eNONGQAI Vol 5 No 5

Page 1

1


Contents TO ALL FUTURE CORRESPONDENTS ................................................................... 5 WELCOME: WELKOM ............................................................................................... 5 EDITORIAL / REDAKSIONEEL ................................................................................. 5 

Hoe sê ons dankie? ...................................................................................... 5

Onbekend maak onbemind ........................................................................... 6

Medalje vir Koevoet-lede ............................................................................... 7

Sonder hulle? ................................................................................................ 7

Polisie-flieks .................................................................................................. 7

AFRICA POLICE JOURNAL ...................................................................................... 7 PRESERVATION & HERTITAGE .............................................................................. 8 OUR OLD CID / ONS VOORMALIGE KOD ............................................................. 10 PERSONALIA VANAF 01 APRIL TOT 30 APRIL 2014: OPGESTEL DEUR JOHAN JACOBS ................................................................................................................... 13 

Afsterwe ......................................................................................................... 13

Siekboek......................................................................................................... 14

Verjaarsdae .................................................................................................... 14

Kennisgewings en reünies.............................................................................. 15

Verlowings, huwelike en geboortes ................................................................ 15

Allegaartjie ...................................................................................................... 16

OUR CID / ONS KOD............................................................................................... 17 

RSA: MOORD- EN ROOFTAKKE DEUR GENL MAJ SUIKER BRITZ........... 17

Mandaat M & R .............................................................................................. 18

Wie is Suiker Britz? .................................................................................................. 20 MAJOR GEORGE EASTON: FOUNDATION MEMBER: MURDER & ROBBERY SQUAD: WESTERN CAPE DIVISION: BRIG HB HEYMANS .................................. 23 

Pen sketch of Maj George Easton .................................................................. 23

Reprint ............................................................................................................ 25 

Photographs ................................................................................................ 27

Press cuttings Lipperd-case ........................................................................ 29

1918: CID JOHANNESBURG .................................................................................. 33 A serious but humorous official letter by Dep Comm Kenneth R Vachell ............. 36

2


1913: MAJOR TE MAVROGODATO: 1ST CID CHIEF OF THE UNION OF SOUTH AFRICA. ................................................................................................................... 38 VINGERAFDRUKKE: HENNIE LOCHNER .............................................................. 38 

Beskrywing .................................................................................................. 40

Plekke waar vingerafdrukke gevind word .................................................... 40

Hoe lyk ʼn vingerafdruk ................................................................................ 40

Om wat mee te maak .................................................................................. 40

Vorm ........................................................................................................... 40

SPEURDERKURSUS VIR OFFISIERE: KOL PHILLIP MALHERBE........................ 41 DIE ROOFREAKSIE EENHEID – KAPT ‘TINY’ NORTJE ........................................ 44 PIET DROSKIE: HOOFSTUK 11 – EENHEID 6: HEIN KILIAN EN ANEMARI JANSEN ................................................................................................................... 50 BRITISH ACTORS MATTHEW MARSH AND NOMA DUMAZWENI VISIT EUGENE ALEXANDER DE KOCK .......................................................................................... 57 5 APRIL 2014: KOEVOETKRANSLEGGINGSEREMONIE : VOORTREKKERMONUMENT ................................................................................. 58 

Kol JJ “Diecks” Dietrichsen: Koevoet Muur van Herinnering: 5 April 2014 ..... 58

Mnr Marius Brand se skriflesing en gebed ..................................................... 61

Kol Roelf Maritz se rede ................................................................................. 64

NAMIBIA: SWA-TF & KOEVOET ............................................................................. 67 TOEKENNING AAN KOL JJ DIECKS DIETRICHSEN: KOEVOET .......................... 69 WYLE SERS BOOM OLIVIER: PHILLIP MALHERBE ............................................. 69 WAT SÊ DIE REG? .............................................................................................. 72 Onskuldig geag tot skuldig bevind? Dr Jannie de la Rey ...................................... 72 SOUTH AFRICAN DEFENCE FORCE / SUID-AFRIKAANSE WEERMAG ............. 74  Grafte herstel: Lt Freddie Zeelie, LWD, en Skutter Athur Froneman (Alberton): Koos van der Merwe via Anemari Jansen ............................................................ 74 Grafskending ..................................................................................................... 78 

We were called out to uplift Recces who were under 'severe pressure'. ........ 80

ʼn Koerant na die Hemel: Lt-kol MJJ van Rensburg (SALM) ........................... 86

SAAF: Lt EJ van Heerden (Mosquito Pilot): MR Ferreira ................................ 87

MEDALS: BRIG-GEN DEON FOURIE ..................................................................... 88 Decorations and Medals: How, Where and What to Wear? (Brig Gen Deon Fourie) 90

3


Abbreviated Precedence Table of New Honours & Others That Currently May still be awarded to Members of the SANDF (Brig Gen Deon Fourie) .......................... 93 DR DAWID LOTTER: SA LËER ............................................................................... 95 

Was ek maar jou Geweer: Dawid Lotter ...................................................... 96

Wie is Dawid Lotter? ................................................................................... 97

Hulpkreet na Begrip .................................................................................... 98

OUR HERTIGE: ONS ERFNIS ................................................................................ 99 JAN VAN RIEBEECK (21 APRIL 1619 – 18 JANUARIE 1677) ............................ 99 

Van Riebeeck se Gebed ........................................................................... 101

Van Riebeeck se Gelofte .......................................................................... 102

RACHEL ISABELLA (TIBBIE) STEYN ................................................................ 102 NEDERLANDSE AMBULANSDIENS: DR BIERENS DE HAAN ........................ 105 ANGLO-BOERE OORLOG: PENKOPPE – KINDERVEGTERS VAN DIE BOEREOORLOG II: EDUAN LIEBENBERG NAUDE......................................... 106 POLISIE-FILMS: HBH ............................................................................................ 110 FICTIONAL COPS SHOULD BE CLEAN-LIVING AND NOT DO THE JOB OF 40 MEN, SAYS POLICE CHIEF IN ATTACK ON HEAVY-DRINKING CHARACTERS SUCH AS REBUS .............................................................................................. 110 ZARP, SAC, TP & SAP: SPELONKEN-GEBIED: CHARLES LEACH .................... 113 AN OVERVIEW OF USA LAW ENFORCEMENT: BEN KRUGER USA ................ 117 HUMOUR IN UNIFORM ......................................................................................... 122 Police dogs: Polisiehonde ................................................................................... 122 BOOKS : BOEKE ................................................................................................... 125 We fear Naught But God – Paul Els ................................................................... 125 Notice ................................................................................................................. 125 Koevoet: The Men Speak- Jonathan Pittaway .................................................... 125 POSSAK ................................................................................................................ 126 Prof Gerhard Dekker (Oud-handelstak) .............................................................. 126 VAN STRAATEN-SAAMTREK ............................................................................... 127 DRIE BROERS SE TOER : ROBERT BRAND ...................................................... 128 OOR ‘N KOPPIE KOFFIE ...................................................................................... 130 Die lewe bestaan uit aangename en onaangename episodes ........................ 130 Sterk-Hans ...................................................................................................... 131 OP RISIKO VIR NIKS? EK VRA OOK NIE VIR GELD NIE ................................ 131 4


WAT DINK ONS LESERS? .................................................................................... 133 

KONTAKBESONDERHEDE ..................................................................... 133

ANNEXURE / BYLAAG .......................................................................................... 134 SOUTH AFRICAN MILITARY HISTORY SOCIETY (CAPE TOWN): JOHAN VAN DEN BERG ......................................................................................................... 134 Empire, War & Cricket in South Africa: Logan of Matjiesfontein: Dr. Dean Allen 143

TO ALL FUTURE CORRESPONDENTS This condition must be placed at the end of your article: "The author of this article shall indemnify and hold harmless eNongqai and its publishers from any and all third-party claims, proceedings, actions, expenses, and damages (including attorney fees) in connection with a breach or alleged breach of the representations and warranties made in this article." This is not a literary magazine, but a magazine by and for veterans of the SA Security Forces; we want to capture the words and moods as written by our former veterans. Beware: L

WELCOME: WELKOM Welcome to this ill-fated edition and second attempt of this month’s edition of the eNONGQAI. It is entirely my own fault – I forgot to save the day’s work. This “new” edition will not be the same as the first edition which was unfortunately lost in cyber space. These things happen and one has learnt over the years to expect the good and the bad. However consider yourself entirely welcome, go and pour a cup of coffee and enjoy this edition with us. We will take you on a tour along memory lane. This edition is dedicated to the men of the CID – the Criminal Investigation Department as we knew it in the old days.

EDITORIAL / REDAKSIONEEL From the desk of Hennie Heymans  Hoe sê ons dankie? Hoe meer ek dink, hoe meer kom ek agter dat ons almal in hierdie land so baie verskuldig is aan so ‘n klein groepie uitgesoekte beamptes, amptenare en dieners. Hierdie klein groepie lojale manne en vroue behoort aan ‘n amorfe, uitgelese groep mense. Lede van diè groepie manne en vroue is nie almal geïdentifiseer nie. Ons moet hulle navors en met die hand uitsoek. 5


 Onbekend maak onbemind Dit sal ‘n goeie begin wees om eers te kyk wie val in hierdie kategorie van polisieman, soldaat en inligtingsman. In die nasionale veiligheidsopset, wet en orde gemeenskap is daar drie hoof kategorieë: Inligting, operasies en kommunikasieaksies: -

-

-

-

-

-

-

Beriggewers wat te midde lewensgevaar inligting aan hul hanteerders oorgedra het wat die lewe van mense gered het en wat bygedra het tot die algemene rus, vrede en kalmte in die land. Ons sal ook nooit ons beriggewers openbaar nie; hulle weet wie hulle is. Hoe sê ons dankie? Inligtingsbeamptes van die staat – diplomate, polisie, weermag (met inbegrip van ons militêre-industriële nywerheid) en lede van die nasionale intelligensiediens wat alleen in vreemde lande vooraf geteikende organisasies ingesypel het en dan die verlangde inligting bekom het. Daardie inligting het lewens gered en ‘n verskil gemaak. Selfs ons toerusting en uitrusting het ons ‘n groot voorsprong gegee. Dit het die positiewe ingesteldheid van ons manne verhoog. Baie van die inligting is vandag nog geheim of so sensitief dat ons dit nie kan openbaar nie. Ons ken helde wie se heldedade nooit geopenbaar kan word nie. Navorsers met inbegrip van wetenskaplikes in diens van die staat wat bygedra het om ‘n verskil te maak. Beamptes in diens van die WNNR, die spoorweë, Krygkor, die Raad op Atoomkrag, Ukor, Forensiese wetenskapslabratorium en ander uiters geheime navorsingsinstelling. Onder navorsers sluit ek ook ons ondersoekers, ons speurders – die Nederlanders noem ‘n speurder ‘n rechercheur en dis vir my so beskrywend. Agente van beïnvloeding – mens dink hier aan mense wat te midde van risiko – plaaslik en internasionaal - tog gehelp het om ons saak te bevorder. Ek is bewus van sulke helde. Helde van die Koue oorlog – onwillekeurig dink mens aan adv John Vorster, mnr PW Botha, pres Ronald Regan en Dame Maragret Thatcher. Kyk mens na die groot prentjie: Het hulle te midde van liberale opinie ‘n deurslaggewende rol in die Koueoorlog gespeel en internasionale kommuniste tussen die oë geslaan. ‘n Tegniese uitklophou? Mnr Vorster en mnr Botha het vasgestaan en storms trotseer en tog Suidwes-Afrika op ons terme oorhandig. Ons vegters – ons dink aan ons chopper-vlieëniers en hul bemanning, ons ander vlieëniers, ons matrose op ons skepe en duikbote, ons soldate en ons recce’s (rekkies), ons fantastiese mediesedienste wat ook onder gevaar ons troepe en polisie behandel het en afgevoer het na 1 Mil Hospitaal en daar versorg het. Ons polisie met inbegrip van die spoorwegpolisie – ons het lede gehad in die bomopruiming, spesiale taakmag (SAP & SASPOL), dapper manne wat geen duim teruggestaan het, ons het die TIN-eenhede, die onluste-eenhede waar ‘n paar man teen groot skares moes optree, Koevoet se inligting- en 6


gevegspanne, die destydse Republikeinse Intelligensiediens, ons RS-manne, veiligheidsmanne, speurders van die kriminele afdeling, moord en roof, roofreaksie-eenheid, anti-kaperseenheid en so kan mens aangaan. Oral het ons helde gehad wat ‘n verskil gemaak het. Gaan sit en dink daaroor. Hoe sê mens dankie? Ons is soveel verskuldig aan ‘n klein groepie toegewyde mense.  Medalje vir Koevoet-lede Genl Sterk-Hans Dreyer meld dat daar nie ‘n gepaste medalje vir Koevoetlede was nie. Min lede van Koevoet, of van die SAP, is vereer vir dapperheid omdat die mense elke dag gevare getrotseer het en dat hulle feitlik almal dapper was. [Meer SAW-lede het medaljes in Koevoet-operasies gekry as Koevoet-lede self.]  Sonder hulle? Dan het ons in die nasionale veiligheidsopset diegene gehad wat kleurlose take verrig het. Die hekwagte, die wagte in torings by nasionale sleutelpunte, die bestuurders van ambulanse en brandweervoertuie diegene aandiens by die selle of petrolpomp. Die manne wat klerasie voorsien het en die werktuigkundiges, lede van die boutak, radiotegnici en die orkes. Wat van die dosente en instrukteurs by basiese- en gevorderde opleiding? Ek kom tot die gevolgtrekking dat almal ewe belangrik is. Vir elke vegter, vir elke spioen is daar ‘n hele duisternis van ondersteuningspersoneel en klerke. Vermaaklikheidskunstenaars en musikante met inbegrip van Springbok Radio en LM Radio. Personeel moet vakansiebonus kry, mediesevoordele en eise moet uitbetaal word en ... en... en moet net nie die man wat die teemaak vergeet nie! EN dan ons meisies, ons gades en kinders.  Polisie-flieks 'The rules and laws are there for a reason. It's not heroic to step outside the law. We shouldn't do that. We're the police', so sê ‘n kommissaris in Engeland.

AFRICA POLICE JOURNAL Why the trouble with an AFRICA POLICE JOURNAL? The answer is quite simple: In the eNONGQAI we focus on the police and our security forces in South Africa pre-1994. In other words we focus on our national security heritage. Pliny the Elder apparently wrote: “Ex Africa aliquid nova;” meaning there is always something new out of Africa. Africa is a wonderful and dynamic continent, called the cradle of mankind. It’s a beautiful continent from the Cape to the pyramids of Giza in Egypt. Like all other places in the world we also have our share of poverty, hunger, blood, sweat and tears.

7


Africa south of the Sahara was not colonised by the Greeks and the Romans because of horse sickness1. Europeans only came to Africa later because the spice route overland was blocked. The Portuguese navigators tried to find a way to the east – either trying to circumnavigate the globe to the east or via the west as the world was an unknown globe - (i.e. today we have the “West Indies”). The Spaniards were more interested in the wealth of South America while the Portuguese, the French, the Dutch, the Belgians and the Germans colonised Africa after the seaway to the spices in the east was found. Apart from spices, gold and ivory the new world that was discovered needed slaves. Slaves date back to Biblical and Roman times. Then gold was discovered in Africa and the richest men the world has seen were the Rand Lords – that was before the discovery of oil. Back to policing; apart from colonization, criminals also flocked to Kimberley and the Witwatersrand. The various countries like Britain, Germany and Portugal left their mark on the police on the continent. Thus in the AFRICA POLICE JOURNAL we discuss police matters in the whole of Africa including the new South African Police Service. We feel is not in the eNONGQAI’s best interest to mix the old South African Police and the new South African Police Service. It is two different entities incomparable to one another.

PRESERVATION & HERTITAGE For understandable reasons the various police museums of the new South African Police Service do not focus on the Colonial or Apartheid South Africa Police Forces except to vilify the past. The good of the past is ignored. The bad is publicized; I was quite shocked to visit the main police museum in Pretoria – our heritage is ignored. Understandably the focus is on Sharpeville (there spelt SHARPVILLE when I visited the place) and there is a whole section focusing on torture. Man’s inhumanity to man over the years is well documented; one should bear in mind that in the New South Africa man’s inhumanity to man continues unabated. Nobody has a magic wand! Our focus is to try and preserve the good that occurred in the past without glorifying the past! Note the subtle difference. Yes bad things happened in the past and it is our duty to explain the good, the bad and the ugly! We must not DEFEND we must explain the past. Sharpeville is without doubt the most cataclysmic event in our recent history. Or is it? Why is it said so?

1

See Child, D: SAGA OF THE SOUTH AFRICAN HORSE, Howard Timmins, Cape Town, 1967: p 5 and further - HBH

8


What about the 1906 Mbambatha Rebellion? How many killed? Oh you know! [Or the Bullhoek episode or the 1922 Red Revolt on the Rand.] Surely there are more than one side to the events that took place at Sharpeville? Have we lost all objectivity? (Remember the truth is like a lion, once set free you don’t have to defend it.) Marikana? I know the matter is sub judice but allow me one comment. I have been in riots. Take cognisance that a policeman is armed by the state for a very good reason. He is an armed representative of the State. Yes, people have the right to protest; they can’t protest in the bush or in the open veld. No, they have the right – with obligations - to protest in public! When doing so they must behave and comply with the rules of the game (or is it a play?) Remember a hundred years ago my people, the Boers, protested peacefully albeit with their arms only 12 years after the Anglo-Boer War – it was our way of expressing our disagreement with the government. What happened? The South African Police took appropriate action and rebels were shot, killed and arrested. Gen Koos de la Rey was shot at a police road block after giving the driver instructions to ignore the police. Our Boer leaders, like the heroic Gen CR de Wet, were imprisoned and Comdt Jopie Fourie – a Captain in the ACF was shot after being found guilty by a Field Court Martial. So the lesson is: The police (and the Defence Force if there are not enough police) are “armed and dangerous”. For the same token the Zulu can’t peacefully protest brandishing their weapons. Neither can veterans today march with their former arms – whether cultural or conventional. The point is: In order to be free you have to obey the law! 2 Obey the police but remember the police cannot and will not allow anarchy – so heed to the police when they implore you to disperse peacefully! Or when the police say: “No weapons!” History is full of accounts where the police and the army have fired on protestors; it did not only happen at Sharpeville.

2

Marcus Tullius Cicero:"We are in bondage to the law in order that we may be set free"

9


I think if one wants to make an exhibition of the Sharpeville tragedy please present all the information representing all the sides of this multifaceted incident. Don’t take the easy and popular escape and blame it on the “apartheid police”. If you want to study history, you must not be bitter or biased – it’s our duty as police veterans to explain what happened; not to condemn police who put their lives on the line to defend and to preserve law and order.

OUR OLD CID / ONS VOORMALIGE KOD Friends, Romans, countrymen, lend me your ears; I come to bury Cæsar, not to praise him. The evil that men do lives after them, 3 The good is oft interred with their bones; "

Ek is geen speurder nie; maar het hoë agting vir die speurder – in my dae die man met die hoed en die deftige pak klere. So het ek hulle ook in die hof gesien – onberispelik geklee in donker pak met wit hemp en ‘n mooi das. Soos ek polisiewerk verstaan berus ons beroep hoofsaaklik op drie bene – die voorkomende gedeelte; geleerde polisiemense noem dit die preventiewe polisiëring deur alom teenwoordig te wees en die ander been is “detection”; die sg ondersoekende been, ‘n taak verrig deur die speurders and die derde taak is “protective4”. In die ou dae5 het die Britte lank gedebatteer is dit beter om misdaad te voorkom deur sigbare teenwoordigheid van die “Bobby on the beat” of moet daar speurders aangestel word om die ondersoek en navorsing te loods? Later het “ou” Scotland Yard die “Irish Special Branch” gevorm en dit het later net die “Special Branch” geword om vertroulike aangeleenthede te hanteer. Ondersoek van misdaad is baie duurder as voorkomende polisiëring. Omdat ons ‘n unie geword het wat uit voormalige Britse kolonies bestaan het, is die Britse polisie stempel hier afgedruk. Ons uniformafdeling het u twee dele bestaan; die voetpolisie – ongewapen soos Britse Bobbies - terwyl die beredepolisie en ook die SA Berede

3

A quotation from Act 3, scene ii of Julius Caesar by William Shakespeare. Ons beskerm (en ons dien); Servamus et Servimus - HBH 5 1829 en later - HBH 4

10


Skutters gewapen landelike gebiede gepatrolleer het. Gewapende beredepolisie is weer op die Ierse model van die ROYAL IRISH CONSTABULARY gebaseer. (Daar is ‘n groot verskil tussen ‘n polisiemag en ‘n konstabelmag.) Ons veiligheidstak is ook op die Britse Special Branch gefundeer. Die VSA het voortgebou op die Nederlandse polisiestelsel wat deur die Nederlanders op die ooskus van die VSA gevestig is. Daar is die sogenaamde “driehoeks-overleg” in beheer van die polisie; dit is die aanklaer, die burgemeester en die (soms verkose) polisiehoof. Ons in Suid-Afrika ken dus nie die Europese polisiestelsel op die vasteland nie, maar wel die van die Britte en hul gemenebes se polisie-modelle. Vertaal in Afrikaans skryf Shakespeare: “Die boosheid duur voort selfs na die dader se dood...” Dis inderdaad baie profetiese woorde, want dit sluit pragtig aan by die Locard se uitruilbeginsel wat ook deur ons Forensiese Wetenskap Laboratorium toegepas is. Vir diegene wat belangstel, Wikipedia verduidelik die Locarduitruilbeginsel as volg: Locard's exchange principle In forensic science, Locard's principle holds that the perpetrator of a crime will bring something into the crime scene and leave with something from it, and that both can be used as forensic evidence. Dr. Edmond Locard (13 December 1877 – 4 May 1966) was a pioneer in forensic science who became known as the Sherlock Holmes of France. Locard formulated the basic principle of forensic science: "Every contact leaves a trace". This became known as Locard's exchange principle. Paul L. Kirk6 expressed the principle as follows: "Wherever he steps, whatever he touches, whatever he leaves, even unconsciously, will serve as a silent witness against him. Not only his fingerprints or his footprints, but his hair, the fibres from his clothes, the glass he breaks, the tool mark he leaves, the paint he scratches, the blood or semen he deposits or collects. All of these and more bear mute witness against him. This is evidence that does not forget. It is not confused by the excitement of the moment. It is not absent because human witnesses are. It is factual evidence. Physical evidence cannot be wrong, it cannot perjure itself, it cannot be wholly absent. Only human failure to find it, study and understand it, can diminish its value." Fragmentary or trace evidence is any type of material left at—or taken from—a crime scene, or the result of contact between two surfaces, such as shoes and the floor covering or soil, or fibres from where someone sat on an upholstered chair. When a crime is committed, fragmentary (or trace) evidence needs to be collected 6

Crime investigation: physical evidence and the police laboratory. Interscience Publishers, Inc.: New York, 1953.

11


from the scene. A team of specialized police technicians go to the scene of the crime and seal it off. They both record video and take photographs of the crime scene, victim (if there is one) and items of evidence. If necessary, they undertake a firearms and ballistics examination. They check for shoe and tire mark impressions, examine any vehicles and check for fingerprints.7 Ons speurdiens het die afgelope eeu met rasse skrede vooruit beweeg en was vergelykbaar met die beste in die wêreld. Speurwerk is spanwerk8; multidissiplinêre spanne is vandag tot beskikking van die ondersoekbeampte. In die “ou” dae kon die speurder hom beroep op vingerafdrukke en hondemeesters wat gipsafdrukke van voetspore gemaak het. In die kolonie van Natal het kol WJ Clarke gedurende 1902 ‘n vingerafdrukstelsel ingevoer en van honde gebruik gemaak. Op ‘n stadium het die Natal Polisie selfs meer vingerafdrukke as die beroemde “ou” Scotland Yard gehad. Ons polisiemag het gegroei en uitgebrei en die speurafdeling en sy steundienste soos die kriminalistiek afdeling – veral in die Neethling-periode – het begin blom en fantastiese ondersteuning aan die ondersoeker gebied. [Eendag wil ek weer na die “Neethling-Coetzee-Vrye Weekblad-debakel” toetree.] Maar ek het weer vlugtig navorsing oor die speurtak en genl Lothar Neethling gedoen en dit uiters onsmaaklik gevind toe ek sien dat hy selfs met dr Mengele in een asem genoem word!

Terloops die pas afgelope week ek met navorsers gesels en ek meld wat die rewolusionêre stryd betref, dat in Suid-Afrika was wyle kapt Dirk Coetzee en die UDF seker die Suid-Afrikaanse Polisie se mees gedugste teenstanders. Hulle het saamgestem. Kaptein Dirk Coetzee het die Mag, met sy al onthullings, tot in sy fondamente geskud! Bereken al die gevolge. Ons het redelik rotsvas gestaan – ek weet nie of ons KGB-agente in ons geledere gehad het nie - maar ons het moeilik teen Dirk Coetzee se onthullings geveg of teen die UDF. (Hoe veg jy teen akademici, 7 8

http://en.wikipedia.org/wiki/Locard's_exchange_principle Beklemtoon deur genl-maj Suiker Britz in ‘n onderhoud - HBH

12


joernaliste, predikante, studente, dames en kinders? En baie keer is dit goed opgeleide kinders!)

PERSONALIA VANAF 01 APRIL TOT 30 APRIL 2014: OPGESTEL DEUR JOHAN JACOBS  Afsterwe Dit is met innige leedwese dat ons We deeply regret to announce the die afsterwe van die volgende deaths of the following former oudlede van die Mag of die van ons members of the force or those of our vriende moet aankondig: fiends: Dinsdag 02 April: Jannie Kotze berig dat sy vader, Brig Jan "Groenpennetjie" Kotze gister middag oorlede is. Hy het 'n goeie stryd aangevoer teen kanker. Hy was areakommissaris van die SWD in die tagtiger jare en het afgetree as adjunk streekskommissaris van die Wes-Kaap.

Dinsdag 02 April: Kol Carlo (Kat) Ferreira is gister 01 April oorlede! Vrydag 04 April: Brig Hans Dreyer [SASPOL, SSVR & SAP], jare sy voetspore oral neer gesit, is gisteraand oorlede. Vrydag 04 April: Brig J Kotze voorheen van die Paarl is oorlede! Saterdag 05 April: Gen.maj. D.J. (Daanjie) Malan, lid van die Generaalsklub is onlangs oorlede.

13


Saterdag 05 April: Bond vir Oudpolisiebeamptes: Bestuurslid Jan Joubert van Heidelberg is op 03/04/2014 oorlede. Maandag 07 April: Oudkollega Kallie Mattheus voorheen van Durban is gister oorlede! Donderdag 17 April: Bokkie Fourie (weduwee van Piet Fourie) het dood verongeluk op 11 April 2014. Vrydag 25 April: Oud afgetrede h/inspt Jacques Malan jarelange BO van Suidwes/ Namibië PVAK is oorlede!  Siekboek Ons wens die ondergenoemdes alle beterskap toe: Vrydag 04 April: Dit gaan beter met Dana Kruger en hy is vanmiddag uit die hospitaal ontslaan! Dinsdag 08 April: Koos Brits is vandag opgeneem in die Linmed Benoni hospitaal,. Is geruime tyd wat die gesondheid lol. Donderdag 17 April: Pottie Potgieter berig; Die goeie nuus is dat alles goed met SANDY verloop het. Daar was toe bepaal dat sy wel 'n stent benodig het en is die sonder enige probleme ingesit. Sondag 20 April: Patrick Coetzee se swaar Koos Louw, 'n oud-SAPwerktuigkundige van Kimberley het geval waar hy kreef uit geduik het op Hondeklipbaai. Kop en skouer beseer op rots. Hy is opgeneem in die hospitaal. Vrydag 25 April: Koos Brits berig; Ja, ek is nog aan die gang, loop net baie moeilik en met ʼn kierie en dan natuurlik word gou moeg agv. die emfiseem. Drink daagliks handvol pille sien die internis weer 19/05, hy sal dieper moet krap, dis verseker.  Verjaarsdae Ons wens die volgende hartlik geluk: Saterdag 05 April: Francois Gunter verjaar vandag! Sondag 06 April: Ronnie Beyl verjaar vandag! Dinsdag 08 April: Is Paul Greyling se verjaars vandag! Woensdag 09 April: Marius Morland is 'n hele 54 jaar oud vandag! Maandag 14 April: Eric Roos verjaar vandag! Maandag 21 April: Eric vd Venter vier vandag sy 72ste verjaarsdag! Dinsdag 29 April: Vandag verjaar Glenn Elsden!

14


Kennisgewings en reünies

Saterdag 12 April: Die FB-blad Suid-Afrikaanse Polisie – Afgetrede Lede beplan ‘n naweek uitstappie na die Vaalrivier vir die naweek van 01 - 02 NOVEMBER 2014. Navrae kan aan Johan Jacobs gerig word.

 Verlowings, huwelike en geboortes Ons wens die volgende hartlik geluk: Donderdag 10 April: Gawie en Herma Botha van die Paarl is vandag 43 jaar getroud! Vrydag 11 April: Dalene Steenkamp met haar eerste kleinseun wat in Maart gebore is!

Dinsdag 29 April: Abrie Grobler en sy vrou Hannelie vier hulle huweliksherdenking!

13-jarige

15


Allegaartjie

Woensdag 16 April: Lynette en At Spies is terug by die huis vanaf China! Donderdag 17 April: Robert Brand en sy broers toer in Namibië en besoek van die dorpe waar hy op die grensdiens was! Saamgestel deur Johan Jacobs: Kontak besonderhede

selnr 0769287320 Epos: jhnjacobs65@gmail.com

GROETE TOT DIE VOLGENDE PERSONALIA

Vir plasing stuur u berig na Johan Jacobs by bovermelde adres. 1915: SAP with Mascot

16


OUR CID / ONS KOD  RSA: MOORD- EN ROOFTAKKE DEUR GENL MAJ SUIKER BRITZ

AQUIZA MUSCAS NON CAPIT beteken ARENDE VAN NIE VLIEË NIE. Alle Moorden Rooftaklede was ARENDE. Asgevolg van ʼn ongekende vlaag bankrowe in Johannesburg in 1957 was die eerste Moord en Rooftak in Johannesburg gestig. Die tak het bestaan uit ʼn klompie handuitgesoekte manne, met durf en daad, en onnodig om te sê – Die rowers het gou op hulle neuse gekyk en dit het vir hulle ʼn groot risiko geword, om bankrowe te pleeg. Vanaf 1957 tot 19819 was Moord- en Rooftakke gestig te:         

Pretoria. Oosrand. Wesrand. Kaapstad. Oos Londen. Port Elizabeth. Durban. Pietermaritzburg. Empangeni.

