Nongqai Vol 15 No 5 Vroue / Ladies

VROUE-NONGQAI MEI 2024

GEBED VIR MEI

Ewige God en Vader deur ons Here Jesus Christus Gedurende hierdie maand roep ons die uitstorting van u Heilige Gees in herinnering.

Soos altyd het U, U beloftes gestand gedoen; om ons te ondersteun in ons diepste droefheid: om ons leidsman te wees wanneer ons onseker is oor die pad; om ons Leermeester te wees omtrent u wil vir ons lewe om dit aan ons te openbaar en ons te leer om U lief te hê en ons medemens in liefde te dien.

Stuur u gees as vlam om my te suiwer van alle verkeerde motiewe, alle naywer, alle onversoenlikheid en haat, alle hoogmoed, Heer.

Stuur u gees om nuwe krag en groei in my lewe te bring.

Stuur u gees as duif om die vrede van God vir my te gee.

Stuur u gees as water om my witter te was as sneeu en my geestelik te laat groei sodat ek lig vrug sal dra wat by die bekering pas.

Stuur u gees om my lewe te lawe en te voed met krag uit die hemel.

Herskep, o Gees, laat leef, o Gees, laat kom die koninkryk met mag.

Ons bid dit met danksegging in die Naam van die Vader, die seun en die Heilige Gees.

Amen.

Pastor. Frieda Müller (McBride)

Thinking “The Kingdom”

Luke 1:76 AMPC And you little one, shall be called a prophet of the Most High; for you shall go on before the face of the Lord to make ready His ways.

Is 40:3 AMPC A voice of one who cries: Prepare in the wilderness the way of the Lord [clear away the obstacles]; make straight and smooth in the desert a highway for our God. These scriptures refer to John the Baptizer, the forerunner of Jesus.

John was not only a forerunner prophet heralding the coming of the Messiah-King, he was also a teacher (rabbi).

Rabbi – Greek 4461 – Rabbi – my master, it is. Rabbi, as an official title of honour:- Master, Rabbi.

The word rabbi, meaning Master, was used in contrast to a slave, and was a title of respect by which teachers were addressed.

Teachers, or Rabbis, in the days of Jesus, taught a specific message, usually with reference to the Old Testament Law and Prophets. They gathered to themselves disciples that believed and espoused the message that a particular Rabbi taught.

The message that John the Baptizer taught was the gospel of the Kingdom of God.

Matt 3:1-2, 5-10 AMPC In those days there appeared John the Baptist, preaching in the wilderness (Desert) of Judea and saying, Repent (think differently; change your mind, regretting your sins and changing your conduct), for the kingdom of heaven is at hand. Then Jerusalem and all Judea and all the country round about the Jordan went out to him; and they were baptized in the Jordan by him, confessing their sins. But when he saw many of the Pharisees and Sadducees coming for baptism, he said to them, You brood of vipers! Who warned you to flee and escape from the wrath and indignation [of God against disobedience] that is coming? Bring forth fruit that is consistent with repentance [let your lives prove your change of heart]; and do not presume to say to yourselves, We have Abraham for our forefather; for I tell you, God is able to raise up descendants for Abraham from these stones! And already the ax is lying at the root of the trees; every tree therefore that does not bear good fruit is cut down and thrown into the fire.

Jewish people participated in ceremonial washings. However, their only once-for-all ceremonial washing, was the immersion that non-Jews (pagans) had to go through when they converted to Judaism.

2

Jewish people also confessed their sins when they had done something wrong, asking God to forgive them and then determining to change.

To tell Jewish people that they had to be baptized and repent in the same way as pagans did, would have been very offensive to them because it challenged the prevalent Jewish belief that if they were born descendants of Abraham, they would automatically be saved.

Repent – Greek 3340 – mĕtanŏĕō – think differently or afterwards, it is. reconsider (morally – feel compunction): - repent.

Repent also means exercise the mind to comprehend, heed, consider, think, understand.

Repentance – Greek 3341 – mĕtanŏia - compunction (for quilt, includ. reformation): by impl. reversal (of [another’s] decision):- repentance.

Thus, repentance means to be contrite, and to feel deeply remorseful for past beliefs, actions, and conduct, to change one’s mind regarding it and to renounce the old ways.

Confessing – Greek 1843 – ĕxŏmŏlŏgĕō - to acknowledge or (by implication of assent) agree fully:confess, profess, promise.

Confession of sin/s is merely acknowledging our sin and asking God to forgive us of our wrong/sinful deeds. True repentance starts with confession of sin/s and progresses to a lasting transformation of our thought processes and our inner lives.

So, when John preached, “Repent, for the kingdom of heaven is at hand”, he was not thinking or preaching religion, but the government of the kingdom of God. He was, in effect, saying, reconsider how you think about God and His kingdom and the King that is coming.

So, one could say that John was teaching a new school of thought. It was not the school of thought that was being taught in the Temple and synagogues, for that was the Jewish religion. John was teaching the fundamentals of the kingdom of God which was a dominion, sovereignty, and rule that would be reinstated when the King of the kingdom appeared.

When He (Jesus, the Messiah-King) did appear, He insisted that John baptize Him (Matt 3:13-17). Why?

Because He was, publicly, identifying, adhering to, and agreeing with, the message that John taught as a master teacher.

3 Again, why?

So that the people would know and understand that He was teaching the same Kingdom message, and that He was, in fact their long-awaited Messiah-King.

Matt 4:17 AMPC From that time Jesus began to preach, crying out, Repent (change your mind for the better, heartily amend your ways, with abhorrence of your past sins), for the kingdom of heaven is at hand.

Jesus now became the master teacher, the Rabbi, that continued teaching the Kingdom of God.

Probably the most popular verse in the New Testament used, to bring unbelievers to Christ, is John chapter three verse sixteen.

John 3:16 AMPC For God so greatly loved and dearly prized the world that He (even) gave up His only begotten (unique) Son, so that whoever believes in (trusts in, clings to, relies on) Him shall not perish (come to destruction, be lost) but have eternal (everlasting) life.

Take note that this verse states, “For God so loved the world.”

World – Greek 2889 – kŏsmŏs – orderly arrangement, i.e. decoration by implication. the world (in a wide or narrow sense, includ. its inhabitants, lit. or fig) :- adorning, world. From 2865 – kŏmizo – to tend, it is. take care of; to provide for; to carry off (as if from harm):- bring, receive.

We can thus say, that God so loved the kosmos, meaning its order, governmental rule and the sovereignty of His kingdom, that He sent His Son to seek and save that which was lost (Luke 19:10), “that” being His kingdom which included its inhabitants, both those who follow the will of God (believers), and those who do not yet follow the will of God (unbelievers).

Let’s look at John chapter three verse sixteen again. It states that “…whosoever believes in (trusts in, clings to, relies on) Him shall not perish…” And in verse 18 it refers to believing “…in the name of the only begotten of God.”

Believing in the name of Jesus means more than just believing in the “name” of Jesus and you will be born again.

Name Greek 3686 – ŏnŏma – a name [authority, character]. The “name” by which a person is called.

The Greek word “name” also implies authority, character, rank, majesty, power, excellence. The phrase “in the name” means – in the authority (of a certain person); in the power of; in acknowledgement or confession of; and, in recognition of the authority of (resting on someone).

Thus, believing in the name of Jesus includes believing in His cause and purpose for which He was sent to the earth. It is believing in that which He embodies – His mandate, assignment, and purpose –which He came to do and did on the earth.

And what was that?

He came to redeem the rulership of the Kingdom of God from satan by paying the ransom of His Blood, so that God could regain His beloved kosmos – all the kingdoms of the world and its inhabitants – with the ultimate purpose that the Great Commission He entrusted to Adam and Eve, could be fulfilled by mankind.

Rev 11:15b AMPC The dominion (kingdom, sovereignty, rule) of the world has now come into the possession and become the kingdom of our Lord and of His Christ (the Messiah), and He shall reign forever and ever (for the eternities of the eternities)!

Sarie van Niekerk: Redakteur Nongqai Vroue/Female.

Teen die tyd dat julle die lees, kan ons politieke opset in die land dalk heeltemal anders lyk. Die verkiesing is verby en wie weet wat die toekoms dalk vir ons gaan inhou.

Kyk net hier trek ons al weer aan die einde van Mei! Die winter het ook reeds aan die deur begin klop. So verander die seisoene die een na die ander en met elke verandering van die seisoene word ons weer opnuut bewus van God se skeppings. Net soos die seisoene in die natuur verander, so verander ons almal se lewe ook maar van dag tot dag, of ons dit nou wil weet of nie.

Eintlik het ons rede om bietjie fees te vier hier by die vroue blad. Hierdie maand is dit drie jaar gelede dat ons lid van die Nongqaigesin geword het. Nou hoe het dit gebeur dat die gesin ons aangeneem het. Soos julle seker almal weet was die vrouepolisie in 2022 50 jaar oud. Teen daardie tyd het ek al gereeld brig. (afgetree) Hennie Heymans se Nongqai’s gereeld gelees. Ek het ook toe reeds by verskeie geleenthede artikels oor die vroue vir die bestaande Nongqai geskryf. Hennie, myself en wyle genl. Johan van der Merwe het ook in 2011 saamgespan om ‘n gedenkboek saam te stel om die 100-jarige bestaan van die SuidAfrikaanse polisie te gedenk. Die Gloriejare van die Suid-Afrikaanse Polisiemag het in 2013 die lig gesien.

Toe ek dus een oggend vroeg, dit was seker nog nie eers behoorlik 07:00 in 2021 wakker skrik en skielik besef dat die vrouepolisie die volgende jaar 50 jaar kan vier, het ek onmiddellik vir Hennie gebel en vir hom sommer prontuit gevra ‘hoeveel plek is jy bereik om vir die volgende jaar vir my af te staan in jou Nongqai om hierdie wonderlike geleentheid te vier.’ Hennie het dadelik saamgestem en daar is aan die werk gespring. Hennie het gevoel ek moet liewers probeer om ‘n spesiale uitgawe vir die vroue te publiseer. Aanvanklik het die vroue-blad as ‘n spesiale uitgawe gereeld verskyn, tot so jaar of wat

later het ons gegroei en op ons eie voete begin staan. En dit is waar ons vandag nog stewig staan.

Dankie Hennie vir jou hulp en ondersteuning deur die jare.

Die maand het ons weer ’n ‘bumper’ uitgawe vol interessante stories. Dit wissel van julle verhale oor julle loopbane tot bydraes oor ander aspekte van polisie bedrywighede, ons jeug afdeling met ‘n lekker storietjie die maand spesiaal vir die kleintjies in die ouderdomsgroep van so vyf tot sewe jaar. Dames hier kan die oumas en oupas heerlik saam met julle kleinkinders gaan lees oor die manewales van ‘n pragtige Vrystaatse donkie.

Brig. Heymans het vir ons ‘n geweldige interessante artikel geskryf oor sy tyd by veiligheid, veral as ‘n lessenaar offisier. Brig. (afgetree) Fanie Bouwer het die komende verkiesing in oënskou geneem en ook die eerste demokratiese verkiesing weer in herinnering geroep.

Die voorblad word gewy aan al die baie spesiale mammas in ons lewens. Sommige van ons het nie meer ‘n ma nie, maar die voorblad word ook aan hulle gewy. Daar is ook ‘n klompie foto’s van julle en julle mammas op Moedersdag. Ek salueer alle mammas in ons land. Baie dankie vir dit wat julle daagliks so mildelik uitdeel, al julle liefde, hulp en ondersteuning.

Dankie weer eens aan almal wat die maand meegehelp het om die Nongqai vol te maak en ook sommer om dit in die kuberruimte te kry. Gepraat van kuberruimte, ons het hierdie maand die dienste van ‘n spesialis kuberruimte ondersoeker nader getrek vir ons reeks oor die bekamping van misdaad. Dankie aan Laura James (néé) Pieters vir haar baie interessante bydrae.

Om ook hulde te bring aan almal wat betrokke was en is by die ramp in George waar die gebou inmekaar gestort het, en om aan elke geliefde wat iemand daar verloor het ons innige meegevoel te betuig namens Nongqai Vroue/Female, is daar ‘n ongelooflike pragtige stukkie, geskryf deur dr. Wilhelm van Deventer van George, oor vier manne wat mekaar voor die voorval nie geken het nie, maar wat ure aaneen saamgewerk het om mense lewend uit die puin te haal.

Lekker lees en bly veilig en warm, dit winter is hier. Tot ons volgende maand (DV) weer gesels.

Brig. (afgetree) Fanie Bouwer

"Met die aanbreek van Suid-Afrika se 30 jaar van demokrasie, huidige politieke onsekerheid en die beoogde 29 Mei-verkiesing, is dit interessant en miskien ook raadsaam om terug te kyk na gebeure rondom ’94, en sodoende moed te skep.

Een só ’n ongewone terugblik is vervat in ’n artikel wat in die Julie 1994-uitgawe van Servamus, die SA polisiëring tydskrif, gepubliseer is onder die opskrif “God’s Power, Plea for Prayer & Peace”.

Diep geestelike ervaring van polisie-offisier

Hierin is berig oor ’n diep geestelike ervaring van ’n polisie-offisier net voor die land se eerste demokratiese verkiesing – ’n tydgleuf wat gekenmerk is aan dreigende bloedvergieting, ontevrede politieke leiers en groot onsekerheid of dié eerste stap na ’n demokratiese bestel vreedsaam en sinvol sou verloop.

Lt.kol. Johan Botha beleef God se teenwoordigheid

Op Nelspruit, nou Mbombela, het lt.kol. Johan Botha amper tasbaar God se teenwoordigheid beleef –’n belewenis wat sommige meen verbind kon word aan die byna bonatuurlike kalmte wat tydens die verkiesing periode en Mandela se inhuldiging in daardie jaar geheers het.

Gebeure verbatim berig in Engels.

Weens die sensitiewe aard van Botha se belewenis, is sy weergawe van die gebeure destyds verbatim in Engels oorvertel en in die polisie tydskrif Servamus gepubliseer.

In hierdie artikel word berig dat Botha ervaar het hoe ’n engel aan hom verskyn en hom gevra het dat daar ’n gebedsketting voor die verkiesing moet plaasvind:

“After this, Botha says, the Angel disappeared. During the Servamus interview, he stated the following:

Since I started sharing the experience, it has become my firm conviction that the angel who appeared before me, was Christ Himself.”

Ná die Servamus-onderhoud het dit geblyk dat Botha wel ’n faks na die tóé hoogste gesag, wyle FW de Klerk, by die Uniegebou in Pretoria gestuur het. Hierin het hy die versoek gerig vir bystand met die vorming van nog ’n landwye gebedsketting vir vrede tydens die verkiesing.

Dié boodskap het De Klerk nooit bereik nie, maar is onderskep deur ’n amptenaar wat van mening was dat politici op die vooraand van die verkiesing en dreigende landwye onluste te besig was om aandag hieraan te skenk.

Op sy beurt het hy dié versoek dadelik aan sy vrou gestuur wat destyds ’n uitvoerende posisie by een van die land se banke beklee het. Omrede sy toegang gehad het tot ’n landwye databasis, asook die nodige infrastruktuur, is die kennisgewing binne minute landwyd versprei en is nog gebedskettings só in die lewe geroep.

Etlike organisasies het reeds voor 1994 gepoog om die onderhandelings en verkiesing te verongeluk. Teen 1990 was daar na raming 20 half militêre groepe en 30 fundamentalistiese organisasies wat wapens wou opneem. Die getal het in 1993 gegroei tot 200 met die AWB aan die voorpunt.

Selfs enkele maande voor die verkiesing het dit gelyk asof die politieke forum sou uiteenspat. Die tradisionele Zulu’s onder koning Goodwill Zwelithini en Mangosuthu Buthelezi het onafhanklikheid geëis en was aanvanklik nie bereid om onder ’n ANC-struktuur te dien nie.

Die ontevredenheid het daartoe gelei dat op 28 Maart nagenoeg 40 000 Zulu’s by die ANC-hoofkwartier in Johannesburg se middestad opgeruk het. Tydens die protes is nagenoeg 18 mense hier koelbloedig deur veiligheidswagte geskiet.

Die moontlikheid het ook bestaan dat wyle genl. Constant Viljoen, destyds hoof van die Nasionale Weermag, ’n opstand kon lei deur lede van die staande en burgermag. Hiervan het ook dadels gekom en Viljoen het hom bewys as vredemaker, gesoute diplomaat en ’n soldaat wat vure help blus het.

Ongeag al die dreigemente en ontevredenheid het die twee kies dae daardie jaar met ’n amper tasbare vrede, vreugde en opwinding verloop.

By die meeste stembusse het ’n feestelike atmosfeer geheers en van bloedvergieting en konflik was daar hoegenaamd nie sprake nie – ’n werklikheid waarvoor Suid-Afrika wêreldwyd geloof is en ’n kniebuig-aanslag wat talle meen die land nou weer voor 29 Mei kan herhaal"

RIVONIA 11 JULIE 1963 – ‘N TOEVAL

Wyle Brig JA du Preez (Destyds adjunk-hoof van die veiligheidstak) (HBH)

Kort nadat die ANC/SAKP-alliansie die bestaan van hulle nuutgestigte militêre vleuel, Umkhonto We Sizwe, teen die einde van 1961 aangekondig het, het die veiligheidstak enkele ongestaafde inligting oor die sogenaamde “High Command” of “General Command” bekom. Die aard, samestelling en bevelstruktuur was nooit volkome duidelik nie. Name is genoem maar dit het later geblyk nie absoluut juis te gewees het nie.

Gedurende die laaste dae van Desember 1961 het ‘n agent van die veiligheidstak, Wes-Kaap, inligting verskaf wat op die geheime hoofkantoor van Umkhonto we Sizwe aan die buitewyke van Johannesburg gedui het. ‘n Soektog na die hoofkantoor, veral in die omgewing van Uncle Charlie, suid van Johannesburg het niks opgelewer nie. Teen die eerste weke van 1963 het hardnekkige gerugte weer op die bestaan van ‘n geheime hoofkantoor gedui. ‘n Agent uit Kaapstad is na Johannesburg gebring, weer eens sonder sukses. Op 26 April 1963 het genl. (toe lt.kol.) H.J. van den Berg op ’n verslag van dieselfde bron geskryf dat die bron onbetroubaar bevind is en dat die hele aangeleentheid omtrent die sogenaamde geheime hoofkwartier as ongegrond geag moet word. Die aangeleentheid het nie verder aandag geniet nie. Teen die einde van 1961 en die begin van 1963 het die veiligheidstak oor oorweldigende inligting beskik dat kwekeling-guerrillas die land langs geheime roetes verlaat om militêre opleiding in die buiteland te ondergaan.

Op 1 en 3 Maart 1963 het die destydse Suid-Rhodesiese immigrasiebeamptes 37 opgeleide terroriste wat vroeër op die grens met Noord-Rhodesië onderskep is, by Beitbrug aan personeel van die veiligheidstak oorhandig. Uit hierdie groep is waardevolle inligting in verband met die beweging van kwekeling-terroriste en die roetes wat hulle gebruik, ingewin.

Gedurende die nag van 25 Maart 1963 het maj. Fred van Niekerk, koördineerder van ondersoeke in Transvaal, hom met sy manskappe in die omgewing van groot Marico bevind, wagtende op ‘n groep

ANC-ondersteuners wat uit die omgewing van die Witwatersrand in kombi’s onderweg na Botswana en verder noordwaarts vir militêre opleiding was.

In daardie stadium het die vertrek van persone uit die Republiek na Botswana wat nie binne twaalf maande verder wou gaan nie, nie ‘n reisdokument vereis nie. Militêre opleiding in die buiteland was ook nog nie strafbaar nie. Toe een van die manskappe van die majoor wou weet wat ‘n moontlike aanklagte teen die groep, wat ingewag is, kon wees, het hy op kenmerkende besadigde manier en na aanleiding van ‘n bekende leeu-storie geantwoord. “Daar moet ‘n boom wees”. Hierdie opmerking het die ore van genl. H.J. van den Bergh bereik en sou by probleemoplossings deel van sy filosofie word.

Die inligting oor die groep was nie verkeerd nie en 57 swart passasiers is uit die kombi’s gehaal. 56 het verduidelik dat hulle na Francistown vir ‘n sokkerwedstryd onderweg was. Die 57ste passasier het gesê dat hy as “spectator” die groep vergesel.

Uit die ondervraging van hierdie groep is waardevolle inligting bekom in verband met die ANC/SAKP strukture wat met die gewapende stryd gemoeid was. ‘n Landwye klopjag genoem “operasie twee ure in die môre” is georganiseer. Die klopjag het talle aanhoudings tot gevolg gehad. Enkele belhamels, onder andere Ronnie Kasrils van Durban het die net ontduik en het die land uitgevlug. Onder hierdie groep was ‘n vertroueling van Winnie Mandela en een van die organiseerders om voornemende vryheidsvegters uit die land uit te neem. Hy is in Johannesburg aangekla maar sy verdediging het in die hof aangevoer dat hy een van ‘n identiese tweeling is en die man wat waarskynlik vir hierdie misdrywe verantwoordelik was, nie in die beskuldigde bank is nie. Hy is vrygespreek en ontslaan. Teen die einde van Junie 1993 is dieselfde persoon op nuwe inligting ingevolge die 90-dae klousule vir ondervraging aangehou. Kort na sy aanhouding het hy uit die plek van sy aanhouding vir om ‘n onderhoud met die ondersoeker van die vorige saak gevra. In die afwesigheid van die betrokke beampte het lt. J.P. van Wyk, voorheen bekend as Biesiesvlei Van Wyk, waarna hierdie saak verdoop is tot Rivonia van Wyk, aangebied om as plaasvervanger op te tree. Die aangehoudene se aanbod was eenvoudig, Walter Sisulu, wat op R6 000 borg uit was en die borg en gunste van die staat verbeur het, het ondergronds geopereer. Sy skuilplek sal teen ‘n vergoeding van R6 000 verraai word die die Staat kon niks verloor nie, aldus die aangehoudene.

Aanvanklik is gemeen dat die eis te groot is maar na beraadslaging met hoofkantoor is besluit om die aanbod te aanvaar. Volgens die bron moes die skuilplek van Sisulu en ook die hoofkantoor van die ANC/SAKP iewers in die noordelike voorstede van Johannesburg wees. (Rivonia). Om agterdog uit te skakel moes gedurende die nag gesoek word. Van Wyk, sy helpers en die bron het vir nagte die omgewing van Rivonia gefynkam, maar te vergeefs. Die man kon net nie meer die plek vind nie. Daar

is gesoek na ‘n padteken met die woord Rivonia op. Keer op keer is daar verby die teken waarvan die eerste twee letters ontbreek het, dus “_ _ vonia”, gery. Na meer as nog ‘n week se soekery sou nog ‘n laaste poging aangewend word.

Onbewustelik is die omgewing die nag van 9 en 10 Julie van ‘n ander kant af genader. Die bron het skielik die omgewing erken en Rivonia het in die duister voor Van Wyk en sy helpers gelê, letterlik en figuurlik in die duister want niemand het kon droom wat daar ontdek kon word nie.

Van Wyk het hom gehaas om aan sy bevelvoerder van die Witwatersrand, kol. George Klindt, bekend te maak. Na verdere beraadslaging met hoofkantoor is daar ondeurdag en oorhaastig beplan om die landgoed, Lilliesleaf Farm, Rivonia, gedurende die aand van 11 Julie 1963 te bestorm.

Ondeurdag! Niemand het geweet wat ‘n ondersoekspan op die landgoed kon aantref nie. Die bron het gesê hy weet waar Sisulu hom bevind. Sy skuilplek was in die ANC/SAKP se hoofkantoor op Lilliesleaf Farm, maar wat het dit beteken? Wie en wat sou nog gevind kon word? Was Sisulu of enigeen van die vername leiers van die opstand bewegings daardie aand op die landgoed. Hoe goed sou die terrein beskerm wees? Sê nou maar Van Wyk en sy kollegas het hulle in masjiengeweervuur vasgeloop? Die besluit om met ‘n dosyn of wat man toe te slaan was voorwaar ‘n risiko. Tog soos die noodlot wou hê het alles vir Van Wyk en sy makkers, ook vir Suid-Afrika in daardie stadium goed afgeloop. Die topbestuur van die rewolusionêre aanslag sou daardie gekose aand vir eers van die toneel verwyder word. Suid-Afrika is in elk geval vir bykans ‘n verdere drie dekades tyd gegun om ‘n ander strategie te bereik om die land se politieke probleme op te los.

Inligting van ‘n lid van die CIA wat deur sers. Vorster van die veiligheidstak, Pietermaritzburg, gevang is en gedurende Desember 1962 tot vyf jaar gevangenisstraf weens onwettige land verlaat en sy aandeel aan onrus van die vorige jare gevonnis is, het hom toe reeds in die gevangenis bevind.

Die oorwegende inhoud van die dokumente en publikasies, insluitende die dokument getiteld “Operation Mayibuye” het ook ‘n beplande omverwerping deur aanwending van geweld deur die bestaande orde, gedui.

Die bron van die inligting wat tot die klopjag en die daaropvolgende aanhoudings aanleiding gegee het, het sy ooreengekome vergoeding van R6 000 gekry. ‘n Tjekrekening is in sy naam by Volkskas geopen en die geld gedeponeer. Dit het nie lank gehou nie.

Intussen het die veiligheidstak landswyd aan die werk gespring en alle tersaaklike getuienis in verband met die ANC/SAKP terreurdade van die vorige paar jaar bymekaargemaak en aan kapt. (soos hy toe

was) Van Wyk van die veiligheidstak Witwatersrand gestuur wat met bekwame helpers soos onder andere AO Carl Dirker, sers. Kennedy, konst. W. Nell, ‘n dossier Marshall plein ROM 638/7/63 vir die finale besluit aan die Prokureur-generaal, adv. Rein, voorberei het.

Die verdagtes is ingevolge artikel 17 van die Algemene Regs wysigingswet nommer 37 van 1963 vir ondervraging aangehou.

Wolpe en Goldreich het egter op 11 Augustus1963 uit die Marshallplein polisieselle saam met twee ander aangehoudenes op sensasionele wyse ontsnap nadat ‘n konst. Greef omgekoop is. Hy het nooit die omkoopgeld ontvang nie en is tot ses jaar gevangenisstraf vir sy aandeel in die ontsnapping gevonnis. ‘n Groot soektog is op tou gesit na die voortvlugtendes wat vermom as priesters Swaziland bereik het. Alles was moontlik gedoen om die ontsnaptes aan te keer. Hulle sou per ligte vliegtuig van Swaziland noordwaarts geneem word. Met die vlieënier is gereël dat hy op ‘n voorafbepaalde landingstrook in ‘n buurstaat vir brandstof-inname sou neerstryk. Die betrokke landingstrook se naam was met witgeverfde kalkklippe aangedui. In dieselfde omgewing op Suid-Afrikaanse grondgebied was ‘n soortgelyke landingstrook. Voor die dag van die vlug is die kalkklippe van die Suid-Afrikaanse landingstrook verwyder en gepak om dieselfde naam uit te beeld. Intussen het die voortvlugtendes egter van vlieënier en vliegtuig verander. Toe weer van hulle verneem is, het hulle reeds veilig in Francistown aangekom om daarvandaan verder noordwaarts uit te wyk.

