blocka w nagrobku rodziny Kosów w katedrze oliwskiej. Do renesansowo-barokowego wystroju bazyliki nowomiejskiej należy również seria ołtarzy bocznych, m.in. ołtarz patrona kościoła – św. Toma-
6
36
| Spotkania z Zabytkami
3-4 2010
7 5 | Szymon z Cyreny – fragment grupy Dźwigania Krzyża (1420-1430) 6 | Cykl gotyckich malowideł w prezbiterium 7 | Płaczący anioł z veraikonem przy łuku tęczowym
(zdjęcia: Karolina Pszczółkowska)
................................................................................
sza z obrazem utrzymanym w duchu siedemnastowiecznego malarstwa niderlandzkiego, ośmioboczna ambona datowana na około 1650 r. z baldachimem zwieńczonym gotycką figurą przedstawiającą Chrystusa umęczonego czy też późnorenesansowy chór organowy z figurami św. Michała Archanioła, Dawida i trąbiących aniołów. Niektóre elementy wyposażenia kościoła, jak np. szesnastowieczny ołtarz szafiasty z przedstawieniem Marii z Dzieciątkiem oraz świętych postaci, znajdują się w muzeach diecezjalnych (m.in. w Pelplinie). Nie jest już również eksponowana w kościele wspaniała, wielkich rozmiarów chorągiew pogrzebowa wojewody Jana Pawła Działyńskiego (z około 1640 r.) ze scenami z życia zmarłego. Do niedawna zawieszona była pod sklepieniem nawy głównej, jednak delikatny splot materiału nie pozwala na dalszą ekspozycję w warunkach kościelnych. Mimo to kościół św. Tomasza w Nowym Mieście Lubawskim nieustannie zachwyca zarówno tych, którzy znają go od lat, jak i tych, którzy go odwiedzają tylko na chwilę. Karolina Pszczółkowska