9

Persoonlik dink ek die datum moet lees 1991 - 1992. Ons het te Welkom eers in 1991-2 ‘n M & Reenheid gestig met kapt Frank Ferriera as BO - HBH

17


      

Newcastle. MiddelburgT. Nelspruit. Pietersburg. Bloemfontein. Welkom. Vaaldriehoek.

 Mandaat M & R Moord- en Rooftake se mandaat was in die S.A. Polisie Magsorders aangekondig en het soos volg gelees. Die ondersoek van  Alle moorde waar die slagoffer wit was en dader(s) by aanmelding onbekend was.  Alle rowe op Banke en Finansiële instellings, waar vuurwapens betrokke was, hetsy die daders(s) bekend was of nie.  Alle anders ondersoeke soos gelas deur die Afdelingskommissaris en/of Afdelingspeuroffisier. Lede kon nie aansoek doen om na Moord- en Rooftakke oorgeplaas te word nie. Alle Moord- en Rooflede was handuitgesoekte lede, met behoorlike ondersoek en ondervragingsvaardighede. Ander streng keuringsvereistes het ook gegeld. Latere tye het enkele lede by Moord- en Rooftakke beland, met baie min of geen ondersoek ervaring en wat nie aan die streng keurings vereistes voldoen het nie. Die enkele lede was die seun van die een of ander belangrike persoon of ʼn uitstaande sportman ensovoorts. Genadiglik was dit net enkeles en hulle kon nie die mas opkom nie. Die Mandaat het uiteraard etlike probleme opgelewer. Daar was ʼn mening onder die gemeenskap en ander Polisielede dat Moord- en Rooftakke kon kies watter tipe sake hulle wil ondersoek en daarom was hulle so suksesvol. Onkundigheid en professionele jaloesie het ook n groot rof gespeel. Die feit dat so ʼn ernstige misdaad soos Verkragting nie in die mandaat was nie was problematies. Die Mandaat het later verander en ras uitgelaat, verkragtingsake was bygevoeg en ʼn paar ander ernstige misdade. Verkragtingseenhede het binne die Moord en Roof raamwerk tot stand gekom en het uit handuitgesoekte dameslede bestaan. Hulle was hoogs suksesvol en hulle was die eerste dameslede in die midde van Moord en Rooftakke. Alle Moord- en Rooflede was Arende, met uitmuntende vaardighede en vernuf. Ek kyk met redes nie na individuele lede nie, maar na alle lede in span verband soos wat Moord- en Rooftakke gewerk het. Spanwerk eerlikheid en vertroue inmekaar was die antwoord. Ek was in die bevoorregte posisie om sedert 1976 tot en met my uittrede uit die SAPD as Nasionale ko-ordineerder van die Moord- en Rooftakke

18


landswyd en Nasionale Hoof van Ernstige en Geweldsmisdade in gereelde kontak met die Moord- en Rooflede te wees. 

Ons groot dank aan anderskleurige Moord- en Rooflede wat die ruggraat van die takke was.

Ons Administratiewe lede wat ons hande met die papierwerk en rompslomp hoog gehou het.

Ons Uniform asook ons Speurtak lede wat ʼn groot bydrae tot baie van die suksesse van ons Moord- en Rooftakke gelei het.

Die Prokureurs-generaals, staatsaanklaers ensovoorts wat ons hande help hoog hou het. Ook van die advokate en aanklaers wat onder mekaar gestoei het om in sake wat Moord- en Rooftakke ondersoek het in die howe aan te bied.

Die Gemeenskap en so baie, baie ander mense.

Die allerbelangrikste aan ons Hemelse Vader vir al sy genade en wat ons deur die gevare gelei het deur altyd sy hand oor ons te hou in skietgevegte, aanvalle op ons ensovoorts en aan ons die verstand en absolute wil gegee het om die gemeenskap met oorgawe en ʼn passie te kon dien.

Ek weerhou my om Moord- en Rooflede by name te noem. Julle is te veel. EK VOLSTAAN MET DIE WAARHEID, JULLE IS EN WAS IEDER EN ELK ARENDE EN YSTERS VAN FORMAAT. EK STAAN OP AANDAG EN SALUEER JULLE ALMAL – DIE BESTE VAN DIE BESTE – BAIE, BAIE, BAIE DANKIE. SUIKER BRITZ. NS. Net jammer dat Jackie Selebi uit onkunde en dalk baie ander redes die Spesialiseenhede en veral die MOORD- EN ROOFTAKKE toegemaak het die oorsaak was dat die huidige Polisiediens nooit weer misdaad sal kan hanteer nie en sal sukkel tot in lengte van dae.

19


Wie is Suiker Britz?

20


21


22


"The author of this article shall indemnify and hold harmless eNongqai and its publishers from any and all third-party claims, proceedings, actions, expenses, and damages (including attorney fees) in connection with a breach or alleged breach of the representations and warranties made in this article."

MAJOR GEORGE EASTON: FOUNDATION MEMBER: MURDER & ROBBERY SQUAD: WESTERN CAPE DIVISION: BRIG HB HEYMANS  Pen sketch of Maj George Easton10 A Scotsman who established the Peninsula CID;        

Cape Town Detective for 31 years retiring circa 1919; Drifted from the Army into the ranks of the Detectives; Primarily he was always regarded as a "murder man"; His casebooks were full of killings that he had investigated; He brought many murderers to the dock before he retired; He was an indefatigable investigator and a fine organiser; He trained many successful assistants; He was called a "holy terror" by his subordinates; and

10

Kol (destyds s/h/konst ) Abraham Cilliers skryf in sy verskillende speurboeke ook baie oor die Majoor - HBH

23


He will be remembered as the man who laid the foundations of the highly efficient Detective Service of the Cape today 11.

We know officially that during 1916 he was stationed in the South African Police. We also know he was stationed at No 1C District, at Western Cape Divisional HQ. His then South African Police rank was Divisional Inspector. What is a Divisional Inspector in South African Police terms? An Inspector was Captain and a Chief Inspector was a Major. Divisional Inspector would give him the rank of Senior Major because as such he would be the head of the CID and deputy in rank to the Deputy Commissioner whose rank was equal to a “Lieutenant-Colonel” - the Commissioner was a “Colonel”. Military ranks as such were then not used in the South African Police. The Police Commissioner was addressed as “Colonel” like in many Colonies. The Commissioner was not an “Inspector-General” like in the bigger forces Major Easton’s date of “original appointment” in the Civil Service was 16 February 12 1886 and on 1 March 1915 he was appointed “l/C CID.” Date of article 1933 

His age 73 when died.

1933 minus 73 yrs old = born 1860

Retired ‘14 yrs ago’ i.e. 1933 minus 14 yrs = 1919

Retired 1919 had 31 yrs service as detective = 1919 – 31 yrs = 1888

57 yrs old – 31 yrs detective

He was about 26 yrs old when he began as a detective.

Service in police from 1886 + 31 = 1917 retired

He was 26 when he joined the police: Born 1860 + 26 = 1888

He was a detective for 31 yrs

He was 73 when he died

Some where there is a discrepancy of two years.

11 12

The Nongqai Nov 1933 See “The South African Police List” 1916

24


 Reprint Reprinted from the Nongqai 1933: Dramatic detective days in the Cape are recalled by the death in October of Major George Easton, the Scotsman who established the Peninsula C.I.D. Major Easton, who was 73 and had served 40 years in the Imperial and Colonial Services, died at Three Anchor Bay. Many of his former colleagues, who served with him until his retirement, 14 years ago, attended the funeral, as well as leading members of the C.I.D. to-day. In his 31 years as a Cape Town Detective, Major Easton investigated some of the most remarkable episodes in the crime history of South Africa. He drifted into the ranks of the Detectives from the Army. Murder man Primarily he was always regarded as a "murder man". His casebooks were full of killings that he had investigated, and he brought many murderers to the dock before he retired. Two German murders on the Cape Flats were among his earliest important cases. He traced the assailant who waylaid, outraged and murdered Elizabeth Cannapin, a young German girl, when she was on her way to school at Claremont; and he found the evidence which hanged Engelbach for the brutal attack he made on the Kohne homestead; a German farmer named Hendrik Kohne was murdered, and his wife outraged and left for dead in their blazing house, while the culprit made off with a small fortune in hoarded cash. Two members of the Royal Warwick Regiment were murdered in 1901 — Corporal Thomas Dickens and Private Thomas Brown. Major Easton and his staff flung themselves into the task of tracing the murderers, and eventually three Italians were brought before the sessions Judge. One was hanged and the other two imprisoned. Search for Lippert Three accused men again faced the Judge at the end of another of the memorable murders which Major Easton investigated. One was hanged and another sent to gaol for life for cutting down and killing Police Constable McKenstry while on duty. The Cape Detective Chief travelled half-way round the world to arrest one wanted man — a swindler who had forged bills on the Union Bank involving no less than £250,000. Major Easton organised the intensive search for the forger, William Lippert, that started in 1899 and did not end until 1904. Then he was located in America and brought back by Major Easton. Failure was naturally sometimes the end of the Detective's investigations, but while Major Easton might regret is that he was unable to establish a solution to the Glanville, Searle and Blackett-Blackett murders, he could point with pride to the tracking down of du Plessis, the Middelburg farmer who murdered his wife and the condemning to death of Klaas Jantjies, who murdered the schoolgirl, Sarah Cannapin, on the Cape Flats.

25


The great Pierre Basson13 case — the "insurance murder" sensation — was another of Major Easton's big cases. Pierre Basson killed his friends for the sake of the sums, which their deaths brought him from insurance companies. But Major Easton ran his misdeeds to earth at last. Basson shot himself while the Detectives were exhuming the body of one of his victims from the fowl-run outside his house. He escaped arrest by a minute. His guilt in one case was positive; and evidence which emerged after his death made Major Easton certain that other murders might have been laid at Basson's door. Major Easton foiled not only murderers but criminals of all kinds. He tracked down the gang of masked and armed burglars who for a time terrorised the suburbs and Wynberg particularly. When he made his arrests Major Easton recovered £5,000 worth of stolen jewellery. Princess Radziwell (sic) Another of the notable cases in Major Easton's career was the Radziwell case. He was in charge of the investigations, which resulted in the charge of forging Cecil Rhodes's signature, which was brought against the Russian princess and created a sensation throughout the world at the time. Two other noted people whom Major Easton arrested after the Jameson Raid were the late Mr. Solly Joel and H. B. Battleheim, of the Reform Committee. His life was full of adventure, although in his later years he was more of an Administrator than a Sleuth. Once he was seriously stabbed while arresting a housebreaker, and when he was trying to capture a forger he had the closest possible escape from death. His quarry whipped out a revolver and fired almost point-blank at him. The bullet tore through his hat and grazed his scalp. He was an indefatigable investigator and a fine organiser. He trained many successful assistants. He was called a "holy terror" by his subordinates, for although he was most just and never allowed one error to ruin a Detective's career, he was remorseless in his condemnation of slipshod work. He will be remembered as the man who laid the foundations of the highly efficient Detective Service of the Cape today.

13

Pierre Corneille Faculys Basson - HBH

26




Photographs

Cape Mounted Police

27


Princess Catherine Radziwiłł

Solomon Barnato Joel

28




Press cuttings Lipperd-case

29


Elucidation & Identification of people mentioned Basson, Pierre – suicide before arrest Battleheim, HB Blackett-Blackett-murder Brown, Private Thomas

The great Pierre Basson case. Murdered his friends after insuring them. Reform Committee & Jameson Raid Royal Warwick Regiment murdered in 1901 by 3 Italians. Cannapin, Elizabeth A young German girl murdered in Claremont by Klaas Jantjies. Dickens, Corporal Thomas Royal Warwick Regiment murdered in 1901 by 3 Italians. Du Plessis Middelburg farmer who murdered his wife. Engelbach, FNU Made brutal attack on the Kohne homestead. Glanville-murder Jantjies, Klaas Murderer of Elizabeth Cannapin. Joel, Solly aka Solomon Barnato Reform Committee & Jameson Raid. Joel He was born in London, England, moved to South African in the 1880s where he made his fortune in connection with diamonds, later becoming a financier with interests in mining, brewing and railways. Known as "Solly", he was born into a Jewish family, being one of three sons of Joel Joel (a London tavernkeeper of the King of Prussia), and Kate Isaacs, who was a sister of Barnett Isaacs, later to be called Barney Barnato. Along with his brothers Jack and Woolf, he was taken under the 30


wing of Barney Barnato and made a fortune from the Barnato Diamond Mining Company. Within ten years, he had become a millionaire, primarily by buying seemingly worked-out diamond mines in South Africa. On Barney Barnato's death in 1897, Joel became head of the family business, Barnato Brothers. Despite having a keen interest in diamonds, he played a greater role in the gold industry. He established the Van Ryn Deep in 1902, the Government Gold Mining Areas (Modderfontein) in 1910 and the New State Areas in 1918. He acquired control of Langlaagte Estate and Gold Mining Co and Randfontein Estates Gold Mining Company [REGM] from J.B. Robinson and became a director of the Diamond Syndicate. Early in his business career he supported the Uitlanders against Paul Kruger's government, and was a prominent member of the Reform Committee. Having been found guilty of high treason for his part in the Jameson Raid, Joel never dabbled in politics again. Joel married a beautiful young actress named Ellen "Nellie" Ridley. His son Dudley Joel was elected the Conservative Party Member of Parliament for Dudley but was killed in action during World War II. Joel's brother Woolf was the victim of homicide by a blackmailing con-man named Karl Frederic Moritz Kurtze or under his pseudonym of Ludwig von Veltheim, in Johannesburg in 1898. Although there was plenty of evidence that von Veltheim was threatening Woolf, the defence was that von Veltheim had not been properly compensated for planning a kidnap scheme against the Boer leader Paul Kruger. That, the all Boer jury, and the mixture of antiBritish and anti-Semitic feelings towards the deceased enabled von Veltheim to avoid punishment. Freed, he was immediately deported from the Boer territories. For the next decade, von Veltheim was following a series of con-games in Europe, but in 1907, he turned up in London, and started making threatening demands on Joel. 31


Turning to Scotland Yard, the police arrested von Veltheim. There was a trial for extortion, and von Veltheim tried the same defence he used in Johannesburg. This time the jury was unconvinced and found him guilty. He got a twenty-year sentence. Joel's interests were wide and varied and included many business concerns. He was also kept busy with his enlarged family's diamond and gold mining interests, activities in brewing, the theatre (the Drury Lane Theatre in London) and railways (the City and South London Railway). He was renowned for being a generous man who purchased the first motorised ambulance for the Royal Berkshire Hospital. Another illustration of his generosity was exhibited when Sol Joel Park close to his estate was given to the Corporation of Reading in 1927. The official opening was undertaken by the then Duke of York, who became King George VI and was again an extravagant event. Kohne, Hendrik: Lippert, William - forger

A German farmer murdered by Engelbach Intensive search for his arrest from 1899 until 1904 McKenstry, Police Constable Murdered on duty Radziwell, (sic) Princess aka Russian (sic) princess & forger. Princess Catherine Radziwiłł (30 She was a Polish princess from the PolishMarch 1858 – 12 May 1941) Lithuanian aristocratic Radziwiłł family. She was born as Countess Ekaterina Adamovna Rzewuska. She married Prince Wilhelm Radziwiłł at age 15 and moved to Berlin to live with his family. It was speculated that she was the author of a book gossiping about the German Emperor William II and Berlin society in 1884 under the pen name Paul Vasili.

Rhodes, Cecil John Searle-murder

She stalked the English-born South African politician Cecil Rhodes and asked him to marry her, but he refused. She then got revenge by forging his name on a promissory note. She was convicted of forging Rhodes' signature and spent time in a South African jail for her crimes. PM Cape Colony 32


Bibliography 

Bennet, Benjamin: THE EVIL THAT MEN DO , Howard Timmins, Cape Town, 1951. See chapter entitled: THE INSURANCE KILLER pp 1 - 18  The Nongqai November 1933: 988  The South African Police List 1916 Internet     

http://en.wikipedia.org/wiki/Catherine_Radziwill http://en.wikipedia.org/wiki/Solomon_Joel http://paperspast.natlib.govt.nz/cgi-bin/paperspast?a=d&d=EP18950406.2.57 http://paperspast.natlib.govt.nz/cgi-bin/paperspast?a=d&d=EP18950517.2.67 Painting: Princess Catherine Radziwill by Giovanni Boldini.

1918: CID JOHANNESBURG

Front Row left to right: Det/H/Const AJ Hoffmann, Det/H/Const R Kass, Det/H/Const RA Johnston, Det/H/Const G McBride, Inspector A Haywood, Deputy Commissioner KR Vachell, Sub-Insp W Hill, Det/H/Const JW Peck, Det/H/Const AA Bird, Det/H/Const G Martin, Det/H/Const GO Dartnall. Middel row left to right: Det/H/Const JA Vowell, Det/Sgt FJ Hensley, Det/Sgt J Macauly, Det/Sgt R Saunders, Det/Sgt R Hudson, Det/Sgt GM Sutherland, Det/Sgt R Faulkener, Det/Sgt CPH Cooper, Det/Sgt A Williams, Det/H/Const CE Young, Det/Sgt EA Sharkie, Det/H/Const W Marshall, Det/Sgt EG Pitt Top row left to right: Det/Sgt M Magner, Det/Sgt JJ Ellis, Det.H/Const DS McIntosch, Det/Sgt PJ Hayes, Det/Sgt FG Stanbridge, Det/Sgt J Gorrie, Det/H/Const B Haynes, Det/H/Const W Riddler, Det/H/Const J Clark, Det/H/Const C White, Det/H/Const J Bowman, Det/Sgt J Stephen. Comments by HBH on 31 July 1916 the above mentioned were in the service of the SA Police: No14

Front Row left to right:

Date joined

Date Comments appointed in

14

All the detectives on the above list were originally “foot men” – all carried the suffix “F” after their numbers. Thus all were big hefty fellows making them unsuitable for the mounted branch - HBH

33


rank 01-10-1908

360

Det/H/Const Andries 26-01-1904 Johannes Hoffmann15,KPM Zulu name: “Ongalali” & “Ofumana”16. He sent 3217 men to the gallows. Born circa 1873.

i/c Staff

Native

362

Det/H/Const R Kass,

08-12-1903

01-02-1910

65

Det/H/Const RA Johnston,

16-06-1902

01-02-1910

66

Det/H/Const G McBride,

04-08-1902

01-08-1902

-

Inspector A Haywood,

-

-

-

-

Dep/ Com KR Vachell, KPM

07-12-1900

07-12-900

-

-

Sub-Insp W Hill,

19-01-1901

01-041913

-

68

Det/H/Const JW Peck,

07-02-1901

01-01-07

i/c Liquor Staff

-

Det/H/Const AA Bird,

-

-

-

364

Det/H/Const G Martin,

14-01-1903

01-11-1907

352

Det/H/Const GO Dartnall.

21-08-1902

01-10-1908

04-11-1902

01-10-1908

i/c Immigration, Naturalisation & Enemy Subjects Staff

i/c Immorality

Middel row left to right 544

Det/H/Const JA Vowell, Det/Sgt FJ Hensley,

528

Det/Sgt J Macauly,

22-03-1906

01-08-1912

541

Det/Sgt R Saunders,

09-05-1906

01-08-1912

Clerk

Det/Sgt R Hudson, 542

Det/Sgt GM Sutherland,

21-051901

01-08-1912

519

Det/Sgt R Faulkener,

10-01-1902

01-08-1912

CID

Cleve-

15

Born in Volksrust, son of a teacher Mr CH Hoffmann and grandson of Ds JR Keet - Hoffman:1948:6 Hoffmann 1948: iii 17 Hoffmann 1948: i 16

34


land 2583

Det/Sgt CPH Cooper,

08-02-1902

01-081912

Det/Prob CPD Cooper

548

Det/Sgt A Williams,

07-07-1904

01-08-1912

Clerk

549

Det/H/Const CE Young,

15-10-1900

01-04-1913

CID Boksburg

2464

Det/Sgt EA Sharkie,

01-02-1901

01-08-1912

Det/Prob

363

Det/H/Const W Marshall,

17-03-1903

01-08-1912

i/c Foreign Criminal Records

2817

Det/Sgt EG Pitt

05-08-1904

01-04-1913

Top row left to right 2975

Det/Sgt M Magner,

16-03-1906

01-04-1913

Photographer & draughtsman at the Identification Bureau

518

Det/Sgt JJ Ellis,

14-11-1902

01-02-1912

i/c Cycle Branch

532

Det.H/Const DS McIntosch,

25-09-1903

01-03-1916

CID Kennilworth

Det/Sgt PJ Hayes,

-

-

-

2891

Det/Sgt FG Stanbridge,

25-07-1905

01-04-1915

Fingerprint expert

521

Det/Sgt J Gorrie,

06-06-1905

01-07-1909

Det/H/Const B Haynes, 369

Det/H/Const W Riddler,

28-06-1902

01-10-1908

513

Det/H/Const J Clark,

09-03-1901

01-11-1915

373

Det/H/Const C White,

16-05-1903

01-08-1912

510

Det/H/Const J Bowman,

05-08-1904

01-04-1915

2619

Det/Sgt J Stephen.

07-07-1902

01-03-1914

35


A serious but humorous official letter by Dep Comm Kenneth R Vachell P.O. BOX NO. 1058 TELEPHONE NOS 3722-5

SOUTH AFRICAN POLICE, OFFICE OF THE DEPUTY-COMMISSIONER, CRIMINAL INVESTIGATION DEPARTMENT (TRANSVAAL DIVISION). MARSHALL SQUARE.

JOHANNESBURG, 23rd December 1915

My Dear Hamilton-Fowle,

In reply to your’s of 20th. instant, the case you saw in the paper (not a dream) was Rex vs Charlie. I herewith send you the Progress report, which please return when done with.

In the case of Xobie vs Rex an appeal heard by Mason. J. and

Cregorowski, on December 3rd. 1913, it was held “that anything insulting to the modesty of women constituted crimen injuria." The fact that the offender does not intend to assail the chastity of the woman is immaterial. We have had many such cases here. A native looking through the trap door in the W.C. is a favourite amusement.

I will relate a little story in point:- A lady called at my office some time ago and reported she had had three rings stolen from off her hand. She did not see the man who did it, although it occurred at 11 a.m. She heard him run away and judged him 36


to be a native as he had no boots. It was a curious story with evidently part suppressed. In my best official and parental manner I asked for details.

With a deal of blushing and reluctance I extracted the following:- The lady lived in a suburban villa - the sanitary connection was not laid to the house. The W.C. backed on to a lane with the usual trap door arrangement for the removal of bucket.

This

door was broken. A morning or two before she called on me, as was her wont (she was very regular in her habits), she went to “the little house of office�. After a satisfactory stool she, as cleanliness and custom directs, proceeded to remove all traces of the business she had engaged in, for this purpose she put her hand behind her, holding a piece of sanitary paper. The hand was immediately rudely and firmly grasped and the three rings from her finger quickly stripped, and she heard the footsteps of bare feet running up the lane.

For a moment she was too terrified to scream, but I understood subsequently did so to no little purpose, She confided to me that, so great a shock had she received that, to the great detriment of her health, she has remained costive for three days rather than venture into the W.C.

I judged that an amorous native was waiting at the broken door on the off chance of a free show. This apparently he had, but the sight of the three rings so excited his cupidity that love was banished from his mind. Venus overcomes Dives. The native started with committing the offence of crimen injuria and added robbery to his sins.

I never recovered those rings although I carefully powdered the lady for traces of finger prints. Yours sincerely Kenneth R Vachell

37


Bibliography   

Hoffmann, AJ: ...OP DIE SPOOR VAN DIE MISDADIGER; APB, Johannesburg, 1948. SANA The South African Police List 1916

1913: MAJOR TE MAVROGODATO: 1ST CID CHIEF OF THE UNION OF SOUTH AFRICA. Major TE Mavrogodato was South Africa’s first national CID chief. Lord Milner brought him to the WWR after the Anglo-Boer War. More about this exceptional officer later - HBH

VINGERAFDRUKKE: HENNIE LOCHNER Brigadier Hennie, Vir enige polisiebeampte en veral die met jare se ondervinding is die woord vingerafdrukke sinoniem met die ondersoek van misdaad en getuienis. Soos ons almal weet word vingerafdrukke vandag nog steeds gebruik vir verskillende redes. Van die gebruike is om persone met misdade te verbind en as getuienis in howe te bied. In sekere gevalle word dit gebruik of as ʼn identifikasie middel vir toegang tot persele. Dit bly volgens my nog steeds die betroubaarste vorm van getuienis en identifikasie. Ek het myself al baie afgevra of polisiebeamptes en die publiek weet waarna hulle verwys as hulle die woord vingerafdruk gebruik. Dit sal interessant wees wat die antwoorde sal wees van getuies as ʼn landdros of regter hulle verduideliking van die woord vingerafdruk sou vra. Alhoewel ons almal vertroud is met die begrip vingerafdrukke is die woord vingerafdrukke soos wat dit in misdaadondersoek literatuur voorkom van nader bekyk. Hoe sal die e-Nongqai se lesers se beskrywing van ʼn vingerafdruk met die onderstaande definisies vergelyk. Die definisies word hieronder aangehaal met ʼn kort opsomming daarvan daarna. Beskrywing:

38


Definisie 1: 2004:93).

Fingerprints include all types of prints of friction ridge skin (Fisher,

Definisie 2: Fingerprints are the distinctive ridge outlines that appear on the bulbs on the inside of the end joints of the finger and thumbs (Gilbert, 2007:442). Definisie 3: Fingerprints consist of raised portions of skin known as friction ridges that enable a person to hold objects and to stand without his or her hands and feet slipping (Adams, Caddel and Kruitsinger, 2004:158). Definisie 4: Fingerprints are those portions of the body that are subjected to the friction of vigorous usage the fingers the palms of the hands the toes, and the soles of the feet, carry small ridges that are more or less parallel to each other and are termed friction ridges (Kirk, 1985:60). Definisie 5: Fingerprints are the surface of the palms of the hands the fingers and the soles of the feet and toes which are covered with a special type of thickened skin known as friction ridge skin (Jackson and Jackson, 2004:80). Definisie 6: Fingerprints are the impressions made by the ridges on the ends of the fingers and thumb (Cavendish, 1982:114). Definisie 7: Fingerprints are the patterns formed by the friction ridges on the fingers. Such ridges are found on the toes, soles of the feet, palms of the hands and fingers (Scott, 1978:15). Definisie 8: Fingerprints consist of the friction ridge skin of the last joint on each finger taken from the cuticle to cuticle and it also consists of various shapes and sizes (Siegel, 2007:151). Definisie 9: Fingerprints are an intricate set of ridges on the palm surface of the hands and the soles of the feet which appear to be non-skid adaptations like the tread of a tire. (O’Hara, 1977:678). Definisie 10: Fingerprints are formed from the friction ridges which deposit grease and perspiration on the object touched (Palmiotto, 1998:194). Definisie 11: A fingerprint is an impression of the pattern of friction ridge skin found on the under surface of the terminal joints of the fingers and thumbs (Phillips and Bowen, 1985:57). Definisie 12: Fingerprints are covered in fine lines or ridges arrange in loops whorls and arches (Robertson and Vignaux, 1995:139). Definisie 13: Fingerprints are curious highly individual friction ridge skin patterns on the end are characterize by a complicated pattern of hills and valleys. The hills are called ridges and the valleys furrows (James and Nordby, 2003:277-278).

39


As die definisies afgebreek word sien ons hoe verskillend daar werklik na hierdie algemene begrip verwys word.  •

Beskrywing Friction ridge (Definisie 1, 3, 4, 5, 7, 8, 10, 11 and 13)

Ridge (No reference to friction) (Definisie 2,4,6,9 and 12)• 

o

Plekke waar vingerafdrukke gevind word Definisie 2: On the bulbs on the inside of end joints

o Definisie 5: On the surface of the palms of the hands, the fingers and the soles of the feet and toes o

Definisie 4: On the palms of the hands, the toes, and the soles of the feet,

o

Definisie 6: On the ends of the fingers and thumb

o

Definisie 7: The toes, soles of the feet, palms of the hands and fingers

o

Definisie 8: Last joint on each finger

o

Definisie 9: Palmar surface of the hands and the soles of the feet

o

Definisie 11: Terminal joints of the fingers and thumbs

o

Definisie 13: End joint of the fingers 

o

Hoe lyk ʼn vingerafdruk Definisie 5: Are covered with a special type of thickened skin

o

Definisie 10: Deposit grease and perspiration on the object touched 

Om wat mee te maak o Definisie 3: To enable a person to hold objects and to stand without his or her hands and feet slipping.  o

Vorm Definisie 8: Has various shapes and sizes

o

Definisie 9: Non-skid adaptations like the tread of a tire

o

Definisie 12: Arrange in loops whorls and arches

Dit laat ʼn mens dink. Groete, Hennie Lochner: Senior Lektor

40


SPEURDERKURSUS VIR OFFISIERE: KOL PHILLIP MALHERBE Soos bespreek tydens die afgelope Fonteine-braai gewoonlik deurloop ʼn persoon ʼn kursus en verrig dan die nodige werk, ek het egter die ondervinding gehad dat ek vir 16 jaar ʼn “speurder was” voordat ek die speurderkursus deurloop het. Ek is gedurende 1976 na die Veiligheidstak “getrek” en het tot en met die ontbinding einde 1992 aldaar diens verrig. Ek het hoofsaaklik by die ondersoektak gewerk (Soweto 1976 -1985 & Oudtshoorn 1985 – 1992), dit het behels die ondersoek van sake, wat dan verhoor is by die hooggeregshowe (terrorisme, sabotasie, revolusionêre ondermynende bedrywighede en het ook as springstof deskundige (1980 -1992) diens verrig. Nadat die Veiligheidstak ontbind het die SAP ʼn Speurderkursus vir offisiere van die ontbinde veiligheidstak aangebied in La Boheme vanaf 15/2/1993 tot 24/3/1993 – dit het ook ʼn drie dae kursus by die forensiesewetenskaplaboratoruim ingesluit. Sien meegaande foto en sertifikate..