Die prokureur van Transvaal, adv. Rein, het intussen die lywige dossier met ‘n aangewese, dr. Percy Yutar en sy span, oorweeg. Hoogverraad was die aangewese aanklagte maar gedagtig aan die fiasko met die Hoogverraad saak van 1956 is teen so aanklag besluit. Die aanklagte sou sabotasie, aanhitsing en ander minder ernstige oortredings soos bevordering van die oogmerke van kommunisme wees. Volgens getuienis was die plasies Lilliesleaf Farm, Mountain View en Travallyn in die omgewing van Rivonia deur die “High Command” van Umkhonto we Sizwe vir hulle guerrillastryd gebruik met hoofkantoor te Lilliesleaf Farm.

Die “High Command” het sewe tipes ontplofbare toestelle beplan, naamlik:

• 48 000 anti-personeelmyne

• 210 000 handgranate

• petrolbomme

• pypbomme

• “syringe”-bomme

• “Thermite”-bomme en

• Bottel of “Molotov Cocktails”

Om hierdie hoeveelheid plofbare toestelle te vervaardig, sou onder andere nodig wees:

• 144 ton amoniumnitraat

• 21 ton amoniumpoeier en

• 15 ton swartpoeier

Genl. Van den Bergh het gereël dat plofstofdeskundiges die uitwerking van die resepte vir ploftoestelle prakties met skouspelagtige gevolge toets.

Die dokument “Operation Mayebule”, wat deur adv. Yutar as “blue print for chaos, revolution and ultmate red control” beskryf het, het voorsiening gemaak vir onderverdeling van die land in vier afsonderlike streke. Buitelands-opgeleide guerillavegters sou op ‘n regte oomblik oor die land of see by ongeveer 7 000 plaaslik-opgeleide vegters aansluit. Die 7 000 vegters sou soos volg geplaas word:

• Oostelike Provinsie – 2 000

• Natal en Zoeloeland – 2 000

• Noordwes-Transvaal 2 000 en

• Noordwes-Kaap 1 000

Dr. Yutar met sy span regsgeleerdes het op 29 Oktober 1963 vir die eerste keer met die Staat teen Nelson Mandela en 10 ander voor regter-president Quartus de Wet in die Paleis van Justisie, Pretoria, verskyn. Adv. Bram Fischer, leier van die Kommuniste in Suid-Afrika en self soos dit later geblyk het, een van die Rivonia-medepligtiges en sy uitgelese regspan het vir die aangeklaagdes verskyn. Na besware teen die klagstaat aangeteken is, het die hof op 4 Desember 1963 met ‘n gewysigde klagstaat in sitting gegaan. Nou is 193 in stede van die aanvanklik 222 gevalle van sabotasie die aangeklaagdes ten laste gelê en met sy openingsrede en aanbieding van getuienis begin. In sy openingsrede het dr. Yutar die hof verseker dat die polisie hom nooit voorheen met ‘n beter voorbereide en sterker saak belas het nie.

Die staat het 173 getuies, 250 dokumente as bewysstukke ingedien, terwyl die verhoor 96 hof dae in beslag geneem het. Talle staatsgetuies het uit vrees vir intimidasie onder kodename verskyn – daar

was mnr. x tot z en y en andere. Twee getuies is vir elke beweerde handeling geroep soos vir ‘n aanklagte van Hoogverraad. Die relaas van die hof gebeure het 250 000 woorde beslaan. Dr. Yutar se betoog teen die einde van die verhoor het 500 bladsy beslaan terwyl die verdediging se betoog oor vier hof dae gestrek het.

In ‘n vroeë stadium van die verhoor is die aanklagte teen beskuldigde Bob Hepple teruggetrek nadat hy uit eie beweging aangebied het om vir die Staat teen sy makkers te getuig. Hy het egter van sy nuutgevonde vryheid gebruik gemaak om die land te verlaat en sodoende nie te getuig nie. Aan die einde van die Staat se saak is Kantor by gebrek aan afdoende getuienis, deur die regter vrygespreek.

Op 11 Junie 1964, elf maande na die klopjag, het die hof uitspraak gegee. Bernstein is onskuldig bevind terwyl die ander agt aangeklaagdes skuldig bevind en tot gevangenisstraf vir die natuurlike duur van hulle lewens gevonnis is. Die regter het nie sy redes wat 72 bladsye beloop het, vir sy bevinding in die hof gelees nie en het slegs ongeveer vyf minute geneem om sy vonnis uit te spreek.

Tydens die verhoor en wel teen Januarie 1964 het die veiligheidstak ‘n komplot om die voorsittende regter en die hoofaanklaer dr. Yutar om die lewe te bring, ontbloot. Shumi Ntulu is in besit van ‘n petrolbom en die name en adresse van die regter en dr. Yutar gevind. Hy moes bevriend raak met die huisbediendes van die twee here en sodoende ‘n geleentheid skep om sy planne tot uitvoer te bring. Hy is later weens hierdie poging skuldig bevind en gevonnis.

Die uitspraak van regter De Wet het ‘n einde gebring aan een van die mees opspraakwekkende verhore waarby die veiligheidstak tot hede betrokke was.

Die verstommendste van die gebeure in verband met die Rivonia-ondersoek, is die feit dat die ganse veiligheidstak, insluitende die ervare ondersoekers nooit vir Bram Fischer by die “High Command” se sameswering betrek het nie. Dit dui onteenseglik op een feit en dit is dat die veiligheidstak in al sy pogings om die vyand te infiltreer nie suksesvol was nie. Agent Ludi, agent Q018, het wel die kommuniste tot op selvlak, waar Bram Fischer ook bedrywig was, binnegedring. Hy het selfs Moskou besoek. Wat in die hoër strukture van die komplot en bedryf was, het ‘n geslote boek geblyk te wees. Toeval en die aanwending van die 90 dae-klousule het grootliks tot die val van die “High Command” bygedra.

In sy afsluitings betoog het dr. Yutar na die optrede van die veiligheidstak verwys en onder andere gesê publiek dank aan die veiligheidstak vir hulle bekwame optrede verskuldig is. Waarskynlik is ‘n bloedbad voorkom.

KAN DIE POLISIE DIE SAMELEWING HERVORM OF ANARGIE VOORKOM?

Brig. (afgetree) Fanie Bouwer

Daar is toentertyd gesê sonder die polisie sou daar waarskynlik anargie wees.

In 'n mate is dit seker waar, maar soos in Julie 2021 in KZN en dele van Gauteng kan 'n gemeenskap anargie veroorsaak (350 mense het gesterf en biljoene Rande se skade was aangerig) as hulle wil.

Soveel so dat die polisie net mooi niks daaraan kon doen nie, soos dit inderdaad toe ook gebeur het. Dít is 'n kommerwekkende situasie.

Dit is egter ’n algemeen erkende feit dat misdaadvlakke in die gemeenskap ook bepaal word deur verskeie maatskaplike toestande wat buite die beheer van die polisie sowel as buite die beheer van die strafregstelsel in sy geheel is.

Die polisie se mannekrag het vanaf 1990 tot nou toe bykans verdubbel. Dit is tans so om en by 195 000. Die gehalte is natuurlik 'n debatteerbare punt. Die bevolking het gestyg so van 43 miljoen tot so 65 miljoen vandag.

Steeds vra mense of ons wêreld veilig is, selfs al is dié groot polisiediens daar met 'n begroting van R108-biljoen per jaar?

Kan ons op die polisie vertrou om ons teen georganiseerde misdaad en geweldenaars te beskerm?

Soos bo aangedui - ja en nee, afhangende van wat die heersende toestande of wat kan gebeur soos bo geskets.

Ek noem enkele dinge ten opsigte waarvan die polisie tans geen hond haar-af kan maak nie:

* Eskom - (Korrupsie én sabotasie

* Onwettige mynbou (zama-zamas)

* Die Konstruksiemafias

* SA se spoorwegnetwerk wat stelselmatig besteel en vernietig is

* Kriminele elemente uit taxigeledere wat busse van byvoorbeeld InterCape aanval (skiet)

* Dwelm- en mensehandel

* Vuurwapens in besit van alle mafiagroepe

* Daar is nog voorbeelde.

Ek het dit al voorheen gesê en ek sê dit weer: die polisie is die heel belangrikste regeringsentiteit. As die polisie in alle opsigte bekwaam is en hulle werk met integriteit en professionaliteit uitvoer, sal die dinge in die vorige paragraaf genoem, en wat ongelooflike negatiewe gevolge vir die landsekonomie het, nie gebeur nie.

Vandag is daar egter in die meeste stede, soos op baie plattelandse gebiede, ’n gevoel dat die veiligheidsituasie ’n krisispunt bereik het.

‘n Kernvraag is: Wat het intussen ook gebeur met die psige van die Suid-Afrikaanse samelewing dat dinge so handuit geruk het wat betref (alle soorte) misdaad?

Is die feit dat (van) die gemeenskappe die respek of vrees vir die polisie totaal verloor het 'n bykomende faktor? Wat was die oorsake?

Konsentreer die polisie nie net maar meesal op drie dinge nie, naamlik om die strate te patrolleer, op noodoproepe te reageer en makliker misdade te ondersoek – maar nie regtig om misdaad te voorkom nie?

Die statistieke waarmee die polisie elke drie maande rondspeel, in die sin dat hulle daarmee hulself probeer oortuig dat hulle impak maak op misdaad, is na my mening 'n blote klug. Hulle bluf hulself.

Is die polisie dalk maar net bloot ‘n pleister op die kanker nie?

Dit lyk nie of misdadigers die ekstra patrollies wat wel bekostig kan word, opmerk of hulle daaraan steur nie. Die vinnige optrede van die polisie hier en daar skrik misdadigers ook nie juis af nie, lyk dit my.

Misdadigers weet blykbaar dat die polisie selde so vinnig optree. Hulle is duidelik ook nie meer lugtig vir die polisie nie, in die sin dat hulle blykbaar glo hulle nie gevang of vervolg sal word nie.

Goeie misdaad ondersoeke help ook nie eintlik nie. Selfs al word misdadigers gevonnis en opgesluit, voorkom dit blykbaar nie misdaad nie. Dalk is daar te min daarvan, want tydige arrestasies voorkom misdaad.

Dalk is die kaperjolle van polisielede waaroor julle hier elke dag lees ook juis ‘n manifestasie van dit wat in die (onderskeie) gemeenskappe aangaan.

Voordat ek oor intelligensie iets sê wil ek, so tussen hakies, oor die aanklaers en die howe ook kortliks iets sê. Hierdie regs instansies werk in tandem met die polisie wat misdaad betref.

Ek doen dit uit inligting wat mens van polisielede oral oor kry, asook verdere inligting van die hoofstroom- en sosiale media. En dit gee mens nie baie gerusstelling nie.

Dit wil voorkom asof 'n groot gros aanklaers nie meer daardie professionaliteit, energie en wil het om beskuldigdes met 'n doelgerigte fokus te vervolg nie.

In te veel sake word geweier om te vervolg. So asof hulle net van die dossiere van hulle tafels wil ontslae raak. Dan is daar ook 'n huiwerigheid om borg te opponeer of sake in die hof sonder meer terug te trek, terwyl 'n vervolging eintlik die logiese keuse moes gewees het.

Hierdie kwessies genoem in die laaste paragraaf, regverdig 'n deurtastende ondersoek.

Toekoms en intelligensie

Dr. Willem Steenkamp het in sy onlangse scenario's 'n (moontlike) tweede Armageddon genoem (nie voorspel nie), afhangende van die verkiesingsuitslag en natuurlik ook Jacob Zuma se eie moontlike kaperjolle met sy Zulu-gevolg ná die komende verkiesing of hofuitsprake.

En dit is hier waar intelligensie ‘n rol kan speel, bygesê as dit nog iets is waarop mens kan reken.

Het dinge intussen verander, want soos die intelligensiediens voorheen was, het dit nie gewerk nie.

Eerstens: Wat is die inhoud van die beskikbare intelligensieverslae tans? En wat is die gehalte van die intelligensiegemeenskap(pe) deesdae ná Julie 2021?

Dit is met ’n mate van lewensmoegheid dat ’n mens hierdie vrae vra.

Ek dink dit is tans noodsaaklik dat operasionele en intelligensie sake geopenbaar word, in landsbelang.

Die gevolge van intelligensie se hovaardige en geheimsinnige breedsprakige selftevredenheid skrei al lank ten hemele.

Wat weet die Staatsveiligheidsagentskap (SVA)?

Wat weet militêre intelligensie?

Wat weet die polisie se misdaadintelligensie? En wat weet hulle nie? Of bestaan hulle maar net?

Koördineer hierdie instansies hulle inligting?

En in teenstelling met wat in Julie 2021 gebeur het, dra hulle dit oor aan die relevante ministers?

Die Ontwikkeling van ‘n eie Suid-Afrikaanse Intelligensiekunde (Agt)

Henning van Aswegen

Bronne, Agente en Kontrakagente

Gerard Ludi was nie van die begin af ’n agent, met ander woorde ’n volwaardige lid van die SAP-VT en Buro nie, maar wel ’n kontrakagent. Kontrakagente is nie lede van intelligensiedienste nie, maar sy of haar dienste word op ’n voltydse basis aangewend om onder dekking intelligensie- en/of teenintelligensie take te verrig, byvoorbeeld insameling van inligting of spioenasie-operasies. ’n Kontrakagent se indiensneming is onderhewig aan ’n skriftelike of mondelinge kontrak en hy of sy ontvang ’n vaste, maandelikse salaris. Deeltydse agente daarenteen se dienste word op ’n gereelde, maar deeltydse basis gebruik vir die verrigting van spesifieke intelligensie take, byvoorbeeld waarneming en agtervolging. Hiervoor ontvang die deeltydse agent nie ’n gereelde salaris nie, maar ’n vaste en gereelde beloning.

By Vorster en Van den Bergh was daar geen twyfel dat toenemende dade van sabotasie die werk van lede van die ANC, SAKP, PAC en hul politieke meelopers was nie. Vorster en Van den Bergh het ’n

gedugte span gevorm en saam gesorg dat Suid-Afrika oor streng veiligheidswetgewing beskik om die ANC/SAKP se pogings om die staatsbestel deur middel van rewolusionêre oorlogvoering omver te werp, doeltreffend te ondervang. Daar was min twyfel dat Vorster en Van den Bergh kragdadig, onverbiddelik en sonder verskonings gekant was teen enige bedreiging en ondermyning van die pas gevestigde Republiek. In 1963 gee Vorster opdrag dat ’n Staatsveiligheidskomitee in die lewe geroep word, met die taakopdrag om die bedreiging teen die land te ondersoek en aanbevelings oor teenmaatreëls te maak. Die Staatsveiligheidskomitee het aan Vorster, die Minister van Justisie, verslag gedoen nadat inligting vanaf Direktoraat Militêre Inligting (DMI), die Suid-Afrikaanse Polisie se veiligheidstak (SAP-VT) en die Departement van Buitelandse Sake gekoördineer en verwerk is. Hierdie vertolkte, geëvalueerde inligting is daarna deur Vorster aan lede van die Verwoerd-kabinet vir besluitneming en aanwending deurgegee.

‘Operation Afrika Mayibuye’ en die klopjag op Liliesleaf

Gedurende die 1960’s was die stryd teen kommunisme die kernfokus van die NP se binnelandse veiligheidsbeleid. Die SAKP en sy bloedbroer, die ANC, het boonop in 1961 ’n beplande sabotasieveldtog van stapel gestuur en besluit om ’n militêre vleuel, genaamd Umkhonto we Sizwe (MK, oftewel die “Assegaai van die Volk”), op die been te bring MK se doelstelling en enigste doelwit was om die regering omver te werp. Daarom was hulle direkte teenstanders en intelligensieteikens van die regering. ’n Ontwikkeling waarmee die Suid-Afrikaanse regering aanvanklik nie rekening gehou het nie, ontstaan op Werkersdag 1 Mei 1963 met die stigting van die Organisasie virAfrika-Eenheid (OAE) in Addis Abeba, Ethiopië. In sy grondwet stel die OAE die uitwissing van kolonialisme in Afrika as een van sy hoofdoelwitte en stig terselfdertyd ’n Koördinerende Komitee vir Vryheidsbewegings in Afrika, met sy hoofkwartier in Dar es Salaam, Tanzanië. Dit was natuurlik geen toeval nie, omdat die ANC/SAKP se eerste buitelandse kantoor in Dar es Salaam gerieflik naby was, vanwaar hulle onmiddellik aansoek kon doen vir finansiële steun vanaf die OAE.

Sowat drie maande voordat die veiligheidstak op Liliesleaf toegeslaan het, ontvang die polisiekantoor op Rivonia hul eerste leidraad met ’n telefoonoproep van ’n parate 76-jarige oud-speurder, Paul Maré. Maré, wat in 1910 by die SAP aangesluit het en in 1938 afgetree het, woon op die aangrensende kleinhoewe en sy huis op ’n heuweltjie bied ’n goeie waarnemingspunt op sy bure se luukse huis. Op 18 April 1963 blaas saboteurs ’n spoorweg-gereedskapstoor op die treinspoor tussen Booysens en New Canada in Johannesburg op, maar vyf van die agt word summier deur die SAP in hegtenis geneem. Drie van die saboteurs ontsnap in ’n paneelwa en stop kort na die ontploffing by ’n ou, ongebruikte waterput langs die teerpad wat by Paul Maré se plaashuis verbyloop. Die gesoute oud-

speurder het die spulletjie só sit en kyk en besluit dat hul optrede hoogs verdag is en toe die Rivoniapolisie geskakel. Die paneelwa met sy drie Indiër-passasiers is onmiddellik weer fort en die polisie kon by nadere ondersoek niks in die waterput kry nie.

Twee weke na hierdie voorval blaf Paul Maré se honde hom om twee-uur die nag wakker en vanuit sy sitkamervenster sien hy ’n motor wat met ligte aan in die teerpad naby sy huis parkeer. Die hoek waarteen die motor geparkeer was, sowel as etlike ouens wat in die hoofligte staan en arms swaai, het Maré laat besef dat alles nie pluis was nie. Dit het vir Maré gelyk of die armswaaiers die een of ander teken terugontvang het en almal het in die motor gespring om verder met die pad af na Liliesleaf te ry.

Die derde leidraad was afkomstig van ’n swart informant wat deur kapt. Jack van Heerden gewerf is en inligting oor die ANC/SAKP se terreurveldtog aan die veiligheidstak deurgegee het. Die informant bewys sy betroubaarheid deur vooraf waarskuwings en inligting te voorsien wat waar bewys word en tot die arrestasie van drie van die Booysens-New Canada-bomplanters lei. Van Heerden se informant rapporteer op 2 Julie 1963 dat hy weet waar Radio Freedom se ondergrondse radiostasie is en waar Walter Sisulu skuil, waarop Van Heerden die inligting aan lt. Willem (W.P.J.) van Wyk, die offisier in beheer van die sabotasie-ondersoekafdeling van die veiligheidstak in Johannesburg, stuur. Van Wyk is ’n paar interessante byname deur sy kollegas om die nek gehang; eers ”Biesiesvlei” van Wyk, en later “Rivonia” van Wyk. Die informant het selfs nog verder gegaan. Hy het beweer dat hy geweet het waar die ondergrondse hoofkwartier van die ANC en die Kommunistiese Party was. Gerard Ludi, RI se infiltrasie-agent in die SAKP, sê in sy boek, The Communistisation of the ANC, dat hierdie informant ’n kontrakteur was wat werk aan die plaashuis op die Liliesleaf-kleinhoewe gedoen het. Lt. Van Wyk het dadelik met sy direkte bevelvoerder, kol. George Klindt, gekonsulteer en nadat ook kol. Hendrik van den Bergh genader is, is besluit dat lt. Van Wyk hierdie derde wenk met omsigtigheid moes hanteer. Van Wyk het tereg vermoed dat die plaas waarvan die informant gepraat het, die ondergrondse hoofkwartier van MK was, van waar opdragte uitgereik is vir die sabotasiedade en terreurveldtog van die ANC/SAKP.

Daar was egter ’n probleem met die informant se leidraad, omdat hy gerapporteer het dat Walter Sisulu sy Radio Freedom-uitsendings vanaf ’n plaas in Rivonia doen en dat hy daar saam met ’n “caretaker” bly. Die informant kon nie Liliesleaf se lokaliteit presies identifiseer nie, omdat hy net een keer daar was. Hy het nie geweet dat die “caretaker” eintlik Arthur Goldreich was, wat die luukse huis by Michael Harmel gehuur het nie. Goldreich het saam met sy vrou en twee jong kinders in die huis gewoon, terwyl die res van die huis en buitegeboue deur die ANC/SAKP as hoofkwartier van hul georganiseerde subversie gebruik is. Die informant het wel onthou dat daar bottelproppies op die hek van die

kleinhoewe geplak was om saans die skyn van motorligte te weerkaats en dat van die bottelproppies makeer het. Weke lank het hierdie informant saam met lt. Van Wyk en sers. Kleingeld in die Rivoniaomgewing rondgery op soek na die Liliesleaf-kleinhoewe en die muur met die bottelproppies.

Die vierde leidraad het van die nuweAmerikaanse eienaar van ’n huis met ’n tuinwoonstel in Parktown, Johannesburg gekom. Die woonstel is deurArthur Goldreich gehuur voordat hy en sy gesin na Liliesleaf in Rivonia verhuis het. Die dame het met die skoonmaak van die tuinwoonstel op ’n klomp ou kommunistiese tydskrifte en radio-onderdele afgekom en terstond die polisie in kennis gestel. Die veiligheidstak het onmiddellik twee ondersoekbeamptes vanaf The Grays-polisiestasie na die perseel gestuur. Goldreich se vingerafdrukke is op die radio-onderdele gevind en hy is as die huurder geïdentifiseer. ’n Lasbrief vir Goldreich se inhegtenisname is uitgereik en sy foto is aan SAP-lede gesirkuleer. Die probleem was die ouderdom van die foto, want Goldreich het op hierdie foto sonder sy kunstenaars-bokbaardjie verskyn wat later sy uitkenning by Rivonia bemoeilik.

Die Veiligheidspolisie het in Rivonia van dieANC/SAKP se planne in die wiele gery en sodoende verhoed dat dit voortgaan deur toe te slaan op die kommunistiese hoofkwartier op ’n kleinhoewe net buite Johannesburg. Op bevel van die Sentrale Komitee van die SAKP het die kommunis Michael Harmel die kleinhoewe Liliesleaf, in die Rivonia-woongebied van Johannesburg, onder die vals naam van Jacobson aangekoop. Die prokureur Harold Wolpe en sy vrou Ann-Marie, mede- SAKP-lede, het die papierwerk en oordragdokumente vir die vals transaksie voorberei en by die Johannesburgse Aktekantoor ingedien. Liliesleaf het as die ondergrondse hoofkwartier van die Kommunistiese Party en die opperbevel van MK in Suid-Afrika gedien en is spesifiek met die doel van subversie aangekoop. Vandag is die 11,33 hektaar Liliesleaf maklik bereikbaar, maar in 1962 was die gebied tussen Johannesburg en Pretoria meer afgeleë en kon dit as verlate graslande beskryf word. Boonop was die luukse opstal agter bome, bosse en ’n plantasie versteek, met dennebome aan beide kante van die lang oprit na die huis en buitegeboue. Lt. Van Wyk en sy manne het blou oorpakke aangetrek, hulself en twee paneelwaens as bou-kontrakteurs vermom, maar verskeie kere by die perseel verbygery sonder om te besef dat die verlate huis die plek is waarna hulle soek. Die informant kon Liliesleaf eers op 3 Julie 1963 behoorlik identifiseer en daarmee was RI en die veiligheidstak oortuig dat hulle die regte plek beet het. Lt Van Wyk, sy bevelvoerder kol George Klint, Mike Geldenhuys en die hoof van die veiligheidstak, lt.- kol. Van den Bergh, het saam besluit om die Liliesleaf-plaashuis eers onder waarneming te plaas – vir ’n lang en senutergende agt dae.

Nege maande voor die klopjag op Rivonia, op 28 November 1962, is ’n vergadering van die Kommunistiese Party se Sentrale Komitee in die geheim op dié hoewe gehou, wat “Jacobsen” aan die

kommunis en argitek Arthur Goldreich en sy eggenote Hazel uithuur om die veiligheidstak te probeer verwar. ’n Verkorte uittreksel van die notule van die vergadering het soos volg gelees: “(Adv.) Bram Fischer tree as voorsitter op tydens die vergadering. Joe Slovo berig dat groot sukses met sabotasie in Durban behaal is. Jack Hodgson sou sorg dat jong ‘soldate’ na Peking gestuur word vir verdere opleiding. Dennis Goldberg word in beheer geplaas van die opleidingsentrum te Mamre. Jack en Rita Simons moet sorg dat die vakbonde saamwerk en aan die vryheidstryd deelneem. Umkhonto sal voortgaan met suksesvolle sabotasiepogings en meer wapens by sy ammunisiefabriek, Travallyn (in Honeydew, Johannesburg).”

Dr. Yusuf Dadoo, op daardie stadium leier van die SAKP in ballingskap, skryf soos volg: “I was able to contribute to the new programme of the Communist Party which was adopted at the illegal conference in Johannesburg in 1962. This new programme made a tremendous contribution to the theoretical elaboration of the nature and character of the racist socio-economic system in our country and to the creative development of Marxist-Leninist thought in our continent.” Die naam van die dokument waarna Dadoo hier verwys, was “The Road to South African Freedom,” waarvan Brian Bunting en die algemene sekretaris van die SAKP, Moses Kotane, die hoofskrywers was. Bladsy sewe van die dokument stel die doel van die SAKPsoos volg: “The destruction of colonialism and the winning of national freedom is the essential condition and the key for future advance to the supreme aim of the Communist Party: the establishment of a socialist South Africa, laying the foundation of a classless, communist society.”