41


42


43


DIE ROOFREAKSIE EENHEID – KAPT ‘TINY’ NORTJE EK was op Hillbrow Speurtak gestasioneer toe kol AS Venter het my ingeroep en gesê hy gaan my 10 man gee en ek moet iets doen met die misdaad in Hillbrow. Ons sal geen dossiere dra nie, sodat ons nie vasgedraai word in ondersoeke nie. Dit het my so gelukkig soos ʼn vark in Palestina gemaak, ʼn speurder sonder dockets! Ek was geseënd met manne soos Jaco Buys, Gary Davis, Andre de Smit, Neels v Vuuren, Neville Ackerman, Theo Pero, Skolla Scholtz en andere. Binne ʼn maand het ons ʼn paar rowers, kardiewe en straatrowers geskiet, gevang, en die lewe vir hulle ondraaglik gemaak. Ek dink dit was oor ʼn honderd sake daai eerste maand. In 1985 besluit die Afdelingskommissaris dat hy die eenheid gaan uitbrei oor die hele Johannesburg en dat ek 74 man moet kry. Op daardie stadium was ongeveer 150 sake van bank roof, straatrowe en ander geweldsmisdade in Johannesburg middestad aangemeld. Goue kettings was van nekke afgeruk in die strate en juweliers winkels het openlik adverteer “we buy juwerly, even if broken.” Maj Steve Oelofse, van Moord en Roof was aanvanklik in bevel, hy is toe later verplaas en ek het alleen aangegaan met AO Faan Sauerman as die tweede-inbevel. Hy was ʼn ou kalant wat Johannesburg se strate goed geken het. Sy bynaam in die onder wêreld was ‘Casanova’. Ek het Johannesburg in dele opgedeel en elke week ander manne in ʼn ander deel laat opereer, dit was om te verhoed dat hulle bekend begin raak. Een van ons modus oprandi was om verdagtes te probeer identifiseer en vir ʼn ruk te agtervolg. So het ons baie suksesse gehad deur rowers vas te trek terwyl hulle die misdaad pleeg. Die drie-kaart-spelers het ook baie probleem geskep. Een dag in Wanderersstraat nooi twee van die kalante my in ʼn steeg in en ʼn derde een alreeds binne met sy kaarte en hulle begin, ek sit toe geld in en verloor dit, en begin kla hulle verneuk. Die knapies raak toe arrogant en aggressief en gaan nou die slagoffer (ek) opneuk. Suffice to say.. soos die Engelse sê … al drie gebliksem en uitgesleep waar die ander lede nog gewag het. Ek het toe die bynaam “Lytlant” gekry onder die straat bendes. Ek het ook toestemming gekry dat ons “ducktail” klere op ons klere toelaag kon koop. Jeans, bomber jackets, takkies ens. Eendag sit een van die lede op `n sypaadjie, vuil en verslons, en ʼn kerk organisasie het hom probeer oorreed om saam met hulle te gaan sodat hulle hom kan help met warm kos en ʼn bad! Hy moes vinnig verduidelik wie hy is want hy was juis op observasiediens!

44


Een oggend, so teen 09:00, kry ons ʼn berig van ʼn bank roof by die Trust Bank in De Villiers straat en ons jag. Daar aangekom, vind ons die rowers is weg, behalwe een wat ʼn vrou gyselaar hou in ʼn groot kluis. Ek het langs die deur gaan sit en kon haar sien. Met gebare taal het sy gewys hy is dieper in die kluis. Ek het gewys sy moet nader skuif en het in gespring en haar uitgeruk, arme vrou het amper 10 tree ver getrek (benoudheid gee jou krag!) Ek en Gary het traangas ingespuit en na hy begin skreeu het, het ons hom gaan uitsleep. Ons het net so gehuil soos hy!! Die bank bestuurder se toe vir my: “Kaptein, my grootste begeerte is om ʼn bankrower met die vuis te slaan.” Ek kyk toe maar weg en was verbaas, toe die rower met ʼn bloedbek, half bewusteloos, op die vloer lê …… ! Jaco Buys en Andre de Smit agtervolg een middag laat twee verdagtes. Nou al twee die manne het lang blonde hare gehad. Die twee verdagtes stap in ʼn parkie in en die lede agterna. Skielik draai hulle om en kom terug. Al wat die twee manne doen, is gaan lê op die gras en begin mekaar liefkoos. Die twee tsotsi’s lag nog vir die “moffies” en so waar as wragtig, hulle breek by ʼn kar in en begin die radio’s uithaal, 20 tree van die lede af. Al twee het in die selle opeindig. In Jeppe het ons op inligting ʼn vis- en skyfiewinkel in Jeppe besoek en oor ʼn R1 miljoen se gesteelde goedere op die eerste verdieping gekry. Die ouens het geskaakte trokke se vrag gekoop. ʼn Ander voorval was toe bankrowers Eerste Nasionale Bank beroof het. Ons het hulle in die bank vas gekeer en hulle het altesaam 64 skote van binne die bank, op ons gevuur. My een voertuig was 14 keer raak geskiet. (Die doppies was opgetel in die bank.) Die publiek was vrees bevange. Toe die rowers uitstorm het ons van hulle dood geskiet of gewond. Interessant, PG Glass het ʼn radio advertensie gehad waarin hulle gesê het dat die vensters herstel was terwyl die polisie op die toneel was, en dan hoor jy skote die agtergrond. Dit was waar, nadat ons klaar was met die nodige polisiewerk op so ʼn toneel, het hulle begin met die regmaak. Toe ek gery het, was die groot glas venters in. Ek moet my manne die eer gee vir die suksesse van die “skim polisie” soos ons genoem was. Hulle was gemotiveerd, toegewyd en betroubaar. Van die oorspronklike 74 het ek so 40 oorgehou. Die probleem was ander vertakkings moes manne gee of hulle wou of nie, ek het dit verstaan, maar baie het my hulle “swakstes” gestuur. Ironies was dat baie van daai swakkes skielik in ʼn posisie geplaas was waar hulle behoort het en het uitgeblink. Die regte man op die regte

45


plek. Ons het binne ʼn paar maande die 150 aangemelde sake afgebring na gemiddeld 30.18 Einde was dat ons gemiddeld 100 roof, moord, diefstal, bedrog, dwelms en ander sake per maand aangespreek het en die eenheid was in 351 skietvoorvalle betrokke toe ek verplaas was. Ek het op ʼn tydstip (dieselfde tyd as die Trust Bank roof) vir later genl. JJ De Swart, oud-Taakmag, genader het vir meer gespesialiseerde opleiding, omdat ons so aan die skerp kant was. Hy het my gehelp om HK te oorreed en hy het daarmee begin en later het Takies ons en sekere ander eenhede kom oplei in SWAT, wat toe later in die hele polisiemag geïmplementeer was. Hy het ons nog gespot wanneer met lewendige ammo gewerk word, “nou is dit tyd vir sweterige handjies boeties” Met leedwese groet ek die wat ons voorgegaan het,        

kol Steve Oelofse; sers Jaco Buys; konst. Parks; Konst Mashoeshoe; sers Frans Nthlane; konst. Matsepe; konst Gericke; konst v Rensburg; en

andere wie se name ek nie meer kan onthou nie. Nie dat ek hulle minder respekteer nie, maar die geheue is nie meer so goed nie RIV!!

18

Van 5 sake gemiddeld per dag na ongeveer 1 saak per dag - HBH

46


47


48


49


PIET DROSKIE: HOOFSTUK 11 – EENHEID 6: HEIN KILIAN EN ANEMARI JANSEN Teks: Anemari Jansen; Foto’s: Hein Kilian en Anemari Jansen Piet Droskie: Ek is van Kirkwood in die Oos-Kaap en het gematrikuleer in Mosselbaai. Op 17 Januarie 1964 sluit ek aan by die SAP. Ek word in 1965 Polisiekollege toe gestuur. Daarna word ek uitgeplaas na verskeie gebiede aan die OosRand: Boksburg, Nigel en Springs. Vanaf Springs word ek op ongeveer ouderdom veertig getrek na Eenheid 6. Hein moes nog `ʼn offisier kry hier rondom 1986 toe dinge werklik rof begin raak het op die Oos-Rand. Hy het met generaal Van Zyl die saak opgeneem en Hein het vir my in die oog gehad, aangesien ons saam op `ʼn Reaksiemag kursus was in die laat sewentigerjare. Ek het op daardie stadium op Nigel gebly, wat naby Dunnottar, die Eenheid 6-basis was. Net nadat Eenheid 6 van Benoni na Dunnottar verskuif het, het die meeste van die ouens nog in Benoni gebly en is hulle met bussies aangery. Ek was `ʼn luitenant en Hein se 2IC, oftewel tweede in bevel. Hein Kilian: Ek kan van geen insident onthou wat ek en Piet ooit woorde gehad het nie. Piet: Hein was die hardegat ou en ek was die kalm een. As Hein handuit ruk dan maak ek hom kalm. Hein het uitgeskel en ek het mooigepraat. Ons was die tipiese “good cop, bad cop” kombinasie.

50


Ons het baie in ʼn kantien gesit, dan drink Hein koeldrank en ek vat ʼn brandewyn, of later ook whisky. So het ons baiemaal gesit en kuier saam met die generaals wat by die eenheid aangekom het. Die Eenheid het maar sy kwota probleemkinders gehad – stasies het alte graag die drek na ons toe verplaas om van hulle ontslae te raak. Ek onthou ons het mev XXX19 ʼn paar maal afgetrek in haar voertuig, die honde kon dan plofstof ruik maar niks is ooit gevind nie. Eenmaal in Phola Park toe sê sy vir ons: “Julle harrass my nou, maar watch dit, oor `n paar jaar gaan ons die land regeer.” Dit was donker jare daardie. Ek onthou een slag in Katlehong, toe tel ons 80 lyke op. Dit was toe die Zoeloes met kombi’s van Natal af gekom het. Met die begrafnisse, het Bert Steyn soms die aggressie ontlont. Ek onthou een voorval waar die begrafnisgangers besig was om “Shya ma-Boer” te sing en te toyi-toyi. Toe speel ek boeremusiek kliphard op my radio en Bert spring uit en begin saam toyi-toyi – daar begin die skare so lag dat hulle skoon van die aggressie vergeet. Ook die keer in Wattville. Soos ons niespoeier langs die begrafnisroetes gestrooi het, het dit bly terugwarrel in ons voertuie in. Dit was erg. Hein: Ek het altyd gehoor ons sal nooit ooit op 16 Desember hoef te werk nie, dis mos ʼn vakansiedag, maar hoor my lied, elke jaar op 16 Desember moes ons optrek na Katlehong en dan werk ons van donker tot donker. Piet: Onthou jy my goue 30S Cortina? Met Regulasie 80 ry ons ver oor die spoedgrens by die brug, en die spietkop gee regoor die pad, pad vir ons, ons is daar oor met sirene en blou lig en alles. En ons het gewéét van werk. In Tokoza op ʼn stadium was daar ʼn afgedeelde basis by Sun City hostel. Vuurwapens en plofstowwe was volop in daardie area, en vir drie maande het ons elke dag, sewe dae ʼn week, van 06h00 tot 21h00 gewerk. Met geen oortydbetaling nie, nie eens ʼn dankie nie. My vrou. Hantjie. was nog altyd baie ondersteunend. Sy het geweet waaroor dit gaan omdat sy destyds in die administratiewe gedeelte van die Nigel Speurtak gewerk het. Wanneer dit só gaan, so aanhoudend, raak mens soos ʼn masjien. Die kontras dan as jy teruggaan huis toe! Jy werk in die woonbuurte dat die rook draai, dit veg en brand – en dan kom jy na die tyd in die witwoonbuurte in en ouens loop rond en windowshopping doen. Anemari: Hoekom het julle nooit uitgepraat oor wat werklik in die gang was in die swart woongebiede nie? 19

Naam weerhou – bekende aktivis - HBH

51


Want offisiere is verbied om enige kommentaar te lewer, ons moes alle navrae verwys na die pers-offisier. Die SAP het die storie gedraai soos dit hulle pas. Mnr Prince Mhlambi van die ANC het dikwels vir mnr Rupert Lorimer saamgebring na die onderhandelingstafel toe. Ons het so baie met hom begin onderhandel ons het byna vriende geword. Ek het by geleentheid ook vir dr (Mangosuthu) Buthelezi ontmoet. Ek en Hein Kilian was altyd saam. Genls. Van der Merwe, Swart en De la Rosa, minister Adriaan Vlok en mnr. Louis la Grange. Almal van hulle. Hulle het ons drumpels deurgetrap. Om te hoor wat aangaan en hoe hulle ons van regeringskant af kan help. Die Oos-Rand was `n probleemarea gewees. Die kwartiermeester het Hein persoonlik gebel na een so `n besoek van Louis la Grange, en gesê: “Wat het jy nodig, Kaptein?” Hein: Ons het dikwels skape op `n spit gebraai, net met Aromat – beter kan jy nie kry nie – en dan staan die ouens reg met hulle messe, sny sommer van die spit af dat `n hond sal skaamkry. Piet: Ons was daardie tyd daagliks in voorvalle en gevegte betrokke. Daar was nie `n predikant of `n sielkundige in sig nie. Dit was die kantien wat die ouens deurgetrek het. Agter die kroegtoonbank was daar `n teken op: “Stresontlongtingsentrum.” Piet neem in 1992 die leisels oor by Hein: “En toe skiet hulle mekaar op strepe, ons het skaars een begrafnis georganiseer dan val die volgende ou.” Samewerking met 32-Bataljon onder bevel van kommandant Thinus van Staden het veral in Thokoza plaasgevind. Ek en Hein was die enigste twee polisiemanne ooit wat `n toekenning van 32-Bataljon gekry het: Vir goeie wedersydse samewerking.” Baie afgedeelde polisiemanne van regoor die land is oorgeplaas om vir twee maande in die Oos-Rand by Eenheid 6 te kom diens doen. Soms tot 200 op `n slag. Eenheid 19 was redelik voltyds by Eenheid 6 betrokke, hulle kompanies het mekaar afgelos. Ek was ook daar by die World Trade Centre toe die AWB met hulle pantservoertuig deur die versperring gejaag het, Een voorval wat ek natuurlik nooit sal vergeet nie, was die keer, juis toe ons so aanmekaar gewerk het, van Stephen Musicker. Stephen was Joods. Wayne Farr en tannie Tina het in die menasie kosgemaak, en dan ry Wayne daagliks die oorskietkos na ons toe aan by die Sun City hostel-basis. Stukke varkvleis en aartappels en rys. Stephen gryp daardie dag `n stuk varkvleis, kyk op en sê: “God forgive me, but I`m so hungry.” Soveel stories nog om te vertel. 52


Piet Droskie & Hein Killian

Twee 1964 modelle – Piet en Hein se kar!!! Piet Droskie & Hein Killian

53


Piet Droskie, sersant Onbekend, Hein Killian en Tande Nel

54


Op die vuurpunte

Hein Killian, Piet Droskie & genl FG van Zyl

55


Hein Killian, genl FG van Zyl & Piet Droskie

56


BRITISH ACTORS MATTHEW MARSH AND NOMA DUMAZWENI VISIT EUGENE ALEXANDER DE KOCK Text: Anemari Jansen; Photo: Larry Hanton

In what turned out to be a most extraordinary day, British actors Matthew Marsh and Noma Dumazweni paid a visit to Kgosi Mampuru (Pretoria Central) Prison and had the opportunity to speak to Eugene de Kock in person. I collected them at their guesthouse in Aucklandpark on Saturday 29 March, after having met them at their performance on the evening of the 25th. As neither of them had ever been to a prison, it was quite an adventure for both. Noma is an extrovert and chatted to everybody. Eugene was looking forward to the visit and a most interesting conversation soon ensued. Matthew has lost a son and he related to Eugene on many levels, particularly on the issue of Eugene not having seen his family for so many years. They both experienced Eugene as being humble, compassionate and having atoned for his deeds. They also enjoyed his ever present sense of humour.

57


Marsh was visibly quiet after the meeting and commented afterwards that he was deeply moved by the visit. Afterwards we took them a short detour to visit the Voortrekker Monument and to see the Koevoet Muur van Herinnering (Wall of Rememberance), where this photo was taken.

5 APRIL 2014: KOEVOETKRANSLEGGINGSEREMONIE : VOORTREKKERMONUMENT  Kol JJ “Diecks” Dietrichsen: Koevoet Muur van Herinnering: 5 April 2014

Kransleggingseremonie: Saterdag 5 April 2014 Seremoniemeester : Dicks Dietrichsen Die Doel met die Kranslegging: Geskryf en Voorgedra deur Dicks Dietrichsen20 Waarom hou ons ‘n kranslegging? Aan wat word ons herinner vandag? Verlede jaar op 6 April 2013 het ons gesê dit is met trots en diepe dankbaarheid dat die Koevoet Veterane Bond daardie dag hierdie Muur van Herinnering met sy standbeeld opgedra het aan die nageslag as simbool van ‘n stukkie geskiedenis van baie Suid-Afrikaners se lewens. Menige besoeker aan die standbeeld en hierdie 20

Onveranderd geplaas - HBH

58


Muur sal hom kan vereenselwig as ‘n oudlid van Koevoet, ‘n polisieman of soldaat wat ook operasionele diens in Suidwes-Afrika verrig het; of van ‘n gesins- of familielid van iemand wat grensdiens verrig het. Vandag vier ons ons eerste kranslegging ter herinnering en as huldeblyk aan hulle wat met hul lewens geboet het. Maar …….ons bring ook hulde aan hulle wat die stryd gestry en die oorlog oorleef het waarvan baie vandag hier teenwoordig is. Ons bring ook hulde aan die gesins- en familielede asook vriende wat ons tydens ons diens aan die grens onderskraag en ondersteun het……. 35 jaar na die totstandkoming van Koevoet. Vandag gee ons weereens ‘n terugblik op die tydperk waartydens duisende van Suid-Afrika en Suidwes-Afrika se burgers – polisiemanne en polisievroue en soldate – asook hul gesins- en familielede so dikwels ervaar het hoe dit gevoel het om deel te wees van ‘n wenspan, manne wat sukses behaal het teen die vyand, wat lede van die vyand laat sneuwel het of gevange geneem het, …. wat oorlogswapentuig gebuit het. Maar ons gee ook ‘n terugblik op die gebeurtenisse wat die rede is waarom ons vandag hierheen gekom het. Ons het nie net gewen nie. Daar is ‘n duur prys betaal aan lewens wat opgeoffer is. Die name van hulle op die Muur is getuienis daarvan. Ons sê egter vandag ook dankie aan ons Skepper wat ons gespaar het om getuies te wees van dit wat ons deurgemaak het. Vandag bring weer herinneringe aan die ervaring van baie polisiemanne en soldate maar spesifiek lede van Koevoet waaroor daar nie sommer gepraat is nie. Dit bring herinneringe aan die vrees by van die lede dat jy doodgeskiet of gevange geneem kon word; die vrees dat jy verwond of vermink kon word; die vrees dat jy nie weer jou geliefdes gaan sien nie; en die eensaamheid van baie omdat jy nie daardie vrese kon deel nie. Dit bring herinneringe aan die ervaring van moegheid en uitputting in versengende hitte; koue nagte in net ‘n slaapsak op die harde bodem van die aarde; dit bring herinnering aan so dikwels se natreën; herinnering aan die talle kere waar jy deur water en modder moes ploeter; dit bring herinnering aan die gesuis van die wind met stof en sand belaai wat vreet in jou oë, ore en ‘n seergebrande gesig. Dit bring herinneringe aan die geknetter van masjiengewere, die ontploffing van mortiere, die gesis van ‘n RPG-7 vuurpyl, die skokgolf en rookwolk van ‘n landmynontploffing; die gekraak van brekende bome en takke; die gedreun van ‘n Casspir of ‘n Wolf; die skokkende verrassing en warboel van ‘n hinderlaag; die hulpkrete van verwondes; die gevoel van hulpeloosheid en magteloosheid by die aanskoue van ‘n sterwende; die reuk van bloed en olie en diesel en sand en sweet en kruit en lyke aan jou klere. Dit bring herinneringe aan die ervaring van ‘n leë plek in ‘n huis of woonkwartier, ‘n leë plek in ‘n Casspir of Wolf, die eetsaal of ‘n kantienstoeltjie – die plek van ‘n makker wat doodgeskiet is, die plek van iemand wat nooit weer daar sal wees nie. Ons bring vandag met die kranslegging by hierdie Muur van Herinnering hulde aan 59


hulle wat die hoogste prys betaal het, hulle wie se name op hierdie Muur van Herinnering gegraveer is. Ons salueer ook elke man en vrou wat veel meer, of alles, of net ‘n bietjie van dit wat hier beskryf is, deurgemaak het, maak nie saak hoe lank jy deel daarvan was nie – ‘n week, ‘n maand, ‘n jaar of etlike jare. Ons sê hiermee ook dankie aan elke ouer, eggenoot, kind, vriend, familielid en kollega wat ons, wat lede van Koevoet was, ondersteun en bygestaan het, ongeag of u saam met ons in die operasionele gebied of ver weg iewers in die Suid-Afrika of Suidwes-Afrika gewoon het. Terwyl ons iewers in die bosse diens verrig het, het u nie geweet waar ons is nie en hoe dit met ons gaan nie. Ek kan my nie indink wat en hoe erg u vrese en bekommernisse was nie. Ons was meestal nie altyd bewus van julle vrese en bekommernisse nie. Soos op die Muur gesien kan word, het baie van u se vrese ‘n werklikheid geword deur die verlies van ‘n dierbare. By aanskoue van hierdie Muur en Standbeeld gaan by menige herinneringe van situasies in die verlede opgeroep word, herinneringe wat aan jou binneste gaan ruk. Vir ons wat vandag hier is, is ‘n medalje uitgereik. ‘n Medalje van ons Hemelse Vader : Daardie medalje is vir die voorreg dat ons nog lewe; na alles wat ons deurgemaak het; die voorreg om vandag hier te kan wees om vir ons nageslag ‘n simbool na te laat wat altyd sal herinner aan ‘n tydperk wat ons en ons makkers beleef het. Die Koevoet Veterane Bond salueer u !!! En ons wat vandag hier is en ook diegene wat nie hier is of kan wees nie - en ook namens die nageslag - salueer julle wat hierdie Muur van Herinnering en standbeeld en ook vandag se kranslegging moontlik gemaak het. Baie, baie dankie daarvoor !!!

60


HIERBY AANGEHEG MARIUS BRAND SE INSETTE BY KRANSLEGGING AS OUD KOEVOET GEVEGSPANLEIER VAN GEVEGSPAN ZA!

 Mnr Marius Brand se skriflesing en gebed KOEVOET KRANSLEGGING 5 APRIL 201421: WEES GEGROET, BOETAS, KOLEGAS, GENERAALS, FAMILIE EN ONS OWAMBO BROERS, WALLAPÔ! 1. TREUR NIE SOOS ONGELOWIGES NIE: 1Th 4:13 Ek wil nie hê dat julle onkundig moet wees met betrekking tot die ontslapenes nie, sodat julle nie treur soos die ander wat geen hoop het nie. 14 Want as ons glo dat Jesus gesterwe en opgestaan het, dan sal God ook so die wat in Jesus ontslaap het, saam met Hom bring. Joh 5: 28 Moenie julle hieroor verwonder nie. Want daar kom ‘n uur wanneer almal wat in die grafte is, Sy Stem sal hoor. Joh 6:40 En dit is die Wil van Hom wat My gestuur het, dat elkeen wat die Seun aanskou en in Hom glo, die Ewige Lewe mag hê; en Ek sal hom opwek in die laaste dag. 44 Niemand kan na My toe kom as die Vader wat My gestuur het, hom nie trek nie; en Ek sal hom opwek in die laaste dag. EK GLO ONS IS IN DIE LAASTE DAE EN ONS GAAN NOG IN ONS LEWENS WEER ONS KOEVOET BROERS SIEN WAT ONTSLAAP HET.

21

Onveranderd geplaas - HBH

61


2. Lê JOU LEWE AF VIR ANDER: Joh 3:16 Want so lief het God die wêreld gehad, dat Hy Sy Eniggebore Seun gegee het, sodat elkeen wat in Hom glo, nie verlore mag gaan nie, maar die Ewige Lewe kan hê. 1Jo 3:16 Hieraan het ons die liefde leer ken, dat Hy Sy lewe vir ons afgelê het; en ons behoort ons lewe vir die broeders af te lê. ONS BROERS WIE SE NAME OP DIE MUUR VAN HERINNERING IS HET MET ‘N HULLE LEWENS VIR ONS VRYHEID BETAAL. HULLE HET VIR ONS RELATIEWE VRYHEID EN DEMOKRATIESE VERKIESINGS GEKOOP! INDIEN ONS NIE GEVEG HET NIE SOU SUIDELIKE AFRIKA NOU ONDER ‘N KOMMUNISTIESE BEWIND GESTAAN HET, MET KOMMUNISTE EN SOSIALISTE IN BEHEER VAN ONS LEWENS EN LAND.

3. GOD BEPLAN VIR ONS VOORSPOED HIER IN SUID AFRIKA: Jer 29:11 Want Ék weet watter gedagtes Ek aangaande julle koester, spreek die HERE, gedagtes van vrede en nie van onheil nie, om julle ‘n hoopvolle toekoms te gee. 4. TREK DEUR DIE JORDAAN: Jos 4:19 En die volk het op die tiende van die eerste maand uit die Jordaan uit opgetrek. (10 APRIL 2014). DIE PASGA WAS OP DIE 14DE VAN DIE EERSTE MAAND. DUS APRIL IS DIE 1STE MAAND IN DIE HEMEL. EK GLO GOD Sê HIERDIE NUWE JAAR IS DIE BEGIN VAN GROOT DINGE VIR SY KINDERS EN SUID AFRIKA. DINGE GAAN ROF RAAK MAAR VIR SY KINDERS BREEK ‘N SEISOEN VAN OORWINNING AAN. 5. EK HERINNER JULLE AAN REDE HOEKOM ONS BROERS GESTREF HET: 2Pe 1:12 Daarom sal ek nie nalaat om julle altyd hieraan te herinner nie, alhoewel julle dit weet en vasstaan in die waarheid wat by julle is. DIE OORLOG WAS NIE VERNIET NIE EN ONS KOLEGAS HET NIE VERNIET GESTERF NIE. HULLE HET MET HULLE LEWENS BETAAL OM VIR ONS 25 JAAR TYD TE KOOP IN ‘N VRY LAND MET VRYE VERKIESINGS. NIE NET VIR SUID AFRIKA NIE MAAR VIR DIE HELE SUIDELIKE AFRIKA! ANGOLA, NAMIBIA, BOTSWANA EN ANDER LANDE. INDIEN ONS NIE GEVEG HET NIE WAS ONS NOU REEDS ‘N KOMMUNISTIESE LAND. TWEEDENS HET ONS DUISENDE MENSE SE LEWENS BESKERM AS POLISIEMANNE IN OWAMBOLAND EN DIE NOORDE VAN NAMIBIA DEUR ONS TEENSWOORDIGHEID AS LEDE VAN DIE SUID AFRIKAANSE POLISIE WAAR ONS VIR GEREG EN GEREGTIGHEID GESTAAN HET EN DIE PUBLIEK TEEN ‘N TERRORISTE AANSLAG VERDEDIG 62


HET. 6. GOD GAAN NOU IN HIERDIE JAAR WAT KOM ONS SITUASIE OMDRAAI EN DIE LAASTE HOOFSTUK VAN KOEVOET SKRYF WAAR DIE WÊRELD SAL ERKEN: ONS HET VIR GEREG EN GEGTIGHEID OORLOG GEMAAK. JESUS CHRISTUS STAAN VIR GEREG EN GEREGTIGHEID. ONS HET NET ONS WERK AS POLISIEMANNE GEDOEN EN DIT WAS TEN GOEDE VIR DIE MENSE VAN AFRIKA! 7. EK WIL JULLE UITNOOI KOM RAAK DEEL VAN GOD SE PLANNE VIR SUID AFRIKA EN RAAK KOEVOETE VIR CHRISTUS! LEER GOD SE WIL KEN EN BEGIN DIT DOEN EN NET GOEDHEID EN GUNS SAL ONS VOLG AL DIE DAE VAN ONS LEWENS! INDIEN ONS DIE HERE DIEN SAL HY SY KONINKRYK VAN GEREG EN GEREGTIGHEID OPRIG HIER IN SUID AFRIKA EN ONS AS SY KINDERS OPRIG EN DIE VERWYDER WAT NIE SY WIL DOEN NIE. MAAR SOLANK SY KINDERS MAAK SOOS DIE WÊRELD IS GOD SE HANDE AFGEKAP. GOD SE OORLOG IS NIE MET FISIESE WAPENS NIE MAAR GEESTELIKE WAPENS. EF 6:12-15. KOM ONS VAT HANDE, KOM IN GOD SE WIL AS KOEVOETE VIR CHRISTUS SODAT ONS BROERS NIE VERNIET GESTERF HET NIE. KOM ONS NEEM ONS VERANTWOORDELIKEID OP VOOR GOD VIR WAT DIE TOEKOMS VAN SUID AFRIKA GAAN BEPAAL. 1. ONS HET ‘N VERANTWOORDELIKHEID VOOR GOD. 2. ONS HET ‘N VERANTWOORDELIKHEID VOOR ONS BROERS WIE HUL LEWENS AFGELÊ HET. 3. ONS HET ‘N VERANTWOORDELIKHEID TEENOOR ONS KINDERS EN DIE MENSE VAN SUID AFRIKA. 4. ONS SKULD DIT ONS SELF. WANT AS ONS DIT NIE DOEN NIE HET ONS ONS TYD GEMORS OP DIE GRENS. MAAR EK DANK GOD DAT DAAR REEDS HONDERDE MENSE IS WAT MY HANDE VAT SODAT ONS DIE LAASTE HOOFSTUK VAN KOEVOET IN CHRISTUS KAN SKRYF IN DIE NABYE TOEKOMS AS KOEVOETE VAN CHRISTUS VIR SY KONINKRYK! DIE STORMS EN DIE POLITIEK VAN DIE DAG IS BLOOT DIE LAASTE STUIPTREKKINGS VAN HIERDIE WÊRELD EN DIE DUISTER MAGTE SE LAASTE POGINGS OM GOD TE PROBEER KEER, MAAR SAL NIKS DAARAAN KAN DOEN NIE! Eze 20:47 Kyk, Ek steek ‘n vuur in jou aan wat in jou elke groen boom en elke droë boom sal verteer; die uitslaande vlam sal nie uitgeblus word nie, maar daardeur sal alle aangesigte verbrand word van die Suidland af tot die noorde toe; Eze 20:48 en alle vlees sal sien dat Ek, die HERE, dit aangesteek het; dit sal nie uitgeblus word nie.

63


(DIT IS WAT GOD BINNEKORT IN SUID AFRIKA GAAN DOEN)

 Kol Roelf Maritz se rede Geagte Eregaste, Oud Koevoetlede, Familie en Vriende Gun my ‘n paar minute van u tyd. Graag wil ek vir U ‘n kort oorsig gee oor die ontstaan en groei van die “KOEVOET EENHEID”22. In die middel van 1978, is Kolonel “Sterk Hans” Dreyer, verbonde aan die veiligheidstak te Port Elizabeth, na Pretoria ontbied vir samesprekings met die Kommissaris van die Suid-Afrikaanse Polisie, Generaal Johan Coetzee23. Met sy aankoms te Pretoria het hy ook die hoof van die Weermag, Generaal Magnus Malan en die Hoof van die Verkennings-Kommando’s, Generaal-Majoor Fritz Loots daar aangetref. Tydens die samesprekings is die situasie in Owamboland, waar SWAPO besig was om hulself te vestig, bespreek. Tydens die samespreking is die moontlikheid van samewerking van die Polisie met die Verkennings-Kommando van die SuidAfrikaanse Weermag bespreek. Generaal Dreyer, toe Kolonel, was aanbeveel as Bevelvoerder van die Veiligheidstak se Intelligensie-Eenheid wat nou saam met 5Verkennings-Kommando in Owamboland sou werk. Na verskeie opvolg-samesprekings is besluit om voort te gaan met die stigting van die Intelligensie-Eenheid en Kolonel Dreyer is gemagtig om vier lede van sy eenheid uit die Veiligheidstak te kies om hom te vergesel. Op 11 Januarie 1979 het Kol. Dreyer en die ander vier lede van die Veiligheidsaak met hulle gesinne in Oshakati, Owamboland aangekom. In vergelyking met die beskikbaarheid van voertuie van die SA Weermag, was die “OPS. K-Eenheid” met hul 4 sagtevel voertuie maar swak toegerus. Met hul aankoms in Owamboland het die nuwe aankomelinge en Eugene de Kock en later ook Chris Nel, wat reeds in Owamboland was, begin met insameling van inligting oor SWAPO bedrywighede. Hul hoofdoel sou wees om 5-Verkennings-Kommando te Fort Rev. op hoogte te hou van vyandelike optrede. Dit het heel gou duidelik geword dat daar ‘n groot verskil is in benadering van optrede deur die Polisie en die Weermag. Die Polisie het al meer onafhanklik begin optree en aansienlike suksesse behaal, in Owamboland sowel as die sogenaamde “Blanke Suide”. As gevolg van die suksesse is besluit om die Eenheid met ‘n paar gevegsgroepe te vergroot. Vanweë die welslae van hierdie gevegsgroepe het die Eenheid verder uitgebrei. Namate inligting van vyandelike teenwoordigheid of beweging in Kaokoland in die Weste en Kavango in die Ooste toegeneem het, is Koevoet-groepe ook daar op die been gebring. Elke gevegsgroep het bestaan uit 4 x Casspir- of 22

Onveranderd geplaas - HBH Die stelling is ongelukkig nie heel te maal korrek nie. Genl MCW Geldenhuys was kommissaris en genl Johan Coetzee was die veiligheidshoof te tye van die stigting van Koevoet - HBH 23

64


Wolf-mynbestande voertuie met ‘n bemanning van 1 Blanke en 10 Swart Lede. Dan was daar ook nog ‘n Blesbok-vragvoertuig en ‘n brandstof-tenkvoertuig, genaamd die Duiker of ook bekend as ‘n “Bowzer”. Ek moet hier noem dat die Swart lede almal uit die plaaslike bevolking gewerf is. Hulle was die ruggraat van elke span. Sonder hul spoorsnyvernuf en aggressiewe geaardheid, sou ons nie naastenby sulke groot suksesse behaal het nie. Die terroriste wat gevang was, is na Koevoet se aanhoudingfasiliteit afgevoer vir ondervraging en die inligting wat so ingewin is, is dan opgevolg. Waar inligting bekom is oor transgrens-bedrywighede is die inligting onverwyld aan die SA Weermag oorgedra en hul intelligensie-lede is toegang tot die aangehoudenes gegee. Dit was noodsaaklik dat daar deurgaans goeie verhoudinge met die SA Weermag gehandhaaf word, hoe moeilik dit ook al soms was. Die Operasionele Gebied was in sektore verdeel met elke Sektor sy eie Bevelvoerende Offisier en dit was veral hier waar probleme soms bestaan het. Die Sektor-bevelvoerders was nie altyd geneë daarmee dat Koevoet-groepe in hul Sektore opereer nie. Die gevegsgroepe het egter hegte bande met Basis-bevelvoerders gehandhaaf en was altyd meer as welkom om van hul basisgeriewe gebruik te maak. Koevoet het veral met die Lugmag hegte bande gesmee, veral omdat daar so baie op hul gesteun was tydens opvolge en kontakte met die vyand waar bystand van veral die Alouettehelikopters bygedra het tot sukses met die vyand. En dan ook natuurlik het die Lugmag ‘n belangrike rol gespeel met die afvoer van beseerde of gewonde lede na plekke waar mediese hulp ontvang kon word. Die onkonvensionele en soms roekelose wyse van optrede deur Koevoet se veggroepe was iets wat die SA Weermag nie kon verstaan of goedkeur nie. Dit was dikwels gesê dat dit die moraal van die diensplig-soldate ondermyn. Veral Basisbevelvoerders het egter gesê dat die suksesse van Koevoet gedien het as bewys vir die jong troepe dat daar wel “Ters” in hul operasionele gebied was. Daar is dikwels vrae gevra oor die vreemde wapentuig wat op sommige van die Koevoet-Casspirs gemonteer was, meesal gebuite wapentuig van die vyand. Die beste antwoord daarop was “Beg, steal or borrow”, die oorlog moes voortgaan. In 1985 is die Eenheid na die Suidwes-Afrika Polisie oorgeplaas en met ‘n eie uitkenbare uniform toegerus en het amptelik as die “Teeninsurgensie-Eenheid” bekend gestaan. Die naam Koevoet het egter bly voortleef, hoe anders, met ‘n Bevelvoerder soos Generaal “Sterk Hans” Dreyer, die siel van Koevoet, het sy trots ons almal, ongeag ras of kleur, geïnspireer. Dit maak nie saak wat jy by Koevoet gedoen het nie, almal het ‘n reuse taak vervul. Store, Werktuigkundiges, Opleiding, Admin, Radio-tegnies, Kokke. Sonder enige van die vertakkings kon die oorlog nie vlot nie. Koevoet het uitgebrei van die aanvanklike 4 Veggroepe tot 32 Veggroepe aan die einde van die oorlog. Dit was vir ons as Eenheid ‘n riem onder die hart om deur Buitelandse Joernaliste beskryf te word as “C’est Magnifique” deur Robert La Contre, in ‘n Franse tydskrif Le Figard. “These guys are wonderfully mad”, het Jim Hooper geskryf, wat spesialiseer in artikels oor gevegseenhede. Hy het Koevoet beskryf as die beste wat hy nog teëgekom het. Oud-Polisie Kommissaris, Generaal Johan Coetzee was van mening dat Koevoet een van die beste gevegseenhede in die wêreld is. 65


1981 was die mees suksesvolle jaar vir Koevoet – 511 vyand is gedood of gevang. In die 10-jarige bestaan van Koevoet het hulle 2 812 vyand gedood en 463 gevang, ‘n totaal van 3 275 in 1 615 kontakte. Gedurende dieselfde tydperk is 218 landmyne gedetoneer en 390 herwin, 82 Antipersoneelmyne is gedetoneer en 1 084 herwin. Gedurende hierdie tydperk is by Koevoet 165 man gedood en 940 beseer, baie van hul gedurende die laaste 9 dae van die oorlog waar hulle baie nou saam met die SA Weermag opgetree het. Die Kameraderie wat tydens die bestaan van die Eenheid opgebou is, is so sterk dat daar gedurende 1999 in Bloemfontein besluit is om die “Koevoet Bond” te stig, met vertakkings in die volgende streke: Wes-Kaap, Oos-Kaap, Natal, Vrystaat, Witwatersrand en Bosveld, elk met sy eie bestuur. Nasionale-bestuur sou aan die hoof staan. Gedurende 2006 het dit weens verskeie redes feitlik ophou bestaan. In 2010 het Tony da Costa, Herbert Tietz en Pine Pienaar besluit om die Bond weer lewe te gee en foute uit die verlede reg te stel. Tydens maandelikse vergaderings deur genoemde lede is projekte vir die toekoms beplan. Hulle het besluit dat, al sou daar net tien lede wees, sou hul die Bond laat lewe. Hulle het na ‘n aansienlike geldelike skenking, afgeskop met die maak van 150 Koevoet-knipmesse, wat verkoop is om fondse te in. Hierdie 3 lede wat in WesKaap gesetel was, het vroeg in 2010 besluit dat daar ‘n “gedenkmuur” vir gesneuwelde Koevoet-lede behoort te wees. ‘n Besluit waarop hulle baie gesteld was, soos ek spoedig sou uitvind. Na ‘n vergadering met Generaal Gert Opperman van die Erfenisstigting is daar tentatief toestemming van hom verkry vir die oprigting van die Muur van Herinnering by die Voortrekkermonument. Bouplanne moes egter voorgelê word. Vir die projek wat ‘n beraamde R500,000 sou beloop, moes daar finansiering bekom word en is die beeldhouer, Brahm van Zyl gekontak. Dit het gelei tot die maak van die klein miniatuurbeeldjies wat verkoop is om geld vir die ‘Muur van Herinnering’ te kry. Die argitek, Malcolm Moodie, was versoek om bouplanne op te trek en die Bond-bestuur en hy het met die finale plan, wat deur die VoortrekkermonumentBestuur goedgekeur is, opgekom. U sal met my saamstem dat hierdie ‘n reuse taak was en aangesien die Kaap, waar die Standbeeld voltooi is, en die Voortrekkermonument so ver uitmekaar was, is Paul Fouche aangestel as projekleier vir die bou van ‘Muur van Herinnering’ en is later as Bestuurslid opgeneem. Ander lede is gekoöpteer om te help met die montering van die standbeeld waar dit nou staan. Die muur was in ‘n rekord tyd op 3 April 2013 voltooi en op 6 April 2013 onthul. Die van u wat teenwoordig was sal kan getuig watter emosionele impak die onthulling van die “muur” op veral ‘Oud-Koevoetlede en die familie van die gestorwenes gehad het. Vir een en almal wat bygedra het om hierdie grootse projek te verwesenlik, ongeag hoe groot of klein jul bydra was, wil ek net sê, baie, baie dankie. Die Koevoet Veterane Bond is deurgaans betrokke by liefdadigheidsprojekte om, waar daar behoefte is, te help. So is daar in kort:1. ‘n Pakkie met lewensmiddele na Afghanistan toe gestuur. 66


2. ‘n Paar skoene en ‘n rekenaar is aan ‘n behoeftige in Pretoria omgewing geskenk. 3. Lewensmiddele is geskenk aan ‘n Lid in nood in Warmbad. 4. Gereedskap is vir ‘n Lid aangekoop om ‘n inkomste te begin verdien in Pretoria omgewing, 5. ‘n Rolstoel is verskaf aan ‘n Lid in die Oos-Kaap 6. Lewensmiddele is verskaf aan ‘n behoeftige Lid in die Oos-Kaap 7. ‘n Rolstoel is voorsien aan ‘n behoeftige persoon in Limpopo omgewing 8. Hulp is ook verleen aan ‘n Oud-Lid van 32 Bataljon wat in nood verkeer het. Die Bond bestaan tans uit 206 opbetaalde lede. (Die 35 lede wat weens verskeie redes nie kon of wou hernu nie, is nie ingereken nie). Dan is daar Generaal Dreyer, die Siel van Koevoet, ons Ere-President en 9 Vriende van die Bond. Die nuwe bestuur is:    

Pine Pienaar Paul Fouche Herman Potgieter Minnie Meads

- Voorsitter - Onder-voorsitter - verantwoordelik vir Kommunikasie - verantwoordelik vir Administrasie

Lede is gekoöpteer vir bystand in geografiese gebiede. Hulle is: Willem Fouche Gert Nel Dicks Dietrichsen Hilton Webb Chris Ronne Riaan White

- vir Warmbad-omgewing in Limpopo - vir Pietersburg en Noordelike Limpopo - vir Pretoria en omgewing - vir Pietermaritzburg en Natal middellande - vir Durban en Natal se Kus - vir Namibië

Finansieel is die Bond gesond en alle skuld is afgelos. Daar is genoeg fondse beskikbaar om die 35-jaar Koevoet re-unie te kon reël en aandenkings te laat maak. Die Bond se aansoek om as Militêre Veterane Organisasie te registreer is reeds by die Departement Van Militêre Veterane vir oorweging. Die Bond was betrokke by die kransleggingseremonies van die SA Weermag Veterane, die Suid-Afrikaanse Legioen en MOTH in Pretoria, Baberton, Pietersburg, Pietermaritzburg en Kaapstad. Van my aan alle Oud-Koevoet-lede, ‘n hartlike Koevoet-groet, Komesho, vorentoe mag ons steeds groei in statuur. Aan die wat die hoogste prys betaal het, ek salueer julle, “Ons sal jul altyd onthou”. Opgestel en gelewer deur : Roelf Maritz.

NAMIBIA: SWA-TF & KOEVOET Marius Van Der Westhuizen wrote: Wednesday, April 9, 2014 - 15:53 67


AAF online The Deputy Minister of Defence, Petrus Iilonga, spoke at Omusheshe village in the Oshana Region’s Okatana Constituency, and stated that the ruling Swapo party will never recognise former South West Africa Territorial Force (SWA-TF) soldiers and former fighters in the then-police’s extremely effective counter-insurgency unit, Koevoet, as war veterans to benefit from the Ministry of Veterans’ Affairs like their counterparts from the defunct People’s Liberation Army of Namibia (PLAN). Iilonga was responding to some former SWA-TF soldiers’ meeting with the leader of the Rally for Democracy and Progress (RDP), Hidipo Hamutenya, at Ondangwa’sOluno suburb last month. Former SWA-TF and Koevoet fighters met with Hamutenyaand demanded that the Ministry of Veterans’ Affairs should recognise and register them as war veterans too. They argued that because of the policy of national reconciliation introduced in the country at the dawn of independence, ex-combatants from both PLAN and SWA-TF forces should receive equal treatment by the government of the day. They also demanded to know why they had to share with ex-PLAN members the N$36 million, which the South African government paid out shortly after Namibia’s independence as benefits to Koevoet and SWATF members. The Namibian government divided the money among ex-members of Koevoet, SWATF and PLAN, and to the establishment of projects to cater for ex-PLAN soldiers such as the Development Brigade Corporation (DBC). Ilongawent on to say the government, under SWAPO, will never recognise as heroes those who fought on the side of the then-government against Swapo. Lilonga also described other political parties in Namibia as agents of disunity and tribalism. The deputy defence minister used the opportunity to announce that vice-president of the Swapo, HageGeingob is the party’s presidential candidate during the Presidential and National Assembly elections due to take place in the country in November this year. Militarily PLAN was never able to achieve the success that its propaganda machine tried to portray during its military struggle, with SWA-TF and Koevoet soldiers achieving overwhelming successes in the counter-insurgency war. Since independence this has been a sore point with SWAPO and it has gone out of its way to ‘get back’ at those former fighters who inflicted such grievous losses against PLAN, largely ignoring its own mantra of ‘national reconciliation’ as far as the former soldiers are concerned. (Sources: Staff Writer; Nampa) Sent from my BlackBerry® wireless device

68


TOEKENNING AAN KOL JJ DIECKS DIETRICHSEN: KOEVOET Vir al sy hardewerk is Diecks beloon met ‘n model Casspir gebou deur Pine Pienaar van die Koevoet-bond.

‘n Trotse kolonel “Diecks” Dietrichsen het sy toekenning kom wys!!!

WYLE SERS BOOM OLIVIER: PHILLIP MALHERBE Na aanleiding van die berig wat verskyn het rakende Boom Olivier wat doodgeskiet is in Hillbrow. 69


Die Olivier-familie is ʼn heel interessante familie. Pa, Kobus en ma Ina, was woonagtig te Plumstead, pa was ‘n speurder in Wynberg in die Kaap. Uit die huwelik is ses kinders gebore (twee tweelinge): * Kobus & Christo (Boom) – tweeling, albei polisiemanne. * Anton (polisieman) & Johan – tweeling, (Johan is oorlede op 7 jarige ouderdom, motorongeluk voor die skool) * Riaan – Korrektiewedienste * Linda PTI Vloot Gedurende 1971 het ek saam met Kobus en Boom opleiding in die Kollege deurloop (laaste mans opleiding in Kollege en laaste polisie manne wat met .38 rewolwers (Smith & Weston & Webley uitgereik is, in 1972 het die 9mm Parabellum, die .38 rewolwer vervang. Ek en Kobus is na Florida uitgeplaas en Boom na Hillbrow. Die Oliviers was natuurlike sportmanne veral wat enige bal sport. Wat uitstaande van die twee was dat hulle “natural footballers” was en voor en agter kon speel. Omdat Kobus en Boom oor die 6vt lank was, is hulle aanvanklik as slotte en flanke / agsteman aangewend. Kry ’n losskakel of heelagter seer en daar is nie ʼn geskikte plaasvervanger nie, het hulle heel gemaklik daar ingeskakel. Hulle twee was ook goeie pyltjie spelers. Gewoonlik het jy vroeg uitgesorteer of jy met ligte, medium of swaar pyltjies gooi. Dan het jy gewoonlik die veerpyltjies in ʼn plastiese houer saamgeneem na wedstryde. die twee het gewoonlik “vergeet” om hulle “darts” saam te bring (ek dink hulle het geld probeer spaar op die “flights” wat gewoonlik voos gegooi word – veral as jy in spanne speel en “killers” gespeel het. Die twee het dan met enige pyltjies gespeel wat beskikbaar was – na ongeveer twee oefen gooie, om die gewig te toets – het hulle die wêreld aan die brand gespeel. Een afnaweek het Kobus my saam genooi om sy pa se verjaardag in die Kaap te gaan fier. Ons is die Vrydag na werk by Uncle Charlies afgegooi en het begin duimgooi (my eerste en laaste keer tot op datum). Nie lank nie toe trek daar ʼn man in by die petrolpompe met ʼn opgewarmde Cortina in – hy vra ewe waarheen is op pad – ons deel hom mee, oppad Kaapstad toe – hy oorhandig ʼn rol note aan ons en sê “klim sommer voorin en bestuur, hier is petrolgeld vir die “trip” – ek het heelnag en heeldag “geparty” en sal so ʼn bietjie rus op die agtersitplek. Kyk, ons vat toe die “stokke” en toets die kar om te kyk wat kan hy “loop”. Ek en Kobus hou mekaar ook dop om nie toe te laat dat die een meer kilo’s as die ander ry nie. Saterdag vroegoggend die volgende dag, toe trek ons Kaapstad binne. Lekker partytjie gehou, die Olivier’s het ʼn paar oulike niggies gehad wat die naweek sommer kort gemaak het. 70


Sondagoggend staan ons toe weer langs die nasionale pad en gooi duim terug Transvaal toe. Lank gestaan voordat ʼn Bruin-gesin van Elsies Rivier ons opgelaai het, oppad Laingsburg toe. Goed gegaan tot ons die pas voor Laingsburg begin klim het – nog nie eers heeltemal bo nie toe “kook” die karretjie en “span” ons uit. Koekblik met toebroodjies word uitgehaal en ʼn kan rooi muskadel – nogal van Wonderfontein van Robertson – wat ʼn gepaste naam! Nadat die kar se masjien afgekoel het, val ons weer in die pad, anderkant die pas is dit afdraand en ons “ja” die karretjie aan met Hallelujaliedere uit volle bors. By Laingsburg afgeklim en daar staan ons weer en gooi verder “duim” – nie lank nie toe laai ʼn boer ons agterop sy bakkie op. Halfpad tussen Laingsburg en Beaufort-Wes stop die omie en deel ons mee dat sy plaas is by die afdraaipad nog so 20 kilo’s aan. Onmiddellik toe weet ons “hier kom probleem”. Die karre wat verby ry kyk ons aan asof ons mal is - wie staan tussen êrens en nêrens en duim gooi – niemand stop ook nie. Ons stoot naderhand ons tasse tot in die teerpad om die karre te forseer om stil te hou met die hoop dat hulle ons sal oplaai – daar is nie ʼn kans nie – ‘hoot’ ons omtrent uit ons bloedgroep uit maar stilhou is uit. Hier laataand toe laai ʼn ou ons op en gee ons ʼn geleentheid tot op Beaufort Wes. Na ʼn uur of wat se staan toe weet ons dit is nou letterlik en figuurlik “nag’. Was genoodsaak om te oornag in die Donkin Hotel. Volgende oggend toe bel ons maar die SB en vertel ons “sop” storie dat ons dit nou nie gaan maak en betyds by die werk op te daag nie. Heel simpatiek laat die kaptein ons weet dit is reg so, maar hy soek ʼn bottel KWV Brandewyn as ons straf vir die laat kom. Gelukkig het ons familie gehad met ʼn kwota, wat ons van die voggies voorsien het. Terug by die kaserne het die lewe weer normaalweg aangegaan. Ons drie het gereeld terwyl ons voorraad gehou het, kreef in ʼn pot op ʼn gasstoof gaargemaak en afgesluk met rooi muskadel. Die ander manne (Transvalers) in die “barracks” het ons moer taamlik gevloek – aangesien ons ten eerste nie ons voorraad wou deel nie, en tweedens het die geur van gaar kreef taamlik lank in die lug gehang voor dit verdwyn het. Ons het ons taamlik verlekker as die “suur” manne lugverfrissers en Doom onder die kamerdeur ingespuit het. Philip Malherbe

71


WAT SÊ DIE REG? Onskuldig geag tot skuldig bevind? Dr Jannie de la Rey Met die goedkeuring van Advokaat Len Els SC mag ek die volgende aanhaling gebruik, wat deur hom geskryf is: “Ek kla in 1989 sewe beskuldigdes (die sogenaamde politieke betrokkenes) in die Hooggeregshof aan op 'n aanklag van hoogverraad na die mislukte staatsgreep in Bophuthatswana.”

Die beskuldiges

verskyn in die hof in voetboeie. Toe die regter dit agterkom, laat hy die aanklaer weet: “Remove the shackles and take your security outside my court” of woorde tot daardie effek.

72


Ek weer, jare daarna, het na ongeveer veertien jaar se aanklaer en landdros ondervinding, vroeg in my loopbaan as praktiserende advokaat, ‘n borgaansoek gebring in Hillbrow Landdroshof. Toe my kliënt in die beskuldigde bank staan en ek kyk om na hom, merk ek hy is met handboeie, aan beide hande, aan ongeveer tien ander beskuldigdes vasgebind. Ek merk toe op aan die landdros dat ek dink dit is ongrondwetlik en vernederend dat hy soos ‘n “voël met uitgestrekte vere” daar moet staan, aangesien hy ten minste binne-in die hof geregtig is om spreekwoordelik “onskuldig geag behoort te word, totdat hy skuldig bevind word”, en derhalwe darem “losgemaak” moet word van sy boeie, tydens sy aansoek om borgtog, totdat die hof bevind of hy borgtog toegestaan gaan word of nie.

Die landdros (wie ek (ironies) gementor het toe sy begin aankla het!) het my egter toegesnou “Mr de la Rey, too many people escape in this court, that’s why we cuff them, take it or leave it!” Hy het borg gekry, maar was die vernedering nodig en in die gees van ons Grondwet? Wel, ek kan my ”gevoel” van onregverdigheid nou staaf gesien in die lig van twee sake, naamlik S v Phiri 2005 (2) SASV 476 (TPD) en, meer onlangs S v Khubeka 2013 (1) SASV 256 (GNP).

Myns insiens, kan ons nie anders as om te erken: Indien ons wil roem op die feit dat ons een van die beste Grondwette het in die wêreld (wat inderdaad so ís), maar dit nie ten volle kan toepas nie, wat is dan die praktiese gewig en waarde van ons Grondwet in die praktyk? En ironies dan daarop volg die vraag – wat doen die gebrek aan voldoening en uitvoering van die Grondwet aan regsekerheid vir die gemeenskap van ons land?

Jannie de la Rey (Advokaat en mede-outeur, saam met Advokaat Anthonie Viviers van “A Practical Guide to the Criminal Legal Practice in South Africa”, beskikbaar teen R 250.00 per publikasie. Bestellings by jdlr@mweb.co.za)

73


SOUTH AFRICAN WEERMAG

DEFENCE

FORCE

/

SUID-AFRIKAANSE

 Grafte herstel: Lt Freddie Zeelie, LWD, en Skutter Athur Froneman (Alberton): Koos van der Merwe via Anemari Jansen Laaste hoofstuk 10 Maart 2014. Buddy’s care for a Buddy. A buddy cares for a buddy, 40 years later the dignity and pride of a buddy is restored. Because a Buddy cares for a buddy. Ek was bevoorreg gewees om met die projek om die grafte te herstel te hardloop, dit is nou afgehandel. 1. Dankie aan Johan, ‘n buddy van Freddie24 van 1973, wat uit Fiji die herstel van Freddie se graf geïnisieer en betaal het. Dankie pêl! 2. Vir die Alberton Record, spesifiek Monique vir die artikel om die inligting te bekom en die opvolg oor die vordering. 3. Vir Johnny ‘n vriend wat die foto voorsien het om die bewoording korrek te kry. Ook vir al die buddys van die Spesiale Magte en Paul Els. 4. Vir dr Daan Grobler onderwyser van Skutter Arthur vir die opspoor van sy suster om die korrekte bewoording vir die grafsteen te kry. 5. Vir ‘n besigheidman van Alberton vir finansiering van Arthur se grafsteen. 6. Vir die Alberton se Historiese Vereniging vir belangstelling en steun. 7. Vir ondersteuning en belangstelling van Johan van der Merwe, oudbevelvoerder van die Alberton Kommando 8. Vir die voorsiening en montering van die grafstene: Hawley Marble and Granite Works. 9. Dankie aan Alberton Hoërskool vir die belangstelling. Freddie en Arthur was albei leerlinge aan die skool. 10. Dankie aan almal vir die belangstelling om die eer en waardigheid van twee seuns van Alberton, wat hulle lewens gegee het vir ons land, te kon herstel! Dit was ‘n groot voorreg en vreugde om die projek te kon dryf. Koos van der Merwe Alberton 25

24 25

Lt Freddie Zeelie was the first South African Soldier to die in the Border War in 1974. sonkoo@absamail.co.za

74


Oorspronklike

Beskadigde

Herstelde grafsteen Maart 2014

Lt R Zeelie, LWD

Skutter B. Arthur Froneman oorlede 18/1/1980 lid van 2 SA Alberton. Arthur se graf was ook beskadig soos Freddie sin. Ons het besluit om syne ook te laat herstel met die hulp van’n Albertonse besigheid man, dankie.

75


Beskadigde

Herstelde Maart 2014

76


Photo: Gen M Malan. Left. Mrs. Kes Zeelie is 2nd from the left Col. Jan Breytenbach and Mr. Jan Zeelie in the middle. Story - 30 January 2014. Final 77


A summary of all the information received in relation to Lt Freddie Zeelie and his grave in the Alberton Cemetery. I would like to thank everyone who assisted in obtaining and assisting in the relevant information. First the news story in Alberton Record. After this article was published in the Alberton Record a photo was obtained of the original writing on the grave. The photo came from a fellow buddy of Freddie, Johnny. They both stayed in Alberton and knew each other and were in the same unit. Lt Freddie Zeelie’s history revealed as the Alberton Record reported on 29 Jan 2014 Buddy’s care for a buddy and 40 years later the dignity and pride of a buddy is restored by replacing a missing piece of his grave. After the RECORD reported that a friend of Lt Fred Zeelie was looking for information regarding his grave stone, many friends of Zeelie came forward with interesting stories to tell… something like a puzzle being put together. Lt Freddie Zeelie was the first South African Soldier to die in the Border War in 1974. He was buried at the Alberton cemetery. Buddies of him compiled a list of all the graves of soldiers in SA Special Forces. Unfortunately the metal writings on the grave were stolen and thanks to friends from Durban, it can now be restored by his war buddy and close friend, Johan from Fiji. A photo was obtained of the original writing on the grave. The photo came from a fellow buddy of Freddie, Johnny. They both stayed in Alberton and knew each other and were in the same unite. Buddy’s care for a Buddy. A buddy cares for a buddy, 40 years later the dignity and pride of a buddy is restored. Because a Buddy cares for a buddy. Lt Freddie Zeelie was the first South African Soldier to die in the Border War in 1974. He was buried at the Alberton cemetery. Buddies of him compiled a list of all the graves of soldiers in SA Special Forces. Unfortunately the metal writings on the grave were stolen. Johan a buddy who is presently working in Fiji approached me to help. Grafskending In ons geskiedenis was daar al opsraakwekkende voorvalle van grafskending deur die polisie ondersoek bv pres SJP Kruger se graf wat deur Britse soldate beskadig is. Vandag word grafskending nie eens meer ondersoek nie. Talle polisie- en weermaggrafte bv in die Helde Akker, Pta is vir die metaal geplunder ..... ook ons monumente word vir die metaal geplunder ... Selfs kiste word gesteel .... Dis so maklik om die diewe te vang, sommer ‘n uniformkonstabel kan so iets in die loop van sy gewone pligte doen, jy het maar net die speurder nodig om die dossier behoorlik af te handel ... HBH

78


Freddie 2nd from left and Johan, 2nd from right, during a diving course in Simonsstad 1973

Last photo at the grave. Buddy’s care for a Buddy. Because a buddy cares for a buddy, 40 years later the 79


dignity and pride of a buddy is restored. That is what buddies are there for. Lt Freddie Zeelie was awarded Louw Wepener Decoration for bravery. The decoration was presented posthumously to his father Jan and mother Kes Lt Freddie Zeelie story. Freddie Zeelie went to school in Alberton, where he became a champion backstroke swimmer in the town club. In 1970 he attended the Army Gymnasium in Heidelberg and became a candidate officer. He later became a member of the SA Special Forces. “On 23 June 1974, at about 17h45, Lieut. Zeelie, 22, was on the left flank of a patrol combing thick bush in pursuit of the enemy. Two enemy machine-guns suddenly opened fire on Lieut. Zeelie and Lance Corporal Hillbrand. ‘Lieut. Zeelie and L/Cpl Hillebrand immediately went on to the attack. Hillebrand was pinned down near the enemy position but Zeelie, without thought for his personal safety and in spite of the extreme danger to which he as exposed, stormed the enemy position and forced one machine-gun to withdraw and overpowered the other, regrettably losing his life in so doing. ‘As a result of this selfless act in the face of personal danger, the left flank of the patrol was able to re-deploy owing to the lessening of the enemy fire. The charge took place over a distance of 50 yards. ‘His courage, determination and selfsacrifice received recognition through the posthumous award of the Louw Wepener Decoration. Zeelie became the first South African soldier to be killed in action on the border. The circumstances of his death were not released although it turned out that he was a member of the SA Special Forces (“The Recces”).bnHe was buried with military honors in Alberton. He was the only member ofbnSA Special Forces to receive the Louw Wepener Decoration26.

 We were called out to uplift Recces who were under 'severe pressure'. Text and pictures: Thys Goosen

26

From CROSS OF HONOR by Ian Uys and WE FEAR NAUGHT BUT GOD by Paul Els. 80


Photo: Who can remember these formo lights? Which direction is the Puma flying in, relative to the observer?

Foto: Aanloopbaan by Oshakati

81


Thys Goosen: One very dark night, Ben Burger, Dries van Coller and I, together with a Hoedspruit crew (If correct Danie and Henk + FE) were called out to uplift Recces who were under 'severe pressure'.