Joe Slovo, wat soos Mandela baie tyd op Liliesleaf deurgebring het, verlaat die land in Mei 1963, net voordat die veiligheidstak op die kleinhoewe toegeslaan het. Slovo is deur die Sentrale Komitee van die SAKP opdrag gegee om in Mandela se voetspore te volg en verdere reëlings vir die opleiding van MK-rekrute in Afrika-lande te tref. Slovo word vergesel deur kameraad J.B. (John Beaver) Marks, toe al ’n pensionaris, en die twee vat die pad Moskou toe, die kommuniste se beloofde land. Marks het in 1928 by die KPSAaangesluit en is in 1932 tot lid van die party se Sentrale Komitee verkies. Marks was ook in 1946 hooforganiseerder van die 1946-mynwerkerstaking. Marks is in 1972 in Moskou oorlede en in die Novodo-begraafplaas begrawe. Tydens sy begrafnis word hy as ’n “held van die Sowjet-Unie” verklaar. In Afrika word die OAE op 1 Mei 1963 (Internasionale Werkersdag) in die lewe geroep en speel hy, met sy steun aan die gewapende stryd teen Suid-Afrika, ’n beduidende rol in die politieke geskiedenis van Suid-Afrika.

Met Mandela in die tronk en Joe Slovo stert tussen die bene Moskou toe, word Wilton “Bri Bri” Makwai die derde hoof van staf van MK met die doel om die ANC/SAKP se gewapende stryd teen die regering

voort te sit. Tydens die eerste vergadering tussen Bri Bri Makwai en die leier van die SAKP, Bram Fischer, het Makwai gekla dat MK nie genoeg wapens het om teen die regering te veg nie. Fischer het aan Makwai en MK opdrag gegee om na “eenvoudige sabotasie” terug te keer. Volgens Fischer het dit beteken dat bosse, plase en rietvelde afgebrand moes word, telefoondrade moes gesny word en spoorwegseine moes gesaboteer word om treinongelukke te veroorsaak.

Daarby gee Fischer opdrag dat brandstigting gepleeg moes word, Molotov-bomme gemaak word en hoogspanningskabels wat elektrisiteit aan dorpe en stede voorsien, gebombardeer moes word. Die plan vir ’n rewolusie – waarin onder meer guerrillataktiek benut sou word – is in die tweede helfte van 1962, in die afwesigheid van Nelson Mandela (wat in Augustus daardie jaar in hegtenis geneem is), opgestel. Hoewel MK se sabotasieveldtog reeds op 16 Desember 1961 afgeskop het, het dié organisasie se opperbevel die aksies as teenproduktief en onsuksesvol beskou. Die datum 16 Desember (Geloftedag) is met voorbedagte rade gekies, volgens hoofregter H.H.W. de Villiers in sy boek Rivonia. “The 16th December 1961 was the date fixed by the Umkhonto for a real effort to cause destruction by means of sabotage on a large scale. The public holiday of the 16th December was for many years known as ‘Dingaan’s Day . later changed to ‘The Day of the Covenant.’ Between the 16th and 18th December 1961, seventeen acts of sabotage were committed by the Umkhonto and the people inspired by the conspirators under this Operation Mayibuye.” Govan Mbeki, lid van die ANCleierskorps, SAKP-lid en lid van MK se opperbevel, het MK se opperbevel aangemoedig om “oor te gaan na die volgende fase”, naamlik ’n gewapende stryd. Hierna is Mbeki en ander prominente MKlede, insluitende Joe Slovo en Arthur Goldreich, gevra om ’n plan vir die gewapende stryd op te stel. Dit het aanleiding gegee tot die samestelling van ’n militêre plan getiteld “Operation Afrika Mayibuye” (ook bekend as “Operation Mayibuye”) deur die ANC/SAKP-alliansie se National High Command (opperbevel). Mayibuye beteken teruggee, soos in die land (grond) teruggee aan die swart bevolking. “Operation Mayibuye” was ’n lang dokument wat uitvoerige planne vir guerrilla-oorlogvoering bevat het en Nelson Mandela se dagboek, wat ook onder die groot aantal ander dokumente ontdek is, het soortgelyke aantekeninge bevat. Van hierdie oomblik af was Suid-Afrika se veiligheidsmagte in ’n dodelike rewolusionêre aanslag gewikkel wat tot en met 1994 sou duur.

Die veiligheidsbedreiging teen die land het in 1962 merkbaar toegeneem en terreurdade het toenemend landwyd plaasgevind. Maatreëls wat die regering teen kommunisme getref het, het die ANC/SAKP tot ’n bevredigende mate aan bande gelê, maar ook meegebring dat hulle meer subtiele aktiwiteite en ondergrondse bedrywighede, veral maniere van kommunikasie, ontwikkel het. “Treinspore is in die lug geblaas, kragmaste beskadig, ladings dinamiet in openbare geboue geplant,

sabotasie is byna daagliks gepleeg. Die land was aan die brand.” Ten midde van die verslegtende veiligheidsituasie, volg genl.maj. Johannes (John) Keevy vir genl. Hendrik du Plooy as kommissaris van polisie op. Keevy se eerste bestuursprobleem was om die mededingende verhouding tussen die speur- en veiligheidstakke te verbeter om die bedreiging vanuit ANC-, SAKP- en PAC-geledere op gekoördineerde wyse die hoof te bied. Tydens ’n vergadering tussen Keevy en die nuut-aangewese minister van justisie John Vorster, deel Van den Bergh mee dat daar nie fout is met die manne wat by die veiligheidspolisie werk nie. Die probleem is ’n uitgediende stelsel wat nie opgewasse was om die terreuraanslag teen die land te neutraliseer nie. “Dit was tyd om geweld met geweld te beveg,” vertel

Van den Bergh later aan koerantman Koos van der Merwe. “Mense vergeet dat ons in die vroeë sestigs ’n revolusie beveg het – ’n teenoffensief was nodig.” Van den Bergh het in Januarie 1963 sonder huiwering sy ou kamerade uit die Vrystaat in sy nuwe bestuurspan in Wachthuis aangestel, onder andere Koos Kemp, Niklaas van Zyl, Hans Brummer, Frans Fouché, Tiny Venter en George Klindt. Van den Bergh en sy geheime RI-afdeling het goed daarin geslaag om die SAKP se selle in Johannesburg te infiltreer en het onder meer bandopnames van SAKP-vergaderings bekom. Uit dié bandopnames was dit duidelik dat die ANC en SAKP ’n gewapende stryd teen die regering en bevolking van SuidAfrika goedkeur en geen onderskeid tussen militêre en siviele teikens maak nie.

* In DIE BURO: Genl. Lang Hendrik van den Bergh en die Buro vir Staatsveiligheid, wat deur Imprimatur Uitgewers gepubliseer word, is daar ware Suid-Afrikaanse spioenasieverhale wat die waarde van agente en spioene illustreer, en ook die enorme skade wat hulle somtyds aanrig, onder die soeklig plaas. Die enigste werklike meetinstrument van die sukses van ’n spioenasiediens is die mate waarop hy of sy die geskiedenis beïnvloed het, of nie. Die Buro vir Staatsveiligheid het ’n invloed op die SuidAfrikaanse geskiedenis gehad en verdien om onthou te word. Indien enige van ons lesers oor relevante inligting oor die ontwikkeling van spioenasie in Suid-Afrika, beskik, word u hartlik uitgenooi om enige inligting en foto’s aan henningvanaswegen55@gmail.com., te stuur.

* Die artikelreeks Intelegere bevat 982 bronverwysings en voetnotas, wat op aanvraag van die skrywer bekom kan word.

* Word in die volgende Nongqai vervolg.

* Voorafbestellings vir DIE BURO kan by Imprimatur Uitgewers geplaas word.

DR. JANE BUYS HET HAAR DOKTORALE VERHANDELING GEDOEN OOR “TRANSFORMATION OF THE SOUTH AFRICAN POLICE FORCE FROM A PARAMILITARY FORCE TO A SERVICE DELIVERY ORGANIZATION.

Dr. Jane Buys

Sy het haar verhandeling aan ons beskikbaar gestel vir gebruik in Nongqai Vroue/Female .Hier die eerste gedeelte van hoofstuk 1. Lees dit gerus hier is baie interessante feite.

CHAPTER 1

- The South African Police Force as enforcer of the apartheid policy of the National Party (NP) government, resulting in conflict against liberation organizations in South Africa: 1960s to 1980s

1. Introduction

Bayley states that “the police of all the criminal justice agencies are the most pervasive and influential. For most of the world’s people, they are the most visible manifestation of government.”1 This is but one of the statements made by historians, criminologists, sociologists, police and government officials about the existence and need for police agencies around the world, and South Africa is no exception in this regard. The need for police can be traced back to the Greek philosophers more than 2 400 years ago. Plato stated that “’n werklik menswaardige bestaan is moontlik net in ‘n samelewing waarin geregtigheid verwerklik is, en dit is die geordende samelewing van die stad of staat, of liefs polis. In ‘n geordende staat bestaan die owerheid wat gesag het en mag uitoefen.”2 This government cannot execute power through itself, but needs an organization through which it can enforce its power and therefore a police agency is a necessity.

There is no doubt that South Africa needs a police agency to enforce specific legislation introduced by government. The South African Police Force was that agency which attracted a lot of attention in their

1 D.H. Bayley, Police and society, p. 234.

2 A.M. Faure et al., Die Westerse politieke tradisie, p. 47. “A true decent existence is only possible within a well-ordered society of the state, or polis. In a well-ordered state, a government exists which has the necessary authority and power.”

maintenance of law and order during the more than forty years of reign by the National Party (NP) government. The system of apartheid introduced in 1948 under the NP government, brought about drastic and dramatic changes in South African society at large. The South African Police Force was primarily responsible for upholding the political status quo and was confronted increasingly with the execution of various apartheid laws. The South African Police Force was always in the front line in the enforcement of apartheid. The South African Police Force, as other police agencies throughout the world, has the primary responsibility to maintain and enforce law and order by means of specific drafted legislation. There is a distinction between the state and the government, and this distinction should be made in order to determine whether the Police Force was actually an instrument in the hands of government, or did it execute its primary task namely the protection of the state?

The build-up of the liberation struggle started in 1960 at Sharpeville with the State of Emergency, the banning of the African National Congress (ANC) and the Pan Africanist Congress (PAC) and the launch of the armed struggle by these two organizations.3 During the 1970s and especially in the 1980s, the ANC’s strategy involved the escalation of labour unrest, strikes, consumer boycotts, involvement of the youth by means of school boycotts, the escalation of guerilla warfare and the establishment of people’s courts and street committees. The ANC, the Communist Party of South Africa (SACP), PAC and other liberation organizations increasingly included acts of terror in their armed struggle against the NP government. These acts were inclusive of the ANC’s so-called ‘People’s War’ strategy with the ultimate aim of making the country ungovernable for political goals.4 During the 1980s, the ANC, SACP, PAC and other liberation organizations increased their acts of terror in their armed struggle against the NP government and the country as a whole. These organizations in their armed struggle for liberation within South Africa came into conflict and confrontation with the Police Force who had to protect the internal security of the country and to maintain law and order.

From the perspective of the NP government, as from the 1960s an international phenomenon of terrorism and political violence has emerged, not only in South African but all over the world. Greyling mentioned that terrorism has at its ultimate aim the destruction of the political system and justifies all acts of violence as political violence.5 The NP government saw the actions by the liberation

3 R. Gibson, African liberation movements, p. 56.

4 J.A. Stemmet and S.L. Barnard, “Committees, tyres and teenagers: ‘people’s power’ and ‘alternative structures’ as part of the strategy of the ANC to render the country ungovernable during the 1980s” in Journal for Contemporary History 28(1) June 2003, p. 94.

5 R.J. Greyling, Terrorisme, die feite, pp. 13, 14.

organizations as political violence by armed terrorists. Furthermore, from the 1960s African nationalism spread over the African continent with the independence of African states from colonial rule. The rivalry between the United States of America (USA) and the Soviet Union to get a threshold in Africa during the Cold War from the 1960s to 1970s, and the expansion of communism contributed to much uncertainty within South Africa.6 The communist threat and the close co-operation between the ANC and the SACP inside South Africa instilled a belief in the NP government that they had to counter the communist threat inside the country that plunged South Africa almost into civil war. The Police Force also perceived the communist threat internally as a huge threat to the security of the state.

The NP government responded by enacted legislation to equip the South African Police Force and especially the Security Branch internally with extraordinary methods to counter communism and the armed struggle. A lot of security legislation was promulgated to enable the South African Police Force and the Security Branch in particular to address these threats. More focus was placed on the perseverance of the internal security of the country than on the maintenance of law and order. The Security Branch became notorious for the way they addressed the threats inside the country, and heavy criticism was expressed against them for methods employed in detaining and interrogating especially the African population. By the end of the 1970s and during the 1980s, other intelligence agencies within South Africa, namely the National Intelligence Service (NIS) and the Directorate for Military Intelligence (DMI), also played a significant role in addressing the domestic threats. Liaison, assistance and cooperation between the various intelligence agencies in South Africa were orchestrated through the apparatus of the SCC. The question that needs to be asked is whether the actions instituted by the NP government in equipping the South African Police Force and in particular the Security Branch, were justified when assessing the threat of liberation in South Africa?

6 M.K. Dziewanowski, A history of Soviet Russia (2nd edition), p. 341; D. E. Albright (ed.), Africa and international communism, pp. 27-28.

The increase in internal instability in the country, part of the ANC’s plan to make the country ungovernable, prompted the NP government to declare a State of Emergency in 1985. South Africa was gripped in a State of Emergency for almost three years. During this period, the NP government relied heavily on the SADF in co-operation with the South African Police Force to ensure the security of the country and the safety of all its inhabitants. This put these two state departments directly into fierce conflict with the liberation organizations inside South Africa. The actions, attitudes and conduct of the SADF, and in particular that of the Police Force, were on a daily basis exposed in the media and especially the overseas press as being brutal in suppressing the internal turmoil inside the country. The question that needs to be asked, is if it was really necessary for the NP government to employ the SADF internally in assisting the Police Force?

2. The South African Police Force as enforcer of the NP policy, 1948 to 1990

When the NP government came to power in 1948, they introduced legislation to promote their policy of apartheid. For the enforcement of these laws of segregation that affected the African population in South Africa negatively they needed a strong, capable and powerful Police Force. As the years and decades passed under the rule of the NP government from the 1960s to the 1980s, the South African Police Force became more and more unpopular under the African population in their enforcement of security and apartheid legislation. However, any police agency, whether it operates in First or Third World countries, has the responsibility of enforcing legislation drafted by the government of the day, irrespective of who that government is.

In this regard, Bent claims that the police need to enforce specific laws. “Operating from prescribed laws and statutes, he (the policeman) is made to enforce popular and unpopular laws. He is subjected to pressure by the legal-political structure on the one hand and the myriad vocal and angry groups in our society on the other. The policeman lives and works in an environment of cross-fires in a highly charged community. This has made the policeman’s role a most difficult and versatile one.”7 Varwell further states that “Society delegates to the courts the duty of interpreting the law, and to the police, the responsibility for enforcing it.”8 Westley agrees in this regard by stating that “the position of the police…to the law is that of the enforcement agent.”9 Grundy’s opinion is that all police forces are, to a large extent, political organizations. Their principal function is to enforce the laws, and they are a coercive instrument of the state; they are designed ostensibly to maintain a particular constitutional

7 A.E. Bent, R.A. Rossum, Police, criminal justice and the community, p. 3.

8 D.W.P. Varwell, Police and the public, p. 102.

9 W.A. Westley, Violence and the police, a sociological study of law, custom and morality, p. 10.

order.10 It is evident from the authors that policing in any given society is associated with unpopular actions and laws and that some people from the population would also query and not be satisfied with this. The police and especially the South African Police Force had a very difficult task to execute legislation and to keep communities overall policed and satisfied.

The South African Police Act, Act no. 7 of 1958, specifically stated that the South African Police Force was responsible for the maintenance of law and order, the perseverance of the internal security, the investigation of crime and the safety and the security of the inhabitants of the country.11 The enforcement role of the Police Force lay in the three pillars of the legislation. The first was to maintain and uphold legislation. The second pillar was to ensure that order was preserved and that stability and security in South Africa was maintained. The third pillar of the act was to guarantee the safety and the security of all the people in South Africa from illegal, unlawful and instable acts by any person or groups of persons. According to Midgley the South African Police Force served for many years as the NP government’s instrument in upholding its apartheid policy. The Police Force’s prime function was to apply the maxim that the safety of the state was the supreme law. The Police Force’s focus was to maintain law and order, to serve the state, and while this also caused some sectors in the society to feel safe and protected, police in essence saw themselves as protecting the state against certain communities and individuals.12 Cawthra mentioned that the police were considered to be the archvillains who enforced the unpopular laws with vigour.13

The apartheid system embodied a lot of discriminatory legislation whereby specific race groups within South Africa were classified and restricted in their movements. According to Brewer, the South African Police Force’s primary task was to police race relations, and thus to contain and control black South Africans by keeping them in their political, economic, social, and moral place as a subject population. The South African Police Force was centralized and under political control, acted as the servant of the state in suppressing a part of the populace, performed several non-police duties on behalf of government, and its methods relied on brute force as the first resort.14 Due to the fact that the South African Police Force was associated with the social control of the apartheid system under the NP government, it was classified primarily as the upholder of a political system. Although social control was also embedded in the pass office, labour bureau, factory, and building site, policing was easily

10 K.W. Grundy, Soldiers without politics, blacks in the South African armed forces, p. 135.

11 Statutes of the Union of South Africa, Act no. 7 of 1958, 14.2.1958, p. 12.

12 J.R. Midgley, Community policing; tentative steps towards true reconciliation, p. 3.

13 N. Melville, The taming of the blue: regulating police misconduct in South Africa, p. 1.

14 J.D. Brewer (ed.), Can South Africa survive? Five minutes to midnight, p. 333.

seen as a political activity by Africans because the Police Force enforced and symbolized a system of internal colonialism which accorded them second-class citizenship. In this sense, Brewer argued, South Africa has always been a police state because the police has from the beginning been experienced by the subject population as the main mediation of social control.15 The apartheid laws enacted from 1948 by the NP government were primarily instituted to segregate the black population from the whites, by means of no interaction on political, economic and social spheres. Social segregation by means of no freedom of movement, expression, association, and speech was connected with the political demand for citizenship that was not afforded to the African population in South African. The focus of apartheid legislation was on the exercising of social control over the African population, and the means by which the control was enforced and executed was by using the Police Force.

15 Ibid. p. 335.

Brooks and Brickhill claimed that the employees of the Bantu Affairs Administration Board (BAAB),16 who were in effect municipal uniformed police, executed the social control over the African population and had to carry out all the social movements of the African population. The BAAB was not part of the South African Police Force, they did not deal with ordinary crime, and in theory did not have the power of arrest or of prosecution in the lower courts, but they behaved like the South African Police Force. Officials of the BAAB raided at all times of the day and night, apprehended suspects who they took to the police station for the Police Force to follow through with prosecutions of pass law transgressions. The BAAB was feared and disliked by the African population and their activity complemented that of the numerous clerks and officials engaged in carrying out the ‘influx control’ aspects. The BAAB police function came to the fore in the disturbances during the 1960 and 1970s. BAAB officials armed with small arms roamed around the townships, ‘patrolling’ them. The BAAB bureaucracy was not only a controller and distributor of labour and administrator of the urban labour camps; it was also a policeman in the worst sense, a force against the community rather than a force serving the community.17 The African population regarded the BAAB and the South African Police Force as performing the same functions and no distinction was made between the two of them that operated in the townships.

Brooks and Brickhill further claimed that the prevention and control of crime in the townships took second place to the enforcement of the pass laws, and this constituted a huge, routine operational burden on the South African Police Force, even though they were assisted in it by the BAAB. In any year, of the more than a quarter of a million prisoners sentenced to imprisonment, some two-thirds were Africans jailed for periods of less than four months. While some of these cases were ordinary petty offences the majority of them were infractions of the pass laws.18 The South African Police Force was concerned with regulating movement of Africans, checking passes and permits, and enforcing the laws of segregation. Jordan K. Ngubane, a South African writer, explained in his testimony in 1969 given before the U.S. Senate, that much of the Police Force’s work dealt with the enforcement of apartheid legislation, giving them the kind of unpopularity the armed forces have avoided.19 The focus

16 The Bantu Affairs Administration Boards (BAAB) were created to supplant all the existing Non-European Affairs Departments. By mid-1973, 22 regional Boards had been created, nine in the former Transvaal, seven in the Cape Province, and three each in the former Natal and Free State. In them were vested ownership and the control of all the land within the area of their jurisdiction, the power to allocate labour, and the responsibility for providing housing and auxiliary services such as roads, sewerage and water. They also regulated trading licenses in general, and the sale of liquor in particular. They were also to keep the central register in each area in order to eliminate illegal housing and employment. From the outset the BAAB’s have been expected to be self-financing. The BAAB was referred to as the “blackjacks” because of their black uniforms. A. Brooks, J. Brickhill, Whirlwind before the storm: the origin and developments of the uprising in Soweto and the rest of South Africa from June to December 1976, pp. 171-172 .

17 Ibid., pp. 195, 197.

18 South African Institute of Race Relations (SAIRR) Annual Survey 1976, pp. 89, 207.

19 L.H. Gann and P. Duignan, South Africa: War? Revolution? Peace, p. 47.

on the maintenance of law and order in the African communities was less a priority for the NP government and thus for the Police Force. In this regard National Commissioner F.G. Fivaz indicated that the South African Police Force was not completely in line with international standards as to what they really should do, namely to focus on crime.20 The focus was more on the political and social suppression of the African population in the townships in South Africa.

The South African Police Force’s internal role was to execute legislation and in this regard apartheid legislation. Therefore, its role was politicized and seen as inseparable from that of the NP government. However, which police force or service can be totally separated from the state or the government? In this regard Professor A. Wessels mentioned: “Who pays the police? The government, actually the state but the perception exists that it is the government. Therefore, you cannot expect that the Police should go in one way and the government in another way. I think it will be naive to think that the Police can operate independently from the government of the day.”21

The National Commissioner of the South African Police Force from 1989 to 1994, General J.V. van der Merwe, stated the following on whether the Police Force could be

20 Commissioner George Fivaz became the first National Commissioner of the South African Police Service (SAPS) on 1 April 1995. He joined the Police Force in 1965 and was the Head of the component Efficiency Services before he became National Commissioner. Jane Buys Collection: Transcribed interview with former National Commissioner F.G. Fivaz, SAPS, Pretoria, 5.12.2006.

21 Professor Wessels started in January 1988 at the University of the Free State as senior lecturer in the Department of History. He specializes in South African military history and also published on Africa in the post-colonial era. Jane Buys Collection: Transcribed interview with Professor A. Wessels, acting Head of the Department of History, University of the Free State (UFS), Bloemfontein, 15.4.2004.

labelled as a political instrument in enforcing the apartheid policy by the NP government: “On the one hand it is true to say that the Police Force was an instrument to ensure the power of the previous government. Before 1990 there was a struggle in our country where the ANC as part of the liberation organizations tried to take over the government of the day with force. It was the task of the Police Force internally to ensure that it did not happen. If you see this as preservation of the government, then it is for sure true. The Police Force was also burdened with the maintenance of lawand order,the protection of the ordinary citizen and to ensure that the government continued with its activities. The Police Force was the first line of defence, and therefore it was actively involved in the struggle.”22 Mr L. Calitz, Criminologist at the University of the Free State 23 agrees with the statement of Commissioner van der Merwe in stating that “the Police Force had no other choice but to enforce existing legislation that was enacted by the government that was in power. The Police Force was obliged to execute legislation. I saw the Police Force as an organisation that was in control of crime, and that could prevent crime to the advantage of the communities so that the communities could be protected.”24 The Police Force’s role was thus primarily to ensure the existing legislation, irrespective of apartheid legislation or pass laws, would be enforced. The perception then arises that it was not concerned with crime in general.

In 1990 President F.W. de Klerk spoke to 500 of South Africa’s highest-ranking police officers and set out his agenda for police reform. “The other tasks (the police) had to fulfil...was a control function connected to a specific political party and the execution of laws. We do not want to use you (the police) any more as instruments of certain political goals. We as politicians must take full responsibility for politics.”25 Two weeks later the Deputy Minister of Law and Order, Roelf Meyer, declared in Parliament

22 Commissioner van der Merwe served forty-two years in the South African Police Force. He joined the South African Police Force on 3 February 1953 and resigned on 1 March 1995. He was also Head of the Security Branch during the period 1985 to 1989, after which he became National Commissioner in 1989. Jane Buys Collection: Transcribed interview with former National Commissioner, General J.V. van der Merwe, South African Police Force, Pretoria, 16.5.2004.

23 Mr Calitz joined the University of the Free State in 1995 as lecturer in Criminology. He is at present the head of the Department of Criminology at the University of the Free State (UFS) in Bloemfontein. Jane Buys Collection: Transcribed interview with Mr L. Calitz, Head of the Department of Criminology, University of the Free State (UFS), Bloemfontein, 6.3.2004.

24 Ibid.

25 M. Brodgen, C. Shearing, Policing for a new South Africa, p. 25.

that the police “have been used too long by the government to enforce apartheid laws and political policy and that they would nowbe independent and depoliticized.”26 Davidson agrees with thisin stating that “for decades South Africa had been virtually a police state for most of its inhabitants.”

27

Thus, the apartheid system that had come into effect under the NP government since 1948, was upheld by the South African Police Force until the NP negotiated in the 1990s with the ANC and other liberation organizations to dismantle the system of apartheid and to pave the way for a democracy in South Africa. As the South African Police Force was the organization that guaranteed that the NP stayed in power, it was associated with just that by the liberation organizations, and was then labelled the enforcer of the NP policy. During this period South Africa was also referred to as a police state, because the Police Force was seen as a political instrument in enforcing discriminated legislation under the black population. The enforcement role that the Police Force played in executing apartheid legislation contaminated their policing role tremendously. The perception was created that it was the only task that the Police Force fulfilled during the 1960s up to the 1980s and that they neglected their policing issues, namely the investigation of crime and the maintenance of law and order.

3. Intelligence agencies in South Africa and their role in enforcing security legislation in South Africa, 1948 to 1990

The restructuring of state power in South Africa has gone hand in hand with a restructuring of the intelligence agencies. Information on apartheid intelligence bodies was severely limited. Three intelligence-gathering organizations existed within South Africa at the beginning of the 1960s, namely the Buro for State Security (BOSS), the Security Branch of the South African Police Force and the Military Intelligence section (MI) of the SADF. These three intelligence organizations were primarily tasked to gather information in addressing the threats against the government of the day. The

26 J.D. Brewer, Restructuring South Africa, p. 72.

27 B. Davidson, Africa in history, p. 347.

BOSS and MI gathered information on domestic and external threats. The Security Branch was tasked to gather solely domestic related intelligence.

When P.W. Botha became Prime Minister, one of his first initiatives was to clip the wings of BOSS.28 Under the leadership of General Hendrick van den Bergh the agency doubled its size in the decade of its existence. By 1979 it employed at least a thousand operatives and staff. Throughout its existence, BOSS was at loggerheads with the other two intelligence agencies, the Security Branch of the Police Force and the Military Intelligence section, usually known as the Directorate of Military Intelligence (DMI) of the SADF. The tension was heightened by the intense personal antagonism between P.W. Botha and General van den Bergh, who as Premier Vorster’s right hand was widely regarded as the “power behind the throne”.29

The DMI suspected that BOSS planned to take over the military’s intelligence functions entirely. Throughout B.J. Vorster’s premiership the power of BOSS continued to grow at the expense of other agencies. At one point BOSS even took over the offices of DMI. Inter-agency rivalry became so intense that the departments apparently began spying on each other. The involvement of General van den Bergh in the “Information Scandal” was greeted with despair in BOSS circles. In 1978 Premier P.W. Botha moved swiftly, establishing a commission of inquiry under the newly appointed Minister of Defence, Kobie Coetzee. So, in 1978 a new acting director was appointed to symbolize the break with the past and BOSS was renamed the Department of National Security (DONS).30

Cawthra claimed that in January 1980 President P.W.Botha strengthened military and police control over DONS by transferring Rear Admiral Willem du Plessis and

28 The Bureau of State Security (BOSS) was established in terms of the Public Service Amendment Act, no. 86 of 1969. The Bureau would co-ordinate and complement the security activities of the Security Branch of the Police and the Military Intelligence division of the SADF, but these organizations would retain their identities. It would not be subjected to the authority of the Public Service Commission, and except during the Annual Budget debate, Parliament would be unable to question its activities. The Security Services Special Account, Act no. 81 of 1969 set up an account to finance the activities of the Bureau. M. Horrell, Laws affecting race relations in South Africa, to the end of 1976, p. 449; R. Leonard, South Africa at war: white power and the crisis in Southern Africa, p. 124.

29 G. Cawthra, Brutal force, the apartheid war machine, p. 38.

30 Ibid., p. 39.

Brigadier Frans Steenkamp, second-in-command of the Security Branch, to the department. Lukas Daniël Barnard, a young professor from the University of the Orange Free State, was appointed to head DONS. Barnard’s appointment to DONS was accompanied by a further name change, as the agency was renamed the NIS.31 Leonard is of the opinion that the exact division of labour between the three agencies, namely the NIS, DMI and Security Branch, remained a closely guarded secret. The NIS functions were mostly concerned with the evaluation of intelligence gathered by its own operatives as well as by those of the other agencies.32 The General Law Amendment Act of 1969 and 1973 stated that it constituted an offence to knowingly disclose any ‘security matter’ and the government minister was permitted to suppress any evidence before courts or other bodies to be ‘prejudicial to the security of the state’.33 The Security Branch was invested with powers of detention and arrest and played an important role in apprehending those suspected of activity against the apartheid state. Military Intelligence took over many of the functions previously carried out by NIS when, as BOSS, it carried out covert operations all over the world. While there was little doubt that the DMI has grown immensely in importance under the Botha presidency, it would be a mistake to assume that the NIS was a spent force. Professor Barnard himself played an active role on both the SSC34 and its secretariat and working committee. Cawthra pointed out that it was also likely that the NIS played an important role in the National Intelligence Interpretation Section of the SCC secretariat.35

Potential threats to state security were identified and investigated by the NIS who reported to the SSC. The NIS was also intended to co-ordinate the activities of MI and the Security Branch of the South African Police Force.36 At the same time, the work of the NIS was designed to complement the activities of these two units. According to the Lawyers Committee for Human Rights the NIS focussed on overseas operations, while internal security matters were the responsibility of the Security Branch, a plainclothes police unit that handled the arrest, detention, interrogation and prosecution of political offenders.37 Stiff mentioned that from 1985 to 1986 the top secret Co-ordinating Intelligence Committee (CIC) of the SSC, under the chairmanship of the Director of the NIS, Dr Niel Barnard, was established. Its purpose, according to Barnard, was to co-ordinate the gathering of intelligence by the police, the

31 Ibid., pp. 38-39.

32 Leonard, pp. 123-124.

33 Ibid., p. 124.

34 Grundy, p. 7.

35 Cawthra, Brutal force, pp. 39-40.

36 Leonard, p. 124.

military and the NIS.38 Van Vuuren claims that as a police unit, the Security Branch was answerable to the Minister of Law and Order, who also sat on the SSC.39

The secrecy wherein and under which the intelligence gathering agencies worked, made it difficult to determine the extent of their operations, the influence that they executed internally and the importance of the intelligence they gathered. The internal co-operation and influence they had on one another made it difficult to establish who played the most significant role. All these things contributed to speculation by opponents of the government and the media of the interrelationship between these agencies and their working within South Africa. Every one of the intelligence agencies focussed on specific threats and their manners and ways of addressing those threats differed. They became specialists in their field of operation, but also had to co-operate with one another to determine if other threats also had to be addressed.

INTERESSANT!

Hennie Heymans

• Die veiligheidspolisie is maar net so goed, soos wat sy bronne is!

• James Bond se baas, M, het gesê: “In this job it is all a matter of trust.”

• Intelligence is the second oldest profession in the world, with far less morals than the first.

• Rather an overlap than a gap.

Elke dag in die uniformtak was ‘n plesier ek het die werk baie geniet: Wanneer daar iets opspraakwekkend gebeur is die polisie daar teenwoordig, maak nie saak wat gebeur nie! Ek het diens gedoen as bestuurder vir die diensoffisier en alle opspraakwekkende gebeure in Afdeling Port Natal na-ure besoek, by die Clairwood-renbaan, by die sokker- en rugbywedstryde diens gedoen. Ek hou van polisiewerk!

Waar daar mense is, is die polisie teenwoordig en redelik reg vir enige gebeurlikheid. As daar niks gebeur nie, doen ons misdaadvoorkoming patrollies. Ons weet waar misdaad plaasvind en dan hou ons ‘n skerp oog in die seil!

Oorgeplaas na die veiligheidstak Durban (Afdeling Port Natal)

Op ‘n stadium word ek oorgeplaas na die veiligheidstak in Durban. Die eerste jaar het ek glad nie geniet nie. Ek het in ‘n muwwe kantoor agter slot en grendel gewerk. Ek het niks van die werk gehou nie! Ek wou ‘n verplasing insit na die Durban-blitspatrollie. Lt.kol. F.M.A. Steenkamp vra toe ek moet die jaar voltooi en dan sou ek die volgende jaar (1971) ‘n veldwerker word. Ek het vasgebyt en ‘n veldwerker geword. Hier gedurende 1971 het ek my uitgeleef MAAR ek moes verlof neem om aan die offisierseksamen deel te neem. Ek slaag die offisierseksamen en gaan vir drie maande op kursus. Aan die einde van die kursus hoor ek, ek is verplaas na veiligheidshoofkantoor. Wat ‘n ellende! Wat ‘n ramp! Pretoria-toe, na veiligheidshoofkantoor

Ek was baie lief vir die see! Ek het langs die Indiese-oseaan grootgeword. Ek was ‘n Durbaniet in murg en been. En Pretoria? Ek was net vier maal daar: Eenmaal as kind te ons die Uniegebou besoek het, tydens basiese opleiding, veiligheids- en later offisierskursus. Ek hou niks van Pretoria nie. Ek koop toe vir my ‘n plot langs die Pienaarsrivier naby die Baviaanspoort se gevangenis. Hier het ek my uitgelewe – ek het perde, beeste, volstruise en allerhande diere aangehou.

Wat het ‘n lessenaar-offisier gedoen?

Aanvanklik teësinnig word ek ‘n lessenaaroffisier. Eers werk ek net Nusas (lêerverwysing S12/59), studente en akademici. Die studente is baie bedrywig (dink maar aan Nusas se Wages Commission). Dit was nogal interessant maar ek skryf net memo’s en kry justisie-vraelyste op datum.

Later skuif ek oor na blanke verdagtes, uitgesonderd “studente en kerke”. Die werk word toe meer interessant. Ek werk met die hele wit politieke spektrum van heel links tot verregs asook gelyste kommuniste. Sommige gebeure en handelinge land heel eerste op my tafel – eers later hoor mens dit oor die nuus of lees mens dit in die koerant. Ons het beriggewers in die media gehad wat ons ook spoedig van opspraakwekkende gebeure ingelig het.

Ek het van administratiewe reg geleer en hier, in ‘n mate, het ons dit hier toegepas – inperkings, visumaansoeke, paspoort-aansoeke en keurings. Administratiefreg moet objektief, billik en regverdig toegepas word. Ook, “you must apply your mind” in alle gevalle. Die kommissaris en die minister moet volledig ingelig word sodat hulle besluite kan maak. Alle inligtingsdienste doen maar wat ons doen. Alle keurings, waar die applikant ‘n veiligheidslêer het, is na ons verwys vir afhandeling.

Ons het ook met die bedrywighede van dienspligweieraars en dienspligontduikers gewerk en die ter saaklike inligting aan die afdeling militêre inligting oorgedra. Ons het ook die verskillende groepe geïdentifiseer, sommige was polities en ondermynend van aard. Elke polisieman leer in die kollege dat:

Om uit die weermag te dros is destyds ‘n “eerste bylae” oortreding en so ‘n droster kan sonder lasbrief in hegtenis geneem word. So kom dienspligweieraars en gewetensbeswaardes tot aandag.

Ook die hippies het tot aandag gekom want sommige was studente. Ek lag as ek aan die volgende episode dink:

Ek was diensoffisier en een van die take was om na-ure die druktelegraafkantoor te besoek en berigte te lees wat na-ure ingekom het. So lees ek ‘n druktelegram met die volgende strekking: “’n Verdagte voertuig, ‘n Volkswagen-kewer vol met blomme opgeplak, is pas deur ons dorp in die rigting van Johannesburg. Insittendes het almal baarde en lang hare. Registrasie nommer .... Kommentaar deur die sersant: “Moontlik moeilikheidmakers op pad na die universiteit van die Witwatersrand waar daar tans betogings is.”

O ja, eendag kom daar ‘n verslag van militêre inligting: ‘n Droster is aangekeer en hy beweer die veiligheidstak het hom as bron gewerf. Hy is deur die veiligheidstak getaak om ‘n bekende kommune te infiltreer. Hy vertel hoe die veiligheidsman hom langs die pad opgelaai het. Die veiligheidsman het toe ‘n bottel brandewyn, ‘n dosyn bier en ook vleis by die winkel gekoop. Daarna het hulle gaan braai en hy is gewerf as beriggewer. Ek onthou die verslae van die kommune baie goed. Ek lag lekker toe ek die verslag vir motivering en verduideliking na die afdelingsbevelvoerder van die gebied stuur. Terug kom die verduideliking: Die man lieg! Hulle het net ‘n “half-jack” en ses biere gekoop wat hulle gebruik het om die man se kop mee te draai!

Ek dink baie keer was die manne in die veld baie goed by die gemeenskap ingeskakel. Ons het soms verslae van links en regs gekry. Wittes van alle geure het dus tot aandag gekom. Baie keer was die mense in die afdelings daar buite baie versigtig en het hulle eerder die inligting deurgestuur om hulself te verontskuldig sou daar moeilikheid kom.

Dit het my verbaas en verstom om “Projek Daisy” se verslae te lees, dit het soos ‘n regte James Bond verhaal gelees. Die toegang wat die agente gehad het was verbysterend! Ons en die kommuniste

Ek het ook “kommuniste” gewerk en na die afsterwe van adv. Bram Fischer het ons vir ‘n tyd nie geweet wie hom opgevolg het nie – ons het wel vermoedens gehad.

‘n Paar dinge gou agter gekom, min mense, lede van die veiligheidstak ingesluit, weet regtig wat kommunisme behels.

Ons het natuurlik tonne kommunistiese lektuur, boeke en pamflette bekom. Ek onthou veral die pragtige Chinese en Noord-Koreaanse kommunistiese lektuur.

Waar het ons inligting vandaan gekom?

Inligting kom net van drie bronne:

• Koverte-,

• overte- en

• tegniese bronne.

Overte inligting uit die papier-oorlog, danksy dié se vele vorms

Overte bronne is byvoorbeeld die verskillende kieserslyste, die koerante, tydskrifte en “openlike” inligting van lede van die publiek, verslae van die speur- en uniformtak, verslae van ander departemente, jaarverslae van organisasies en doodsberigte. Ons het tydskrifte en koerante gelees en toepaslike skêrsnitte laat maak. So kan jy byvoorbeeld die doodsberigte in die koerant lees en gou agterkom dat jou verdagte oorlede is.

So byvoorbeeld is gewone BI 55-vorms wat aankoms of vertrek in die RSA aandui in die “ou dae” met ons gedeel. So ook is vorm SAP 70 – ongeskeduleerde vlugte met naam van vlieënier, passasiers en vliegtuig se nommer na hoofkantoor gestuur en die name van die passasiers is nagegaan.

Die polisie en die veiligheidstak stel in die bedrywighede (en uitlatings) van mense belang en ook in hul bewegings: As ‘n amptenaar of offisier in ‘n sensitiewe pos baie oorsee begin reis, ontstaan daar onmiddellik vrae: waar gaan hy heen?, hoe kan hy dit bekostig? ensovoorts.

Baie dinge begin maar met overte-inligting wat tot die SAP se kennis kom.

Inligting bekom met tegniese toerusting

Tegniese inligting is inligting wat met behulp van tegniese toestelle geoes word. Dink aan die toestel wat gebruik word om onwettige radio-uitsendings byvoorbeeld Radio Freedom mee op te spoor.

Ons het met magtiging sekere telefoonoproepe onderskep. Neem byvoorbeeld ‘n dame wat onwelvoeglike telefoonoproepe ontvang. Deur middel van die telefoonsentrale word bepaal waar die oproepe vandaan kom. In een geval wat ek onthou het ‘n jongman ‘n dame getreiter vanaf ‘n telefoonhokkie. Toe hy weer skakel was ons reg vir hom. Ons het hom gearresteer terwyl hy met die dame gesels het en die polisieman wat die arrestasie uitgevoer het, het die gehoorstuk by die verdagte geneem en met die klaagster gesels – die saak is suksesvol deur die hof geloods.

Meeluister-toestelle word byvoorbeeld in voertuie en geboue “geplant” en die polisie kan dan inluister. Twee polisiemanne is eenmaal vir moord gearresteer. Hulle is lank in afsondering van mekaar aangehou. Op ‘n dag neem die speurders die twee verdagtes uit en ontmoet die twee partye mekaar. Die twee word bymekaar gesit terwyl die speurders gesels met ‘n derde speurder wat daar aankom. Die twee verdagtes neem die kans waar en gesels met mekaar terwyl die gesprek opgeneem word.

In die ou dae voor selfone het polisiemanne en intelligensie waarnemers gewoonlik ‘n lys van alle telefoonhokkies in die gebied waar hul waarneming doen gehad. As die verdagte ‘n telefoonhokkie gebruik dan word hoofkwartier per radio in kennis gestel en die berig word opgeneem.

In die buiteland het ek by ‘n goedgesinde polisiemag besoek afgelê en hulle het meer as 10 000 lyne gelyktydig en rekenaarmatig opgeneem. Tegnologiese inligting is vandag net verbysterend.

Die voormalige SAW se seinkorps het ook ons opponente se berigte onderskep – daardie onderskeppings is met ons gedeel. Militêre inligting het ‘n geweldige tegniese inligting potensiaal tot hul beskikking.

Op my lessenaar het ek een keer ‘n verslag van veiligheidstak, Pretoria, ontvang. ‘n Lid van die publiek het in sy voertuig voor Poyntonsgebou gesit, waar lede van die SAW gesetel was. Die informant het sy radio aangeskakel terwyl hy vir iemand gewag het. Oor sy siviele motorradio het hy skielik mense hoor gesels. Dit was toe ‘n weermag generaal wat met iemand gesels het. Hy het besonderhede van die gesprek aangeteken en die SAP(V) ingelig. Ons het dadelik die afdeling militêre inligting – direktoraat teen-inligting verwittig. Die generaal se kantoor was waarskynlik “gebug” en net op die regte oomblik, op die regte plek, het die informant alles in sy motor opgevang.

Ons het mikrofone in aktetasse en in vulpenne ingebou om elders die gesprekke op te neem. Mens kan selfs ‘n “wip” in tronksel of tafel by ‘n restaurant stel en elders die gesprek opneem.

Ons het ook “turf wars” gehad. Eendag ontvang ek ‘n klagte-brief en verslag van Nasionale Intelligensie (NI). Die feite was kortliks dit: Daar was ‘n gebou waarin mense aktief besig was met onderduimse bedrywighede. Beide die polisie en NI het in die persone se bedrywighede belanggestel. Die polisie het geweet dat NI ‘n “bug” daar geplant het. Laat in die nag betree die polisie toe heimlik die perseel

en maak onder meer fotostate van alle dokumente en die manne maak later sekere uitlatings welwetende dat NI die plek onder observasie het – die een lid van die veiligheidstak sluit toe die lekker nonsens-praat af met die woorde: “Nou moet jy hoor hoe NI gaan panic!”

Koverte inligting oor opspraakwekkende nuusgebeure

Ek het oor die jare by hoofkantoor letterlik duisende (interessante) verslae wat op koverte inligting baseer was, deurgelees. Sou ek byvoorbeeld ‘n verslag oor “Kassemier Zabo” (denkbeeldige naam) ontvang, dan het ek sommer al die Zabo-leggers getrek en hul kaperjolle gelees ten einde ‘n positiewe identifikasie te kon maak.

Die leser moet onthou ons het beriggewers en geheime agente (RS-bronne) wat verslae indien en hul identiteit moet ten alle tye beskerm word, veral tydens ondervraging. Soms is jou bron so waardevol dat jy moet kies tussen ‘n hofsaak en sy ontbloting OF om slegs verdere inligtingsverslae te ontvang.

So het ek gelees van MI6 se mense wat in Suid-Afrika vasgetrek was. Yuri Loginov, die KGB-spioen, wat deur genl. H.J. van den Bergh gearresteer is, se lêer is uitgeboek na: “mnr. Mike Geldenhuys van die Buro”. Die geskiedkundige lêer is nooit na die veiligheidstak teruggestuur nie.

Suid-Afrikaanse kabinet ministers se kaperjolle was ook aan ons bekend: Later is van hulle vasgetrek.

So het die Wit Wolwe tot ons aandag gekom – hul name word weerhou – ons het hulle vasgetrek. Later het ‘n oud-kollega ook tot ons aandag gekom; hy was ‘n Wit Wolf. Dan was daar die NS Boere-Nasie – Nasionale Sosialistiese Boerenasie. Hulle het ook tot ons aandag gekom en ons het slegs ‘n ogie op hulle gehou. Daar was in die laat 1960’s begin 1970’s ook ‘n “para-militêre” Afrikaanse organisasie –almal het range gehad. Daar was ook ‘n Engelse groep met vloot range.

Die lêers en verslae van twee “vreemde” vrouespioene het ook oor my lessenaar gekom. Interessante leesstof inderdaad. Ek onthou hul name en het my verwonder oor die vernuf van die SA Polisie om so goed ingeskakel te wees!

Eugene Terre’Blanche van die Afrikaner Weerstandsbeweging (AWB) het ook tot ons aandag gekom. (Sy organisasie se verwysing was S13/316 – die klerk wat die AWB se legger oopgemaak het, het dit onder die “gemengde reeks” van organisasies – nie onder die wit-verdagte reeks – oopgemaak nie.)

Ons paaie het ook gekruis. Hier in 1969 is ek ‘n finale jaar student aan die universiteit van Natal toe eendag na ek ‘n lesing bygewoon het, sien ek ‘n plakkaat: “The South African Police are recruiting in Room 78 on the second floor”. Ek stap daarheen en voor ek iets kon sê word ek gul deur twee offisiere ontvang en dadelik ‘n koppie tee aangebied. Ek verduidelik toe dat ek sers. Heymans is, en

slegs uit belangstelling die werwingskantooor by die universiteit kom besoek het. Die senior offisier was kol. Kobus Visser. Hy wou my net daar werf vir die werwingsafdeling. Ek stel nie belang nie maar hy dring aan ek moet hom weer skakel op ‘n bepaalde dag. Ek skakel hom toe in Wachthuis en hy vertel my toe dis in orde hy gaan vir sersant Eugene Terre’Blanche – wat ook ‘n akteur is, werf vir die hoofkantoor-joppie, (So terloops kol. Kobus Visser was vir ‘n kort rukkie veiligheidshoof, maar moes toe terugtrek na Wachthuis (speurders) omdat mnr. Mike Geldenhuys van die Buro aangestel is as veiligheidshoof “in opdrag van Sy edele die eerste minister”. Hoe weet ek dit? Toevallig jaag ‘n lid van die Buro nonsens aan, hy doen homself voor as ‘n lid van die Mag en die wanvoorstelling kom aan die lig. Die lêer “Samewerking met die Buro van Staatsveiligheid” word na my gestuur. Ek lees toe sommer vir interessantheid die hele legger deur: Een lid van die veiligheidstak het mnr. Mike Geldenhuys van die Buro beskinder en mnr. Geldenhuys het brig. Mike Geldenhuys geword en hy moes dit gesien het, want hy het die offisier toe verplaas.

Terug na Eugene Terre’ Blanche, hy het wonderlike toesprake gemaak! Ek het van die AWB se bandjies bekom en tuis rustig daarna geluister met ‘n brandewyn en Coke! Ek kon verstaan, met ‘n dop agter die blad, dat hy ons Boere kon opsweep! O, dit kon hy goed doen. As distrikskommissaris te Welkom het ons met sy manne slaags geraak en van hulle toegesluit. Ek het hom geken en met hom gesels. Ek het hom gevra dat hy en sy manne “slimmer” moes optree en later het ons geen opstande of rusverstorings by NP-vergaderings gehad nie. In Welkom het ons van die ANC tot die AWB in die selle gehad. Die AWB wou nooit in Welkom met minister Adriaan Vlok om die tafel gesels nie. Ek en die distrikskommandant van Kroonstad en ons regsbeampte het eenmaal na Ventersdorp gery om met hom te gesels oor sy lede se gedrag by NP-verkiesingsvergaderings. Sy manne het aanvanklik rof opgetree maar na die geselsie het sy manne hul gedra – dis mos ook misdaadvoorkoming!

Tsafendas het verskeie dun leggers gehad. Party was ou leggers wat hul ontstaan in die kantoor van die destydse “Deputy Commissioner of Police, Witwatersrand” gehad het. Meeste het oor reisgeriewe, verblyf en ongestaafde bewerings gehandel wat gemaak was dat hy ‘n kommunis was. As ek reg onthou is ook beweer dat hy ‘n buite-egtelike kind was; sy moeder was glo swart en sy vader ‘n witman van Mosambiek. Arme man.

Ek het “alles” oor die moord op dr. Verwoerd gelees. Genl. Van den Bergh en brig. Gideon Joubert (later self kommissaris) het die aangeleentheid volledig in Kaapstad ondersoek. Later was ek genl. D.K. Genis se stafoffisier, hy was die dag die lyfwag toe dr Verwoerd vermoor is. Daar is geen sprake van enige samesweringsteorieë vanuit Suid-Afrika nie. Genl. Genis het my alles van dr. Verwoerd en

daardie dag vertel soos hy dit onthou het. Ek het ook sy unieke foto’s besigtig. Ek het ook die kommissie van ondersoek deurgelees.

Natuurlik het joernaliste die aandag van die polisie geniet. Ons is gevra of sekere persone geskik was om polisie-perskaarte te kan kry? Dit was ‘n tyd van sensasionele beriggewing en TV-spanne het op Suid-Afrika toegesak

Ons lede van die veiligheidstak het partykeer ook na die BBC en die VOA geluister – soms het ons baie geleer om saans na hulle te luister.

Soms het ek verbaas gestaan oor die hoeveelheid interessante inligting wat die polisie ingesamel het op vorm SAP 67 - inligtingsverslag. Ek dink byvoorbeeld aan kol “Mad Mike” Hoare se besoek aan die Seychelle en die kaping van Air India-vliegtuig. Ek het vas geglo dit was ‘n weermag-projek want die SAW het die wapens voorsien. Die SAP(V) het voor die tyd al die inligting bekom. Ek is net vreeslik jammer dat die goeie kolonel tronk toe is. Dit is altyd moeilik om ‘n koverte aksie te beplan want die polisie wat oor die hele land versprei is, weet gou daarvan omdat hulle so goed by die publiek ingeskakel was.

Nog ‘n geval wat die SAP(V) gedek het was die kaping van ‘n SA Lugdiens vliegtuig. Die kaper en sy maat (name weerhou) was gou deur die SAP en die Goud-en-diamanttak geïdentifiseer. Die hoof-kaper was een van die SAP se beste diamant-beriggewers. Hy het duisende rand verdien met sy inligting.

Die assistent was nogal ‘n polisieman van ‘n Arabiese staat. “So what?” is dalk u reaksie, maar in die agtergrond is die polisie besig met administratiewe reëlings.

Dan was daar die geval van ‘n oud-koning wat in Suid-Afrika kom bly het en ook sy wapens saamgebring het. Hy was deur die SAW hanteer.

So dan en wan het ons ook “buite gewerk” naamlik. by:

• Die SA Spele

• Besoek van Henry Kissinger

• Besoek van Andrew Young

• Portugese vlugtelinge Cullinan

Wat my bybly oor die vele verslae

Ook het ek gesien dat soms was verslae van SAP(V) en BSV woordeliks identies. Duidelik ‘n inligtingsmous wat aan beide organisasies inligting voorsien.

Die grootste sonde wat ons gepleeg het, was om ons lêers te vernietig – behalwe die name van beriggewers het ons niks gehad om weg te steek nie! Dis maar geskiedenis lêers op die AWB, ANC en mense wat tot (ongunstige) aandag gekom het. Ons het byvoorbeeld “ou” lêers gehad op woelgeeste van die 1900’s – byvoorbeeld Tom Andrews - dit was 60 jaar na die Anglo Boere-oorlog! (Ek het 60 jaar gelede by die Mag aangesluit – tyd vlieg.)

Sommige verslae was vergesel van pamflette, boeke en ander lektuur. In sommige gevalle is van die lektuur deur die biblioteek-seksie na die publikasieraad gestuur.

Ek het baie verslae gelees; een sal ek altyd onthou: Mnr. PW Botha waar hy gedreig het “hy gaan die Katnes op George” skoonmaak! Ek het lekker gelag oor die inhoud. Mense het by hom stories aangedra dat plaaslike lede van die SAP “teen hom gekant was”. Die hele saak is op hoë vlak ondersoek en later totaal ongegrond bevind.

Natuurlik het ons ‘n “Van der Merwe-file” gehad waarin ons alle onsinnige verslae geliasseer het. Sulke verslae kan mens nie in die argief opneem nie.

Op Saterdae en Sondae moes ons middel-range “beat stap” om sigbaarheid van polisie te verhoog.