Dries van Coller: Ai ai ai, onthou jy hoe lekker het ons blades geklap toe ons daai jong boompies korter gemaak het met die landing? Ek was soos 'n senuweeagtige Foksterriër tussen die twee deure om Ben af te praat vir die landing, maar land moes ons land om daai manne op te pik. Weet jy Thys, ek sit vanaand in Ondangwa se Protea Hotel en lees die stukkie. Dit is kosbaar om dit hier te lees.

Thys Goosen: We were called out to uplift Recces who were under 'severe pressure'. We were briefed that they had managed to escape a firefight against an ‘overwhelming enemy force’ and they were now on the run. The close proximity to the enemy would prohibit the firing of a 1000' flare and the only signal would be a strobe (white handheld strobelight). Our aircraft was to fly lead for the sortie as it had both the formation lights on top of the aircraft. The Hoedspruit aircraft only had the one on the tail. Shortly after take-off though, our second VHF radio stopped working and the decision was for the Hoekoespruit aircraft to take lead. The night was “as black as a witch’s heart’ (Slade Thomas’ saying), and following the single light on the lead aircraft became a thought provoking affair. We were flying straight into Angolsh toward an ‘overwhelming enemy force’, so we kept low, leaving less room for error than normal. We had to step up in line astern (behind) the lead aircraft, and the little formation light soon became a ‘multi-dimensional disorientation device’. It was rather tough to distinguish between falling behind the other Puma and descending into the ground! About fifteen minutes into the flight, Ben started speaking in heavy Afrikaans, every fifth (or so) word starting with an ‘f’. The Puma’s tail was kicking wildly, making it necessary to turn the auto stabiliser yaw channel off. This helped, but with the yaw stability compromised, the aircraft was not really serviceable. In particular, confined space landings would be inappropriate. Logic dictated that the lead aircraft would now do the pick-up, but things turned out differently.

82


On reaching the general pick-up area, we had a tough time finding the actual LZ. The strobe light was set up below the tree line, and only visible in a narrow ‘cone’ above it. We climbed (hesitantly) to stay within this cone, and the Hoedspruit crew attempted the pick-up. It soon became clear, however, that setting up an approach on something you could not see…..well…..was simply impossible! We tried to give the Hoedspruit aircraft directions from above, but with the single formo light as only reference, it was almost impossible. After several attempts, we all realised that there was only one option left. We had to go down and do the pick-up. The Hoedspruit crew could use the blue and white formo lights to determine our direction of flight and guide us in towards the strobe and LZ. Changing positions when circling an almost invisible LZ and with little lights as only visual reference is not that simple in a black Angolan night. By the time we were in the lower orbit, we had lost visual contact with the strobe and by now every fourth word used started with an ‘f’. We set the radio altimeter bug to 100 ft and started following the instructions given by the Hoedspruit crew. Actually, they were broadcasting the instruction to friend and foe within VHF range! But Recces were our heroes, so nothing was going to stop us from plucking them from the unfriendly bush below. I was, however, happy that we were no longer the aircraft flying high, ready to be plucked from the sky by a SAM of whatever number. It was still hard to line up our approach with the invisible strobe and by the time we could see it, our groundspeed was still too high and we would overshoot the LZ by a mile. Ben was still fighting the dodgy yaw channel and as per normal practice, I kept hands lightly on the controls. Just in case something happened. And soon enough it did. Aligning the approach in accordance with instructions from above, required some serious maneuvering. On turning finals for the umpteenth time, the radio alt bug lit up. I called the error and was about to make control inputs when I saw the overpower ‘light up’ and felt Ben making the required control inputs. The ‘f’ tempo was now up to every third word. Again the strobe came into sight and again we were too fast. The radio and intercom chatter was intense, both from above and from within our own cockpit. Suddenly I felt Ben making some significant control inputs and the instruments in front of me exceeded all attitude and directional parameters for safe operation. The 83


turn and slip ball, nose up attitude and bank were at ‘crazy’ angles! With no horizon other than the flashing strobe below the tree lines, this concerned me somewhat. Ben was now at an ‘f’ tempo of two, firmly instructing the female dog of a Puma to now slow down. That quick-stop would have put many an Alo pilot to shame and I knew….. that time round we were going to stop in time. But the good news was short lived. As we moved over the tree line, the powerful landing light lit up an unwelcome sight. The LZ was clearly to small, obviously chopped from the bush in a great hurry. There were some serious hundred footer trees and dense bush around the LZ. The landing area itself was covered water. The Elastics (Recces) were chest deep in the water, some of them perched up in the trees. Dries was running from door to door like a “nervous fox terrier” (his own words!), putting Jean Michel Jarre to shame with his Aldis lamp. In his ever polite manner he made it very clear that there was no way of getting the aircraft into that LZ. The yaw channel was still up to its tricks, making Ben work very hard at the controls. Somehow though, he kept that Puma as steady as a rock. Dries directed Ben to align the Puma for a ‘best fit’, i.e. the tail rotor well clear of any obstacles. The Elastics were eagerly waving their arms, some jumping out of the trees to move closer to the Puma. I could not help but imagine what a dreadful disaster would develop if we had to go down in that watery LZ. By now the ‘f’ tempo had shot right past a 1 to 1 ratio to a ratio of ‘every fifth word NOT the f word ’! Dries was still doing duty at the tail end, now emphasising the impossibility of the task at hand in a less polite manner. NOT ONCE though, did anyone even suggest the option of leaving the Elastics there. On my side there was a softer looking bush, the branches and leaves blowing wildly in the 100 km/hour rotor downwash. I suggested to Ben that we stick the rotors into the softer bush, but it was too late.

The Puma shuddered in a very unusual manner and in the back Jean Michel shouted something to effect of “Ons het die bome geklap!” ……….”Weer!” ………from my right “Waaa?!” ……….. from the back “Regs!” The Puma drifted left and I saw the massive weed-eater devour the softer bush. The Elastics were trying to take cover but there was no place to go. Everything went into a weird calm slowmotion mode. We were now wheels in the water and low enough for the Elastics to clamber in. Ben held the Puma dead still, apparently unaware of the kicking yaw 84


channel and the Elastics tugging at the airframe. The Puma just sat there, as if glued in place. The rotor-wash was kicking up water spray and sucking it down again, an awesome sight against the lush green bush around us. For a moment I felt content to stay there for a long time. With all the Elastics on board, Dries guided us out of the properly sized LZ. We were on our way, back to Ondangs, ‘maatjies’ on board. Ben gave me control of the aircraft and immediately the tail started wagging and I could feel a vibration emanating from the rotors. I had no idea how Ben ever managed to get us in and out of that LZ with an aircraft behaving that badly. He did a lot smiling in the days that followed, so I assumed that the same question also occupied his mind. Anton Kriegler: Scary, scary scary. Well done, great flying and a well-written story. And to think of it, Ben is normally a man of few words. Ongelukkig as jy iemand Respect and Salute! We do not leave our maaitjies behind..You "blue jobs" were awesome, definitely some of the best pilots in the world. Johan Conradie: Ongelooflik!!!! die sweet slaan op my voorkop uit toe ek dit lees....dankie Thys. Dries van Coller: Hi Thys, reading your story made me laugh uncontrollably now, but no-one of us laughed during that sortie at all. You two airframe drivers did an EXCELLENT job that night. The damage to the Puma was not bad at all and after performing all the checks required by the book and replacing the tip-covers on all four MR blades, and a vibration analysis check, she continued her tour happily ever after. Thys Goosen: Very true Dries, there was little laughing during that sortie. But one thing we did do, was work as a team. Both helicopters` crews. In my current work I am exposed to teams and groups off all types - most of them clueless about the meaning of 'working together'. In a SAAF helicopter, when your flight engineer said "left two", you went left two. Blind faith so to speak. That night, when the Hoekoespruiters gave directions from above, we followed in blind faith also (It was remarkable how they actually managed to use two tiny lights from a long way off to guide as to the LZ!). There was simply an inherent willingness to work together. Even if you were not in the same bridge team back at base! I treasure those 85


experiences where the 'best of men' came to the fore. By the way, I often try to place myself in the shoes of those Recces. Black night, up to their chests in water, depending 100% on others to get them out. Blind faith........MAJOR COURAGE!

Christaan Wiid: Dankie vir die storie, Thys! Jy het dit so goed vertel, dat ek dit amper kon meeleef! Ja, julle is manne groot 'ghoens'. Met toestemming van Thys Goosen, lid van van SWA / Angolan Border War 19661989, Geplaas – Anemari Jansen

Hallo daar Hennie,

Hier is die laaste artikel wat ek vir jou het – die een van Thys Goosen, oor die Puma “pilots”…hulle het ook baie vir Koevoet gevlieg.

Mooi loop

 ʼn Koerant na die Hemel: Lt-kol MJJ van Rensburg (SALM) ‘N KOERANT NA DIE HEMEL

Soveel mense krap in soveel mense, soveel gedagtes, woorde en dade. By die voordeur in, by die agter deur uit. Nuus bly die orkaan in spoed vooruit. Tande kners en tyd bots in die kryt, dis n gulsige vergrepe na nuwe nuus,. Gister se nuus is vandag geskiedenis, die lag en die trane alreeds in die argiewe. Daar is net teveel klagtes briewe, dit maak my so suur om my kiewe. Die wrakke word van nuus se hoofweë met stootskrapers en gevoelloosheid gevee. Elke sekonde is daar `n nuwe idee 86


en die lewe hou nie op om te gee. Sekondes, minute en ure vleg in mekaar se pad na nog nuus. Nuus -lesers sit deftig op die TV skerm en die duiwel verlustig hom in die gekerm. Alles nuus , `n resep in een pot en satan roer soos `n sot. Die papier masjien drink verskriklik ink. Die konkoksie van sonde stink. Wie vat hierdie koerant na die Hemel.? Daar groei soveel bome met vrugte van nuus, groen vrugte, ryp vrugte en vrot vrugte. Nuus versprei saad soos `n khaki bos en trek soos `n plaag honger sprinkane Die stoom roller van nuus rol voort, dit staan net stil as die wêreld ophou draai. Kruiwaens, vragte vol nuus soek sy soort. Meneer ! Wie vat die koerant na die Hemel.? Die nuus is in almal se tale en dit hou die koors hoog. Slegte nuus is soms goeie nuus, erotiese nuus en Sondagnuus verkoop. Wie neem hierdie koerant na die Hemel? Vandag is die koerant `n beeld van ons tyd, `n spieël van die mens sonder die ewigheid. Elke koerant skryf oor al ons dade, niks nuuts onder die son. Redakteur ! Is hy geskik na die Hemel ? MJJ van Rensburg

 SAAF: Lt EJ van Heerden (Mosquito Pilot): MR Ferreira

Manuel Resende Ferreira Theresa's late uncle Lt Emile Johann van Heerden (Mosquito pilot) SAAF - seconded to RAF 515 Sqn KIA over Germany on 2 April 1945 Lest We Forget! You, Div De Villiers and 10 others like this.

87


Irene Colyn RIP Lt. We shall never forget those who fought for our country and freedom. Kim Gary Zocher Do you know where his grave is Manuel Resende Ferreira, if his body was found and he was buried here in Europe? Would gladly try and find it for you and send you pics if he has a grave here. Alternatively he could be listed in one of the memorials here? Cheers Kim Erick Mûller Respect...Requiescat in pace... Hennie Heymans Salute! Stuart Robertson He is buried in the Durnbach Commonwealth Cemetery in Bayren Germany.RIP. Kevin Robert FitzGerald RIP Lt van Heerden. May we forever remember the sacrifices of our 'Brothers in Arms' who made the ultimate sacrifice in conflicts of by gone times. Manuel Resende Ferreira Kim Gary Zocher, like Stuart said he is buried in the Durnbach Commonwealth Cemetery in Bayren. I have researched his operational WWII career and found several of his former 515 Sqn colleagues, sadly most died in the last 10 years. Theresa and I were made honory members of the now closed RAF 515 Squadron Association. Emile was my father in law eldest brother; he is my daughter’s grand uncle. We as a family will keep his memory alive. RIP Emile. Manuel Resende Ferreira Kim Gary Zocher, many thanks for your very kind offer to help. Salute Brother!

MEDALS: BRIG-GEN DEON FOURIE PROFESSOR D F S FOURIE SD, SM*, MMM, JCD*, KSTJ,

jsc

PROFESSOR OF STRATEGIC STUDIES (RET), BRIGADIER GENERAL SA ARMY RESERVE FORCE (RET)

88


27 FAERIE GLEN RENAISSANCE 45 HAYMEADOW CRESCENT FAERIE GLEN

PRETORIA 0081 SOUTH AFRICA

Tel:

012 991 3101 (h)

9 April 2014 Lt Genl Colin Steyn, SAP (Aft) p/a Brig H Heymans.

Geagte Genl Steyn Op versoek van brig Heymans skryf ek aan u oor ʼn aantal vrae ten opsigte van die dra van orders, dekorasies en medaljes wat hy aan my genoem het. My antwoorde is meer volledig in bygaande dokument behandel – behalwe vir die kwessie van wie miniature mag dra. Die dokument het ek as lid van die SANW se Adviespaneel oor Eerbewyse opgestel. Dit was vir die SA Legioen bedoel …. maar ek weet nie of hulle dit ooit uitgegee het nie. Miniatuur dekorasies en medaljes word deur alle range gedra. Vroeër jare, omdat die miniatuur insignia nie uitgereik is nie, het almal nie geweet dat hulle die miniatuur behoort te dra nie. Tot die 1970s moes die ontvanger vir die miniatuur self betaal. Vanaf die laat 1970s is dit egter in die SAW en SANW aan alle range kosteloos uitgereik. In 1980 toe ek ʼn Rhodesiese medalje ontvang het, moes ek vir die miniatuur, nog onder hulle reëls, betaal. As u wil weet hoedat ek met hierdie sake betrokke geraak het, kan ek verduidelik dat ek sedert 1985 op die Weermag se Adviespaneel vir Eerbewyse die, ek is ʼn lid van die Heraldiekraad en was voorheen daarvan voorsitter gewees. Ek het in die UVMSAW-SANW vanaf 1950 gedien en as ʼn brig genl afgetree. Ek vertrou dat hierdie brief vir u van nut sal wees. Beste groete Deon Fourie SA LEGION

89


Decorations and Medals: How, Where and What to Wear? (Brig Gen Deon Fourie) Guides to Wearing Honours. This note is a summary of principles to help when you want to know what to wear and when. Various regulations and instructions regulating the acceptance and wearing of honours apply to members in all the Services and others. Once you are a civilian, your respect for the Presidential office and for tradition and your personal discipline should ensure you continue to observe the rules. 

Source of Honours. South African honours (Orders decorations and medals) are awarded by the President as head of state in accordance with the provisions of the Constitution, 1996, not by Ministers or Heads of Departments. Only official decorations and medals, South African or foreign, may be worn.

Discretion as to Wearing. Military personnel do not have the discretion as to whether or not to wear honours bestowed on them. They must wear the ribbons and the insignia as the occasion warrants.

Only Full-size Insignia. The Presidential Warrants leave no doubt that only the full-size badges of orders, decorations and medals are the authentic insignia of honours. Unless the dress ordered is ‘Mess Dress’ or ‘black tie’, the full-size badges (insignia) must be worn for all ceremonies, e.g., parades or commemoration services. 

Full-size insignia are presented at investitures.

Full-size insignia are marked with serial numbers or the names of recipients.

It can be seen from the Presidential Warrants that it is the full-size that is the subject of the Warrant and not miniature insignia.

Order of Precedence. The correct order of precedence is from the centre of the wearer’s chest to the left shoulder. The first or senior honour must be fully visible. Medals are worn to show the obverse ie, face or front. Except for Die Medalje vir Troue Diens - Medal for Loyal Service our medals for the SANDF have the coat of arms on the reverse. This seniority of all official South African honours is published in one consolidated list, known as the Official Table of Precedence, in the Government Gazette. The current Official Table of Precedence was published in Government Notice No. 27376 dated 11 March 2005. All medals from the President must be worn as indicated in the Table whether or not they were earned in different Services.

Miniatures. Miniature badges of orders, decorations and medals and buttonhole replicas are not the insignia proper. They are not named or numbered. In the past they had to be bought by recipients. They are concessions for convenience in wearing on mess dress or in civilian evening dress and their separate status is implied in Presidential Warrants. Miniature 90


decorations and medals are only worn during evening functions, ie, after 18:00. They may be worn at a suitable formal civilian event when the invitation specifies “formal” or “dinner jacket: decorations” (i.e., dinner jacket and black tie for civilians). 

Manner of Mounting. Decorations and medals are to be worn side by side, suspended on the left breast from a single line brooch. Brooches vary from one to five ribbons’ width. The standard and court methods of mounting are customary in South Africa. When mounted, the ribbon and medals should measure 100 mm from the top of the ribbon to the bottom of each medal (the drop). For miniatures, the drop is 55 mm.

Width. The custom for South African and Commonwealth medals is that the group is no more than five (5) medals wide. Miniatures are generally 10 medals wide. If you have more medals than those to mount, then the medals overlap from first to last, with the first entirely visible.

Width of Brooch. The width of the brooch depends on the number of medals worn, but the maximum width is 160 mm, i.e., the width of five ribbons of 32 mm each. It must not extend under the left lapel, nor cross over the shoulder seam of the jacket.

Overlapping. When insignia exceed five they are to overlap one another with the senior honour completely visible, i.e., the first over the second, the second over the third.

Bottom Edges. When two or more decorations or medals are worn, they must be arranged so that their bottom edges are in line.

Dress No.2 or lounge suit. Standard size decorations and medals are worn when members attend mess dinners in Dress No.2 (Service Dress), in Undress Uniform or in civilian lounge suit.

Wearing Miniatures. Wear miniature decorations and medals, on a medal brooch, on the left lapel in a horizontal line through the point of the lapel of a dinner jacket27. Beckets (loops) may be sewn to the lapel for convenience.

Emblems. The various emblems of Bars, Miniature Replicas, Rosettes and Clasps are affixed so that they are equidistant from the top and bottom of the ribbon. The first bar or clasp awarded is nearest to the medal. There is no restriction on the number of bars or clasps worn with a medal.

Hints for Wearing Medals. When you are invited to attend dinners, wreath laying and other ceremonies or reunions arranged by veterans associations or the members of a particular unit the following may help.

27

Die miniature word nie in die dag gedra nie, eers na 18:00 - HBH

91


Occasions for Wearing. Occasions for wearing honours are determined by the type of event, i.e., formal ceremonial parades or other ceremonies. Invitations should specify dress and the wearing of decorations and medals to avoid embarrassment.

Which Medals on Ceremonial Occasions? Former members and members of veterans associations, eg, the SA Legion, SAMVA or the Memorable Order of Tin Hats (MOTHs), wear their standard size decorations and medals, on appropriate civilian dress when attending ceremonial occasions, memorial and wreath-laying services. Miniature insignia may not be worn as an alternative at such occasions.

Wearing Medal Ribbons. Do not wear medal ribbons alone on civilian dress on formal occasions.

Order Rosettes. When decorations and medals are not being worn people admitted to orders may wear the rosette of the senior order in the buttonhole of the left lapel of a civilian suit jacket.

Wearing on Civilian Jackets. Often people complain about the difficulty of wearing medals on civilian jackets because the medals distort the cloth. The problem is that some time ago people started wearing medals above the pocket as is done on tunics. It is much easier if you use the previous style of pinning the medal brooch along a line through the lapel to the shoulder. The strain is then taken by the stronger part of the jacket which is braced by the shoulder padding. A useful alternative to holes in the cloth is to sew three or four beckets (small loops) onto the jacket through which to pass the brooch pin.

Next-of-kin's medals. The next-of-kin of the fallen or any other heirs are only permitted to wear the decorations or medals of deceased personnel at commemoration parades and services, e.g., on Remembrance Sunday in November each year. On those occasions only, the direct next-of-kin may wear the awards on the right breast to commemorate their dead. The decorations and medals of only one person may be worn in this way.

Foreign Honours. No foreign honours may be accepted and worn until permission has first been obtained from the President. 

Permission. Permission for acceptance and wearing will only be considered if the honours have been offered by foreign heads of state or governments, according to the particular country’s usage, or by recognised international, e.g., the United Nations, the African Union or NATO.

Unauthorised Medals 

Private Organisations Medals. Medals awarded by private organisations may not be worn on a military uniform or with official honours. However, the medals of some Life-Saving Societies have been given limited official recognition, enabling recipients to wear them when official honours were worn, usually on the right breast - after permission has been granted through 92


official channels. Two examples are the Medal of the Royal Humane Society, and the Medal for Life Saving at Sea of the German Society for Saving the Shipwrecked. Medals awarded by recognised private associations, such as the Scouts or military veterans’ associations, are not to be worn in uniform. If they are worn in civilian dress or the association uniform they are worn them after official SA honours or on the right breast as prescribed. 

False Orders. There are numerous false orders on sale. Many resemble genuine orders whose names have been adopted wrongly or illegally. The only orders recognized are those subordinate to heads of state or governments. They are not to be worn with official honours.

Commercial Medals. Various commercial ventures sell medals called commemorative medals. These have private origins and have no official sanction. Many are advertised and sold. They include medals for former Prisoners of War, for various campaigns and engagements for which no official medals have ever been instituted or for National Service. Periodically rumours are put out that they have been accorded official recognition. It is essential to be aware of these spurious medals. To wear them with official honours lowers the status of earned South African honours. Do not wear them with official honours in any circumstances.

Mounting Medals. There are two ways in South Africa of mounting decorations and medals. NOTE: The mounting shown is called court mounting. This means that behind the medal there is a ribbon extending to the middle of the medal. 

Court mounting of medals means fixing the medals to a backing. The backing is itself covered with the medal ribbons and looks very attractive look while keeping medals firm and prevents damage from their banging against each other. Standard or swing mounting of medals means they are threaded through the medal brooch hanger or ring and then hang loosely from the medal brooch. They may then bang against one another as they swing free. Some people prefer the look of ordinary mounting and it is very much a case of personal choice except in the SANDF.

Abbreviated Precedence Table of New Honours & Others That Currently May still be awarded to Members of the SANDF (Brig Gen Deon Fourie) (The second Serial Number is that appearing in the full Official Table of Precedence published by the Presidency. The names of honours in heavy type were instituted after 1994). Serial No. 1/1

Name of Honour

Abbreviation

Order of Mapungubwe (Platinum)

OMP

93


2/5 3/6 4/7 5/8 6/10 7/15 8/16 9/17 10/18 11/20 12/22 13/29 14/30 15/31 16/33 17/34 18/43 19/44 20/45 21/46 22/48 23/85 24/96 25/108 26/109 27/110 28/111 29/112 30/113 31/114 32/115 33/116 34/136 35/137 36/138 37/139

Gold Star for Bravery (MK) Star for Bravery in Gold (APLA) Nkwe ya Gauta – Golden Leopard Mendi Decoration for Bravery (Gold) Order of the Star of South Africa (Class 1) Order of Mapungubwe (Gold) Order of Baobab- Supreme Counsellor Order of Luthuli (Gold) Order of Ikhamanga (Gold) Order of the Companions of OR Tambo (Supreme Companion) GOSSA -(SSAS) (Class 2) Order of Baobab- Grand Counsellor Order of Luthuli (Silver) Order of Ikhamanga (Silver) Order of the Companions of OR Tambo (Grand Companion) Commander of the OSSA (Class3) Order of Mapungubwe (Bronze) Order of Baobab (Counsellor) Order of Luthuli (Bronze) Order of Ikhamanga (Bronze) Order of the Companions of OR Tambo (Companion) Honoris Crux Silver Honoris Crux Bravery Star in Silver (APLA) Star for Bravery in Silver (MK) Nkwe ya Selefera – Silver Leopard Mendi Decoration for Bravery (Silver) Pro Virtute Decoration Southern Cross Decoration Pro Merito Decoration Conspicuous Leadership Star (MK) Star for Conspicuous Leadership (APLA) Decoration for Merit in Gold (MK) Gold Decoration for Merit (APLA) iPhrothiya yeGolide – Golden Protea Officer of the Order of the Star of SA (Class IV)

GSB SBG NG MDG GCSSA or SSA OMG SCOB OLG OIG SCOT GOSSA or SSAS GSOB OLS OIS GCOT CSSA OMB COB OLB OIB COT HCS HC BSS SBS NS MDS PVD SD PMD CLS SCL DMG GDM PG OSSA 94


38/146 39/156 40/157 41/158 42/159 43/160 44/161 45/162 46/180 47/181 48/193 49/194 50/196 51/199 52/201 53/211 54/212 55/213

Member of the Order of the Star of SA (Class V) Nkwe ya Boronse - Bronze Leopard Mendi Decoration for Bravery (Bronze) Ad Astra Decoration (AAD) Army Cross Air Force Cross Navy Cross South African Medical Service Cross Southern Cross Medal Pro Merito Medal Merit Medal in Silver (MK) Silver Medal for Merit (APLA) iPhrothiya yeSiliva - Silver Protea Danie Theron Medal Military Merit Medal Bronze Medal for Merit (APLA) Merit Medal in Bronze (MK) iPhrothiya yeBhronzi – Bronze Protea

MSSA (NB) MDB CM CA CN CC SM PMM MMS SMM PS DTM MMM BMM MMB PB

DR DAWID LOTTER: SA LËER Wanneer, en as my digbundel oor die Bosoorlog verskyn, gaan dit omvattend van menswees – soldaatwees – NDP wees. Met een genre het ek ‘n probleem. En dit is die Gay-genre. Voor my FB vriende geskok uitroep – ek is nie Gay nie. Maar ek het probeer om te dig oor die wye spektrum van die Bos oorlog. Die agtergrond daarvan is as volg: Dit het in 1983 op 1 SAI plaasgevind. Ek28 word aangestel as die president van ʼn raad van ondersoek oor ʼn troep wat ʼn ander troep onwelvoeglik betas het toe laasgenoemde slaap. Samjoor Gerrie Hugo was lid van die RVO. Ek doen wat gedoen moet word en neem verklarings af en doen kruisondervraging en dies meer. Maar my antagonisme 28

Foto deur Cornel van Heerden – ‘n Beroeps fotograaf – Dawid Lotter

95


teenoor die situasie laat my in so mate in vernederende diepte ingaan, dat oom Gerrie my eenkant toe roep en onder vier oë spreek. Ek ‘n hardegat kaptein wat die Army van moffies wil suiwer. Hy spreek my toe ernstig aan oor die saak, en wys my daarop dat ek nie God se selfaangestelde regter is nie. Dat elke mens die reg het op sy dignitas, ongeag wat die agtergrond. Ek wil nie luister nie, en oom Gerrie dreig om van die raad te onttrek. Die volgende oggend die troep in die hospitaal, probeer om selfmoord te pleeg. Ek weet daarvan niks maar oom Gerrie kom haal my, sê ook niks, en ons ry 3 Mil toe. Hy vat my tot teen die bed van die troep in ICU, wys na die byna leeggebloeide mens op die bed. Draai om en sê net: “Kaptein, dit kon jy gewees het” Die hele situasie het my diep geruk en sover die fel van oordele ‘n draaipunt in my lewe gebring het. Daarna het ek elke jaar diesulkes, vermoedelik of bevestig geïdentifiseer en hulle subtiel onder my vlerk geneem. Hulle het daarvan niks geweet nie. Daar was geen Gay-bashing onder my bevel nie. As deel van my beskerming aan hulle, het ek self hulle briewe gesensor. En uit die jare 83 tot 88 het ek ‘n kolleksie opgebou van gedigte wat ek geskryf het oor die wroeging van so ‘n mens binne die weermagstelsel. Maar ek sal nog moet dink of ek die gay-genre in die bundel gaan insit. Enersyds kan dit makkers affronteer, andersyds is daar waarde daarin om die hele spektrum van troep – soldaatwees te skets. Ek sal graag die mening van my FB vriende en lesers van my gedigte se gevoel wou toets. 

Was ek maar jou Geweer: Dawid Lotter Met jou R4 in jou linkerhand, kruisbeen sit jy op die warm sand, geweerolie aan jou regterhand. Stryk jy oor die geweer se naat, ritmies, innig soos ‘n maat, in elke vou, niks onaangeraak. Was ek maar jou geweer, kon jou hand die verweer, uit my honger siel besweer. Kon jou ferm hand maar ʼn merk los op my binnekant, my buitekant, my regterkant, my linkerkant, my bokant, my onderkant, 96


my hart se kant, my siel se kant, my geheime kant, my verstand. Jy - van my hunkering onbewus. Ek kan net na jou ferm hand staar en verby my hunker, by die feit berus, dat ek jou hand op my nie sal ervaar. © DAWID LOTTER 1987  Wie is Dawid Lotter? Dawid Lotter is in Klerksdorp gebore in 1957. Hy dien in die Suid Afrikaanse Weermag as offisier tussen 1975 tot 1990. Gedurende sy 16 jaar as gemeganiseerde infanterie staande mag offisier, neem hy deel aan verskeie teen insurgensie operasies in Angola, Ovamboland en Mozambique. Hy dien as vegspan bevelvoerder tydens Operasie Askari en verskeie aanvalle op Cuvelai in Angola 1983/84. Hy neem deel aan Operasie Modular in 1987 op die Quito Cuanavalle front in Angola as veggroep bevelvoerder in 9 gevegte. Hy verlaat die voltydse weermag en doen diens vir twee jaar as die die gemeganiseerde opleidingsoffisier vir die Angolese weermag as deel van die maatskapy Executive Outcomes. Na sy terugkeer dien hy as reserwe mag offisier met die rang van luitenant-kolonel as die taakgroep bevelvoerder tydens Operasie Pax in Richmond, Natal. Hy neem deel as die staf offisier beplanning vir die laaste fase van Operasie Boleas en die onttrekking van die SANDF uit Lesotho. Hy dien in verskeie sekerheids poste in Uganda en die plofbare delta gedeelte in Nigerië. Sy belangstelling in prosa en dig kom uit sy vroëe jeug. Op die ouderdom van 5 jaar kon hy verskeie gedigte en Bybel psalms vlot voordra. Sedert Operasie Askari lei hy aan Post Traumatiese Stres. Die toestand is tot vandag deel van sy lewe. Om dit the bestry, het hy begin om gedigte te skryf in 1984. Hy het n MSc in Beroeps Veiligheid en n PHd in Lewensvaardigheids Afrigting. Dit mag die wanpersepsie van eensydig Gay-digter effe modereer. My Oorlogsgedigte Ek kan almal als vergewe. Die Politici, hulle het gedoen wat hulle geglo het wat was goed en reg vir die land. Die oorlogsgeneraals – hulle was net die uitvoerende verlenging van ʼn ideaal. Maar wat ek moeilik vind om te vergeef, is die ontkenning van Post Traumatiese-stres deur die hele stelsel. Die Mediese Weermagsdeel was uitstekend. Ook net vir fisiese wonde. Maar daar was ook die sielkundige afdeling. Hulle het niks verstaan oor die oordele wat hulle sou vel oor die wonde aan die siel van die soldaat nie.