Veiligheidsoorsigte en Inligtingsverslae

Veiligheidsoorsigte het elke Vrydag verskyn en hier is die week se hoogtepunte gepubliseer. By veiligheidshoofkantoor het die “biblioteek-seksie” die oorsig van ons verslae saamgestel en versprei na ons politici (minister en sy adjunk), verskillende lessenare, afdelings, en ook na NI en die SAW. Die publikasie se voorkoms het my nie beïndruk nie. Ek het ‘n diploma in skakelwese gehad en met die agtergrond het ek met lt.kol. Neelsie du Plooy gaan gesels en ek het voorgestel dat ons die oorsig tussen twee blou bladsye publiseer met polisie-kenteken met vermelding Veiligheidshoofkantoor, Pretoria en die datum.

Natuurlik het ons ook NI en die weermag se veiligheids/inligtingsoorsigte gelees. Dit was baie interessant om van die totale prentjie kennis te neem. Dinge was nie net by ons deurmekaar nie maar ook in die hele wêreld was dinge maar deurmekaar!

Ek het ook agtergekom dat die polisie se inligting hoofsaaklik gefokus is op ons opponente en hul bedrywighede. Die polisie het gewoonlik ‘n stewige bydrae gelewer. Militêre inligting het hoofsaaklik gefokus op die militêre inligting. (Ek kry eendag ‘n navraag van ‘n SAW-kolonel wat sy adres aangegee as “RAMO” – ek skakel hom en vra wat RAMO beteken? – sy antwoord “Res van Afrika en MiddeOoste”.) Maar NI se oorsigte was ewe interessant omdat NI volgens my mening die rol van ‘n (siviele)

sentrale inligtings organisasie vervul het. NI se inligting was sentraal tot die hele bedreiging en het alle fasette van die bedreiging gedek.

(As ‘n man wat die vak “inligting” akademies bestudeer het, het ek gevoel dat alle geheime verslae en deur die ganse staatsdiens met NI gedeel moes word. NI se inligtingsverslae het veiligheids-, staatkundige-, ekonomies-, maatskaplike en sielkundige inligting bevat. Maar daar was professionele jaloesie, ons het “turf wars” gehad en ook in silo’s gewerk. Ons Suid-Afrikaners was maar soos die Amerikaners en Britte.)

Ons het ook by die Sanhedrin die SA Polisie se standpunt uitgeklaar ten opsigte van die heersende strategiese situasie byvoorbeeld met betrekking tot die ANC of geweld in die RSA of wat ookal. So ‘n vertolkte stuk het dan die SA Polisie se amptelike standpunt weergegee en daar was geen “verassings” in nie. (met ander woorde as ‘n strategie by die staatsveiligheidsraad bespreek word dra die minister reeds kennis van die inhoud.)

Stryd tussen plig en gewete

Soms het ‘n stryd in jou gemoed gewoed – die stryd tussen plig en gewete. Daar is ook baie onreg in die wêreld. Ander verslae het oor (gedwonge) verskuiwings en die verlies wat sulke mense gely het, gehandel. Een vrou het ‘n trop bokke verloor en “linkse mense” het die saak vir haar laat ondersoek.

Suid-Afrika se geskiedenis is vreeslik interessant. Persoonlik het ek Suid-Afrika se “geskiedenis” (met inbegrip van George McCall Theal se boeke) van 1652 ongeveer drie keer deurgewerk. Die ANC en sy voorlopers was aanvanklik ‘n “goeie” organisasie maar hulle het moed verloor – byvoorbeeld gedurende 1902 tydens die Vredesluiting van die oorlog tussen Boer en Brit, uniewording en dan weer tydens republiekwording was hulle totaal uitgesluit.

‘n Interessante voorval in my loopbaan was die sogenaamde inligting skandaal. Mnr. Charles More was Inligting se kontak met die veiligheidstak en ek het met hom geskakel. Hy was die skakel tussen die Buro vir Inligting, veiligheidstak en genl. Van den Bergh se kantoor. Hy was ‘n persoon van onkreukbare karater – ek was ‘n draer op sy begrafnis. Die inligtingskandaal was Afrikaner-politiek op sy beste en die hoof-kaart in PW Botha se meesterlike de facto-staatsgreep.

In die veiligheidstak het ek besef dat iewers tussen verlinks en verregs moet die middelpad wees. Ons destydse regeringsbeleid was egter so dat mens dit nie in die buiteland kon verkoop nie (en ook nie binnelands aan nie-blanke Suid-Afrikaners nie). Die wêreld wat my vader voor die Tweede Wêreldoorlog geken het en die wêreld na die Tweede Wêreldoorlog het drasties verskil. Indië was

eerste in die Britse Ryk om sy onafhanklikheid te verwerf. In die VVO (later VN) het pandit Nehru vir genl. JC Smuts oor ons beleid aangeval.

Genl. Johann Coetzee het my as skakeloffisier met SNASP in Mosambiek aangestel. Dit was ‘n opwindende tydperk van my lewe. Ek het baie so tussen die lessenaar en Mosambiek gesien en ervaar. En nuwe vriende gemaak.

Genl. Johann Coetzee het my ook versoek om met die CIA te skakel en dit was ook interessant. Aangesien ek verder studeer het, het ek die vriend by die CIA genooi om ons klas toe te spreek. Ons klas het bestaan uit lede van NI, SAW (AMI) en SAP(V).

Hoe was my base?

Sit ek so en dink, dink ek aan my base – meestal goeie omies wat almal kerkraadslede en groot rugbyaanhangers was. Ek kon nooit uitvind waarom die ANC ons nie op ‘n Saterdagmiddag aangeval het nie, want almal van belang was by die rugby. Miskien was hulle ook “af” en het hulle sokker gekyk – alhoewel sokker dikwels op Sondae gespeel was.

Ek het onder die volgende veiligheidshoofde gedien:

• Brig. ‘Tiny’ Venter

Hy was die eerste hoof van die veiligheidstak onder wie ek gedien het. Hy was ‘n troepmaat van genl. H.J. van den Bergh. Ek dink hy was deur genl. Van den Bergh, toe by die Buro, heeltemal oorheers. Hy was myns insiens ‘n baie stil persoon. ‘n Luitenant het nie sommer by die hoof van die veiligheidstak uitgekom nie. Na sy aftrede het ek met hom gesels, hy was toe verbonde aan die firma Brigadiers en hy het my vertel dat hulle meer geld gemaak het met rolprente wat her-uitgesaai word op TV as oorspronklik in die flieks. Hy het afgetree as luitenant-generaal.

• Brig. G.L ‘Klaasvakie’ Prinsloo

Weereens ‘n geval van ‘n baie hoë en senior offisier. Jy het doodeenvoudig nie met hom geskakel nie. ‘n Luitenant het hom maar net op ‘n afstand gesien. Opdragte van hom af het deur die kanale by jou gekom. Hy was ‘n skoolmaat van adv. B.J. Vorster. Hy was ‘n hoewe-bewoner en hy het my eenmaal in die klub vertel sy skape gee baie tweelinge want hy voer die ooie. Hy het later kommissaris van polisie geword.

• Brig ‘Kobus’ Visser – ‘n Kortstondige bevelvoerder

Ons paaie het die eerste maal in Durban gekruis. Hy was ‘n imposante persoonlikheid en hy was kultuurman en “groot Afrikaner”. Hy was ‘n werwingsoffisier en later weer terug na die speurtak. Hy bel eendag vir kol. (later generaal) Viktor en sê vir hom hy moet sy manne by die veiligheidstak toelaat om rugby te speel en hy moet vir hulle vervoer gee “want die een hand was die ander!”

“Nee generaal” sê kol. Viktor, “ek was my eie hande self!”

Na aftrede by Afrikaner-politiek – Afrikaner-Volkswag - betrokke saam met genl. Constant Viljoen, oudhoof van die SA Weermag.

• Hy was die man wat kapt. Dirk Coetzee van Vlakplaas-faam vir die Mag gewerf het. Dirk was die beste student van sy jaargroep.

Na 1994 het lt.genl. Kobus Visser weer tot aandag gekom en ek haal uit genl. Van der Merwe se manuskrip:

“Namate die onderhandelinge tussen die Regering, die ANC/SAKP-alliansie en ander partye gevorder het, het die weerstand in regse geledere begin opbou. Die Afrikaner-Volksfront (AVF) is gestig met genl. Constand Viljoen, voormalige hoof van die Suid-Afrikaanse Weermag, as leier en verskeie afgetrede generaals van die Weermag en Polisie as sy adjudante” (Van der Merwe: 129).

“Genl. Visser het geduldig gebly, maar nadat kmdt. Ratte die soveelste keer alles halsstarrig beduiwel het, het hy hom toegesnou: “Willem, jy is so balhorig soos ʼn donkie! Ek het lus en skop jou gat!” Genl. Visser sou dit met gemak kon doen. Die manne het toe ingestem om hulle oor te gee en het die fort saam met die twee generaals verlaat”.(Van der Merwe 135)

• Brig. M.C.W. ‘Mike’ Geldenhuys

Ek kan onthou toe mnr. Geldenhuys van die Buro teruggekom het as veiligheidshoof. Brig. Visser moes weer met sy pragtige varings haastig weer na Wachthuis (Pretorius-straat) toe trek. Brig. Geldenhuys het direk met die manne op die lessenaar geskakel wat ‘n baie beter idee was! Hy was ‘n ou Durbanoffisier en is van Durban na Keetmanshoop as kaptein en distrikskommandant verplaas.

Hoe het Mike Geldenhuys op veiligheid beland? Dis ‘n interessante storie. Gedurende die Pondolandse Opstand van 1960/1 is kol. Johan “Stemmetjies” Verster in bevel. Hy versoek hoofkantoor om vir hom maj. HJ van den Bergh te stuur om te help met die kriminele ondersoeke. Die versoek word toegestaan. Later toe genl. Van den Bergh die hoof van die veiligheidspolisie geword het, het kol. Verster toe vir lt.kol. (later genl.) van den Bergh te hoofkwartier vertel van die jong dinamiese Mike Geldenhuys wat distrikskommandant is te Keetmanshoop. Genl. Mike Geldenhuys was aanvanklik ‘n speurder-sersant en toe daar nie poste beskikbaar was nie het hy ‘n oorplasing na die uniformtak gevra, en hy het toe ‘n

uniform 1/klas sersant geword..... Die res is geskiedenis. By die Buro vir Staatsveiligheid was mnr. Geldenhuys die tweede-in-bevel na genl. Van den Bergh. Mnr. Geldenhuys is terug na die polisie as brigadier en hoof van veiligheid.

• Brig C.F. ‘Ziets/Christie’ Zietsman

Van skooldae af het ek genl. Zietsman geken – ons was in dieselfde kerk: NG Kerk Durban-Suid. Ek verbeel my hy was ‘n kaptein en toe na Kimberley verplaas is. Hy het diep spore in Durban se rugby getrap. Later het ek genl. Zietsman te veiligheidshoofkantoor raakgeloop. Hy het baie intelligent voorgekom en was hoog aangeskrewe. Ek het nie juis skakelings met hom gehad nie, maar ek het egter drie voorstelle ingedien wat hy afgeskiet het.

- Ek het voorgestel dat kruisboë gelisensieer moet word;

- Nadat Timol by ‘n padblokkade in Johannesburg aangekeer was, het ek voorgestel ons moet honde by padblokkades aanwend; en

- Dat ons ‘n offisiersklub moet kry waar ons maaltye kon nuttig. (Knuppeldik is jare later suksesvol van stapel gestuur.)

• Brig. P.J ‘Johann’ / ‘CoCo’ Coetzee – later veiligheidshoof met rang van lt.genl. Hy was die eerste hoof van veiligheid wat baie toeganklik was vir almal. Ons paaie gedurende 1964/5 het in Durban gekruis toe hy ‘n kaptein en BO van RI in Durban was. Ek het hom ontmoet toe ek vir ses maande ‘n klerk in die SAP Motorhawe was. Hy het al die “geheime” voertuie kom in- en uitboek. In die middae het ons by die Brighton-strand se swembad ontmoet – ek onthou hy het twee kindertjies gehad – ‘n seun en dogter. Ons het baie gesels.

Later is hy na Johannesburg verplaas en toe hy brigadier word is hy na veiligheidshoofkantoor verplaas as bevelvoerder. Ek het hom eendag gevra waarom is hy slegs ‘n brigadier terwyl militêre inligting se hoof ‘n luitenant-generaal was en NI se baas ‘n direkteur-generaal was. Hy is die eerste veiligheidshoof om die rang van luitenant-generaal te beklee.

Hy het my aangestel as skakeloffisier met die polisie in Mosambiek. Hy het ‘n breë visie gehad. Myns insiens het hy die taak van die veiligheidstak en sy posisie as hoof, goed verstaan. Ek het by geleentheid met van sy persoonlike bronne geskakel en hy het met baie invloedryke mense en meningvormers vriendskaplik tydens ‘n ete geskakel. Hy het my dikwels gevra “om ‘n netjiese keurige verslag” op te stel wat hy tydens die ete kon gebruik.

Hy was baie gesteld op suiwer Afrikaans en alle werkwoorde moes aan die einde van ‘n sin geplaas word.

Ek het hom byvoorbeeld by die lughawe gaan afhaal nadat hy na Europa gevlieg het om RS167 veilig uit te kry. Hy het my vertel hoe hy hom “uitgekry” het. Ek het sekere voorstelle gemaak dat ons die beeld van die Mag moes verbeter, sy antwoord was die spoorweë en die poskantoor het dieselfde probleem.

Hy was lief vir “The Captain’s Table” in die Carlton Hotel. Ons het ‘n paar keer saam met beriggewers en kontakte geëet.

Genl. Johann Coetzee het my aangestel om RS186 te hanteer. Hy het ‘n polisievoertuig gehad. Toe ek na sy legger kyk sien ek geen besonderhede van ‘n bestuurderslisensie nie. Ek vra hom vir sy lisensie en hy antwoord: “Johann het gesê ek kan maar bestuur.” Ek vra wie is Johann toe kom dit uit die hoof van veiligheid. Ek het onmiddellik vir hom ‘n bestuurslisensie gekry. Om polisievoertuie te bestuur moet mens ‘n lisensie hê, gemagtig wees om te bestuur en mens moet slegs die voertuig aan diens bestuur ensovoorts.

Genl. Johann Coetzee was ook ‘n akademikus. Later het ek hom besoek te Graaf-Reinet toe hy as afgetrede offisier betrokke was by die polisie-akademie.

Slotsom: Hy was ‘n top spioenmeester en moes as veiligheidsman eerder in landsbelang as veiligheidshoof aangebly het.

• Genl.maj. F.M.A. ‘Frans’ Steenkamp

My eerste hoof in die veiligheidstak was lt.kol FMA Steenkamp, toe afdelingsbevelvoerder, veiligheidstak, Port Natal. Hy het toe al reeds kop-en-skouers bo ons almal uitgetroon as gevolg van sy uitstaande persoonlikheid en leierseienskappe. Hy was ‘n deurwinterde speurder en ervare ondersoeker – “a man who plays the game!” Hy was ‘n man van eerlikheid en prinsiep en sy integriteit was bo verdenking. Hy het in Durban al vir ons vertel hy slaap nie snags baie goed nie, aangesien hy oor die situasie in die land dink. Reeds as luitenant-kolonel het hy die bedreiging wat die land in die gesig gestaar het, gekonsepsualiseer.

As veiligheidshoof het hy my gevra of ek ‘n sekondering na die sekretariaat van die staatsveiligheidsraad sou aanvaar? As gevolg van my “verplasing” na die sekretariaat van die staatsveiligheidsraad (SSVR) was ek buite “Wachthuis” gesetel. Op ‘n stadium as lid van die SSVR het ek weer die Sanhedrin bygewoon maar ek het nie meer direk onder sy bevel gedien nie.

Hy was ‘n uitmuntende bevelvoerder maar sekere aspekte het hom teen die bors gestuit en hy het op vroeë pensioen gegaan. Later toe ek by die nodale punt, by die uniformtak gesteel was, was sy kantoor regoor myne en het ons soms gesels. Hy het steeds beïndruk met sy passie vir ons land en sy probleme.

Hy het niks gedoen waarvoor hy by die WVK om amnestie aansoek moes doen nie.

• Brig. H.S. ‘Harold’ Schutte

Ek het slegs vir ‘n kort rukkie by die SSVR saam met brig. Schutte – later luitenant-generaal (dr.) H.S. Schutte - gewerk. Hy het aan my genoem dat dit ‘n “traumatiese ervaring” was om na die SSVR gesekondeer te wees. Hy was by die Tak: Nasionale Vertolking. Ek het nooit onder sy direkte bevel gedien nie. Hy was ‘n interessante persoon en uitmuntende storieverteller!

• Brig. J.V. ‘Johan’ van der Merwe

Tydens sy termyn as veiligheidshoof het hy vir my ‘n aangename taak gegee. Ek moes ‘n paar plekke besoek en het gevlieg met die SALM se spuitaangedrewe vliegtuig en het die netelige saak suksesvol vir die SAW opgelos en afgehandel. Ons het min kontak gehad

Na ons aftrede het ek byna daagliks op een of ander manier met genl. Van der Merwe geskakel oor die geskiedenis. Ek het hom aangespoor om sy outobiografie te skryf en saam met Sarie van Niekerk het ons ‘n boek oor die SAP se 100-jaar “Die Gloriejare van die SAP” die lig laat sien.

Ek het genl. Van der Merwe as ‘n diep-Christen leer ken. Hy was ‘n eerlike en beginselvaste persoon. Politieke opdragte, in die stryd van die verlede. het hom grensloos frustreer en ongelukkig is sy hande as gevolg van sekere opdragte besmeer. Ons het baie veiligheidsake bespreek en hy was altyd eerlik in sy antwoorde.

Ek het baie keer gedink hy is “te goed” as mens vir die veiligheidspolisie en hy moes eerder net in die uniformtak gebly het. Hy was ‘n persoon wat die reëls van die Bybel uitgeleef het, en die feit dat sekere koverte aksies geloods was, was vir hom nie aangenaam nie.

Hy moes noodgedwonge aansoek om amnestie doen.

Hoe het ek die tyd as lessenaar-beampte beleef?

Ek het gedors na kennis, wysheid en insig; maar in-diepte kennis was nodig vir sekere gespesialiseerde werkterreine. Polisieregulasies het nie voorsiening gemaak vir die aanstelling van akademici as spesialis offisiere nie – ons het strateë, evalueerders en analiste bitter nodig gehad. (‘n Sersant met ‘n MA-graad in kommunisme het die Mag verlaat weens die swak salaris.) Ons was nie onderleg in internasionale politiek, staatkunde, staatsleer, staatsreg, sosiologie, ekonomie, teologie en kommunisme nie. Om inligting deeglik te analiseer en vertolk het mens gespesialiseerde kennis nodig, veral om ook die minister in te lig. Vergeet van bekamping met die hof! Ons was nou diep in ‘n politieke stryd gewikkel – “koppe tel” werk nie. Dit is waarom ek gedink het ons het slim, maar wyse mense nodig. Al wen die polisie (en die weermag) die fisieke stryd gaan ons steeds by die stembus verloor!!!

Gedurende hierdie tyd het ek self verder studeer. Saam met die wye kennis wat ek op die lessenaar opgedoen het – beide van die onderwerpsveld en van die werking van veiligheidshoofkantoor – het my akademiese status daartoe gelei dat ek weg is uit Wachthuis, genomineer is om die polisie te verteenwoordig op die Sekretariaat van die Staatsveiligheidsraad.

As ek nou terugkyk op my jare as lessenaar-beampte, dan is daar by my gemengde gevoelens –eerstens trots, want ons het ons werk goed gedoen. Dis óns wat het help gesorg het dat daar nie ‘n “people’s republic” met rewolusionêre geweld afgedwing kon word nie. Trots ook op die kwaliteit mense, polisiemanne, waarmee ek die voorreg gehad het om te kon saamwerk. Maar tog ook spyt dat die politieke stryd verloor is, ondanks al ons harde werk en sukses. Dan wonder ek of ons strategies so goed was, as wat ons takties wel was.

Het al ons bevelvoerders en senior offisiere werklik die ware aard van die stryd besef? Het ons die politici reg voorgelig gehad? Het ons in die PW Botha-jare genoeg rug styf gemaak en sonder skroom die waarheid aan gesag oorgedra? Of was ons miskien besig om gans te veel tyd burokraties af te staan aan wat nou na beuselagtige kantlyn-kwessietjies lyk?

Henning van Aswegen

Met die ontdekking van diamante in 1877 en die ontginning van die goudveld aan die Witwatersrand het immigrante, die meeste afkomstig van Engeland, Skotland, Wallis en Ierland, die Transvaal binnegestroom.

Geldbelange en rykdom was op die spel en, onder die dekmantel van politieke regte vir ‘die Uitlanders,’ is intensiewe druk op die ZAR en President Paul Kruger uitgeoefen. Die Jameson-inval van 1895, asook politieke- en militêre onweerswolke het die ZAR tot ‘n besef gebring dat iets drasties en betekenisvol aan landsveiligheid en landsverdediging gedoen moes word.

In die ZAR was die Zuid-Afrikaanse Republikeinse Politie (ZARP) verantwoordelik vir beide interne- en eksterne staatsveiligheid. Die bevelvoerder van die Speurafdeling van die ZARP, was President Kruger se seun, TjaardAPKruger. Hoewel siekerig van aard, het die skrandere Tjaard Kruger met versiendheid ‘n seksie “speurdenaars” in die speurafdeling op die been gebring. ‘n Belangrike en geskiedkundige funksieverdeling het hier plaasgevind, omdat die speurafdeling onder bevel van die kommissaris van die ZARP gefunksioneer het, maar die speurdenaars onder ‘bevel van die Staatsprokureur, Dr. WJJ Leyds’. Op 1 Augustus 1899 is die speurdenaarseksie van die ZARP losgemaak, en permanent met ‘n nuwe naam onder die bevel van die Staatsprokureur geplaas. Met die verdeling van die Geheime Dienst en die speurdenaars, is laasgenoemde se taakopdrag as volg saamgevat:

- Militêre insameling buite die ZAR

- Politieke insameling binne die ZAR

- Teenspioenasie

Die hooffigure in die stigting van die Geheime Dienst was adv. Ewald Esselen, dr. W JJ Leyds, Tjaard AP Kruger en president Paul Kruger. Jan Smuts sou Leyds later as staatsprokureur opvolg, en Leyds het beide Staatsekretaris en veiligheidsadviseur van die ZAR se kabinet geword. As Staatsekretaris was Leyds ook verantwoordelik vir die ZAR se buitelandse beleid. Dr. Leyds is op 26 Mei 1998 as die ZAR se Buitengewone Gesant en Gevolmagtigde Minister in Europa, waarna hy hom in Brussel, België setel. Benewens België, is Leyds in Nederland, Frankryk, Duitsland, Portugal en Rusland geakkrediteer. Leyds het oral in Europa “gesante” aangestel, maar terselfdertyd geheime agente en koeriers hanteer wat deur Geheime Dienst-fondse betaal is. Van hierdie koeriers, insluitende die gevierde digter en skrywer Eugene Marais, het gereeld na Afrika gereis, en selfs wapentuig via Mosambiek aan die ZAR en die Boeremagte gesmokkel. Leyds het selfs met GD-fondse ‘n vragskip in Frankryk aangekoop, waarmee wapentuig van Europa na die ZAR gestuur is.

Binnelands het die Geheime Dienst se agente militêre inligting ingesamel, wat deur middel van gekodeerde verslae na geheime adresse en dekkingsadresse in Pretoria gestuur is. Sodanige verslae het Jan Smuts en Ewald Esselen in staat gestel om saam met President Kruger die ZAR se strategie teen Britse troepe in Natal en die Kaap te beplan. Kruger het van hierdie verslae en inligting met sy Vrystaatse eweknie, president M T Steyn, gedeel.

In die tydperk 1896 – 1899 het die Geheime Dienst se taakopdrag gewissel na gelang van omstandighede en die bedreigingsanalise teen die Staat. Die GD se funksies het onder andere die volgende ingesluit:

- Ondersoek na wapensmokkelary deur Uitlanders

- Grensskendings van die ZAR

- Veiligheidsmaatreëls by staatsgeboue, fabrieke en strategiese teikens

- Waarneming en Agtervolging van ‘ondermyners en spioene’

- Onderskepping van pos en telegramme

- Ondersoeke na persone wat vir ander regerings werk

- Teeninligting en Teenspioenasie

Ene Ferguson, hoof van die ZARP’s se speurtak in Johannesburg, het in 1899 op die vlug geslaan toe hy en speurdersersant Beatty as Britse spioene deur die Geheime Dienst ontmasker is. Ferguson het in 1896 ‘n dokument; Rules and Regulations for the Secret Service of the ZAR,’ saamgestel.

Melrose-huis in Pretoria waar die formele ondertekening van die Vrede van Vereeniging op 31 Mei 1902, plaasgevind het.

Op 31 Mei 1902 is daar in ‘n groot wit tent by Vereeniging tot stemming oorgegaan in ‘n seremonie wat minder as vyf minute geduur het. Op die tafel het ‘n strakke dokument, die Vrede van Vereeniging gelê. Vise-president Schalk Burger, wat met Paul Kruger se vertrek na Europa by hom oorgeneem het, en Generaal Christiaan de Wet het namens die ZAR en die Vrystaat geteken, en Kitchener en Milner het namens die Britte hul name op die laaste bladsy van die dokument geplaas. Daarmee was die Tweede Anglo-Boereoorlog (1899-1902) verby, en so ook die kortstondige lewe van die ZAR se Geheime Dienst. Later daardie dag is ‘n meer formele ondertekening seremonie in Melrose House, Pretoria gehou en die Vrede van Vereeniging is deur die aangewese gesante van die twee strydende regerings

onderteken. Die pers is by die tweede seremonie toegelaat om foto’s te neem – die foto’s wat ons vandag in geskiedenisboeke sien.

EN TOE IS DIT WINTER .....

Via Marcia du Pont

Ek het dit eers vinnig gelees, tot ek by die derde sin gekom het... Ek het opgehou en weer voor begin lees, maar dié keer stadiger - dit laat jou regtig stop en dink...

Jy weet ... tyd het 'n manier om vinnig te loop en jou onverhoeds te betrap sonder dat jy aan die verbygaande jare dink. Dit voel soos net gister wat ek jonk was en net begin werk het. Tog, op 'n manier, voel dit soos 'n leeftyd gelede en ek wonder waar al die jare heen is. Ek weet dat ek almal geleef het, ek kry terugflitse van hoe dit tóé was, en ook van al my hoop en drome.

Maar hier is dit ... die winter van my lewe, en ek is verras ... hoe het ek so gou hier gekom? Waar is die jare heen, en wat het van my jeug geword?

Ek onthou so goed hoe ek deur die jare na ouer mense gekyk en gedink het dat ek baie jare agter daardie ouer mense is, ... en dat die winter so ver weg was ... dat ek myself nie kon indink hoe dit moes wees nie.

Maar, hier is dit ... my vriende word grys, en tree af ... hulle beweeg stadiger ... Sommige lyk beter en ander slegter as ek ... maar, ek sien die groot verandering.

Nie meer dié wat ek onthou wat jonk en lewenslustig was nie ... maar, soos ek, begin hulle ouderdom wys en óns is nou daardie ouer mense wat ek gesien, maar nooit gedink het ek ook sal word nie.

En so betree ek ‘n nuwe seisoen van my lewe ... onvoorbereid op al die skete en kwale, en die verlies van krag en die vermoë om te gaan doen wat ek nog altyd wou, maar nooit het nie!

Maar ten minste weet ek, hoewel my winter gekom het, ek nie seker is hoe lank dit sal duur nie ... weet ek dat, wanneer my tyd hier op aarde verby is, is dit verby ... 'n nuwe avontuur sal begin!

Ja, ek het baie verwyte, en ek is jammer oor dinge wat ek wens ek nie gedoen het nie, dinge wat ek moes gedoen het, en baie dinge wat ek gedoen het waaroor ek bly is.

Dit is alles deel van 'n LEEFTYD.

So, as jy nog nie in die WINTER van jou lewe is nie, laat ek jou herinner dat dit vinniger hier sal wees as wat jy dink !!

So, wat jy ook al graag in jou lewe wil bereik, doen dit asseblief gou! Moenie dinge te lank uitstel nie! Die lewe gaan gou verby.

Doen vandag wat jy kan want jy kan nooit seker wees of hierdie jou winter is of nie en hoe ver jou winter eintlik al is nie !

Jy het geen belofte dat jy al die seisoene van jou lewe gaan sien nie, so leef vir vandag en sê vir jou geliefdes al die dinge wat jy wil hê hulle moet onthou... en hoop dat hulle jou waardeer en lief hét vir al die dinge wat jy vir hulle in jou leeftyd gedoen het!

Die lewe is ‘n geskenk aan jou, en die manier waarop jy jou lewe leef, is ‘n geskenk aan dié met wie jy dit deel.

Leef goed!

Leef voluit!

Geniet vandag, élke dag! Doen iets wat jy geniet! Wees lief vir ander!

Goeie gesondheid is ware rykdom, nie goud en silwer en drank nie.

Vandag is die oudste wat jy nóg ooit was en tog ook die jongste wat jy ooit sal wees- so, geniet hierdie dag vir solank dit duur!

Om uit te gaan is goed, maar om by die huis terug te kom is soveel beter!

Jy vergeet name ... maar dis okay want daar is mense wat vergeet dat hulle jou ooit geken het!

Baie dinge wat jy altyd graag gedoen het, doen jy nie meer nie, maar jy dink nogal daaraan dat jy nie regtig meer omgee dat jy dit nie meer doen nie...

Maar OUD is goed in sommige dinge:

OU liedjies en musiek,

OU flieks en DVD’s,

OU wyn, en beste van alles ...

OU VRIENDE!!!

Mooi Loop

Skrywer onbekend

EK BEGIN MY LOOPBAAN IN DIE POLISIE IN 1981

Wilmarie van Aswegen

Ek het op 1 Januarie 1988 begin werk by die Pretoria polisiekollege, mediese afdeling, oftewel Polkol-hospitaal. Daar bo op dáái berugte bult. Op daardie stadium het die weermag dokters, tandartse en soms aptekers hul diensplig daar verrig. Die permanente susters was van DOH en deeltyds van verpleegagentskappe. Die mediese afdeling het seker 30+ personeel (PSA en SAP lede) asook ±12 skoonmakers gehad.

So as ‘n jong suster, vars uit my opleiding, het ek met groot opgewondenheid my loopbaan aangepak. My man was ‘n dril instrukteur in die kollege en ons het op die perseel gebly.

Dit was ook die jaar wat meningitis in die eerste semester uitgebreek het. Die hele kollege was onder kwarantyn. Ons het daai jare ook nog bloedgroepering gedoen vir die "dog tags" . A/O HAM Retief was ‘n medic en het ook altyd gehelp om die ± 2 000 studente (elke ses maande ‘n nuwe groep) in te ent, en bloed te trek. Dan het ons sommer al 06:00 begin werk. My man is in 1991 verplaas na Lyttleton, en na sy offisiers kursus het hy by in diens en gespesialiseerde opleiding streek H1 Noord-Transvaal begin.

Met die verloop van tyd het DOH en die weermag onttrek en ek is departementeel oorgeplaas na SAP.

Dit was so ± Februarie 1992, en ek was bevoorreg om deur my man ingesweer te word as ‘n A/O. Ek het ‘n twee weke basiese opleiding vir "vakkundiges" in die kollege bygewoon.

Offisiersfunksie lank, lank gelede.. na regs: Die egpare, die Meyers, die Botes-se en dan die Van Aswegens.

In Februarie 1993 het ek die laaste verkorte offisiers kursus vir vakkundiges in Paarl bygewoon. Die legendariese Patrollie Nel was toe al in Paarl en ek het elke dag saam met hom kollege toe gestap. Ek moes omtrent hardloop op my hoëhak-skoentjies om by te hou. Ons vakkundiges het almal “civvies” gedra. Ds. Innes Benade was ook saam op daardie kursus. 1996-07-01 is ek bevorder van luitenant na kaptein. Daarna was ek gelukkig om in 2011, die eerste rondte vry bevordering na majoor te kry,

(saam met welbekende kapt. Siebrits, tot met sy aftrede). Intussen het luitenant en majoor range weggeval.

Die interessantste dele van my werk as suster by die mediese afdeling was seker maar die INSPUIT dae. Dan het die studente in rye gestaan en elkeen moes maar sy mou of moue oprol. Soms was daar twee inentings op een dag. Party het maar rondgespring en ge-"oe" en ge-“aa", maar gespuit is hulle gespuit. Die groot werk rondom die inspuit dae was nie soseer die fisiese spuitery nie, maar die voorbereiding. Dit het begin met beplanning waar hulle ingepas kon word in die eerste week op die program. Die apteker het reeds die spuite/naalde/skoonmaakgoed en entstowwe bestel.

Foto: Opgedress vir offisiersfunksie. In amptelike aanddrag.

Wanneer dit afgelewer is, moes ons dit vinnig uit groot polistireen koelhouers uithaal, en in yskaste kry. Dan uit verpakkingsmateriaal haal. Sommige entstowwe het in enkel dosisse gekom, verpak in ‘n boksie sowel as ‘n plastiese geseëlde houertjie. Intussen moet dit heeltyd koud gehou word. Dis maklik as die vaccine in ‘n vooraf bereide spuit kom soos die flu vaccine. Sommige kom egter in ‘n poeier en water botteltjie wat gemeng moet word. In ‘n enkel, of as jy gelukkig is ‘n 10 dosis bottel. As dit gemeng word, moet dit net voor spuit sessie gemeng, opgetrek en koud gehou word. My kinders en man het natuurlik altyd van die vaccines gekry wat nie gebruik is nie, en het geweet as ma met die koelhouer by huis opdaag, dan moet hulle maar in ‘n ry kom staan. "Major Mom is home! "

Moet natuurlik ook nie die gehate/geliefde Voltaren spuite vergeet nie. Die studente is gewoonlik bang vir die eerste ene, maar dit word gou hul gunsteling. Ek het in my loopbaan seker meer inspuitings gegee as enige ander persoon. Ek het baie selde in SAPD uniform gewerk. Die arme student skrik hom stokstyf as hy vir ‘n persoon in SAPD uniform moet vertel van sy pyne en skete.

Foto: Ek word ingesweer deur my man Lt. H.J. van Aswegen.

Dit was altyd lekker om met die studente te werk. Aan die begin was daar nie ‘n groot ouderdom verskil tussen my en die studente nie, maar met die jare het die verskil al groter geword. Op ‘n dag besef jy skielik hulle is jou kinders se ouderdom.

Met die jare het die mediese personeel verminder. Mense is op pensioen, het bedank of is verplaas, maar poste is nie weer gevul nie. Meer en meer werk het bygekom. Tot en met Maart 2021 was ons net drie SAPS lede, waarvan ek, en die apteker, Sandra Diedericks, twee van die drie was. Die derde SAPS lid was die kaptein wat die admin, en personeel moes hanteer. Lt. kol Diedericks het Maart 2021 afgetree. Toe het net sewe personeellede (SAPS en PSA) by medies oorgebly. Ons is vanaf 2016 uitgeskuif na Heidehof, wat natuurlik glad nie geskik is vir ‘n siekeboeg en spreekkamers nie, maar ons moes maar werk met wat ons het. Op die stadium geniet ek nog om met die studente te werk, maar die gebrek aan basiese hulpmiddels maak my gedaan.

Foto: Op die skietbaan.

As daar ‘n sieke op ‘n Vrydagmiddag instap, wat sê hy is al ‘n paar dae siek, dan vertel ek in my kwaaiste stem dat hy mos weet siekparade is 06:30 in. Dan vat ek aan die sieke en voel hy het koors. Onmiddellik versag my kwaai stem outomaties, en doen ek maar weer my bes om telefonies ‘n voorskrif by die dokter te kry, en te reël dat medikasie afgelewer word.

Ons noem die studente nog steeds ons "kinders" al is hulle eintlik grootmense vandag (nie meer die grootoog 18-jariges van ouds nie) maar hulle is mos maar ons SAPS babas totdat hulle as volwaardige SAPS lede uitpasseer.

As nie-funksionele lede het ons ook meestal jaarlikse skietoefeninge bygewoon. Ons bekwame skietkuns personeel het ons altyd met groot geduld gehelp. Die moeilikste deel was om op skietbaan dag jou velddrag uniform aangetrek te kry met al daai belde, holsters, magasyn houers en daai boots, o daai boots, met die lang. lang veters.

In 2018 was die admin kaptein wat altyd die studente inlig oor die mediese afdeling se rol op siekeverlof. Grote Griet, ek is net eenvoudig ingelig oor ‘n uur praat ek met ±1 000 studente en herhaal dieselfde storie weer ‘n uur later. Nou hierdie suster kan ‘n een op een of selfs ‘n een op 10 gesprek hanteer, maar ek is nie ‘n instrukteur nie! So op ‘n ouderdom van 54 praat ek vir die eerste keer in my lewe voor ‘n gehoor. Ek het dit darem oorleef en daarna selfs ‘n gesondheidspraatjie op ‘n Vrouedag funksie gelewer. Daarna was die inligtingsessie elke jaar my werk.

In 2020 het ons almal begin hoor van SARS-Cov-2 virus wat in China uitgebreek het. Vinnig het die woord Covid-19 ‘n algemene nuwe woord geword en met groot ontnugtering is die eerste SuidAfrikaanse gevalle aangemeld. Ons het ‘n nuwe era ingegaan. Daar was ‘n algehele tekort aan PPE (ook nou ’n huishoudelike naam). Ons het in kaste gekrap vir materiaal en ten duurste normaalweg

goedkoop katoen gaan aankoop en maskers begin maak vir ons self, familie en vriende. Lockdown is afgekondig. Ons het besef 2020 gaan daar nie opleiding moontlik wees nie. Ons "Training Manager" het gereël met ‘n winkel om materiaal en rek, uit haar eie sak (lees haar man se bonus) aan te koop. Sy het gevra vir hulp om 200 maskers vir personeel te maak. Op ‘n polisie salaris het ek geleer dat niks verlore gaan nie, en dus presies uitgewerk hoeveel materiaal benodig word. As gevolg van die dringendheid het ek gedurende die Paasnaweek 228 blou maskers gemaak. Tot die sekuriteitsdienste het 34 swart maskers gekry. Daarna het ons begin eksperimenteer met allerhande verskillende vorms en patrone. My een seun het ‘n patroon vir ‘n " baard masker" ontwerp en dit het ook ‘n groot treffer geword onder die baardmanne. In die kantoor wat sedert 2016 gedien het as "apteek" het ek en lt. kol Sandra Diedericks ons naaldwerk vaardighede beoefen .Ek het opgehou tel op ’n totaal van ± 400 maskers. Die res van die jaar was ons besig met verskeie naaldwerkprojekte vir dames en dogters in nood. Ook gebreide hand poppies met masker en al, wat aan gesondheidspersoneel uitgedeel is om waardering te toon vir hul harde werk. So tussen al die vergaderings rondom nood verkryging van satineerders, rondbel vir billike kwotasies, totdat dit deur die normale kanale gedoen kon word, beplannings vir toekomstige innames was die meeste van die kollege personeel dus nie net op ‘n lekker rustydperk soos algemeen gedink is nie.

Foto: Welmarie, kapt E. Swart (skietkunsinstrukteur), en lt.kol. S Diedericks.

Ek was in 2020 ook vir die eerste keer op ‘n paneel vir evaluering van " intern" poste aansoeke, vir kandidate wat aan al die vereistes voldoen. Dit was nogal ‘n vreesaanjaende proses vir my persoonlik, want jy sit letterlik met iemand se brood en botter in jou hande.

Daarna is die onderhoude gereël en gedoen. Dit was ook ‘n interessante ervaring, maar wat ek verkieslik nie weer wil doen nie.

In 2021 het opleiding weer begin. Reserviste en sekuriteitswagte, meer ouer mense. Dit was ‘n kleiner groepie ,maar ons is goed besig gehou omdat hulle meer kwale en skete gehad het as die jonger garde. En so tussen Covid en kwarantyn het ons die jaar deurgesien. Ons apteker het ook intussen afgetree. Dit was ook ‘n groot uitdaging, want ek moes teen tyd ‘n apteker reël om doktersvoorskrifte vir hulle te WhatsApp, dan maak hulle dit op, lewer

af en dan moet ek seker maak elkeen kry sy regte pakkie medisyne. Meeste studente was ook nie op Polmed totdat hulle die kursus voltooi het nie, wat die situasie verder kompliseer het. Covid was ‘n baie slegte tyd en ons het heelwat kollegas en vriende verloor.

2022 en 2023 se innames was vol innames, jonges en oueres tussenin. Hier het allerhande dissipline probleme kop uitgesteek. Veral was daar min respek vanaf die jonger groep. Nog personeel het bedank en die handjie vol mediese personeel het behoorlik bont gestaan. Baie ure se oortyd (vir rusdae) is gewerk. Ek het 2024 ingegaan met my 2023 se verlof nog ongebruik. In 2023 het ek ook vir die eerste

keer van die begin tot einde op ‘n groot tenderproses ingesit, daar was meer as 60 tenders wat geevalueer moes word. Vroeër was ek slegs op komitees wat maksimum 10 tenders op ‘n slag hanteer het. Ons het ‘n hele week geneem om al die tenders te evalueer. Die arme mediese admin personeel moes van my werk oorneem.

Ook ‘n eerste vir my in 2023 was toe ons getaak was om ‘n " slideshow presentation" te gee oor al die kolleges se mediese behoeftes tydens ‘n " Academy Commanders meeting" in Tshwane. Nog ‘n nuutjie vir my, ek is mos van die BC generasie.

Foto: Voor ambulans: tydens ‘n voorstellings parade. Lt. kol S. Diedericks en toe was ek nog majoor.

Vroeg Januarie 2024 het ek NASKOM ontmoet toe hy, ‘n paar generaals en ons brigadier ‘n draai by die hospitaal gebou op die bult gemaak het. Ons is opdrag gegee om terug te trek. So in my aftrede jaar moes ek weereens trek. Onthou, mediese afdeling het vanaf 2016 vanuit Heidehof geopereer. So

die gebou en terrein sou deur kontrakteurs skoongemaak word, voordat ons sou trek. Net ‘n week later kry ons opdrag ons moet die volgende dag trek. DOW wou die hospitaal gebou aan ‘n privaat plek uithuur.

Foto: Welmarie en haar R5-geweer

Al die personeel moes help om die gebou en terrein skoon te maak. Dit was ongelooflik om die samewerking te aanskou. Vanaf die brigadier en top bestuur tot skoonmakers en tuiniers het ingespring en wonderwerke verrig een dag. Intussen moes ek al my 2023 verlof probeer inwerk voor ons nuwe inname kom, so ek is nou in April steeds besig om uit te pak, goed te soek en orde te skep in die trek chaos. Verskeie deure het nie sleutels gehad nie. Ons ambagsmanne is besig om woonkwartiere reg te kry, so ek het tot geleer om slotte te vervang op my ouderdom. Nou wag ons vir nuwe inname en al die unieke nuwe uitdagings wat dit gaan inhou. Ek is tans die enigste " police act" lid . Daar is net nog vier PSA lede, (twee bestuurders, een skoonmaker en een admin dame) saam met my. Ek is die enigste professionele medies gekwalifiseerde persoon by die afdeling. Ek moet dus verskeie vergaderings bywoon en op komitees dien, bo en behalwe my daaglikse take. Ons het geen voertuie of ‘n ambulans, en die pad tussen woon lokale en hospitaal is toegespan. Dis so net meer as 1km vanaf dienskamer tot by hospitaal. Daar is geen landlyne of internet/intranet. Ek het n amptelike selfoon, maar ons het min tot geen selfoon sein op die bult. Hiermee moet ek kontak hou met apteke vir 60-100 voorskrifte op ‘n dag, die admin dame moet spesialis afsprake maak en al die ou takies wat telefonies gebeur. Ek sal maar minuut vir minuut vat tot September maand wat ek met pensioen gaan.

Oor die jare het ons lewenslange vriendskappe gevorm en ons het ook vriende tragies verloor.

Aloe-park was altyd ‘n lekker kuierplek toe dit nog bestaan het, en ons het heerlike Vrydag etes daar gaan geniet en ook die dans aande saam met die SAPS dansorkes, AO Animation met Kat Coetzee en Likkies met ons pragtige JJ Tolmay wat sing. Soms het Bosveldklong ook daar opgetree. Hy is huidiglik mos baie siek.

Foto met interkollege atletiek. Die uwe, saam met lt.kol. A. van Rensburg en lt.kol. S. Diedericks.

Welbekende Koos kokkerot se kafee op die hoek buite kollege bestaan nie meer nie. ‘n groot uithangplek vir studente en personeel. Sondae kon ons middagete in die trein gaan eet by Keevy huis. Menige vrouens moes ook hul man’s na werk by die kroeg in Keevy huis gaan haal. Dit was ‘n baie kontroversionele plek, maar deel van die kollege kultuur.

Jaareindfunksies was aandrok funksies en almal het behoorlik uitgehang. Die offisiers funksies met ons bobbejaan pakke oftewel tafel tenue, was ook onvergeetlik. Sjoe, jy was gemeet en gepas en weer gemeet en gepas. Daai pakkie was NET vir jou, spesiaal gemaak.

Klein Bobbieland, die kollege se eie kleuterskool is oopgemaak en ons kon ons kindertjies met ‘n geruste hart naby jou werkplek aflaai. Bobbieland het einde 2023 toegemaak.

Tuin kompetisies is gehou vir diegene wat op die perseel gebly het, en ons het groot gegaan. Ons tuine was pragtig. Die behuising het bestaan uit twee dele, naamlik die onderdorp wat onder die kerk pad was, vir onder offisiere en die bo-dorp bo kant die kerk teen hospitaal bult vir offisiere. In daardie tyd het offisiere en onder- offisiere nie gemeng nie. Dit was taboe.

Woensdae en Saterdag aande was daar fliek gewys in die gemeenskapsaal. Die melk kantien was destyds altyd volgepak met voorraad, en menige instrukteur kon ‘n ekstra geldjie verdien as hulle daar gaan werk in die middag as kassier.

My oudste kind is in die NG Kerk Polisiekollege gedoop, en my man was ‘n diaken in die kerk.

In Mei 1999 het my man bedank. Maar die bloed bly blou, en dis duidelik as jou kind in ‘n polisie huis grootgeword het. Hulle word nou nog sommer gevra: Was jou pa in die polisie/weermag?

Foto: Op hierdie sewe medaljes is Welmarie geweldig trots

Ek het baie verandering beleef en was gelukkig baie aanpasbaar. Die SAP kollege het verander na SAPS Training Institution, en later na SAPS Academy Tshwane. Die SAP Kollege bordjie wys egter nog steeds in Pretoria Wes se strate die rigting aan na die SAPS Academy Tshwane, en tussen die ouer garde is radio polkol nog steeds die naam vir die persoon wat alles weet.

Die polisiekollege sal altyd ‘n baie spesiale plek in my hart hê, weens die feit dat dit die gelukkigste tyd in my lewe was. Die kollege is ‘n unieke klein gemeenskap op sy eie binne die konteks van die groter SAP met baie spesiale herinneringe.

Destydse Yskor het staal in ons are gesit wat ons sterk gemaak het vir die toekoms.

Lt. kol Wilmarie van Aswegen (geregistreerde verpleegkundige)

Via Heidie van der Schyff wat die volgende berig stuur:

KLOKSLAG.

Pierre Wheeler

Mamma hoe vertel ek jou wat ek vanaand moes sien?

ʼn Dogter daar buite verval in ʼn lewe wat sy nie verdien, Hoe vertel ek jou wat ek vanaand moes hoor?

Van ʼn geliefde wat langs ʼn lyk staan en homself verloor,

Mamma moenie vra oor die bloed op my skoene wanneer ek by die huis in stap,

Ek moes vanaand loop waar min wou en moes staan waar die nag jou menswees vertrap,

Mamma moenie vanaand vir my sit en wag,

Mamma sal weet as iets gebeur het – ek belowe klokslag,

Mamma verstaan net vanaand dat ek stilte nodig het om my te kalmeer,

Die nag se geluide druis binne en ek verloor myself alweer,

Want ek verstaan nie hoekom die kind moes dwelms koop,

Pragtige blou oë wat leweloos staar na die sterre van alle drome en menswees gestroop, Ek verstaan nie hoekom die man homself moes hang,

Die brief aan sy vrou verduidelik niks oor dit wat in sy hart moes afspeel in hulle gang,

Ek verstaan nie hoekom die slimste meisie haar liggaam moet verkoop, Is dit dalk omdat haar pa haar laat glo daar is geen hoop?

Mamma sekere goed sal ek jou nooit laat weet,

AAN AL MY KOLLEGAS! SALUEER JULLE!

Soos hoe ek soms moet veg vir ʼn lewe met bloed en sweet, Maar…

Mamma moenie vanaand vir my sit en wag,

Mamma sal weet as iets gebeur het – ek belowe klokslag…

‘n Huldeblyk aan vroue in die SAPD en Paramedici sowel as waardeur elkeen se moeder moet gaan wetende dat hulle dogters in gevaarlike plekke moet werk.

MY STORIE IN DIE SUID-AFRIKAANSE POLISIE.

Lt. kol. Estelle van Schalkwyk.

Ek is ingesweer op 3 Januarie 1986 en op pensioen op 30 Junie 2023.

In die dae toe ek aansoek gedoen het, het jy in matriek ‘n aansoek vorm gaan haal en aansoek gedoen. Ek onthou my pa (stief pa my pa is oorlede 23 dae voor ek drie jaar geword het) was ook ‘n polisie beampte, ‘n adjudantoffisier en ‘n speurder.

Ek het aan die begin van matriek vir hom gevra om vir my aansoek vorms te bring. Na ‘n hoeveelste versoek het ek vir hom gesê dit is okay ek sal gevangenis toe stap (hulle was loop afstand van ons huis af) en daar gaan aansoek doen.

Lt.kol. Estelle van Schalkwyk

Nodeloos om te sê die volgende dag middag ete het hy die vorms vir my gebring.

Ek het aansoek gedoen en is geroep vir ‘n onderhoud. Ons het gebly op Piet Retief en is toe na Middelburg vir die onderhoud. Daar was so baie dogters, pragtige mooi dogters…. ek het nie gedink ek staan ‘n kat se kans nie. Ons was die hele dag daar.

Eindelik het my beurt vir die onderhoud aangebreek en hier het die mooiste, stylvolste, sagste vrou voor my gesit. Die Uniform het my hart dadelik gesteel en die vrou was so mooi en ek het in verwondering met bewondering na haar gekyk.

Peloton foto in die polisiekollege. Ek kan nie eers ‘n vraag onthou nie, ek onthou net hierdie vroue mooie kaptein (ek het darem die range geken) ek gaan nie name noem nie maar die mooie vrou het iets in my gesien wat ek self nie gesien het nie sy was ons eie latere genl. Magda Stander. Ek is haar ewig dankbaar.

Die jaar het sy loop geneem en ek is laat weet ek is gekeur. Ons moes wag vir ons uitslae en dan kon ons in diens geneem word. Op 21 Desember 1985 is ons uitslae uit. Opgewonde het ek my pa gevra om my te vat dat ek in diens geneem kan word. Hy het gesê “ Nee jy gaan jou lewe lank werk jy kan

gaan in Januarie. Na Nuwejaar op 3 Januarie is ek in my netjiese pakkie Ermelo distrik kantoor toe geneem om ingesweer te word.

What a ride

Ek is op 12 Januarie deur ‘n polisieman na Middelburg geneem (wonder steeds hoekom my ouers my nie kollege toe gevat het nie. In Middelburg gekom is ‘n hele swetterjoel studente (ek die enigste vrou) in opruk trok geprop. Twee gawe polisiemanne wat ons gevat het, het gesê ek moet voor hy hulle sit.

Ek kan nie veel onthou van die aankoms en, en nie. Ek onthou ek was soos eerste daar. Die kompaniebevelvoerder het my gegryp en gesê daar is jou kamer en toe almal wat Rosehof toe kom gaan jy begelei en dit was my werk vir die dag. Ek was in rose hof op die eerste vloer kamer 252 ek dink en in peloton 52. Juliet kompanie.

Van kollege onthou ek min ek was maar baie skaam en eenkant ek het twee beste maats gehad met wie ek vandag nog kontak het. Ek het alles presies gedoen soos ek moes soos hulle geskreeu het, elke reël nagekom

Ek onthou eenkeer is die hele kompanie deur my kamer getoer om te wys hoe ‘n kas moet lyk. Een keer was my bed gepluk.

Ek was woedend as die reëls nie nagekom was nie. Hoekom wil jy in ‘n kort broek poskantoor toe stap as die reël is jy mag nie ek kon dit net nie verstaan nie. Wat ek nog minder kon verstaan is dat die hele kompanie dan gestraf moes word.

By geleentheid van Arive Alive oor Paasnaweek saam met ‘n lt-kol en Martin Bester van Radio Jakaranda, Sy was bevelvoerder van Flying Squad.

Die swakker meisies het in PT baklei om langs my te staan want ek het hulle heeltyd op gebou en gesê julle kan want weer eens as hulle nie deurvoer nie en ons moet oor begin was dit aaklig vir my.