97


HULLE WAS KRIMINEEL ONBEVOEG. Hierdie het ek geskryf na aanleiding van ‘n telefoonoproep vanaf ‘n publieke telefoon wat ek ontvang het van ʼn makker, net na sy konsultasie by ‘n sielkundige in 1 Mil in 1989. Sou hom die volgende dag gaan besoek, maar hy het homself uit 1 Mil ontslaan, en dieselfde nag selfmoord gepleeg. 

Hulpkreet na Begrip HULPKREET NA BEGRIP Voorstudie In sy kantoor agter sy lessenaar Besig om uit teksboeke stof te vergaar In 1 Militêre Hospitaal Langs die psigiatriese-saal Sit die oorlogspesialis Om hom van oorlog te vergewis Met geen begrip In akademie vas gestrik In die voorportaal Sit ʼn skraal korporaal En wag op sielkundige hulp Sy hande wringend saamgeskulp Van die slagveld afgevoer Onbevoeg om sy taak te volvoer Sewe kontakte beleef Die agtste net oorleef Diagnose Korporaal Jy is brutaal Besig met ontduiking van plig Om jou skande te verlig Is jy siek Of net ʼn nuwe triek Voorgee jy om jou te onstel Van gister se slagveld hel Dit is mos nou verby Die ander vergete aan jou sy Sal nie ervaar die son se opkoms Vir hul is daar geen toekoms Met jou is niks verkeerd Glo my - ek is geleerd Geen skrapie aan jou lyf Niks om in jou lêer in te skryf Nou vertel jy my jy is oorstelp Verwyderd van jou drogbeeld as ʼn held 98


Kom by ou seun Jy is alleen Jou slegte droom Is bloot vertoon Jy is ‘n gyppo-gat! ʼn Banggat! ʼn Slapgat! Opvolg besoek Die diagnose, seer om te aanvaar Het sy laaste daad verklaar Die koeël netjies deur sy ken Het die diagnose fel ontken. Seer is seer Keer op keer weer en weer en geeneen wat verstaan waaroor die seer gaan. © Dawid Lotter 1989

OUR HERTIGE: ONS ERFNIS JAN VAN RIEBEECK (21 APRIL 1619 – 18 JANUARIE 1677) Met vergunning van Afrikaner Boere Geskiedenis & Wikipedia

Johan Anthoniszoon (Jan) van Riebeeck (Culemborg, 21 April 1619 – Batavia, 18 Januarie 1677), was die stigter van die eerste kolonie in Suid-Afrika in opdrag van die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie (VOC). Sy stigting by die Kaap die Goeie Hoop groei tot die Kaapkolonie, die Unie van Suid-Afrika en uiteindelik die Republiek van Suid-Afrika. 99


Van Riebeeck word groot in Schiedam as die seun van 'n dokter en trou daar met Maria de la Quellerie op 28 Maart 1649. Sy sterf in Malakka op 2 November 1665. Van Riebeeck vul al vanaf 1639 'n aantal poste by die VOC: eerste vertoef hy in Batavia as dokters-assistent, waarna hy Japan besoek. Sy belangrikste pos was as hoof van die handelspos in Tonkin, ViĂŤtnam, maar hy word teruggeroep nadat dit aan die lig kom dat hy homself aan private handel skuldig gemaak het. In 1651 word hy uitgestuur om 'n verversingstasie in te rig by die Kaap die Goeie Hoop aan die suidpunt van Afrika. Op 6 April 1652 land Van Riebeeck in Tafelbaai, plant die vlag van die VOC en kies die plek waar die Fort de Goede Hoop opgerig moet word, die eerste Nederlandse nedersetting aan die Kaap. Van Riebeeck en sy 90 koloniste (onder wie agt vroue is) lĂŞ tuine aan om vrugte en groente te verbou om die VOC-skepe wat by die kolonie aandoen, mee te kan voorsien. Vleis word verkry deur middel van ruilhandel met die plaaslike Khoikhoi-stamme, wat deur die Nederlanders Hottentotten genoem word. Van Riebeeck bly die leier van die kolonie tot 7 Mei 1662, toe hy na sy nuwe amp in Batavia vertrek. Hy is deur Zacharias Wagenaer opgevolg as kommandeur van Kaap die Goeie Hoop.

100


Jan van Riebeeck se wapenskild

Jan van Riebeeck is van kulturele en geskiedkundige betekenis vir Suid-Afrika. Hy word deur die Afrikaners beskou as die grondlegger van die Afrikanervolk. Dit het onder meer uiting gekry in die feit dat sy gesig op posseëls en die Suid-Afrikaanse banknote en munte verskyn het van die 1940’s tot 1993 toe die Suid-Afrikaanse Reserwebank die Suid-Afrikaanse geld na ’n apolitiese ontwerp van die fauna en flora van die verskillende streke verander het. Die beeld wat op die Suid-Afrikaanse banknote gebruik is was waarskynlik nie dié van Van Riebeeck nie, maar van Bartholomeus Vermuyden. 6 April was voor 1994 in Suid-Afrika bekend as Van Riebeeckdag en is later herdoop tot Stigtingsdag maar nadat die ANC die regering oorgeneem het, is die dag as ’n vakansiedag laat vaar. Sy beeld verskyn op geen amptelike posseëls of geldstukke nie, maar in Adderleystraat in Kaapstad staan nog ’n standbeeld van hom en sy vrou. Die wapen van die stad Kaapstad is gebaseer op die Van Riebeeckfamiliewapen. Baie Suid-Afrikaanse dorpe en stede en strate na hom vernoem. Riebeek-Kasteel is een van die oudste dorpe in Suid-Afrika en is 75 km vanaf Kaapstad geleë in die Riebeek-vallei saam met Riebeek-Wes, sy susterdorp. Hoërskool Jan van Riebeeck is ’n Afrikaanse hoërskool in Kaapstad.  Van Riebeeck se Gebed Jan van Riebeeck se gebed (1652) Barmhartige, genadige God en hemelse Vader, volgens u goddelike wil is ons geroep om die sake van die Verenigde Nederlands Geoktrooieerde Oos-Indiese Kompanjie hier aan die Kaap die Goeie Hoop te bestuur. Met hierdie doel voor oë is ons met ons Raad in u heilige Naam vergader om met die Raad se advies sodanige besluite te neem waarmee ons die Kompanjie se belange die beste kan bevorder. Ons is hier om die wet te handhaaf en om, as dit moontlik is, onder hierdie wilde en onbeskaafde mense u ware gereformeerde Christelike leer voort te plant en bekend te maak tot lof van u heilige Naam en tot voordeel van die wat oor ons regeer. Hiertoe is ons sonder u genadige hulp allermins in staat. Daarom bid ons U, allerhoogste Vader, dat U met u vaderlike wysheid by ons sal bly. Ons bid dat U self leiding in ons vergadering sal gee en ons harte so verlig dat alle verkeerde hartstogte, tweedrag en ander dergelike gebreke van ons geweer sal word sodat ons harte van alle menslike hartstogte skoon sal wees. Laat ons gemoedere so ingestem wees dat ons in ons beraadslaging niks anders beplan of besluit nie as dit wat mag strek tot grootmaking en lof van u allerheiligste Naam en tot diens van die wat oor ons regeer. Laat ons nie in water mate ook al op eie voordeel of winsbejag let nie, maar net op die uitvoering van ons opdragte en dit wat vir ons saligheid nodig is. Ons bid en vra dit in die Naam van u geliefde Seun, ons Heiland en Saligmaker, Jesus Christus ... wat ons leer bid het: Ons Vader wat in die hemel is, ... Amen

101


Van Riebeeck se Gelofte

Die Gelofte van Jan van Riebeeck, 6 April 1654 Waar dit vandag die tweede verjaarsdag is van die dag waarop ons deur die HERE gelei, met die skepe Drommedaris, Reyger en De Goede Hoop hier ter plaatse behoue aangeland het om hierdie vesting en kolonie na die bevel van ons here en meesters Here XVII – die Direkteure van die VOC te bou en te bestendig, en opgelet dat God die HERE alle sake tot vandag toe met vele seëninge voorspoedig en na wense laat verloop en laat slaag het, daarom het ons besluit, en ook vir die eerste keer begin om hierdie dag, die 6de April, tot eer van God met danksegging te vier en vir altyd tot ‘n vasblywende dank- en biddag in te stel, sodat daarby die weldade van die HERE wat aan ons bewys is, deur ons nakomelinge nooit vergeet mag word nie, maar altyd tot eer van God in gedagtenis en herinnering gehou sal word.

RACHEL ISABELLA (TIBBIE) STEYN Saamgestel deur Johan Jacobs met artikel en fotos vanaf Wikipedia Ek het nog altyd ʼn hoë agting gehad vir die Steyn-familie van die Vrystaat en dit is ʼn groot voorreg dat ek mev Tibbie Steyn hier voorstel.

Mev Tibbie Steyn

Pres MT Steyn

Rachel Isabella (Tibbie) Steyn (Philippolis, 5 Maart 1865 - Bloemfontein, 3 Januarie 1955) was ’n Suid-Afrikaanse vroueleier en vrou van die laaste president van die Oranje-Vrystaat, M.T. Steyn. Hoewel sy van Skotse herkoms was aan beide moeders- en vaderskant, het sy haar veral vanaf die Anglo-Boereoorlog ten volle vereenselwig met wat sy self as die "Boerevolk" beskryf het en kry dan ook sodoende die eretitel "volksmoeder" Steyn was die dogter van ds. Colin McKenzie Fraser, leraar van die NG gemeente Philippolis van 1863 tot 1907, en ’n kleindogter van ds. Colin Fraser, tweede leraar van die NG gemeente Beaufort-Wes van 1824 tot 1862 en een van die eerste Skotse predikante wat in die 19de eeu na Suid-Afrika gekom het om die tekort aan 102


leraars in die Kerk te verlig en goewerneur lord Charles Somerset se poging aan te help om die Hollandse bevolking te verengels. Haar oom was sir John Fraser, voorsitter van die Vrystaatse Volksraad, verloorder in die Vrystaatse presidentsverkiesing van 1896 waarin M.T. Steyn verkies is, en van Uniewording in 1910 tot 1920 ’n senator van die Suid-Afrikaanse Party. Tibbie Steyn was aan sowel moeders- as vaderskant van Skotse herkoms en het in die pastorie op Philippolis grootgeword. Haar lewe lank was sy ’n toegewyde Christin. Haar skoolopleiding ontvang sy aan die indertydse Damesinstituut, vandag die Hoër Meisieskool Eunice, in Bloemfontein. In 1887 trou sy met M.T. Steyn, destyds ’n jong advokaat. Van 1896 was sy die vrou van wat die laaste president van die OranjeVrystaat sou word. Volgens M.C.E. van Schoor het sy "besondere grasie verleen aan die waardigheid van haar man se hoë amp. Lewenslank is sy besonder hooggeag deur die hele volk, wat na haar opgesien het as die laaste skakel met die heldhaftige verlede, die simbool van wat die edelste en beste is in die Afrikanervrou."

Die Steyn-gesin kom kort na die AngloBoereoorlog op die stasie in Bad Reichenhall in Beiere aan.

Onze Rust

Tydens die krisisjare in die aanloop tot die Anglo-Boereoorlog was Tibbie Steyn haar man se getroue bystand. Ná die val van Bloemfontein in 1900 het sy voor die Britse troepe gevlug en ondanks swak gesondheid geweier om na Europa te ontsnap. Later is sy teruggestuur na Bloemfontein waar sy as krygsgevangene ’n voorbeeld gestel het van stille moed, geduld en deursettingsvermoë. Ná die Vrede van Vereeniging het sy haar man na Europa vergesel, waar sy hom getrou versorg het tydens sy langdurige siekte. In 1905 keer hulle terug en gaan woon op Onze Rust, hul plaas buite die Vrystaatse hoofstad. Hulle kinders was dr. Colin Steyn, ’n politikus, kabinetsminister en regsgeleerde; Hannah, wat getrou het met Everard Fichardt, advokaat en skrywer; Gladys Steyn, wat in 1922 die eerste vroulike advokaat in Suid-Afrika geword het; Isabella (Tibbie), wat getrou het met dr. N.J. van der Merwe, haar pa se biograaf, en ná sy dood dr. C.F. Visser, en wat ’n senator geword het wat die Vrystaat vir die

103


Nasionale Party verteenwoordig het; en Emeline (Emmie), wat getrou het met dr. J.S. du Toit, ’n vooraanstaande oftalmoloog. Tibbie Steyn hervat haar openbare loopbaan in 1907 as voorsitter van die pasgestigte vroueliga, die Oranje-Vrouevereniging. Op 16 Desember 1913, onthul sy die Vrouemonument in Bloemfontein namens Emily Hobhouse, wat spesiaal van Engeland af gekom het vir geleentheid, maar te siek was om verder as BeaufortWes te reis. Twintig duisend mense het die onthulling bygewoon, onder wie oudpres. M.T. Steyn, wie se gesondheid ook nie meer na wense was nie. Ná haar man se dood (28 November 1916) het sy haar toenemend met die strewe van die Afrikaners vereenselwig en op haar eie sagte manier groot invloed uitgeoefen. Uit dankbaarheid vir wat Emily Hobhouse tydens die Anglo-Boereoorlog vir die Boerevolk beteken het, het Steyn die leiding geneem om reëlings te tref vir haar aftrede. Sonder Hobhouse se medewete het Steyn in 1921 die bedrag van £2 300 deur middel van halfkroon-kollektelyste ingesamel. Dit is aan Hobhouse gestuur met die uitdruklike versoek dat sy ’n huisie iewers aan die kus van Cornwall, waar sy so graag wou wees, moes koop. Hobhouse se geldnood was sodanig dat sy selfs sonder die basiese moes klaarkom en dit glad nie sou kon oorweeg om ’n huis te koop nie. In ’n bedankingsbrief in Mei 1921 skryf sy haar eerste gedagte was om geen geskenk te aanvaar nie of om dan die geld aan die een of ander openbare saak te skenk. "Maar nadat ek u brief gelees en nogeens gelees het, het ek besluit om u geskenk te aanvaar in dieselfde eenvoudige en liefdevolle wyse waarop dit aan my gestuur is". In 1923 wy Steyn haar daaraan toe om geld in te samel vir die sukkelende Duitse volk en uit dankbaarheid hiervoor ken Heidelberg in 1925 ereburgerskap aan haar toe. In 1938 het sy die fakkel aangesteek by die Van Riebeeck-standbeeld in Kaapstad aan die begin van die simboliese ossewatrek na Pretoria, waar die hoeksteen van die Voortrekkermonument gelê sou word. Volgens Van Schoor is die kroon op ’n leeftyd van "waardigheid, selfloosheid, verdraagsaamheid en diens" gekroon toe sy in 1948 gekies is om Suid-Afrika te verteenwoordig by die goue jubileum van koningin Wilhelmina van Nederland. Steyn is aan die voet van die Vrouemonument begrawe tydens ’n staatsbegrafnis. Met die viering van die NG gemeente Beaufort-Wes se 125ste bestaansjaar het Tibbie Steyn ’n spesiale boodskap vir die gemeente se gedenkboek geskryf: As kleinkind van ds. Colin Fraser, snr., en in herinnering aan die aangename besoeke van my kinderjare in die groot familiekring daar deurgebring, verheug dit my dat ek ook ’n paar woorde vir die feesalbum van die gemeente Beaufort-Wes kan skrywe. Wat ’n voorreg om nog steeds terug te mag dink aan die bediening van Gods Woord, wat ons Boerevolk destyds tot sulke treffende feesdae opgeroep het. Ons Boerenasie was groot in sy eenvoud, gasvryheid en godsdiens. Van harte wens ek die gemeente Beaufort-Wes geluk met die viering van sy honderd-vyf-en-twintigste jubileum, en saam met die gemeente hef ek my oë op na die berge vanwaar ons hulp kom. Ons kan nie anders as met beklemde gemoed die tydgees gadeslaan nie. Dit dreig om Gods Woord en godsdiens uit ons volkslewe te verdring. 104


Mag die gelowige gebede ook in hierdie dae kragtig wees, sodat "Hy weer Sy wette in ons verstand sal gee en dit op ons harte sal skrywe". Onze Rust, 18 Julie 1944

Tibbie Steyn het nie haar eie lewensverhaal neergeskryf nie, maar met die jare het daar al heelwat boeke deels en geheel en al oor haar lewe die lig gesien. Anna de Villiers beskryf in haar Vrouegalery (Nasionale Boekhandel, 1962) die lewe en werk van ’n aantal groot vroue in Suid-Afrika, onder meer Maria van Riebeeck, lady Anne Barnard, Marie Koopmans-De Wet, Olive Schreiner, Emily Hobhouse en Rachel Isabella Steyn, wat sy ook ’n "volksmoeder" noem. In 1983 verskyn In Liefde En Trou: Die Lewe Van President MT Steyn en mevrou Tibbie Steyn; Met ’n keuse uit hulle korrespondensie deur Karel Schoeman by die uitgewery Human & Rousseau. In 1997 kom ’n baie volledige biografie, Tibbie, Rachel Isabella Steyn 1865 - 1955. Haar lewe was haar boodskap deur Elbie Truter aan die beurt. Truter was ook verantwoordelik vir Die lewe van Rachel Isabella Steyn in die Oranje-Vrystaat, 18651905 en Rachel Isabella Steyn, 1905-1955.

NEDERLANDSE AMBULANSDIENS: DR BIERENS DE HAAN 'n Interessante foto van dr Bierens de Haan, wat tydens die oorlog na Boeregewondes omgesien het. Hy was 'n lid van die Nederlandse Ambulansdiens en staan regs voor op die foto – Johan Jacobs

105


ANGLO-BOERE OORLOG: PENKOPPE – KINDERVEGTERS VAN DIE BOEREOORLOG II: EDUAN LIEBENBERG NAUDE Ek het verder gaan oplees en agtergekom dat ek ‘n foutiewe aanname gemaak het. Ek wil graag die fout regstel.. Ek het na die skrywer van die boek ‘Commando Courageous’ verwys as ‘n Brit. Dit is nie so nie. Roland Schikerling was self ‘n Boerseun en penkop in die Boereoorlog. Baie van die opgetekende geskiedenis rondom die penkoppe kom van die aantekeninge in sy dagboek, wat hy later tot bovermelde boek verwerk het... Ons het met die inleiding tot hierdie ryke gedeelte van ons geskiedenis, gesien dat die werwing, oftewel, aansluiting van die penkoppe tot die kommando’s in die veld, onderhewig was aan die omstandigheid dat hulle kinders was. Daarom het daar sekerlik rondom amper elke seun wat moes gaan, ‘n klein drama afgespeel sommige meer intens as andere... (Die Engelse het perse seuns van 8 jaar oud na Ceylon, St. Helena en Indië weggevoer) Die volwasse burgers het doodeenvoudig ‘n brief of boodskap gekry en hulle moes by ‘n gegewe kommando, met ‘n geweer, hul perd en ‘n bandelier vol patrone aanmeld. Hulle moes benewens bovermelde bewapening, genoeg kos hê vir ongeveer agt of tien dae En dit was dit. Volgens die prysenswaardige navorsing wat Pets Marais gedoen het, het die penkoppe geter, byna altyd probleme gehad. As dit nie ouerlike teenkanting was nie, het die versorging van hul moeders en susters ‘n groot rol gespeel, en indien hulle wel aangesluit het, was hulle meermale nie ordentlik toegerus om te veg nie. Daar is egter genoegsame aanduidings dat daar gedurende die oorlog, deurentyd ‘n konstante stroom penkoppe was wat by die kommando’s wou aansluit. Die kommando’s was uit die aard van die saak wyd, dwarsoor die hele Transvaal en die Vrystaat versprei. Indien ‘n penkop dus later, soos dit meeste van die tyd die geval sou wees, wou aansluit, het dit gepaard gegaan met ontberings wat die seuns op hul eie moes deurmaak, totdat hulle uiteindelik by die kommando waar hulle wou wees, uitgekom het. Die Engelse was ook die veld vol, en hierdie mannetjies moes uit die staanspoor hulle beweeg ken om die kakies te vermy. Vir enige seun van sestien en jonger, om dae lank in die winters van die hoëveld nie alleenlik die ontberings van die nagte in die veld te weerstaan nie, maar ook die risiko te loop om deur die vyand gevang en weggevoer te word, was dit op sigself brokkies geskiedenis wat spreek van dapperheid, deursettingsvermoë, wilskrag en bowenal; ‘n wil om te veg vir die veiligheid van jou land en sy mense. Van die penkoppe het dagboeke aangehou en dit was daaruit duidelik dat ‘n groot persentasie van die jong seuns ‘n verbasende begrip vir die politiek van die dag gehad het. Die geval van Izak Meyer, skrywer van ‘Kommando-Jare’ byvoorbeeld, spreek op sigself van ‘n noemenswaardige entoesiasme, en persepsionele insig met die politiek van die dag. Izak was die kleinseun van M.W. Pretorius, die voormalige president van die ZAR. Hy was daardie tyd in Gymnasium, wat toe die voorste skool in die jonge Pretoria 106


was. Hy en sy boesemvriende, Bertie de Beer, Fred Hancock, Nic Snyman, August Schulenburg, Piet Bezuidenhout en Harry Mynhard het gereeld uit die skool weggesluip na die Raadsaal om te gaan luister na sprekers soos Paul Kruger, Piet Joubert en Schalk Burger. Izak was een van daardie besondere seuns wat so begeester was dat hy tot die uiterste gegaan het om te probeer aansluit by die kommando waar sy vader êrens op die grens van die Wes Transvaal saam generaal Piet Cronje was. Izak se ouer broer Tinie was reeds in Pretoria werksaam en in die Pretoria Kommando ingedeel. Hy het ‘n pragtige fiets gehad waarop hy baie heilig was. Die jonge Izak was so desperaat om by Cronje se kommando uit te kom, dat hy sy broer genader het en om die fiets te leen. Daar is toe ooreengekom dat hy die fiets kon gebruik, maar dat hy daarvoor verantwoordelik was dat die fiets weer veilig en ongeskonde in Pretoria aan sy broer terugbesorg moes word. Izak moes by sy oupa, wat toevallig in Pretoria was, verbykom, en het aan hom gaan verduidelik waarom hy wou gaan veg. Hy het toe ook daarin geslaag om sy oupa se seën met die saak te kry. Dit was toe ook die laaste keer wat hy sy oupa gesien het, want Marthinus Wessel Pretorius het in die oorlog gesneuwel terwyl kleinseun Izak by ‘n ander kommando in die veld was. Die jongste gerugte was dat generaal Cronje se kommando in die omgewing van Ottoshoop was – ‘n hele 320 kilometer van Pretoria af! Izak het om 03h00, die oggend van 10 Oktober, op Paul Kruger se verjaarsdag, die fiets in die sekelmaan uitgestoot nadat hy sy vriende gegroet het, en begin trap in die rigting van Ottoshoop – sy doel, om generaal Cronje se laer teen 5 uur daardie middag te bereik. Hy trap voort dwarsdeur ‘n donderstorm wat om drie uur daardie middag uitgebars het en gaan by ‘n plaashuis aan toe dit donker word. Die vrou wat alleen op die plaas was met haar klein kindertjies het vir Izak ‘n warm bord kos gegee en sy klere vir hom voor die stoof drooggemaak terwyl hy drie ure lank geslaap het. Hy is toe daar weg, met ‘n pakkie toebroodjies en biltong wat die vrou hom as padkos gegee het. Hierdie jong seun van sewentien jaar, het ongeveer tweeuur die middag, op 11 Oktober, vêr anderkant Swartruggens oor ‘n skotige bultjie gegaan... en toe ontvou die laer twee myl verder voor hom! Sy onverwagse verskyning voor sy vader was suksesvol, want Izak kry ‘n perd, ‘n saal en ‘n toom van veldkornet Danie van Graan, en sy vriend Jan Bezuidenhout, kry vir hom ‘n mauser en patrone by die kampkommandant... Daar was selfs seuns uit die Kaap wat bereid was om deel te neem aan die vryheidstryd wat die Transvaal en die Vrystaat teen die Engelse Magte gevoer het. Hierdie seuns moet met groot waardering en respek bejeën word want hulle is perse deur die Engelse as rebelle beskou en sou dadelik die doodstraf kry indien hulle gevang sou word. Die veertienjarige Kaapse rebel, Johannes Smit, was so ‘n seun. Hy skryf in sy boek ‘Ek Rebelleer’, dat hy daar op sy tuisdorp Aberdeen, aangegryp is deur die gerugte oor die gebeure in die heldestryd. Uit die geskrifte van die jonge Johannes, kan mens duidelik aflei dat die Engelse, getrou aan die aard van hul inherent agterbakse en egoïstiese karakter, die Boere in die Kaap aan onnodige vernederings onderwerp het. Veral nadat van die kleiner Boere kommando’s ‘n paar 107


draaie oor die grense na die Kaap gemaak het om die onderdrukte Boere daar te help en die Engelse so bietjie lastig te val; het Victoria se troepe strenger krygswetregulasies afgekondig en die beheer so verskerp, dat dit vir énige iemand baie moeilik was om by die Boere aan te sluit, laat alleen ‘n jong seun. Johannes was op ‘n plaas met vakansie toe hy hoor dat die gerespekteerde Boere Verkenner, Gideon Scheepers en Willem Fouché besig was om van Murraysburg af in die rigting van Aberdeen te beweeg. Uit desperaatheid om by hulle aan te sluit, het hy op ‘n fiets gespring en in die rigting van die dorp gejaag met die hoop dat hy die twee helde sou raakloop. Hy het hom egter in ‘n Britse patrollie vasgeloop en is aangehou en ondervra as synde hy iets sou weet oor die doen en late van die Kommando waarna hyself op soek was. Dit het veroorsaak dat die jong seun op daardie stadium toe nie by Scheepers kon aansluit nie. Johannes het ongeveer ‘n maand later weer probeer om kontak met Gideon Scheepers te maak toe hy hoor dat daar gevegte in die berge naby die dorp plaasvind en die bobaas verkenner daarby betrokke was. Gideon en enkele van sy manskappe het die dorp heldhaftig ingejaag en Boere uit die tronk ontset, maar Johannes en sy seuns-makkers wat wou aansluit, moes in die agterstrate wegkruip om die vlieënde koeëls te ontduik. Hulle is verder onderwerp aan kleinlike boetes en vernederings wat die Engelse op hulle afforseer het. Al die inwoners van die dorp en omgewing is opdrag gegee om voor die Britse kommandant van die garnisoen te verskyn en verantwoording te doen waarom hulle nie bereid was om in die as dorp wagte te dien nie. Hulle wou die Boere forseer om wag te hou teen hul eie mense! Die kommandant, ene Kolonel Sawyer, was ‘n kleinlike despoot en het plaaslike kleurlinge met kakie uniforms en sambokke uitgereik en die het die Boere aangejaag na waar Sawyer hulle wou aanspreek en straf. Johannes skryf dat hy moes aanskou hoe sy eie vader só verneder word. Dieselfde Sawyer het na die skool gegaan en die Boere kinders daaraan onderwerp dat hulle die Britse volkslied ‘God Save The Queen’ die volgende dag moes ken en sing. Toe Sawyer en sy gewapende soldate die volgende dag opdaag, het Johannes en andere hulle lippe op mekaar gepers en geweier om die ‘vloeklied’ te sing. Hulle straf – hulle moes elke middag om tweeuur aanmeld vir “fatique duty” Dit was vir Johannes en sy makkers die laaste strooi. Hulle het bymekaargekom en besluit om in groepies van vier deur die draadversperrings om die dorp na die Boere Kommando’s te ontsnap. Hy het sy moeder vertel dat hy by ‘n vriend gaan kuier en het om agterdog te vermy sy enigste en eerste langbroek aangetrek... Hulle is toe deur die draad nadat daar op hulle geskiet is, en die wat daarin geslaag het om weg te kom, het soos bespreek, by die Sandrivier se drif bymekaargekom. Hulle het, nadat hulle amper deur ‘n boer se honde op ‘n plaas verskeur is, die volgende dag, met geskeurde vel en klere by Gideon Scheepers se kommando opgedaag en is daar aanvaar en in die kommando opgeneem. Johannes noem in sy boek dat hy baie beïndruk met Gideon Scheepers was, en hy noem ook dat Sceepers se Adjudant, Kareltjie Lemkühl, ‘n 16 jarige penkop was.