Ek het ‘n katjie gesmokkel na my kamer en met ouerdag dit vir my ouers gegee.

As ek reg onthou het ons die 20ste Junie uitpasseer en ek was geplaas by my ouerhuis se stasie. Piet Retief

Ontnugtering

Ek het daar geland gerapporteer en is op ‘n skof geplaas. Eerste is ek na die lykhuis geneem daar was drie terroriste geskiet en ek moes gaan kyk hoe groot was die mans. Dit was ‘n ontnugtering dat dit my nie ontstel het nie.

Dit was ‘n stryd ek was die enigste polisievrou en die mans was nie vreeslik gaaf gewees nie. Vir hulle was ons tea girls en tiksters. Op skof moes ek altyd my pa bel as daar ‘n klagte was (niemand wou nie) wie dan of die foon in my oor neergegooi het of vir my gesê het gaan doen jy dit.

As Jong konstabel pas uit die polisiekollege gereed om in die harde lewe van misdaad in te stap

In die eerste paar dae het dit rof gegaan almal het mens getoets en op ‘n dag, skaars ‘n maand uit die kollege sê ‘n reservis vir my. ‘gee pad voor my staats matras’. Ek het nie eintlik geweet wat hy bedoel nie. (ek was een van die kuisste, naïefste meisies) ek onthou in my matriek jaar het ‘n neef van my vir my gevra wat ek na skool gaan doen. Ek het ewe trots gesê ek gaan polisie toe, sê hy vir my wil jy nou ook n staats matras word. Dom onnosel ek het nie gevang nie.

Ek vertel die aand vir my ma wat die reservis kwyt geraak het. Genade groot storie. My ma gaan sien die stasiebevelvoerder en hy moet jammer sê en toe besef ek eers wat die term beteken.

Daai jare het ons twee uniforms gehad. Die mooi turquoise pakkie of tunic. As jy pad blokkade staan moes jy kies of ek vrek van die hitte tot dit koud word in jou tunic of ek vrek van die koue in die nag met jou somers uniform op ‘n road block. Jy moes in daai pakkie in ‘n Canter klim of ‘n Casper.

Mans het op ‘n agt tot 12 ure padblokkade gestaan en niks geworry oor jou wat moet eet en drink maar nie toilet toe kan gaan nie. So jy eet en drink nie. Na die padblokkade moes jy saam met hulle in ‘n kantien gaan kilometers van jou stasie af en jy moet maar wag en sit tot hulle besluit dis huis toe tyd.

Soms dink ek genade maar die mans moes vir my gelag het ek was so stupid.

Op ‘n dag kom die takbevelvoerder van die speurtak na my en sê ek moet aansoek doen speurtak toe hy’t my verklarings gelees en dit is goed hy voel ek het ‘n toekoms in die speurtak. Ek voel geëerd en doen so. Net om hewig teleurgestel te word want die briefie kom van die streek af met die woorde. “Dit is die beleid van streek F Oos-Transvaal om nie vrouens in die speurtak aan te stel nie. (ek het gesweer nooit weer sal ek aansoek doen nie en ek het nie.)

Ek is daarna geskuif van skofte na docket stoor daar het ek ook tyers bestel, petrol bestel, moes elke oggend met ‘n dip stick die petrol vlak gaan toets. Ek het in die lykhuis gewerk.

Daar het ek lykskouings gedoen op my huishoudkunde onnie, haar broer en suster. Op sewe polisiemanne van Secunda onherkenbaar vermink letterlik brains in silwer bakkies op die teerpad opgetel, ‘n baba, ‘n polisieman in ‘n ongeluk, ‘n seun getref met weerlig en vele ander.

Ek het later stasiebevelvoerders klerk geword, prokureurs navrae gedoen, SAPS 6.

Op ‘n dag is daar ‘n terroriste verhoor en ek moet elke dag gaan wag staan by die hof want die stabiliseringseenheid het nie vrouens nie en hulle soek ‘n vrou vir deursoeking. Die verhoor het ses

maande aangehou. Ek ontmoet ‘n adjudantoffisier wat gestuur is om die eenheid manne op te pas en beheer te vat by die hof se wag dienste. Ons het begin uitgaan, die man was ‘n stasiebevelvoerder op ‘n stasie iewers in die provinsie, ons vind aanklank by mekaar net om later uit te vind hy’t twee kinders en is besig om te skei. Volgens hom was hy reeds geskei. Maar na maande toe ek hoor hy was toe nie geskei nie, ek vervreem van my ouers kry ‘n verplasing en word verplaas Ermelo toe na die voertuig tak. Net voor ek verplaas is skiet hulle weer drie terroriste in Piet Retief, een man en twee vrouens. Destydse veiligheid ontbied my lykhuis toe (was nie weird nie want ek het daar gewerk) toe ek daar kom vra hul ek moet die twee vroue lyke inwendig ondersoek om te kyk vir ammunisie of wat ook hulle kon wegsteek, wat ek gedoen het. Nie lank daarna nie lees ek ‘n artikel in die Vrye Weekblad daai tyd deur Max du Preez dat ‘n polisievrou en lede van veiligheid om die lyke gedans en sjerrie gedrink het. Inligting gegee deur twee SAPS lede wat oor is ANC toe en die tjol verkoop het as daar gedans was, was ek beslis nie by nie. Want dit het nooit in my teenwoordigheid gebeur nie.

Terug na die geskeide man. Almal verwyt my ek het regtig nie geweet die man was nog nie geskei nie en het kinders nie. Hy is finaal geskei en ons gaan drie jaar uit net om uit te vind op offisier kursus skei ‘n ander vrou haar man vir hom en hulle trou. Almal dink dit is my verdiende loon al het ek regtig nie geweet nie.

Ek het my trou man ook ontmoet by daai einste hofsaak maar dit net nie geweet nie. Ons was baie goeie vriende.

Ek swot en word bevorder na sersant. My bevelvoerder wat ek op Piet Retief gehad het was toe by Ermelo distrik en bel my en sê jy word verplaas distrik toe want ‘n sersant kan nie meer admin by ‘n voertuig tak doen nie. Die voertuig tak was goed vir my maar ek was ook so stupid en daar was ‘n paar rowwe manne.

In daai jaar wat ek bevorder is sersant toe het die sersante ‘n hengse verhoging gekry en ek koop my eerste splinter nuwe kar vir my. Ek bel my bestie en sê vir hom hy sê toe hy het ook ‘n sersant geword het hy het ook vir hom kar gekoop en so het ons verhouding begin en vandag is ons al 32 jaar getroud.

Estelle en haar man, wat sy in die polisie ontmoet het, is al 32 jaar getroud.

By die distrik het ek lekker gewerk maar wat ‘n aanpassing, harde werk baie om te leer. Soms hoor ek net ‘n lêer word gegooi in die gang dan weet ek dis myne. Dan was sit die distrikskommissaris klerk wat nie tevrede was met die brief nie en gevoel het hy kan nie gaan vir handtekening nie. Die verskil daai tyd was: die distrik klerk sê dan vir jou kyk bly 16:00 dan het hy my geleer. Na drie maande het ek die werk toe oë gedoen want ons is geleer ok, op ‘n harde manier maar reg geleer. Ek het ‘n baie moeilike kaptein gehad wat die admin offisier gewees het maar as ek terug dink het ek so baie geleer deur sy puntenerigheid.

Ek skryf eksamen en word ‘n A/O

‘n Sersant kom na my en noem my meneer want waar word ‘n vrou ‘n adjudantoffisier en hoe noem jy haar dan so ek was ge-meneer. Ek word gestuur saam met ‘n manlike kollega na Middelburg om pos te gaan haal by die streek. Halfpad word ons gebel. Nee kom terug die man se vrou is histeries oor die polisievrou wat saam haar man ry.

Ek vra ‘n verplasing Middelburg toe aangesien die man in my lewe daar bly. My verplasing word goedgekeur. Genade, wat ‘n aanpassing.

Daar gekom word ek deur die stasiebevelvoerder aangestel as takbevelvoerder daai tyd was daar ‘n ondersoek en navrae by uniform waar die strafbare manslag, aanranding gewoon, ensovoorts, in uniform gedoen was.

Die eerste taak wat ek kry was ‘n polisievrou wat gemonitor moet word na sy op tafels gedans het by ‘n pub in Middelburg en deel van haar vonnis by die tug verhoor was vir ‘n jaar drie- maandelikse vorderings verslag oor haar gedrag. Ek was as adjudantoffisier baie jonk en almal onder my bevel was ouer as ek en hulle het my al my hel gegee en die verslae wat ek moes indien was ek voor verwyt en kwalik geneem. Hulle sê vir my my man sal nooit met my trou nie hy is nie die trou tipe nie. Dit was ‘n jaar van hel.

Nie lank daarna nie word ‘n manlike polisiesersant wat finansieel gesukkel het verplaas om ‘n stasiebevelvoerder by ‘n klein stasie te wees vir gratis huis ensovoorts, ensovoorts. Hulle trek my na destydse rekords toe. Ek het lekker gewerk maar daar het ek agtergekom as mens nie spring as iemand sê spring nie dan werk hul jou uit. Destyds moes ons polisievroue by die streek kantoor op bystand wees op ‘n Saterdag om die misdaad op die data masjien te tik vir die bystand offisier. Ek kry ‘n spesifieke offisier wie toe aanlê by my en ek stuur hom in sy kanon. ‘n Paar dae daarna roep die streekkommissaris my in en spreek my aan oor my gedrag wat ek tot vandag nie weet wat ek verkeerd gedoen het nie. Ek het gevra, wat het ek gedoen, hy kon my nie antwoord nie.

Op ‘n stadium kom ‘n vriendin na my en sê sy voel ek moet weet die sersant in wie se plek ek verplaas is cope nie en wil terugkom maar ek sit nou in sy pos, sy sê hulle soek rede om my te verplaas. Nie lank nie of ‘n offisier roep my in sê my hulle is nie tevrede met my werk nie en ek is terug Middelburg stasie toe.

Al die verskillende uniforms en ander drag wat sy gedra het. Daar werk ek toe met vuurwapen aansoeke en prokureurs navrae ek het lekker gewerk maar ongelooflik hart gewerk. Ek is in tussen getroud en dinge gaan goed.

‘n Polisievrou word verplaas by die distrik en ek word opgetrek soontoe. Daar het ek baie lekker gewerk. Slaag my luitenant eksamen ek besluit om nie op offisiers kursus te gaan nie aangesien my man nog een vak kort en ek vir hom wil wag. Hy was op daai stadium by SANAB en hy’t altyd gespot hy leer en drink. ek leer net. Ons gaan toe saam in 1991 op offisiere kursus drie maande Paarl toe. Gevrek van die koue ons was van April tot Junie daar. Daar was hy as die beste student aangewys in een van die grootste kursusse nog.

Was heerlik saam met hom daar. Plasings kom uit hy word geplaas as takbevelvoerder by SANAB Ermelo en ek by stasie Middelburg wat ‘n gestoei! Maar hy is toe geplaas op Middelburg as takbevelvoerder. In 1987 kom severance packages uit en my man verlaat die Mag na 10 jaar diens.

My tyd as luitenant op Middelburg stasie was baie lekker.

Ek word bevorder na kaptein en was so ‘n verassing want ek is toe my jaar wat ek gewag het teruggegee van ek my diploma gekry het. Ag en het die offisiere nou baie te sê gehad oor die onregverdigheid dat ek net ‘n jaar luitenant was en bevorder is na kaptein. Maar ja, ook geleer verduidelik help nie.

Saam met haar dogter en kleinkind.

Ek word verplaas na die distrik kantoor toe en is die distrikskantoor klerk admin hoof en sommer menslike hulpbronne ook. in 1994 tydens die verkiesing is ek swanger met my dogter. Drie jaar later word my seun gebore. Ek gaan op kraamverlof en word intussen bevorder na majoor maar net toe word die rang weggevat en word ek ‘n luitenantkolonel. Dit was in 1997 die jaar wat my seun gebore word.

Dit was goeie jare, nie sonder drama nie want omdat ek jonk was het ek maar altyd teenkanting gekry. Ek het voort gebeur en ge fight vir wat reg is. In my doop naam was daar nie ‘n grys area nie ‘n ding was vir my of swart of wit.

Na my kraamverlof is daar reops aangestel en skielik is daar afdelings. SCM, HRM, finansies, admin ek word geplaas as admin hoof want as mens op kraamverlof is het jy nie ‘n sê nie jy vat maar wat jy kry. Toe kom NMAS en ek word verplaas HRM hoof Witbank. Toe ek die distrikskommissaris gaan groet om op Witbank te begin het ek klaar plek by ‘n kleuterskool vir my kids gekry om afskeid van my stasie te neem, ek is op pad. Sê hy vir kyk jy gaan nêrens en ek bly. Nie vir lank nie toe word die admin pos afgegradeer na ‘n kaptein. Gelukkig is daar ‘n pos wat oopgegaan het by inspektoraat ek doen aansoek en word verplaas. Lekkerste tyd van my lewe. Nie lank daarna nie word die inspektoraat toegemaak op distrikvlak en ons word almal geplaas by die provinsie. Maar ek nie want ek het twee klein kinders en my man wat ook weg werk kon my kids nie versorg nie. Ek doen aansoek by Lost Management toe skuif ek na provinsie by Lost Management toe. Heerlik gewerk daar.

Toe word dit aangekondig provinsie skuif Nelspruit toe, 200km van Middelburg af. Ons word almal uitgeplaas ek land op Belfast 75 km van Middelburg af. Ek sit ‘n representation in maar hoor niks.

Ons ontvang toe dreig briewe omdat ons nog nie ons verplasings uitgevoer het nie. Ek vra wat van my representation geword het. Hulle weet niks ek word ontbied na die provinsiale kantoor met ‘n afskrif van my representation.

Hulle sê hulle het dit nie ontvang nie ek moet ry voor ek terug in Middelburg is sal hulle my laat weet waar ek geplaas is. Toe ek halfpad is toe bel hulle my en sê ek word geplaas by Flying Squad Middelburg as bevelvoerder. Dit was Junie 2009. Ek het opdraande gekry van dag een af. Die enigste vrou tussen 60 mans en daar was ‘n wit kaptein wat die bevelvoerder wou word en waargeneem het voor ek daar was. Dit was donkerder as nag.

Ek het wel die geleentheid gekry om:

1. Hostage en Suicide Prevention kursus te doen.

2. Advanced driving kursus te dien.

3. 2010 Sokker Wêreld Beker te beleef as bevelvoerder van die eskort van al die spanne en in beheer van drie Flying Squads in die provinsie

Die paar jaar by Flying Squad het ek drie Arrive Alive projekte op die N4 beleef. Daar het ons gewerk vir ses dae elke dag van 06:00 die oggend tot maklik 02:00 die volgende dag.

As bevelvoerder van blitspatrollie Johannesburg.

Daar het ek aaklige ongelukke beleef, en van paramedics wat op ‘n toneel waar ‘n voertuig uitgebrand het wat mens letterlik die ribbes van die oorledenes kon sien wat gelyk het soos gebraaide rib op die vuur hulle spot daarmee. Dan dink ek vrek kon jou ouers of familie gewees het. Mense wat skreeu van die pyn in ‘n kar wrak.

In 2011 lok ‘n lid my uit en ek help hom uit my kantoor en hy gaan maak ‘n aanranding saak teen my. Daar het ek besluit so kan ek nie aangaan nie en ek vra ‘n verplasing na Vispol Support by die stasie want daar was ‘n pos. Bestuur by die stasie hang dit aan die groot klok hul wil my wapen kom wegvat en ek weet nie wat nog alles nie. Ek was tot vandag toe nie departementeel daarvoor aangekla nie. Ek kom een aand by my huis en hier staan ‘n speurder sy wil my vingerafdrukke neem ek jaag vir haar weg en sê sy kan dit by die werk kom doen sy weet waar is my werk sy doen dit nie voor my kinders nie. Die volgende wat ek kry is ‘n J175-waarskuwing om ‘n boete van R500 te betaal of in die hof vir aanranding te verskyn. Ek besluit ek gaan hof toe. My man het egter die J175 onderskep en die R500 gaan betaal aangesien hy gevoel het ek gaan nie deur daai hofsaak vernedering nie. Wat volgens my ‘n fout was aangesien ek elke keer as ek aansoek doen vir bevordering dit moes noem en aanvaar hoekom ek nooit geroep is vir enige onderhoude nie.

Die dag by die stasie aangemeld se die stasiebevelvoerder vir my ek gaan nie VISPOL Support toe nie ek gaan skofte toe, en daar gaat ek skofte toe. Twee van die staatmaker lede boek af siek want wat weet die kolonel van skofte.

Ek dink wel een of ander tyd moet hul weer kom week. Net die volgende skof is hulle terug en ons het ‘n toi toi en tyres brand by Blue ribbon in Middelburg en ons gaan. Ek is saam hulle elke minuut en doen my deel, van daar is die twee polisiemanne my grootste kamerade. Daai nag het ek myself bewys en hul het bankvas agter my gestaan.

Gedurende die tyd was dit nogal vir my ‘n eye opener ‘n gedurige stryd om uit die moeilikheid te bly. Daar is of konflik tussen jou en bestuur, jou en jou lede en jy en die publiek.

Skofte was baie lekker maar jy kan nie staatmaak op jou lede nie. Ek het al twee aande voor my skof begin SAPS 15 in my kop uitwerk net om die dag daar te kom dan is die helfte af siek of net nie aan diens nie. Konstant ‘n gesukkel. Jy moet gedurig mense op check, opbou, smeek, mooi vra en baklei. Jy’t ‘n hengse dorp, plase en nedersettings met vier voertuie as jy gelukkig is. Soms is die personeel so min dat ek alleen in die aanklagkantoor publiek help want mense moet buite wees as ‘n kar op ‘n plaas klagte is is hy tot vier ure buite sein.

Ek was skaars ‘n maand op skof staan ons die aand parade uit die hoek van my oog sien ek iemand en hy wys hy wil met my praat ek wys vir hom ek wil net die parade klaar staan dan gee ek aan hom aandag.

Daai aand was daar letterlik drie mans aan diens ‘n kaptein die res was vrouens wie weier om te bestuur. Die mans is toe bestuurders en almal besig met klagtes.

Ek gaan na die persoon wat my geroep het. Hy deel mee dat hy ‘n prokureur is en dat sy kliënt in die selle is, dat hy behandel word vir bloedklonte en as hy nie betyds mediese behandeling kry nie kan hy sterf. Hy versoek dat die chirurg wat hom behandel, hom kan ondersoek en net omsien na sy gesondheid. Ek moet vinnig dink aangesien ons net vrouens in die aanklagtekantoor is. Daar ook nie voertuie is nie.

Ek maak ‘n nood vinnige besluit en se hulle kan die dokter kry en hy kan hom in ons Victim Support center ondersoek dis privaat by die polisiestasie en maklik om te beheer. Ek het net besef weier ek die dokter en die kliënt sterf die nag in die selle sit ek met dood in aanhouding en sê die prokureurs vir my ek het behandeling geweier en kan mens regtig mediese behandel weier.

Ek het ook gesê dat ek ‘n SAPS lid gaan vra om teenwoordig te wees by die ondersoek aangesien ek hulle nie alleen saam met die kliënt kan los nie hulle was heel inskiklik. ‘n Speurder was al wat beskikbaar was wat ‘n man was want ‘n polisievrou kon tog nie daar in gaan nie.

Alle hel breek los. Toe ek my oë uitvee is die hele buur stasie se speurders daar en hulle gil en skreeu op my en sê ek bevoordeel die skelm en en en. Na alles rustig raak kom ek toe agter dat die speurders van die buur stasie vroeër die middag die persoon gejaag het hulle was in ‘n ongemerkte Siyaya bus.

Die kliënt was te bang om te stop hul skiet toe op hom en hy skiet terug hy jaag toe Middelburg stasie toe waar hy gearresteer word vir poging tot moord en versuim om SAPS opdrag uit te voer. Die buur stasie het nie selle gehad nie en hy word toe by ons aangehou. Waar ek volle verantwoordelikheid moet vat vir die prisoniers. Die buur stasie het geen reg gehad om daar te wees nie dit het in Middelburg wyk plaasgevind. Hulle moes net verklarings aflê.

Toe ek die man in die selle gaan haal het al die gevangenes hom in ‘n hoek gedruk en gesing en al nader na hom beweeg. Ek het hom geneem na die ondersoek kamer.

Hulle het tydens die ondersoek my weggedruk en die ondersoek kamer in gedruk. Op my gegil en geskree. Toe neem die chirurg hom nog op in die hospitaal.

Die volgende dag toe ek weer by die werk is, is daar vier klagtes departementeel teen my oopgemaak

Ek het twee jaar van hel deurgegaan want dis hoe lank die saak gevat het ek word toe skuldig bevind op een klagte en onskuldig op drie selle feite selle scenario. Maar skuldig op een.

Ons appelleer en meer as ‘n jaar later kom die uitslag onskuldig hoe kan ‘n verhoor offisier ‘n dokter se getuienis in twyfel trek hulle glo die dokter en ek ook onskuldig op die vierde klagte.

Later word ‘n luitenant-kolonel verplaas na HR hoof toe hy cope nie en vra of ons kan ruil. Ek neem die geleentheid aan my kids nog op skool en dit sal my pas om dagskof te werk.

Dinge gaan redelik goed maar op ‘n dag daag POPCRU en ‘n hele groep mense daar op en ons hele bestuur word ingeroep. Die volgende oomblik word ‘n lys van klagtes afgelees. Goed soos ek kla as hul laat kom, ek kla as hul verkeerd aantrek een klagte is ek teken lede se verlof (iets waarop ek baie gesteld was ek sou nooit iemand se verlof teken as hy nie in my afdeling gewerk het nie en dan moet sy direkte hoof dit aanbeveel.) Ek sê toe gee vir my voorbeelde hul gee toe ‘n paar ek gaan trek hul lêers en almal was siekteverlof wat reeds geneem was dis nie eers regtig nodig vir ‘n goedkeuring nie.

So toe sê daai hoof van arbeidsverhoudinge vir my ek moet dit teken of ek gaan incapacitated verklaar word.

Ons kry ‘n nuwe stasiebevelvoerder en stories loop en hy roep my in en sê hy hoor ek kan by VISPOL werk en hy skuif my VISPOL Support toe. Dit gaan lank goed maar bevelvoerders vat nie verantwoordelikheid nie en ek word oral heen gestuur en na almal se meetings en al die VISPOL-hoof klaers kom na my toe. Ek vat die hele VISPOL se druk op my, operasionele planne, SCCF meetings, operasies, al die pligte van VISPOL Support.

Maar mens doen wat jy moet doen. Ons kry weer ‘n nuwe bevelvoerder. In tussen is die HRM-hoof verplaas en hulle sit weer sonder ‘n HR-hoof. Ek vat ‘n kans en vra die stasiebevelvoerder om my te skuif. Sy doen dit dadelik want sy hoor toe provinsie wil iemand stuur en sy soek haar nie en AO lan en ek terug by HR. Ek werk lekker. Ons begin met indiensnemings en dit gaan rof ek werk so baie oortyd dat ek later ‘n volle 54 dae rusdae het ons het begin 10:30 tot 14:00 of 15:00 dan kan ons huis toe gegaan. Daar was ‘n dame by HR wat my al van die eerste keer baie moeilikheid gegee het en net aangegaan het daarmee. As ons by die toets sentrums kom sou ek gewoonlik almal groet en myself voorstel en dan begin met onthou ons het nie almal maklike vanne nie dan gee ek my van want min kon my van uitspreek, dan sê ek indien ek dalk iemand se van verkeerd uitspreek steek op jou hand dat ons die uitspraak reg het, ensovoorts. Dan het die dame vir hulle gesê bly stil dan lag almal. Sy’t alles gedoen om my te verneder.

Ons het tatoeëer merke gekyk maar soos voorskrif sy gaan vertel ek laat hulle kaal uit trek,

Een oggend lees ek ‘n naam. En ‘n ou kom vorentoe, so dronk hy kan nie op sy voete staan nie. Hy het ook nie sy ID daar gehad nie. Ek roep toe die psigometris en ons albei sê toe hy kan nie so in die toets sentrum in gaan nie. Ek sê toe nog vir hom hy kan die volgende dag terugkom as hy nugter is en sy ID het ( wat ons nie mag doen nie) maar lets have a hart.

Ek het gewoonlik my kantoor sleutels by die personeel dienste hoof gelos as hul iets nodig het in my kantoor. Ek kom van die toets sentrum af en maak haar deur oop en hier staan ‘n kantoor vol mense ons Support hoof, my personeel dienste hoof en haar personeel, die training hoof en haar personeel en die PEP koördineerder (skuus die afdeling se naam het my nou ontgaan) en haar mense en ‘n

generaal van provinsie ek sê toe ek is jammer en wil loop en die generaal skreeu kom terug “this is about you”

Sy begin my toe van ‘n kant af uittrap en sê ek hoor jy jaag my mense weg by die psigometriese toetse. Ek sê toe nee generaal net as en ek kon nie verder praat nie want sy sê toe vir my ek moet shut up.

Sy begin toe om te sê haar mense het ‘n natuur om rooi oë te hê en ek skud toe my kop in ontkenning want ek dink toe sy sal my vra wat het dan gebeur maar sy gil toe vir my. “You, you don’t shake your head for me that’s why you people got killed and murdered because you treat my people like this”. Ek bly toe maar stil. My support hoof staan daar soos ‘n sout pilaar en maak nie sy mond oop om vir my op te kom nie.

Die einste generaal het eendag vir my op tekkie dag. (Ons SB het gesê as ons ‘n sticker koop dit dra mag ons die dag privaat klere met tekkies dra,) my geroep en gevra waar is my uniform Ek probeer toe verduidelik dis tekkie dag en ons het toestemming sy’t my 10 minute gegee om uniform te gaan aantrek voor sy met my sal praat. Ek moes dit maar doen.

Ek het besluit ek sit ‘n grief teen haar in en al wat ek versoek het was ‘n verskoning voor al my personeel oor sy so met my gepraat het. Na die hele proses deur tot stap vier is daar besluit dat sy moet jammer sê sy’t botweg geweier en Management het net gesê hul kan nie ‘n generaal dwing om om verskoning te vra nie.

Een ding is verseker dat tot die dag wat ek verplaas is weg van Middelburg af het sy nie haar voete weer by ons stasie gesit nie.

Maar moet ook sê van daar af is daar gekom vir my.

In 2016 word my seun in Middelburg gehijack. Ons was nie tuis nie hulle het hom beseer so erg hy’t ‘n hengse klomp steke gekry soos hul hom met ‘n bottel skerf gesny het.

Sy kar is gevat, sy foon en laptop want hy was op pad van sy sussie se boyfriend se huis na ons huis.