108


Adjudant J.N. Brink vertel in ’Oorlog en Ballingskap’ die verhaal van ‘n jong Transvaler en ‘n jong Vrystater wat ook baie moeite gedoen het en vele ontberings moes deurmaak om by ‘n kommando uit te kom. Koos van Krugersdorp, en Danie die Vrystater, was in die Paarl op skool en was vasbeslote om vir die Boere te gaan baklei. Ongelukkig gee Brink nie hul vanne nie. Koos se oupa het in die Murraysburg distrik geboer en die jonge seun het sy oupa geskryf om twee perde in gereedheid te hou. Hulle het vooraf reënjasse en ander benodigdhede in ‘n sloot langs die pad buite die dorp weggesteek en vyf pond onder hul skoolmaats bymekaar gemaak. Daardie aand het hulle met ‘n wasgoeddraad uit die koshuis geklouter, hul bondeltjies in die sloot gekry en met ‘n perdekar gery tot waar hulle die trein geklim het. Hulle het die kompartement met die hoof van Generaal Buller se provisie waens gedeel, en Koos raak in ‘n hewige argument met die Engelse offisier betrokke, oor geloof. Hulle het van Beaufort-Wes af voetgeslaan na die oupa se plaas waar hulle die perde gekry het. Daar het hulle gehoor dat Buller van De Aar af optrek, en dit word toe vir hulle ‘n uithou rit om voor Buller se troepe te bly... Op hulle tog moes hulle die perde laat beslaan, hulle verdwaal, ontmoet pragtige boere nooientjies en ry ‘n hele ent met ‘n smous saam. Op Hannover koop hulle drie pennies se lekkers en word in die winkel deur ‘n Engelse soldaat ondervra toe hy hulle daar aantref. Hulle vertel die Rooinek dat hulle vir ‘n perdeverkoper werk en ry dan ongeskonde en onverhinderd verder. ‘n Onvriendelike Boer laat hulle baie duur vir ‘n stukkie brood betaal. Hulle woon ‘n biduur oor die oorlog by en ontmoet daar ‘n vriend wat aanbied om hulle na ‘n Boere kommando te neem, maar sy ma belet hom en hulle moes self verder soek. By ‘n volgende plaas kom die kwajong in hulle uit, en maak hulle twee Joodse smouse skrik (en wen daarmee my diepste respek)... Uiteindelik kry hulle inligting dat die wabrug by Colesberg in Boere hande is. Met ‘n wit vlae in die hande nader hulle die Boere en bereik uiteindelik hul bedoelde bestemming. Koos en Danie se weë het na die aansluiting ‘n ruk lank geskei, maar Koos word ernstig gewond by die slag van Abrahamskraal en hulle ontmoet mekaar as krygsgevangenes in die Diyatalawakamp op Ceylon. So was daar verskeie beweegredes wat die penkoppe na die slagveld laat gaan het. Hartseer en pyn het verskeie seuns ook gedryf om die wapen op te neem. Dietlof van Warmelo vertel in sy boek ‘On Commando’ dat sy veertienjarige nefie Paul Maré gereed begin maak het om te gaan veg. Sy moeder was bevrees dat hy ook soos sy pa op die slagveld sou sterf en het haar vrees teenoor hom uitgespreek waarop hy geantwoord het: “Omdat hulle my vader geskiet het, gaan ek hulle nou skiet” en so is die mannetjie die vlaktes in... Die geskiedenis van ons penkoppe gaan ryklik voort met aspekte rondom gesoute vegters, interessante mense en gebeure, ervarings met hul diere, hul ontspanning, 109


oorspronklikheid, dapper dade, noue ontkomings, onverskrokke voortvarendheid, verwonding, gevangeskap, sterftes en dergelike dinge... (Word vervolg)

POLISIE-FILMS: HBH Weereens neem ek in ‘n mate deel aan ʼn draaiboek/film. Met die lees van die draaiboek kom ek agter dat ʼn polisieman, kammakastig lid van die Suid-Afrikaanse Polisie, gebruik weersinwekkende uitlatings. Die held in die film is ʼn terroris of vryheidsvegter wat ter dood veroordeel is..... Sedert my jeug het ek vasgenael gesit en “polisie-flieks” gekyk. Ek het baie gesien, ingeneem en geleer. Ou “Dirty Harry” oba Clint Eastwood was ‘n wonderlike man in baie van ons se oë; nie net ‘n held nie maar hy het alle polisiereëls en –regulasies verontagsaam en sede- en wetteloos opgetree met erge drank misbruik; tog was daar lesse te leer. Ek het baie gedink oor die moontlike invloed – hetsy voordelig of nadeling – vir ons (myself ingesluit) as jong lede van die polisiemag en al wat ek kan sê ek het weer op my rype ouderdom na Dirty Harry en sy kollegas gaan kyk. Die opwinding was weg en ek het die films destruktief en nadelig gevind. Ek kon nie glo dat sulke onsin my eers geboei het nie. Daar is goeie VSA polisieflieks soos CHIPS en andere waar ons kan leer en die helde kan emuleer. Vir ‘n tyd was Britse polisieflieks navolgenswaardig. Ek onthou ‘n Britse fliek waarin John Wayne gespeel het. Hy was op die lughawe deur ‘n Britse polisievrou ontmoet en toe hulle in ou klein Britse polisiemotortjie klim het sy hom daarop gewys dat hy sy veiligheidsgordel moet aansit. Nie te min, ek stem met die Britse polisie-offisier, hoofkonstabel Nick Gargan, saam in die volgende koerantberig:

FICTIONAL COPS SHOULD BE CLEAN-LIVING AND NOT DO THE JOB OF 40 MEN, SAYS POLICE CHIEF IN ATTACK ON HEAVY-DRINKING CHARACTERS SUCH AS REBUS 

Avon and Somerset Chief Constable Nick Gargan criticises stereotypical depiction of detectives as rule-bending and self-destructive  Believes crime writers are doing a disservice to police  Work done by one man in many stories would actually be carried out by a team of 40  'An honest depiction of police procedure would generally put audiences to sleep', says a chief constable By Adam Duggan Published: 09:35 GMT, 30 April 2014 | Updated: 10:58 GMT, 30 April 2014 He has a shambolic personal life and a chronic alcohol addiction which would kill a man with less seasoned liver. 110


Yet despite these foibles, the fictional detective is perfectly capable of cracking even the most fiendishly difficult of crimes. Now a top police officer has called for authors to put aside the stereotypes exemplified by characters such as Ian Rankin’s Rebus in favour of clean-living coppers who are closer to real life. Bad

example:

Self

destructive Inspector Rebus, played here by Ken Stott, is not an accurate description of

modern

policing,

according to Chief Constable Nick Gargan

+4

Inspector Morse (John Thaw), right, another television detective depiction Nick Gargan disagrees with Avon and Somerset Chief Constable Nick Gargan also said 111


that the work done by one man in many stories would actually be carried out by a team of 40.

‘You see a Rebus or Morse at the scene, recovering forensic exhibits, interviewing the suspect, comforting the family, arguing with the chief constable about resources’, he told The Guardian. ‘What can be a team of 20, 30 or 40 people is concentrated in the person of this one senior investigator. There are some pretty damaged individuals in too many of these books. I'd quite like to see some cheery, well-balanced, well-adjusted, equally successful investigators.’

Jane Tennison (Helen Mirren), right in Prime Suspect: another police procedural series in which writers present a flawed detective taking on the job of more than one person. Chief Con Gargan, who was speaking before a talk at Chipping Norton literary festival, said he accepted that an honest depiction of police procedure would generally put audiences to sleep. But the Queen’s Police Medal winner added that officers had to operate within the law and a Rebus-style approach to policing was not acceptable. Some television viewers might disagree with what he’s saying, but Mr Gargan knows the realities of the modern police force better than most crime writers. Entering the force in 1988, he worked considerably on the investigation into the death of Princess Diana and was awarded the Queen's Police Medal in the New Year's Honours List of 2012.

112


Queen's Police Medal recipient Nick Gargan, who has come out against the depiction of fictional police detectives and called on crime writers to portray them in a more admirable manner. 4 Detective Inspector John Rebus, created by Scottish author Ian Rankin, on the other hand lets his personal and professional issues intertwine and often acts outside the law when making decisions, which would no doubt see him face disciplinary action if he was a real life cop. In January a senior detective in Wiltshire Police was found guilty of gross misconduct after failing to read a killer his rights before he was led to two bodies - behaviour that shows striking similarities to Rankin's fictional character. Detective Superintendent Steve Fulcher should have repeatedly cautioned taxi driver Christopher Halliwell as he showed him where two victims, Sian O'Callaghan, 22, and Becky Godden-Edwards, 20, were buried. The double confession was inadmissable in court because Wiltshire Police officer Mr Fulcher, 49, had broken Police and Criminal Evidence Act (PACE) rules. It was a scene that could have been pulled straight out of a crime novel, but with much more serious consequences for the real life detective. 'The rules and laws are there for a reason. It's not heroic to step outside the law. We shouldn't do that. We're the police', Gargan said. Read more:  http://www.theguardian.com/books/2014/apr/29/crime-fiction-clean-livingcops-police-chief  Crime fiction needs more clean-living cops, says police chief Read more: http://www.dailymail.co.uk/news/article-2616498/TV-detectives-workteam-40-people-break-far-rules-complain-police.html#ixzz30NSn5Btt Follow us: @MailOnline on Twitter | DailyMail on Facebook

ZARP, SAC, TP & SAP: SPELONKEN-GEBIED: CHARLES LEACH Hallo Hennie, Lanklaas met mekaar gesels. Voorspoed vir wat nog oorbly van 2014!!!! Dankie vir al die e-posse wat jy so getrou aanstuur. Ek geniet die lees daarvan.

113


Hennie, daar is iets wat my meer en meer pla en dit is die geskiedenis van die polisiestasie wat op my groot-oupa, John Skinner Cooksley, se plaas gestaan het voor(?) en dan weer na die ABO29. Die plaas se naam was alreeds ‘Lovedale Park’ en die vermoede stasie – of polisiekamp - het omtrent 1.5km van die Cooksley opstal gestaan op ‘n staats ‘Uitspan.’ Lovedale Park was oorspronklik deel van Boschkoppies, wat ‘n baie groot stuk grond was en selfs voor die ABO onverdeel is in kleiner plase, soos bv; Eastlynne, Ballymore, Kildare, Sweetwaters, en nog heelwat meer. Toe genl Joubert met sy Staats Artillerie Soutpansberg daar aangekom het om die Venda nasie aan te val, het hy een van die drie draagbare forte op die Uitspan opgerig. Ons het ‘n sterk vermoede dat die polisiestasie/ -kamp reeds daar gestaan het. Daar is ook rekord dat kol. Adolf Schiel, wie se plaas Rossbach nie meer as 4km daarvan is, die kamp van Joubert besoek het en skote met een van die kanonne geskiet het. Op aandrang van sy offisiere het genl Joubert ingestem om die Doornspruit grens tussen die Vendas en die blankes oor te steek en al drie draagbare forte in die dorpie van Rietvlei – later sou dit Louis Trichardt genoem word – op te rig. Ons het foto’s wat die oprigting van die staal strukture aantoon. Soos almal weet, was die drie forte, wat nou baie nader en binne tref afstand van die Venda bergvesting was, genoem Fort Botha, Fort Schutte en Fort Hendrina. Die aanval op die Vendas was suksesvol en hulle het noordwaarts gevlug. Kort na die Venda-oorlog, het die ABO uitgebreek en in die 3rd fase het die Britte die dorpie aangeval op 9 Mei 1901. Fort Schutte was reeds flenters agv ‘n geweldige ontploffing toe hulle die kanon ammunisie begin uitdra het. Fort Botha was reeds afgebreek en in twee dele verskuifna plekke waarheen die Vendas dalk sou terugkeer. Een deel is by Songozwi, begraafplaas van die Venda konings, opgerig en beman deur Erasmus en Lottering (Lotteriet??) lede van die Zoutpansberg Komdo. Die ander helfte is vermoedelik in die oostelike berge opgerig. Ons het geen idee waar dit gebeur het nie. Fort Hendrina het nog in Rietvlei / Louis Trichardt gestaan en die Britte het ‘n paar swaarde en uniform stukke daarbinne gevind. Hulle het besluit dat die fort ‘n betekenisvolle deel van die tydelike Britse militêre basis sou vorm. 29

Anglo-Boere-oorlog - HBH

114


Hendrina is afgetakel en teruggeneem Lovedale Park toe en weer op die oorspronklike fondasie opgerig. A - Eskader van die Bushveldt Carbineer (BVC) is daarheen gestuur as die militêre komponent van kapt. ‘Bulala’ Taylor se berugte ‘British Army Intelligence Dept.’ B - Eskader met Lt. Harry “Breaker” Morant en andere het later vir A – Eskader vervang en die moord–kultuur voortgesit. B - Eskader het die fort herdoop na Fort Edward na die afsterwe van Koningin Victoria. Die offisiere het hulle menasie in ‘n huis gehad wat reeds daar gestaan het. In die sewe maande van Britse besetting van die gebied, was daar sewe gevalle van dood (een van moord) onder die BVC bemanning asook van soldate wat vermoedelik in Elim Hospitaal aan siekte gesterf het en by Fort Edward begrawe is. Die oorlog het ten einde geloop en Fort Edward het die tronk van die polisiestasie geword, eers van die ‘South African Constabulary’ en later van die ‘Transvaal Police’, tot omtrent 1920 - 30. (Jammer, ek nie presiese datums nie.) In die 1960-jare is die fort weer afgetakel en teruggeneem Louis Trichardt toe, opgerig en herdoop na Fort Hendrina. Die ou Fort Edward begraafplaas is nie meer in gebruik nie. Die stoflike oorskot van die soldate is herbegrawe in Pietersburg onder die groot ‘Military Cenotaph.’ Soos jy self gesien het, het ons gelukkig die metaal grafmerkers van die soldate behou en met staal en beton opgerig, maar nie op dieselfde (onbekende) grafte nie. Daar is drie ‘polisiegrafte’ met grafstene en ʼn klein graffie van Elsie Lourens, die dogtertjie van een van die polisie manne. Daar is ook tekens (klippe) van ongemerkte grafte en ‘n sement blad langs die afgekampte begraafplaas. Moontlik het jy kennis of insae in hierdie SAP-instelling wat betrokke was in so ‘n donker hoofstuk van die geskiedenis van die Zoutpansberg. Die informasie sal beslis waarde toevoeg tot ons erfenis in die gebied wat ook as die Spelonken bekend was! Byvoorbaat dank! Groetnis, Charles

115


Beste Charles,

Ek het vlugtig die hoofstukke en ter saaklike gedeeltes oor die polisiëring van die Zoutpansberggebied in die verhandeling POLISIEDIENS IN DIE ZAR deur GN van den Bergh, Staatsdrukker, 1980; deurgelees. Daar is te veel inligting om dit kernagtig in ‘n paar sinne saam te vat.

Na die Zarps’ het die SA Constabulary (SAC) en toe die Transvaal Police (TP) die gebied polisieer. Die SAC se rekords is redelik volledig in die staatsargief. Volgens die SUID AFRIKAANSE POLITIE LIJST JULE 31, 1916 (sic) het die SAP die volgende stasies in die Pietersburg-distrik gehad: Pietersburg (dorpspolisie en beredepolisie) Tzaneen Chuenespoort Blaauwberg Haenertsburg Groot Spelonken Leydsdorp Agatha Kalkrand Louis Trichardt Sibasa Fort Edward Messina Pont Drift

Die lys verstrek die name van die persone in diens van die SA Polisie op daardie datum op daardie genoemde plekke.

116


Herken jy enige van die name van die polisiestasies?

Min sou na die Anglo-Boereoorlog verander het omdat die polisie destyds hoofsaaklik ‘n berede mag was. Alles was te perd gedoen. As al hierdie vakansiedae verby is, sal ek probeer om in die staatsargief navorsing te doen.

Ongelukkig is polisiegrafte ooral in die land maar in ‘n staat van verwaarlosing behalwe diè grafte wat onder die Commonwealth War Graves Commission en as oorlogsgrafte ressorteer. Elders in die uitgawe sal u ook sien dat die publiek wyle luit Zeelie, die SAW se eetste sterfte op die grens, se graf self herstel het. Die huigige regering het ongelukkig ander prioriteite.

Daar was verskeie persone met die familienaam “Erasmus” in diens van die Zarps maar ek kry tans geen rekord van Lottering of Lottriet nie – HBH

AN OVERVIEW OF USA LAW ENFORCEMENT: BEN KRUGER USA As an introduction to sharing my overview of USA law enforcement I need to stress that this is not an empirical study, but my personal experience and observations as a first generation immigrant and proud US citizen. It may be of interest that I do not hold dual citizenship.

117


Firstly, it is important to remember that the United States of America is not a single entity, but a federation of independent states. Secondly, it has to be made clear that the USA is not a democracy, but a republic “Governed by the Rule of Law". Yes, the representatives are elected democratically, but the statement "Governed by the Rule of Law" is of paramount importance and profound in that a majority cannot subject a minority to its will. Also, it brings to the surface that lawmaking and law enforcement will be complicated. It comprises, the Supreme Court (constitutional) Federal, State, County, City courts and enforcement agencies. Federal judges are appointed as opposed to state, county and city judges who are elected. With the exception of the Supreme Court, all levels of courts use the jury system. Any citizen can be randomly called upon to serve on a jury. It is a compulsory to serve when called upon. Let me summarily debunk some rumours that abound. Dept. of Homeland Security or FEMA "concentration or death camps", Nazi style. I will simply refer readers to - www.Snopes.com; - Wikipedia; or - www.popularmechanics.com/technology/military/news/4312850 as to not waste time or space. It is a myth perpetrated by conspiracy theorist groups who evidently have nothing productive to do with their time. Suffice to say that the American psyche does not allow for such. Like Yamamoto reported to the Japanese emperor after completing his training at the West Point Military Academy. “There is no nation that can ever invade the USA successfully, because apart from its armed forces there is a gun behind every blade of grass" or words to that effect. That holds true for the US government as well, the second amendment to the constitution refers, as do the pledge of allegiance by citizens. The oaths of all officers in the US Forces are made to uphold the constitution, not the government of the day nor the president, it has a clear responsibility not to obey illegal orders. I had the privilege to attend my daughter and son in law's commissioning ceremonies as officers in the US Army, thus my experience in this matter is subjective. Federal law enforcement in the USA is mainly a function of the Dept of Homeland Security, it encompasses the the main agencies such as the FBI, ATF, TSA, DEA , US Marshall Service, US Secret Service, Border Patrol and others, (Once again I refer the reader to Wikipedia or any other site for a full listing). What all of these agencies have in common is that they may only operate strictly within the bounds of their federal jurisdiction. It is interesting to note that both the US Postal Service and Internal Revenue Service have their own investigating units that have arresting powers within their defined mandates; they operate independent of the Dept. of Homeland Security agencies. Since the USA consists of 50 independent states each with its own constitution and form of government, all I will state is that all of them have a policy of zero tolerance for crime. It sounds great and it is. To the tourist visiting the USA it may come as a surprise that the legal drinking age is 21 in all 50 states. That law gets many a student locked up over weekends. It also incurs a stiff penalty in the form of a fine and or jail sentence as well as the loss of licence of the proprietor of the business 118


that sold it to a minor. Tobacco products may not be sold to under 18's, again stiff penalties. All 50 states have a curfew on kids under 18, I will relate my own experience. Newly settled in Brandon, Mississippi, with the kids enrolled in their various schools ( primary, middle and high} the first weekend arrived. Late Friday afternoon two high school girls knocked on the door and very politely asked if my oldest son {15} may go to the movies with them. My perspective on American society, formed by TV and movies, prompted me to sternly give my permission under condition that he had to be home by midnight. The look on the girls' faces were precious when they informed me of the blanket curfew, they all had to be home by eleven meaning my son would be dropped off earlier. I guess the expression on my face at the time must have been something to behold! The curfew on under 18’s is as follows. Kids may not be outside their parents houses by themselves between the hours of 23:00 to 06:00 on weekends. 22:00 to 06:00 during the week. In Mississippi, school kids can get their drivers licences at age 15. Once again the curfew remains the same except when driving to or from work or from a school function at night. In Mississippi the curfew is diligently enforced. Kids found by themselves are taken to the police station, the parents are called and need to have a good excuse for not knowing where their kids are. Parents can be charged with "contributing to the delinquency of a minor". As an afterthought, it is common for school kids to work after school hours. The cars they drive and the gas {petrol} it burn have to be paid for after all! Back to the subject at hand: Since I am a resident I will restrict myself to sharing my observations of law enforcement in Mississippi. Under the auspices of the Mississippi Dept. of Public safety the Mississippi Highway Patrol is the main agency tasked with state level enforcement. It is headed by an appointed official holding the rank of colonel. Apart from traffic control it encompasses the Mississippi Bureau of Investigation, Mississippi Drug Enforcement Agency, SWAT, and K-9 teams, Dept of Correctional services as well as the Mississippi Dept of Transport. The latter has its own officers who concentrate their enforcement on commercial transport, trucking and manning the 52 Mississippi weigh bridges. Correctional facilities of federal and state level are termed prisons whereas county and city facilities are termed jails. Mississippi has 82 counties, each with a number of cities {the term "town" is only used as in downtown}. Counties are governed by a County Board of Aldermen; law enforcement is the responsibility of the sheriff's dept. The office of sheriff is an elected one. Mostly an experienced deputy runs for that office although any qualified taxpayer may run for it. County jail/s is the responsibility of the sheriff. Sheriffs depts. are staffed by deputies of various ranks depending on the size of the dept. The highest rank will be deputy sheriff and is an appointed one. Cities are managed by executive mayors who are elected. The chief of police is an elected office. The highest ranking officer is the deputy chief of police and is appointed . Police depts, are staffed by officers of various rank. All agencies have investigators. Cooperation between the different agencies are a lot better than depicted on TV or the movies, a criminal can run but cannot hide. As for resources available to law enforcement. it is simply mind-boggling. Anything from fully equipped patrol vehicles with direct access to nationwide criminal and driving license data basis to cell phone and satellite tracking. Manned by well trained 119


personnel. Here I will note that training at Police Academy in Pearl, Mississippi is considered one of the toughest and best in the nation. Manpower, as compared to the SAP I was familiar with, is unbelievable, even so there are always complaints that it is too little, I remember a time when 3 uniformed SAP officers got in a little yellow van to confront and disperse unruly crowds. How does that compare with 6 patrol cars pitching up during a domestic dispute? Law enforcement personnel are well paid and highly respected members of the community. Let me conclude by saying that in general I am impressed by the diligence and zeal of law enforcement personnel. It is a pleasure to not to have fences, sleep with unlocked doors and leave a vehicle idling to keep the ac working when shopping. However freedom comes with responsibility and if one breaks the law one will pay the penalty. Sentences may seem draconian to the outsider. There is a so called three strike rule; if a criminal is found guilty of a third serious felony they can face a life sentence. In the USA it means exactly that, unless the presiding judge rules that parole may by considered after a set time, normally anything between 25 and 40 years. US jails and prisons are no fun , detainees in jail and prisoners are expected to work, if they are really well behaved the may become "trusties" and work outside of the facilities, wherever needed under supervision and wearing the distinctive, white and green striped clothing. Attached are some photos readers may find of interest. - Lt Brown of the Marks Police; - Lt Love of the Mississippi Highway Patrol; and - A trusty doing duty at the Marks, Emergency Services. The author of this article indemnifies and hold harmless eNONGQAI and its publishers from all third party claims, proceedings, actions, expenses and damages {including attorney fees} in connection with a breach of the representations and warranties in this article.

120


Ben Kruger

Lt Brown of the Marks Police

A trusty doing duty at the Marks, Emergency Services

Lt Love of the Mississippi Highway Patrol

Beste Ben / Dear Ben Baie dankie. Thank you! I enjoyed your ariticle. Maak weer so, ou Maat.

121


Regarding “Mississippi” my mother taught me to spell – rather she tried to teach me to spell. She always said: ‘Mister ‘M’, Mister ‘I’, Mister ‘S-S-I’’, Mister S-S-I, Mr P-P-I = Mississippi, well this is the first time I think I spelt MISSISSIPPI a year or two before her death she spelt ‘Mississippi’ it again and we laughed!

HUMOUR IN UNIFORM Police dogs: Polisiehonde

122


123


124


BOOKS : BOEKE We fear Naught But God – Paul Els

Notice This advertisement by Paul J Els is placed in good faith. We have not yet had the pleasure to see or to review the book or the manuscript - Editor

Koevoet: The Men Speak- Jonathan Pittaway Col JJ “Diecks” Dietrichsen (Koevoet) with the one of the final typescripts of this magnificent book Koevoet the Men Speak - Jonathan Pittaway. The typescript has been viewed by members of Koevoet and the book only needs a final few captions then off to the publishers.

125


POSSAK Prof Gerhard Dekker (Oud-handelstak) Hennie Hoop dit gaan baie goed met jou en Petro daar anderkand die Meintjieskop. Baie dankie vir die e-pos wat ek van jou kry. Die artikel oor die Handelstak wat in die eNongqai verskyn het is van groot waarde. Lekker dag en naweek verder. Gerhard

126


 Daar het ‘n artikel oor die Handelstak op ons webtuiste verskyn asook ‘n video-opname met genl Daan le Roux. Sien http://www.enongqaipublications.com/index.html en klik op “what’s new” VAN STRAATEN-SAAMTREK Hallo Hennie, Soos telefonies bespreek word 'n saamtrek van die Van Straaten-familie vir later vanjaar beplan. Ons moet nou heel eerste 'n naam- en adreslys saamstel en as jy so gaaf sal wees om dit in jou koerant te noem, kan enige familinaam genote van my wat jou koerant lees, met my kontak maak. Hanlie van Straaten vstraaten@polka.co.za Landlyn; 011 814 3380 sel: 083 611 0396. Groete. NS. As iemand dalk foto's of staaltjies het van oom Japie van Straaten wat op Brits gestassioneer was en ook gedurende die tweede wêreldoorlog die krygsgevangenes opgepas het, hoor ek graag van hulle! 1914 – 1915 SAP in DSWA

127


DRIE BROERS SE TOER : ROBERT BRAND Oom Hennie So een en ander oor ons drie broers se toer..... So is dit al 'n paar jaar wat ons drie praat en sê ons moet dit doen en het dinge net reg uitgewerk om dit vanjaar te kon doen. Daar is egter 'n groter motivering agter die saak. Ek was verlede jaar met kanker gediagnoseer en kort na my, my broer Wouter ook...... Beide van ons se behandeling is of dan was suksesvol en toe ek verlede voet aan wal gesit het in Suid-Afrika vanuit Amerika het ek my broers gebel en gesê dis nou of nooit. Ons moet die bakkie pak en ons ry kry voor een van ons nie meer daar is nie. Daar was eintlik net vier belangrike doelwitte wat ons gehad het ... eerstens om ons grootword plaas op Louis Trichardt te gaan besoek, tweedens vir Josef Mashavatanga op Elim te gaan kuier, ons geboortedorp op Otjiwarongo te besoek en laastens die belangrikste was om Ouboet Coenie se tweeling suster se graf op Otjiwarongo te gaan besoek. Die ou vriende en familie wat ons na baie jare weer kon besoek was 'n groot bonus en voorreg. 'n Ander groot bonus vir my was om vir Christopher Kantewa 30, 'n oud-PLAN lid persoonlik te ontmoet en lang stukke te kon gesels. Een ding is vir my seker om dit in my broer se woorde te stel....” War is not about king and country, bugger the king and bugger the country, war is about buddies....” Een ding wat ek myself voorgeneem het was om nie enige van die ou basisse en plekke in die ou Operasionele gebied te gaan besoek en foto's te neem nie. As ek dink aan die erge negatiewe en soms erg rassistiese kommentare gelees het wat sulke foto’s tot gevolg het, wou ek beslis nie deel wees van so iets nie. Daar was 'n oorlog en dit is verby....finish en klaar. Net om die natuur en die mooi plekke te kon aanskou veral in die Kavango en daar in Kaokoland en die Namib was 'n baie groot voorreg...Eintlik is daar nie vir my 'n plek of deel wat mens kan uitsonder in Namibië nie maar ek moet erken en eerlik wees met myself, die Namib lê my baie na aan die hart. Die een groot les wat ek uit ons toer geleer het was net dit: Moenie geleenthede laat verbygaan wanneer mens familie en vriende kan besoek nie. Groetnis en voorspoed vir julle daar in die hoofstad en oor die hele wêreld 30

Hy het my op 2014-05-08 geskakel en vertel van jou besoek - HBH

128


heen. Robert Brand

129


OOR ‘N KOPPIE KOFFIE Die lewe bestaan uit aangename en onaangename episodes Die lewe bestaan uit aangename en onaangename episodes. Indien ons nie die bitter raakloop nie, sal ons ooit die soet kan waardeer? Gelukkig is daar suiker, sout, peper en speserye in die lewe. Die pad Hel (LW dit het ʼn hoofletter want dis ʼn plek) toe, is soms met goeie bedoelings besaai. Kom laat ek voor begin: Ek doen alles wat ek kan om die geskiedenis van die SuidAfrikaanse Polisie te bewaar vir ons nageslag. Ek dink baie: Hoe wil ons onthou word? Of anders gestel: Hoe onthou u of ek die Suid-Afrikaanse Polisie? Op 4 Julie 1964 het ek uitpasseer. Ek was ʼn beredeman; een van 36 onder bevel van sers Tulleken. Onder my regterarm het ek ʼn groot rooi karbonkel, met elke ruk van die perd se kop voel dit of ek kan flou word. UITPASSEER sal ek, anders is ek nie polisieman nie en hoe gouer ek “buite” kan wees hoe beter! Ons was met .303gewere in die linkerhand en my perd, Turk, proes en beweeg sy kop. Die kommissaris – genl Keevy praat, die BO praat en op die verhoog is ook adv BJ Vorster en minister Frank Waring. Kan nie onthou wat een van hulle ooit gesê het nie. Regtig. Ek kan wel onthou wat kol Daantjie Maritz gesê het, nl: “’n Pliesieman is NOOIT laat nie! 5 Minute voor die tyd is die regte tyd!” Tot vandag probeer ek betyds wees. Maar wat ek onthou is die volgende onbenullige insident: Toe ons 360 man afmarsjeer, gelukkig het ons 36 bosluise gery, om die veld te verlaat staan die hele skare en die ander studente op en die orkes olv maj Bradley speel en die skare sing: “Bly By My Heer” (een vers in Afrikaans en een in Engels) en toe “Sal ons ou Kennisse ooit vergeet” – miskien was daar ook ietsie in Engels; “Auld Lang Syne” 31 – ek kan nie onthou nie, dis meer as 50 jaar gelede! Gou was ons op ons stasies en sommer dadelik is twee kollegas oorlede – een is by die nagklub “Smugglers Inn” van diens met ‘n mes doodgesteek – ek onthou nog sy naam en van – ook die ander oorledene wat ‘n troepmaat was is in ‘n botsing oorlede. Ek dink baie aan die pragtige etos wat die polisie destyds uitgestraal het – mense is gehelp langs die pad en ons was soos “Boy Scouts” - ons kan nie genoeg doen nie. Bewustelik was ek nooit onbeskof of lelik met mense nie. Een insident pla my steeds uit my konstabelsdae. Soos ‘n mal ding jaag ek van klagte tot klagte – ons was besig en tussen in moes ons bandiete terugneem Durban Tronk toe en dan pos na die DK te Wentworth neem en intussen stroom klagtes in. Ou Mof Marais was ‘n goeie SB en alles moes stiptelik uitgevoer word! Ek jaag in Edwin Swales VC Drive en ‘n 31

"Auld Lang Syne" is a Scots poem written by Robert Burns in 1788 and set to the tune of a traditional folk song (Roud # 6294). It is well known in many countries, especially in the Englishspeaking world, its traditional use being to celebrate the start of the New Year at the stroke of midnight. By extension, it is also sung at funerals, graduations and as a farewell or ending to other occasions - http://en.wikipedia.org/wiki/Auld_Lang_Syne

130


nagwag wink ek moet stilhou. Skreeuende bande stop ek die Studebaker Champion: “Yes watsit!” “Lift my kroon.” Op die plek is ek so kwaad ek kan slange vang en ek jak hom af en jaag weg. My ou Zulu bemanning het verstaan en sy ou groot kop verwytend geskud – ek vergeef nie myself nie vir daardie wandaad nie. Die ou Machingalaans, ek het die pyn en teleurstelling in sy oë gesien, was immers ons pelle – ons kollegas - en deur hulle het ons baie kriminele en oortreders gevang. Vandag wil ek net sê: “Rus in Vrede. Jammer ou maat!” Mens onthou net die goeie en die lekker. Ons vergeet die trane, die swaarkry – ons onthou net die lekker. Sterk-Hans Sien nou die dag vir genl Dreyer, hy was my b.o. in Pmb, agter hom is die groot klip met onder andere die woorde: “ ... onthul deur lt-genl Sterkhans Dreyer ...” en sê ek, met my vrou langs my: “More genl Sterkhans”. Van die sykant af skree ‘n ander bekende generaal vir my: “Daar is nie so ‘n rang in die polisie nie!” Ja, meer as 20 jaar uit die Mag en daar’s nie plek vir familiariteit nie! Die SAP is al lankal begrawe: Slaap rustig dapper helde! Saluut! OP RISIKO VIR NIKS? EK VRA OOK NIE VIR GELD NIE “You must put your money where your mouth is”. Dit kos baie geld om ons polisieerfnis te bewaar. Kom laat ek dit so stel: -

-

-

Onbeperkte internet en telefoonlyn kos geld. (Ek het ‘n Telkom-pakket. Ek weier om my selfoon vir erfnisdoeleindes te gebruik – ek gebruik die sel net vir nood; so moet my asb nooit daarop skakel nie.) Webtuiste kos geld; Webmeester moet betaal word; Boeke oor die SAP moet gekoop en bewaar word; Argiefdose moet gekoop word waarin dokumente bewaar moet word; Onderhoude word gevoer en koffie word gekoop – ek ontvang vreeslik baie mense wat in die geskiedenis belangstel. Dis baie lekker om te gesels en te ‘koffie’. Ek moet soms ry ook vir ‘n onderhoud. Toerusting moet gekoop word (‘n Nuwe rekenaar vereis ‘n nuwe aftaster – ek moet hom nog koop. Dis geen skimp.) Sekerlik moet ek rondry en opnames maak hetsy digitaal (vir ons historiese diskoteek: die manne gaan dood!) of op video vir die webtuiste. Regskoste en Tyd – (moet tuinbestuurder huur; vrou kla ek wil nie om huis werk nie. Maandae MOET ek stofsuig. Ga!)

Vergelyk wat ons spannetjie vrywilligers doen. Kyk na die SANW se SOLDIER of na ons eie SERVAMUS (wat slegs op die SAPS en nuwe bedeling gerig is); dan doen ons vrywilligers ‘n goeie joppie. Ons geen sekretaresses of enige hulp nie. Ons is nie tiksters nie. Twee van die span is suikersiektelyers wat met groot ongemak help! Een gebruik ‘n vergrootglas saam met sy bril; Dankie manne en ons liewe dame! Vergelyk ons webtuiste met die huidige SAPS Museum. [Vir die taal puriteine: Om 131


verwarring te voorkom kort ek die polisiediens na SAPS af – soos SABC - want SuidAfrikaanse Polisiediens se afkorting is ook SAP; want polisiediens is een woord.) Kopiereg Een ding wat ‘n probleem is, is kopiereg. Ek kry waar moontlik toestemming om alles wat ek versamel te gebruik of ek gee nodige erkenning. So het ek by SERVAMUS se redakteur skriftelike toestemming verkry. Nou gebeur dit ook dat mense, soms uit eie beweging of agv ‘n versoek, foto’s instuur om sodoende ons erfnis te bewaar. [Ons maak geen geld nie. Ons kan nie erfnis kommersialiseer nie]. Bona fide foutjies sluip soms in: Iemand stuur ‘n foto van iemand anders, dan het jy ‘n probleem. Of iets is reeds in die openbare domein of op FB. Ander mense kan die foto “share”. Om u foto’s te teen misbruik bewaar het hierdie blad en ons eie webblad sy eie kopiereg sodat ons alles vir die nageslag kan bewaar. Laster Die ander ding is laster; mens is so op risiko met wat jy publiseer dat ek nou eintlik ‘n ‘maatskappy’ moet stig, aldus regsadvies. Die maatskappy word die eienaar van die webtuiste en die publikasies wat ons uitgee. Volgens regsadvies moet elke artikel ook ‘n vrywaring van die outeur kry. Dieselfde geld vir advertensies wat mens ter goede trou plaas – daar moet legalese wees. Nou is dit so in ongeveer 5 jaar van produksie het ek nog net ‘n paar klagtes ontvang. Een was van ‘n generaal wat nie van iets, wat iemand anders in ligte luim ingestuur het, gehou het nie. Hy het my nogal ‘n goeie skrobbering gegee. Dis ‘n vernedering. Twee ander generaals het ook “ligtelik” gekla – een oor die eNONGQAI so lank is en die ander oor ‘n woordjie wat ek gebruik het. Maar die volgende berig wat ek ontvang het, ons vierde klagte, is onsmaaklik, onbeskof en onhoflik en van ‘n opgeleide professionele persoon verwag mens nie so iets nie. Ek het geredigeer. Om die problematiek te wys: “ HEYMANS PLAGIARISM IS A CRIMINAL OFFENCE - SEE YOU IN COURT!! THIS IS THE LAST TIME I WILL HAVE DEALINGS WITH YOU!!

/.... / Nou wil Hennie Heyman (sic) die foto's toeein (sic) as sy eindom (sic) (C) Copyright Act? (sic)

Dit laat n gal smaak in my mond. ONS VIR JOU SUID-AFRIKA. (Ek het die saak opgeneem met Hennie Heymans namens ...... En wil julle inlig oor die insident. .... ...../ Die SAP GESKIEDENIS 1913 - 2013 (sic) WORD DEUR DIE VYAND TOEGEIEN EN UITVERKOOP NET SOOS ONS LAND PRE-1994. “””””””””””””””””””””

132


Die korrespondent is immers ‘n offisier en gentleman het seker wel synsinsiens ‘n klagte, hy was immers ‘n kaptein in die SAPS. Hy ken mos die wet en die reg. Ek is egter jammer dat hy sy klagte op so ‘n manier met ons bevorder. My doel is om aan u te toon hoe die pad Hel toe vol goeie bedoelings is. Die foto’s onder bespreking was of op Facebook gepubliseer of deur ander partye na my gestuur vir publikasie. Een van die foto’s in die groep was op ons webblad deur die webmeester gebruik en dit het tot hierdie ongelukkige en onsmaaklike voorval gelei. Die klagte is ook op ons webblad verder geneem ... Ek het gedink indien ons ‘n BESKERMHEER het, sal dit goed wees. Maar dit help ook nie veel nie.

WAT DINK ONS LESERS? Moet die span en ek enigsins verder voortgaan; veral as ‘n gewaardeerde oudkollega, skrywer van bostaande kommunikasie, oudlid van my personeel en kollegemaat, my saam met die vyand in een asem brandmerk? Is hy eerlik, billik en regverdig? Het hy ‘n prima facie-saak? Moet mens onder sulke omstandighede voortgaan? Dis kommerwekkend. As jy name genoem word wanneer die saak vir jou erns is, nog te meer. Van ons medewerkers is al ‘n “nar” genoem; ander is al as ‘n “idioot” gebrandmerk. Hoe wil ons onthou word? Is alles die moeite werd? Wat sal u in my plek doen? Moet ek onttrek? Dis seker veiliger om in ‘n staat van rustende naamloosheid te verkeer en jou Godgegewe talente te begrawe? Ek kan my tuin opknap en elke blaartjie ophark. Maar het DIT blywende waarde? Lank voor enige gedenkteken by die monument het ek aan sekere invloedryke SAP-mense voorgestel: Kom ons bou ons eie SAP-muur. Sommige meningsvormers in die ou SAP het my toe as “regs” bestempel. Ander het gesê hul kinders is nog in die Mag. Ander mense bestempel my weer uit as “links”. Ander het gesê ek het geen mandaat nie. Vriend en kollega laat my weet wat u dink tov hierdie tydskrif: Dis vir my belangrik. Stuur asb ‘n nota na enongqai@gmail.com – u response sal bepaal of ons enigsins, na amper 5 jaar, sal voortgaan met hierdie projek of alles maar moet skrap. U begeerte is ons bevel. Of sal ek liewers ‘n boek skryf vir die nageslag? Die vrou soek my in die tuin – party artikels verg baie navorsing. Dis ‘n ernstige kwessie so laat net weet – en o ja: Voortaan sal ons net publiseer wat na enongqai@gmail.com gestuur word. Dieselfde reëls sal ook vir “personalia” en foto’s geld. Ek is jammer maar weens die gevaar van hofgedinge moet ons maar die wettiese pad loop – daar is nie vriende nie; net belange.  KONTAKBESONDERHEDE / CONTACT DETAILS Hennie Heymans: enongqai@gmail.com [tel 012 329 4229] Johan Jacobs: jhnjacobs65@gmail.com Anemari Jansen: anemari@koorsboomcottage.co.za Ronnie Beyl: rbeyl@iburst.co.za 133


William Marshall: mechinf@netactive.co.za Greetings – Groete Salute! Saluut! Hennie Heymans No 43630 © 2014

ANNEXURE / BYLAAG SOUTH AFRICAN MILITARY HISTORY SOCIETY (CAPE TOWN): JOHAN VAN DEN BERG

Dear Friends (of the SAMHS (Cape Town) Branch) Our next meeting is scheduled for Thursday, the 8th of May. Our topic for the evening (see below) will be of great interest to members or visitors interested in the Border War. Please share with all your friends or acquaintances who might also be interested to hear to Col Lew Gerber giving an eyewitness account of the Cassinga attack. As the CO of one of the participating para battalions (3 Para) and the 2IB of Col Jan Breytenbach, the then Cmdt Gerber is eminently qualified to give an eyewitness account and explain the nuts and bolts of a SADF operation that was the subject of a lot of controversy and propaganda in the intervening 36 years. The 4th of May (Sunday) will then also commemorate the 36thanniversary of the daring airborne assault deep into enemy territory. Let’s make it a memorable evening and fill the hall to capacity!

FOR OUR VISITORS: The Cape Town Branch of the SA Military History Society’s meetings are held every second Thursday of the month, except for December (when in recess) and January (third Thursday due to summer school holidays). HOW TO GET TO OUR MEETINGS: Take the Alma Road extension off Liesbeek Parkway, towards the mountain. At the T-junction (railway embankment - Rosebank Station) turn left onto Lower Nursery Road (some maps show it as Guildford Road). TheRosedale Complex is about 300 m down the road on the LH side and is a 7-storey high-rise complex set back from the road (next to a block of high-rise flats) with a high wire-link fence and boom control at the entrance gate. Secured public parking on the premises is to the left, once inside the complex, behind the covered resident parking bays (the public parking bays abuts the road which you have just passed on your way towards the gate). The 134


main entrance and front of the building is in line with the road entrance. The meetings are held in the residents’ recreation room, main block, through the entrance foyer and passage on the left past the lift, first door on the RH side at the start of the passage. TIME: Meetings start promptly at 20:00.

FORTHCOMING TALKS 08 MAY 2014: AN EYEWITNESS ACCOUNT OF THE PARACHUTE ATTACK ON CASSINGA, 4 MAY 1978 by Col. Lewis Gerber

Our speaker was the second-in-command of the paratroop force that assaulted Cassinga in 1978. As a Commandant in the SADF at the time, he was the commanding officer of 3 Parachute Battalion, a reserve force unit, which, along with 2 Parachute Battalion, formed the airborne assault force. The combat command was entrusted to the legendary Col. Jan Breytenbach, and he served as Col. Breytenbach’s 2IC. The Battle of Cassinga was a South African airborne attack on a South West Africa People's Organization (SWAPO) military base at the former town of Cassinga, Angola, which took place on 4 May 1978. Conducted as one of the three major actions of Operation Reindeer during the Border War, it was the South African Army’s first major air assault. However, despite well-known in combat lore – or notorious, depending on one’s political leanings – Col. Gerber contends that Cassinga does not warrant being classified as a “battle”, and modestly describes it rather as a skirmish within the context of a bigger battle – Operation Reindeer.

12 JUNE 2014: SOUTH AFRICA’S BORDER WAR: THE STORY BEHIND THE STORYby Maj. Willem Steenkamp Maj Steenkamp will share some thoughts on the Border War that are not always clear or normally covered in the books published on the period. 135


He will delve into aspects as what happened behind the scenes in planning and managing the war. With whom lay the final decisions to provide defensive measures? How did the channel of command and decision-taking work in the initial stages of the conflict and how did it evolve over time? How did politics in faraway Pretoria influence decisions and operations on the ground? Knowing Maj Steenkamp and his ability to captivate his audience with his disarming charm and storytelling skills, it promises to be a most enlightening and thought-provoking evening, not to be missed! Best regards Johan van den Berg Chairman: SAMHS (Cape Town) (Tel: 021-9397923; Cell: 082-5790386)

NEWSLETTER No 420 - MAY 2014 MEETING OF MARCH 2014 Our speaker on 13 March 2014 was Dr Dean Allen whose topic was Empire, Cricket and War – Matjiesfontein and Logan. Our speaker is a lecturer in the Department of Sports Administration at the Cape Peninsula University of Technology. He became interested in Matjiesfontein when he met Mr David Rawdon who purchased the property and restored it to the state it had been at the turn of the century. He inspired our speaker to write a book on Matjiesfontein and its influence on the development of the sport of cricket in South Africa and the part it played in the Anglo-Boer War of 1899–1902. 136


Dr Allen noted that cricket played an important part in the British Empire during the latter part of the 19th century, a period when the Victorian British Empire was expanding. It became the “Imperial Game”, symbolising the essence of English Victorian society and promoting white, Anglo-Saxon values. The Victorians used the game to spread the accepted tenets of English behaviour and civility throughout the Empire. The game had many benefactors who financed the spread of the game in spite of competition from other sports and were instrumental in arranging (and financing) both local and international fixtures. Those supporting the game tended to come from the ranks of the wealthy and those influential in business and politics. There were those of humbler background who attempted to rise in society and use any means to become the Colonial equivalent of “gentlemen”. The accumulation of wealth was used to rise to the higher levels of society. Becoming involved financially in the development of cricket was another way of achieving this. The Empire was expanding and the colonies offered a promise of a new beginning to the ambitious. One of those who accepted the chance of a new beginning was James Douglas Logan, born in Reston, a small working class Berwickshire town near the English border, in November 1857. He was brought up in a typical Victorian family with a tradition of hard work. His father was, like much of Reston’s work force, employed by the North British Railway Company. At an early age Logan joined his father as clerk, working for the Scottish Railways at Reston station. The North British Railway’s management soon marked him for early promotion. But Logan’s ambitions had far outgrown the confines of the strict class structure of Victorian Britain. The colonies offered a new beginning. There was no aristocracy and money was the only criterion and money brought status. In January 1877 Logan resigned his position and went to London. Here he signed as an apprentice on W M Anderson and Company’s sailing vessel Rockhampton, which was leaving for Queensland with a general cargo and a number of emigrants. She sailed on 12 February 1877 with Logan working his passage. The Rockhampton was damaged by a storm in Simon’s Bay on 1 May 1877 and had to undergo repairs in Simon’s Town. Frustrated by the delay, Logan obtained an official discharge from the ship’s master and headed for the bustling port of Cape Town. This was a trade and commercial centre which was changing rapidly with the discovery of minerals in the north. Diamonds had been discovered in Kimberley and there was a need for an improved rail and transportation system in the interior. Logan’s timing was perfect. He joined the Cape Province Railway Service, working as a porter at the new railway station in Cape Town for 5 shillings a day. The Cape’s railway system was in a formative stage of development and up to 1873, the railway stopped at Wellington where transport wagons took over. The Cape Government acquired the Cape Railways in 1874. Ten years later, the lines to the interior from Cape Town, Port Elizabeth and East London were linked at De Aar and were extended to Kimberley. This opened the interior to imperial expansion and the railway and the telegraph had become the “keys to the continent”. Logan’s experience of railway administration earned him a promotion from porter to a clerical post at Salt River Station. From there he became Station Master at Cape Town and then was offered the position of Superintendent of the line from Hex River to Prince Albert in the remote Karoo. This unlikely place is where Logan set up his base. His business and political careers developed from there, as did his support of cricket. In 1883, he resigned from the Cape Government Railways and bought 3 500 morgen of land at 137


Matjiesfontein Station, between Touwsrivier and Laingsburg. The land had ample water supplies and he opened a refreshment room at the station (there were no dining cars on the trains in those days) and created a model village with all the trappings of Victorian Britain, a veritable oasis in the Karoo. He lived on Tweedside, a farm near the village and planted orchards wherever he found water. Though isolated Matjiesfontein attracted attention. Logan was a master of self-publicity and stage-managed major developments in the village with widespread coverage in Cape Town newspapers. A hotel was built as were houses and shops with a swimming pool, golf links and a cricket ground. Logan became known as the Laird of Matjiesfontein. By the 1890s his enterprise had paid off as many celebrated figures journeyed there. Within British high society it became fashionable to make the sea voyage to the Cape, with an almost mandatory visit to Matjiesfontein. Logan and his village had become known throughout the Empire. Lord Randolph Churchill, the Duke of Hamilton, the Sultan of Zanzibar and many others provided Logan with highly desirable publicity and growing wealth. His rapid rise to fortune coincided with his involvement in Cricket. He had built a full sized cricket pitch and during the 1890s he hosted many English and South African cricketers at this most unlikely venue. A pleasant stay at Matjiesfonten was an enjoyable part of a touring side’s programme. Logan’s greatest contribution was as a benefactor of the game. From early on, Logan had been aware of the distinct relationship that existed between business, politics and cricket in the colonial community of the Cape. His special relationship with the great cricket legend, George Alfred Lohmann, bears mentioning. Full name: George Alfred Lohmann Born: 2nd June 1865, Kensington, London, England Died: 1st December 1901, Matjiesfontein, Cape Province, South Africa He is regarded as one of the greatest bowlers of all time. Statistically, he holds the lowest lifetime Test bowling average among bowlers with more than fifteen wickets and he has the second highest peak rating for a bowler in the ICC ratings. He also holds the record for the lowest strike rate (balls bowled between each wicket taken) in all Test history. He bowled at around medium pace and on the primitive pitches of his time could gain a lot of spin, so that when rain affected the pitch he was invariably quite unplayable. However, against the best batsmen Lohmann possessed a great deal of skill and guile, and he could vary his pace, flight and break so deceptively as to worry batsmen on better pitches. He was the finest slip fielder of his time and in county cricket a good enough hard-hitting batsman to score two centuries for Surrey and average 25 in 1887.

See box:

138


Lohmann emigrated to the British Cape Colony permanently in 1897 and played a full season of first-class cricket for Western Province. In five matches on matting pitches during March 1897 he took 34 wickets for 12.26 runs each, but it was clear throughout that year that his health was unlikely to recover, and he was able to play only one further first-class match for "A Bailey's Transvaal XI". Lohmann did come back to England in 1901 to manage the second South African touring team (and the first whose matches were recognised as first-class). However, his health was clearly never going to recover completely, and even after returning to Cape Town with the onset of autumn in England, Lohmann's condition only became more critical. On 1 December 1901, the tuberculosis he had fought against for nine years finally claimed his life at age 36. He is buried in the Matjiesfontein cemetery under a memorial erected by his Surrey Comrades.

Logan also had a very close relationship with his fellow Scot, Sir James Sivewright, much to his financial benefit. In 1890, Cecil Rhodes formed his first Cape Ministry of three noted Liberals and two members of Jan Hofmeyr’s Afrikaner Bond, one of these being James Sivewright, given the job of Crown Lands and Public Works. Sivewright had a reputation for both efficiency and shady business dealings and had charge over the telegraph system and the development of the Cape railway network. This was useful to Logan as Sivewright had sole control over the awarding of contracts relating to the railway service. Up to that point, Logan had built up his catering empire of station refreshment rooms along the Cape railway network by following the proper tendering process. Contracts were for five years with the option of renewal for a further five years. In May 1890, a new catering facility was opened at Matjiesfontein and a new contract signed between Logan and the Cape railways. As the Cape railways pushed north into the Free State and the Transvaal, Logan followed. In May 1892, he took over the refreshment room at Kroonstad. In September 1892, Logan met with Sivewright and the General manager of the Railways and stated that efficiency called for all of the catering services on the railways to be placed under his sole and single management. He was given a contract for an 18 year monopoly of the catering trade along the entire Cape Railways network – no tenders. There was considerable pressure to cancel this contract and it was cancelled. Rhodes’ government fell in April 1893 and he formed a new one, excluding the three liberals and Sivewright. Colonial South Africans like Rhodes, Sivewright and Logan were opportunists who took advantage of any opportunity given them. As long as their wealth and empires increased, they did not really worry about discretion and accountability. Logan’s support of cricket was part of his plan for personal advancement. He would advance money to tour organizers, to be repaid with interest at the end of the tour, normal practice at the time. Sponsorship of high profile tours sometimes brought Logan financial gain but it always brought publicity to promote himself, his business and his political interests. The financing of these tours sometimes ended in court. Publicity arising from these was often not favourable. Matjiesfontein had by 1893 gained a reputation as a fashionable rival to the health resorts at Ceres and Beaufort West. Many cricketers spent their winters in South Africa and Logan invited some of these to move from Ceres to Matjiesfontein, a move which brought Logan much publicity. Throughout his rise to wealth, Logan had aligned himself with key politicians and influential businessmen. Now he had secured prominent sportsman as part of his “collection”.

139


Rhodes had offered his support to the first cricket tour to England by a South African team and Logan rushed to offer his financial support. He supported South African tours to Britain with varying success and involved himself with organising British tours to South Africa. These always included a visit to Matjiesfontein. The 1895 tour to South Africa coincided with the Jameson Raid but Logan still reaped benefit from it in the form of publicity. A further tour was planned for 1899, with a team made up of “a good mix of socially acceptable amateur gentlemen and professional players.” The railway now had been extended to Bulawayo and matches were to be played in Rhodesia. But the political climate had turned bleak. Rhodes had resigned as a result of the Jameson Raid and Milner was in London, discussing the Transvaal problem with Joseph Chamberlain the Colonial Secretary. The South African War was looming. However, matches were played and the tour completed just before the war broke out. A tour to England planned for 1900 was cancelled on the outbreak of the South African War in October 1899. Organised cricket continued to be played at the Cape but this sat uneasily with some of those involved. Undeterred by the war, Logan began to plan his own tour for 1901 and it was arranged with the English cricket authorities with the usual mix of gentleman players and more skilled players. The team left Cape Town with the war raging and an outbreak of bubonic plague in Cape Town. Not everyone approved of the tour. Arthur Conan Doyle, a serious supporter of British Imperialism, was vehemently and vocally opposed and the newspapers had a lot to say about cricketers playing cricket when they should have been fighting at the front. Logan had formed a company of mounted rifles at Matjiesfontein, under his command, which saw some action. He had given his village to the British army for use as a base. Large numbers of troops were stationed there – some 12 000 at one stage. Matjiesfontain was the railhead from which Lord Roberts launched his advance north, to break the siege of Kimberley. It became the site of field hospitals and was one of the places where troops were stationed to protect the railway line - a vital supply route for the British - from Boer attacks. It was also a collecting point for remounts. When General Wauchope was killed at the battle of Magersfontein and was buried there, Logan applied to the British command for his body to be exhumed and transferred to the cemetery at Matjiesfontein. He arranged for this to be done. Our speaker effectively laid to rest - backed by documentation to prove it – the myth that Wauchope was buried by mistake at Matjiesfontein instead of Magersfontein due to the confusion caused by the difficulty in pronouncing these foreign names in English. Logan and his wife were invited to the Coronation of King Edward VII in July 1902. His contribution to British affairs in South Africa had been formally recognized and, by the end of the South African War, his social elevation was complete. There was a change in emphasis after the end of the South African War. His involvement in cricket was scaled back as were his business interests. The war had changed South Africa for ever and he recognised that the time had come to step aside. He continued to live on his farm until his death in 1920. He is buried there. His son and daughter continued to run the village until the 1960’s when the entire complex was purchased by David Rawdon, a hotelier of note who restored and operated some of South Africa’s best-known hotels. These include the Lanzerac in Stellenbosch, Marine in Hermanus, Drostdy in Graaff Reinet and Rawdons in Nottingham Road. After a lengthy period of restoration, the Lord Milner Hotel was reopened in 1970. The whole village has been restored and is open to the public. 140




MEETING OF APRIL 2014 Our meeting on 10 April 2014 was preceded by the Annual General Meeting. The 2013 committee was re-elected en bloc and will serve for 2014/15. It comprises the following members: Chairman – Mr P J van den Berg Vice Chairman – Mr A Mountain Honourary Secretary – Mr R Hattingh Treasurer/Assistant Scribe – Mr R A Buser Scribe – Cdr W M Bisset Additional Member – Mr R Adams Because it was not possible to determine the duration of the AGM beforehand due to the matters to be discussed, it was decided to dispense with a speaker for the evening and rather show some documentaries on the First World War. The documentaries consisted of original black & white film that were converted by means of new technology into colour film that gives a totally realistic perspective of what it must have been like to have been an eyewitness and able to observe it in real-life terms. The first two episodes (in a series of seven) were viewed and covered the origins of the war and the horrors of trench warfare. The quality of these DVDs is astonishing - considering the age and quality of the original material - and consisted of contemporary newsreels with commentary, interspersed with interviews of the very few British survivors of the war at the time the series was made. These gentlemen were all over 100 years old with the oldest at 110 years of age. Sadly all of them have passed away since the videos were produced. The remaining episodes will be shown from time to time in the coming months as part of our commemoration of the 100th anniversary of that dreadful “war to end wars”. The first episode covered the origins of the war, starting with the assassination of the Crown Prince Franz-Ferdinand of Austria by a Serbian anarchist and, as Austro-Hungary threatened retaliation by punishing Serbia, it set in motion a series of events that had dire consequences. Russia started mobilizing which activated formal alliances amongst the main participants which inevitably led to conflict between the main belligerents – the Central Powers (Austro-Hungary, Germany, the Ottoman Empire (Turkey) and initially Italy; and the Entente Powers (The Russian Empire, France, Great Britain and their dependencies, as well, later-on, the United States of America. Other countries became involved afterwards. In fact, most of these countries were looking to grab some economic advantage from the hostilities even if it meant going to war. All of this was well explained by the narrator in the first documentary. The second episode showed how the war started with armies manoeuvring and moving cross country. This happened both in the east, where Russia moved into East Prussia, and in the west, where Germany invaded Belgium and France. However, the size of the armies involved and the distances that they advanced overwhelmed the capacity of the logistical services to keep them supplied and the advances slowed or ground to a halt. In the west, the French used the busses and taxis of Paris as a stop-gap measure to move troops up to the Marne and so stop the German advance on Paris.

141


As a result, the armies dug in and a long period of trench warfare followed. The defences grew stronger and stronger but the technology available did not enable a breakthrough. So the infantry lived in their elaborate trench systems in appalling conditions under a constant bombardment from the ever-increasing number of guns. The trench lines were continuous and stretched from the English Channel to the Swiss Border so effectively ruling out the possibility of outflanking the enemy. All attacks therefore had to be frontal and the infantry was forced to advance over broken terrain, pockmarked by endless shellholes and in the face of withering machinegun and shell fire. The casualties were appalling – at the Battle of the Somme the British lost 16 000 dead in the first hour and suffered almost 60 000 casualties by the end of the day. The war veterans gave an account of their experiences and it was clear that even the passing of so many years had not dimmed their memories of those dreadful days. 

Members: We welcome new members Mr Theo van Wyk and Mr Rupert Worsdale who joined us recently and hope to see them at our monthly lectures.  Please note that Dr. Dean Allen’s book Empire, War and Cricket in South Africa: Logan of Matjiesfontein will be published in May 2014 and all details are provided in the attached brochure. Members can order it directly from Dr Allen or buy it at the next meeting as he will be making available a number of copies to be on hand at the June meeting. Professor Albert Grundlingh, Chair of History Department, Stellenbosch University, had the following to say about the book: It is more than just a sports history and also more than just a political history. Its strength is the way in which it melds the two to provide a new perspective on a turbulent South African past. 

Forthcoming Meetings: 08 MAY 2014: AN EYEWITNESS ACCOUNT OF THE PARACHUTE ATTACK ON CASSINGA, 4 MAY 1978 by Col. Lew Gerber Our speaker was the second-in-command of the paratroop force that assaulted Cassinga in 1978. As a Commandant in the SADF at the time, he was the commanding officer of 3 Parachute Battalion, a reserve force unit, which, along with 2 Parachute Battalion, formed the airborne assault force. The combat command was entrusted to the legendary Col. Jan Breytenbach, and he served as Col. Breytenbach’s 2IC. The Battle of Cassinga was a South African airborne attack on a South West Africa People's Organization (SWAPO) military base at the former town of Cassinga, Angola, on 4 May 1978. Conducted as one of the three major actions of Operation Reindeer during the Border War, it was the South 142


African Army’s first major air assault. However, despite well-known in combat lore – or notorious, depending on one’s political leanings – Col. Gerber contends that Cassinga does not warrant being classified as a “battle”, and modestly describes it rather as a skirmish within the context of a bigger battle – Operation Reindeer. 12 JUNE 2014: SOUTH AFRICA’S BORDER WAR: THE STORY BEHIND THE STORY by Maj. Willem Steenkamp Maj Steenkamp will share some thoughts on the Border War that are not always clear or normally covered in the books published on the period. He will delve into aspects as what happened behind the scenes in planning and managing the war. With whom lay the final decisions to provide defensive measures? How did the channel of command and decision-taking work in the initial stages of the conflict and how did it evolve over time? How did politics in faraway Pretoria influence decisions and operations on the ground? Knowing Maj Steenkamp and his ability to captivate his audience with his disarming charm and storytelling skills, it promises to be a most enlightening and thought-provoking evening, not to be missed! BOB BUSER: Treasurer/Asst. Scribe Phone: 021-689-1639 (Home) Email: bobbuser@webafrica.org.za

RAY HATTINGH: Secretary Phone: 021-592-1279 (Office) Email: ray@saarp.net

Empire, War & Cricket in South Africa: Logan of Matjiesfontein: Dr. Dean Allen Dean Allen’s Empire, War & Cricket in South Africa – Logan of Matjiesfontein is a unique social history of the workings of the British Empire in South Africa during the late nineteenth century. Cecil Rhodes is on record as saying he had only met two creators in South Africa, one being himself and the other James Douglas Logan.

Born in Reston, Scotland in 1859, Logan immigrated to South Africa at the age of nineteen. He made his fortune through business, politics and a high profile association with the British Empire’s favourite sport – cricket.

The Town – Matjiesfontein

Read how Matjiesfontein was created and how Logan, the ‘Laird of Matjiesfontein’, developed this little Karoo town into a renowned health resort attracting the rich and famous of the late nineteenth century – including novelist Olive Schreiner and England cricketer George Lohmann.

143


The Game – Cricket

Discover how Logan developed the game in South Africa; how some of the first international matches between South Africa and England took place at Matjiesfontein; the origins of Zimbabwean cricket’s famous ‘Logan Cup’; the controversial 1901 South African cricket tour to England – a venture funded by Logan in the midst of the Anglo-Boer War; and how Logan once had the captain and manager of England’s cricket team arrested as they boarded their ship home.

The Time – Politics and War

Learn how Rhodes and Logan’s ‘shady dealings’ brought down the Premier’s first government; about Matjiesfontein’s strategic role during the Anglo-Boer War (18991902); James Logan’s opportunism at the battle of Belmont and the story of Major General Wauchope.

Review

‘It is more than just a sports history and also more than just a political history. Its strength is the way in which it melds the two to provide a new perspective on a turbulent South African past.’

Professor Albert Grundlingh Chair of History Department, Stellenbosch University.

144


145


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.