Liewe genade toe ek my oë uit vee wil hulle my aankla vir regsverydeling oor ek hom voor gesê het watse verklaring hy moet gee. Ek was 200 km weg van die huis af op daai stadium. Ek het wel vir die kinders gesê waar die kar se papiere was en sy laptop en foon bokse want die stasie gaan nie so saak vat as hulle nie al die info bring nie. Die SB wil my aankla. Hulle bly sê my kind jok. Ek neem hom toe staatsaanklaer toe en sê toe as hy drooggemaak het laat hy betaal maar hulle wil my nou bykom deur my kind. Ek sê toe ook hulle moet die footage trek want daar was toe nou ‘n wag wat gesê het my kind was na 01:00 daar verby en die footage wys toe hy is na 23:00 daar verby. Ek sê toe ook kry die footage van die hospitaal en die stasie. Die staatsaanklaer het toe my kind ondervra en gesê sy tydlyn stem 100% ooreen met die footage en sy’t geweier om te vervolg. Nodeloos om te sê hulle het weke gevat om goed teen my en my kind te kry en intussen het drie regte skelms weggekom. Dit was top van bespreking in SCCF. Toe daai stof gaan lê begin daar spesiale dienste, ons by Support moes een week binne en een week buite werk.

Ons werk die een week buite. Op een of ander onverklaarbare rede het ek die dag nie my vuurwapen aan nie. Ons patrolleer en daar kom ‘n roof in aanvang in. Ek besef ons is naby ek sê ons gaan bywoon ek draai om en haas na die toneel. Hul gee inligting deur, vyf verdagtes moontlik drie wapens. Ek stop op veilige plek en nader die gebou. Net na ek stop kom die aanklagtekantoor klagte bakkie en gaan stop aan die oorkant van die pad onder ‘n boom. My crew panic en ek sê vir haar bly in die kar en kry “back up” ek neem haar vuurwapen en nader die gebou.

Ek het die Hostage en Suicide prevention kursus gedoen maar was nie ‘n aktiewe negotiator op die stadium nie maar mens verleer mos darem nie. Ek probeer met hulle kontak maak. Dit is stil. ‘n Paar sekuriteit voertuie daag op en die een kom vra waar kan hul help. Ek vra toe hulle moet asseblief vir my ‘n oog op die deur hou as ook alle ander uitgange en dan die hoeke cover.

Ek het later gewonder hoe ek dit sou kon doen sonder hulle. Ek praat met die booswigte hul respond nie veel nie.

Dit was ‘n onwettige internet cafe met die gevolg is mens weet nie hoeveel panters, werkers of skelms daar is nie. Ek kom op ‘n veilige uitkyk na die voordeur en laaaang storie kort ek “manage” om hulle uit die gebou te laat kom. Steeds weet ons nie wie is besoekers, werkers of skelms nie. Die sekuriteit man kom eerste uit. Ek laat hom na my veilig beweeg en ek gee toe instruksies dat almal een vir een moet uit beweeg hande in die lug en soos hul uitkom in dieselfde posisie op hulle mae lê. Met die kom die

hele polisiemag daar aan en ek hoor hoe span hulle hulle R5 gewere agter my en ek besef as een nou per abuis skiet is ek die eerste een wat hulle tref. Ek lig my hand en sê geen persoon mag skiet nie en almal bly presies op hul plekke tot ek sê hul kan beweeg. Ek neem die sekuriteitswag om vir my al die werkers en panters te identifiseer en die oorblywende vyf wys hy aan my uit as die skelms. Met die kry die klagte manne lewe en hulle neem die vyf na hulle bakkie. En sewe soorte hel bars los. Al wat ‘n polisieman is beweeg in die perseel in geen een worry of hulle bewysstukke vertrap of wat nie. Ek loop in die gebou in en sien in die kantoor die geld laai met geld in lê oop. My crew toe darem ook al by my. Ek gee die toneel oor aan die speurder en sê vir hom as LCRC daar kom moet hulle my bel ek neem

toe die laai met die geld,(ek was eenhonderd persent seker dat die geld nie meer daar sou wees as ek dit daar sou los nie) ek gaan dit inhandig in die SAPS 13 hulle moet my bel ek sal die toneel kom uitwys waar ek die geld gekry het. Ek en my crew ry en ons handig daai geld in was so net oor die R15 000.00.

Die volgende dag toe ek aan diens kom is daar ‘n diefstal saak van daai bedrag teen my gemaak. Ek sê vir hulle dit is ingehandig die volgende dag is die bedrag op die stelsel verhoog na R30 000.00.

En ek weet die spul het hulle mes in vir my en hier moet ek weg kom. Ek sukkel toe al vir ‘n jaar om ‘n verplasing te kry. My seun sukkel met Mental Health en ek ry toe al op daai stadium een keer ‘n week met hom Pretoria toe of na die sielkundige of na die psigiater.

‘n Kollega wat op die toneel was het vir my gesê wat ek die dag daar vermag het was prysenswaardig ek moes ‘n toekenning kry vir goeie week maar wat kry ek ‘n diefstal klagte.

Hulle het ‘n wapen en twee BB guns by hulle gekry. Twee van die beskuldigdes was uit op parool en is dadelik weer terug tronk toe en die ander drie het al drie erkennings gemaak van ander besigheids rowe en almal het ook rekords gehad.

Ek glo tot vandag ek was op die verkeerde tyd op die verkeerde plek en dat van die polisiemanne saam die rowers gewerk het want hulle optrede die dag en daarna was net abnormaal. Ek het vir die speurder op die toneel gesê dis ‘n onwettige dobbel perseel die eienaar en panters moet aangekla word en dis hoekom ek die geld vat as bewysstukke. Die volgende dag is ‘n docket teen my niks teen die panters of die eienaar nie en die geld is aan die eienaar terugbetaal wat hy gemaak het op die onwettige dobbel perseel.

Wat ‘n stryd konstant loop ek teen ‘n muur vas. My provinsie keer goed maar die probleem is Gauteng. Ek het ‘n vriendin wat op daai stadium ‘n generaal geken het by Gauteng en sy praat met hom. Ek het in my aansoek gesê ‘n kantoor by personeel dienste. Dit gaan nie goed met my kind nie en ek is moedeloos. Op daai stadium het ek al vertoë ingesit oor my verplasing want Gauteng keur dit toe af. Op die 28ste Junie kry ek drie oproepe, een van my vriendin wat sê die generaal se hy kan my nie help nie. Die tweede ‘n luitenant-kolonel van die Tswane-distrik wat vir my sê dis nie aanbeveel nie en ek vra haar asseblief lees my vertoë. Sy sê hulle het. ‘n Derde oproep van hoofkantoor personeel dienste hulle kan my nie plaas nie. Ek is moedeloos en in trane my seun huil saam met my. Hy gaan daai dag saam met vriende Inni Bos fees toe. Ek bel hom drie keer om te hoor of hy Okay is want ek weet hoe ontstel dit hom as sy aa hartseer is.

My seun kom na Innie Bos terug en ek sien sy gemoed is nie goed nie.

Die jare het aangestap en die jong konstabel van 1986 tree op 30 Junie 2023 af as ‘n luitenantkolonel. Die werk gaan aan en ek kyk of daar nog iets is wat ek kan doen om verplaas te word. My seun verjaar 10

Julie en ons het ‘n heerlike ete aan. Op die 11 Julie toe ek na werk by die huis kom 13:00 die middag vind ek sy lewelose liggaam. Hy’t sy eie lewe geneem.

My vriendin van van Gauteng bel my en ek sê vir haar ek hoop die polisie is nou happy want vir ons belange voel hulle ‘n veer

15:00 op 11 Julie bel een van my kollegas en beste vriend my en sê, Estelle ‘n kontak van provinsie het hom nou net gebel en vir hom gesê my verplasing dokumente is so pas ontvang my verplasing Lyttelton toe is goedgekeur. Toevallig gedateer die volgende

dag. Ek glo tot vandag hulle was bang ek maak golwe en die brief gedateer 10 Julie. Ons almal weet dat daai ou briefie ‘n hele tyd en maande neem voor dit by die plek van oorsprong uitkom.

Ek het twee weke om my verplasing uit te voer. My hart en my siel was net nie meer in wat ek doen nie. Die polisie het my in klein klein stukkies gebreek.

Op 30 Junie 2023 gaan ek op vervroegde pensioen want ek het net gevoel ek het nie meer daai commitment om die polisie dame te wees wat alleen die kaal, sielsieke pasiënt of die dronk skellende man te kan hanteer nie. My moed en gemoed my, siel is stukkend.

Hierdie is maar ‘n klein deel van my pad. Maar wat die grootste inpak op my menswees gehad het. Lyttelton en sy mense was goed vir my. Ek het daar een van die beste bevelvoerders gehad. Maar as mens se vlammetjie geblus is, is dit tyd om te gaan.

Van 2011 tot met my aftrede was die polisie nie meer vir my nie. Dit was ‘n gedurige stryd. Die Suid-Afrikaanse Polisiediens het my gefaal.

Estelle van Schalkwyk

MINISTER VAN POLISIE OOR DIE MOONTLIKE HERINSTELLING VAN SPESIALE EENHEDE

Brig. (afgetree) Fanie Bouwer

Die minister van polisie, Bheki Cele, het vroeër vandeesweek in 'n toespraak erken het die ANCregering en die polisie nie presteer het soos verwag nie en dat die spesiale eenhede nooit ontbind moes gewees het nie. Hy het ook aangedui dat van die eenhede weer heringestel gaan word. Sy uitspraak dui natuurlik daarop dat hulle die wiel wil ontwerp.

Daar is natuurlik niks fout daarmee om 'n (kolossale) fout te erken nie. “But the proof is in the pudding.” Ek moet net hier byvoeg dat die minister van polisie in 2015 ook dieselfde geluide gemaak het. Die tyd sal egter leer.

Jonny Steinburg - destyds van UK - het destyds as volg hieroor geskryf:

"Now it is broken, and who knows whether it will ever work again".

Ek dink die rede hoekom Steinburg dit gesê het, is bloot omdat dit uiters moeilik is om eier wat op die grond geval het, terug in die dop te kry.

Die destydse ‘desentralisasie' van hierdie eenhede na polisiestasies het nié die bedoelde uitwerking gehad nie. Dit het eerder gelei tot die verlies aan gespesialiseerde ondersoekvermoë binne die SAPD.

Dit is omdat ondersoekers van gespesialiseerde eenhede kundiges word in die identifisering, verstaan en oplossing van spesifieke misdaad tipes. 'n Professionele etos ontwikkel binne sulke eenhede waardeur beamptes lesse en ervarings kan deel en mekaar kan raadpleeg vir advies.

Spesialis ondersoekers ontwikkel inligtingsnetwerk en raak vertroud met die opkomende en veranderende modus operandi van misdadigers of netwerke. Hulle was dus in staat om vinnig hul spesialiskennis en vermoë te mobiliseer om moontlike sensitiewe misdade soos moord, verkragting of meer komplekse sake soos korrupsie of georganiseerde misdaad op te los.

Deur spesialispersoneel oor 'n groot aantal polisiestasies te versprei, het die voordele van spesialisasie verdwyn.

Op stasie vlak het speurders wat gespesialiseer het in die oplos van verkragting, kindermishandeling of korrupsie, byvoorbeeld hul ondersteuningstrukture verloor. As gevolg hiervan het baie ervare speurders hul netwerke verloor en is hul kundigheid onbenut gelaat.

Verder het die SAPD die institusionele geheue en vermoë verloor om hierdie kapasiteit te behou en te herstel.

Vir doeleindes van hierdie artikel, is dit nodig dat ek so twee dekades plus moet teruggaan op die geskiedenis van die ontbinding van eenhede onder leiding van die nasionale polisiekommissaris Jacki Selebi.

'n Aantal belangrike gespesialiseerde eenhede is in hierdie tyd gesluit, waaronder die Narkotiese Buro (SANAB) en die interne eenheid teen korrupsie. Enkele nie-belangrike eenhede was behou.

Die funksies van eenhede soos SANAB en die voertuig misdaadeenheid is by ander ingedeel. Eenhede soos moord-en-roof en taxi-geweld is by ander eenhede opgeneem. Slegs die eenheid vir gesinsgeweld, kinderbeskerming en seksuele misdrywe en die veediefstaleenheid het hul status behou.

Die herinstelling van veral sekere spesiale eenhede is dringend noodsaaklik. Ek wil kortliks net na vier verwys.

Moord-en-roof

Die oplos syfers vir moord het so laag gedaal as tussen 10% en 15%. Dit is 'n onaanvaarbare situasie, veral gesien in die lig van die feit dat 70+ moorde per dag Afrika in Suid-Afrika tans gepleeg word, wat 'n groot verleentheid vir die regering is. Mens dink ook aan die gruwelike plaasmoorde wat sonder ophou in SA voorkom. Die gewone speurders by polisiestasies kom eenvoudig nie die mas daarmee op nie.

Bheki Cele het onlangs sy frustrasie uitgespreek oor die hardnekkige toename in transito-rooftogte (‘CIT'), met kwartaallikse voorvalle van tussen 60 en 70 wat aangemeld word. Ook met hierdie soort misdade sukkel die stasie speurders.

SANAB (Suid-Afrikaanse Narkotiese Buro)

In die lig van Suid-Afrika se buitengewone dwelmprobleem wat al groterwordend raak, is dit ondenkbaar dat daar destyds besluit was om hierdie eenheid af te skaf. Dit is georganiseerde misdaad met 'n buitelandse invoerkomponent.

Taxi geweld-eenheid

Die probleem in taxi geledere was erg onderskat. Hulle is vandag 'n buitengewoon radikale en gewelddadige groep, in Engels al beskryf as "a law on their own". Die tientalle sluipmoorde - veral in KZN en Gauteng - word deur hulle in opdrag gepleeg.

Met die sluiting van hierdie eenheid, was die motordiefstal probleem in Suid-Afrika ook heeltemal onderskat.

Die probleem is endemies, met voertuie wat ewe gemaklik hier gesteel en oorgrens vir kliënte gesmokkel word.

Om af te sluit: alhoewel min. Cele se uitspraak deur die burgers van die land verwelkom sal word, is ek nie so seker of die senior bestuur van die SAPD dit in die praktyk sal kan laat slaag deur die regte dinge te doen nie. Die kardinale vraag natuurlik is of daar geskikte, opgeleide lede/offisiere is wat net so effektief sal wees as daardie van die formidable eenhede van ouds?

Ek haal hier onder aan 'n artikel van Jonny Steinburg op 29 September 2012 met die opskrif "CRISIS IN POLICE" wat insiggewende agtergrond gee tot Jackie Selebi se planne - planne weliswaar van 'bo'', soos die artikel inderdaad suggereer.

(Jonny Steinburg: Author and scholar. Works at the Institute for the Humanities in Africa, University of Cape Town).

States rot slowly, invisibly. You do not see it happening. Until, one day, years down the line, a crisis erupts, the capacity that once would have dealt with it is long gone, and all hell breaks loose.

This is one of the many stories behind Marikana.

The genesis of the catastrophic policing witnessed on that day lies 12 years back, at the moment the ANC took control of the police. By this I mean the day the ANC first felt comfortable enough to install its own man as police commissioner.

Until then, the ruling party was sufficiently wary of the police to hold them at arm’s length.

It was especially suspicious of the organization’s intelligence and detective functions for it did not control them.

It confined police intelligence work to narrowly criminal matters and it starved the detective service of resources and prestige. But nor did it meddle much in how these institutions were run.

In sending Jackie Selebi into the police in 2000, Thabo Mbeki signalled that the holding pattern was over; it was time for the ANC to take control.

After all, the capacity to gather covert information and investigate malfeasance are powerful tools; no self-respecting Machiavellian would allow them to lie idle for long.

When he arrived at police headquarters, Selebi looked at the detective service and saw a myriad specialized unit: one dealt with drugs, another with serious violent crimes, still another with diamonds, another with crimes against women and children, and yet another with corruption inside the police.

He did not like what he saw. All of these units were so many pockets of power he could not see into or control. And so he disbanded them and scattered their personnel into police stations.

Selebi probably believed he was doing good. Police stations, after all, were the grassroots institutions that served ordinary people. They were surely the ones that should get the expertise.

But, in the final instance, his motivation was control: he did not like the idea that covert operatives and detectives might work in units into which he could not shine a light. It made him nervous.

And so he set about destroying an organization. Units that had become skilled at specialist work disappeared.

Their personnel were sucked into police stations and allocated dogs ‘body tasks, their expertise unutilized. Carefully calibrated networks of professionals that once cooperated were torn apart.

Senior police officers who knew better helped Selebi implement his destructive plan.

He was the boss now, after all, and if you wanted to keep dancing it would have to be to his tune.

South Africa’s public order policing expertise was among the casualties of this restructuring.

The unit’s personnel were distributed into police areas and thus lost their esprit de corps. Its staff levels were halved.

And its remaining people were allocated work that had little to do with their dedicated training.

Selebi in quick time decimated a vital policing capacity.

Then Selebi was thrown out and Bheki Cele arrived.

To his credit, he recognized the mess his predecessor had left and promised to rebuild the detective service. But he was distracted by another task.

More a warrior than a civilian, he failed from the start to distinguish between soldiering and policing.

He believed his job was to mow down an enemy. He poured his time and energy into building a new institution trained to use deadly force to apprehend a lethal foe.

This new institution was called the Tactical Response Unit, the very same one that confronted the miners at Marikana.

By the time August 16, 2012 dawned, the police’s capacity to manage volatile crowds was a shadow of what it had been a decade earlier.

Instead, it had a brand-new capacity one primed for warfare, not for angry and violent civilians. The result was a massacre.

What is the moral of this tale?

At first glance, it is a story of two men blinded by arrogance: men who did not know what they did not know.

On closer inspection, it is something more profound. It is about an ANC that has forgotten, or perhaps never knew, that as the ruling party its primary obligation is pastoral.

It is obliged to take good care of the institutions it has inherited because our children and grandchildren will still need these institutions long after we are dead.

In its hunger to turn the police into an instrument of its will, the ANC forgot to treat the institution with care.

In ons misdaad reeks gesels dr. Laurie James die maand oor kuber misdaad en -misdadigers.

CYBERCRIME’S VILLAINS AND THE URGENCY FOR COUNTERACTION BY THE HEROES.

Laurie James (nee) Pieters

Laurie James (nee) Pieters

Does the term "cybercrime" send a shiver down your spine? Unlike other crimes that may seem remote and unlikely, such as robbery cybercrime seems to be a threat that can affect anyone, at any time. Moreover, cybercriminals can target not just individuals, but also businesses, non-profits, or even entire governments and nations. What makes cybercrime even more alarming is that it often occurs without warning, and we may not realize it until after the damage is done.

As businesses shifted to remote work during the pandemic, cybercriminals took advantage of the resulting misaligned networks. This led to a 358% increase in malware attacks in 2020 compared to 2019. The surge in cyber-attacks continued globally, with a 125% increase through 2021, posing a threat to businesses and individuals. Moreover, the spike in cybercrime in 2021 included a significant increase in certain types of maliciousdigital activity, which rose by up to 87%. As a result, losses caused by cybercrime increased from $6.9 billion to $10.3 billion. These trends are worrisome, and the outlook for 2023 is bleak.

No one is immune to cybercrime, as it can target anyone, from individuals to small businesses to entire nations.

However, what exactly constitutes a "cybercrime," and who are the victims of these crimes? What motivates cybercriminals to engage in this illegal activity, and what can we do to prevent it?

Types of Cybercrime

The following is a breakdown of the most common types of cybercrime. Cybercrime involves using a computer to commit a crime, or the computer itself is a target of the crime. However, note that the crimes listed below can take multiple forms. For instance, phishing often leads to identity theft, which is not listed as a separate type of cybercrime:

Hacking:

This occurs when a cybercriminal gains unauthorized access to a computer or network, providing a way for someone to commit a crime.

Viruses:

Similar to viruses that infect humans, a computer virus spreads when the conditions are right. A virus can change how a computer works, alter, or even delete data.

Malware:

This type of software program is written to infect a computer system and cause harm. Malware can take many forms, such as viruses, Trojan horses, worms, spyware, or adware.

Ransomware:

A form of malware, ransomware holds data hostage until a ransom is paid.

DDOS attacks:

Distributed Denial of Service (DDOS) attacks are used to crash or render a computer network useless by bombarding it with traffic.

Phishing:

Often used to target individuals, cybercriminals use emails and URLs to trick people into handing over their login information unknowingly.

Cyber blackmail or extortion:

Emails with threats of blackmail or extortion are becoming increasingly common now that bitcoin is available for payment.

Note that other criminal activities also occur online, such as the sale of illicit information. However, this discussion focuses on those crimes that can be prevented by cybersecurity.

Laurie with Brig. Klaas at the Hawks

What motivates cyber-criminals?

Although the list of types of crimes above is relatively short, they take many forms. Obviously, we have quite a few types of cybercrime to contend with in our modern age. But who does this, and why?

Greed: Greed is definitely one of the main reasons. If hackers can access a database of personal information, like with the Equifax data breach, they can sell that personal information on the black market, and it is then used to send spam or commit identity theft. Cybercriminals can also make money by demanding a ransom for the data they have blocked, or the payment they demand in a blackmail email.

Make a Statement: On occasion, cybercriminals are driven by a desire to make a political or social statement. Hackers might take down a site or network to make a statement, or they might make hacked documents public, as with the Panama Papers.

Ego: Sometimes they are driven only by ego and a need for status.

Entertainment: Many hackers are driven by a selfish desire to be entertained by the destruction they can cause.

Challenge & Curiosity: Some hackers are driven by their curiosity and the challenge of hacking into a specific target.

Espionage: Nation-states or corporations may carry out cyber-attacks to steal intellectual property, sensitive data or classified information from other countries or competitors.

Revenge: Some cyber criminals may carry out attacks to seek revenge against individuals or organizations that they perceive as having wronged them or someone they know.

Ideology: Hacktivist groups may carry out cyber-attacks to promote a particular ideology or agenda. For example, groups like Anonymous have targeted government organizations and corporations to protest against issues like censorship and corruption.

Thrill-seeking: Some cyber criminals may engage in these activities simply for the thrill of it, seeking the adrenaline rush that comes with successfully hacking into a system or stealing sensitive data.

Cyber-espionage: This is a form of cybercrime where individuals or groups steal sensitive information or data with the intent of using it for their own purposes or selling it to others.

Cyber-warfare: Nation-states may engage in cyber warfare by launching attacks on other countries' networks or systems to disrupt or damage their infrastructure, military operations, or economy.

In conversation with Col. Swart.

Maintaining cybersecurity has become essential due to the increasing prevalence of cybercrime and its cost to businesses. In 2021, ransomware attacks alone caused approximately $20 billion in damages to companies, and experts predict that the global cost of cybercrime will soar to $7.5 trillion by surge in demand for cybersecurity. professionals who can help combat these attacks. Companies are hiring more and more cybersecurity experts to build and maintain their digital infrastructure and secure their systems against potential threats. In fact, the number of cybersecurity jobs is increasing three times faster than other tech jobs.

According to Cybersecurity Ventures, the global cybersecurity job market has grown by 350 percent, from one million openings in 2013 to 3.5 million in 2021. However, despite this growth, there are still

more than 3.5 million unfilled cybersecurity positions in 2023, with over 750,000 of those jobs in the United States alone. Industry efforts to address this skills gap and prevent burnout among existing cybersecurity professionals are ongoing, but the demand for cybersecurity experts is expected to outstrip the supply at least until 2025. The consequences of not having enough skilled cybersecurity professionals can be severe, resulting in devastating damage to the reputations and finances of individuals and organizations alike. Without adequate protection against cybercrime, businesses and individuals will continue to be vulnerable to attacks, leading to lasting consequences.

Laurie loves horse-riding

Is Cybersecurity the career for you?

Consider exploring a career in cybersecurity if you have even a passing interest in the field. The work isn't all about reacting to and defending against attacks, which can seem overwhelming. Instead, much of the work focuses on prevention. Cybercriminals succeed because people make mistakes: 90% of cyber-attacks result from human error, and data breaches often occur because hackers use weak or stolen passwords.

Another reason to consider a job in cybersecurity is the potential for high pay. The average cybersecurity salary in South Africa is R 990 000 per year or R 508 per hour, with entry-level positions starting at R 382 500 per year and experienced workers earning up to R 9 000 000 per year. In the USA, the average cybersecurity salary is $119,999 per year or $57.69 per hour, with entry-level positions starting at $93,017 per year and experienced workers making up to $164,825 per year.

What are the Top 10 jobs in Cybersecurity

The global cybersecurity market is predicted to grow to $202 billion in 2023.Thisyear, more than 1 million cybersecurity jobs will be available, but less than 400,000 cybersecurity professionals will have been trained by then. Cybersecurity is a fast-growing industry, projected to grow by 11% in 2023 and by 20% in 2025.

If you're interested in pursuing a career in cybersecurity, but are uncertain of where to focus, there are several jobs that will be in high demand in 2023. Here are the top 10 cybersecurity jobs to consider:

1 Chief Information Security Officer (CISO):

A Chief Information Security Officer (CISO) is a senior-level officer who ensures the complete safety of information in an organization. CISOs are responsible for developing and maintaining information security and risk management programs. They're also required to interact with stakeholders and brief them about the organization's information security concerns. Usually, one becomes a CISO after having good experience in a few other cybersecurity job roles.

2 Security Architect: A Security Architect is responsible for designing robust security structures to prevent malware attacks. They perform vulnerability tests and provide technical assistance to other security team members.

3 Cybersecurity Engineer: Cybersecurity Engineers plan security measures to prevent cyberattacks. They're responsible for protecting the organization's networks and data, designing cybersecurity platforms, and collaborating with other teams to maintain overall security.

4 Malware Analyst: A malware analyst identifies and examines cyber threats such as viruses, worms, bots, and trojans to understand their nature. They develop malware protection tools and document the methods to avoid malware threats.

5 Penetration Tester: A penetration tester, also commonly known as an ethical hacker, is a network security consultant who exploits a system's vulnerabilities just like a hacker would. They design new penetration tools and document test results.

6 Computer Forensics: Analyst Computer Forensics Analysts work on cyberattack cases to gather digital evidence and retrieve data. They work on recovering deleted, manipulated, or stolen data.

7 Application Security Engineer: The application security engineer creates, implements, and maintains the security of a company's applications. They design and implement policies that protect against both internal and external threats.

8 Cloud Security Specialist: Due to the increased future. Their role is to protect data, systems, and networks from cyberattacks by analyzing threats and vulnerabilities, implementing safeguards, monitoring networks for intrusions, and overseeing compliance with regulations.

9 Database Administrator: A database administrator manages and monitors the database, ensuring data protection and security of the data in the database. They're responsible for designing, creating, and maintaining the database. This role is vital for the smooth functioning of any organization.

10 Incident Manager:An incident manager is responsible for managingand resolving incidents. They're called in when an incident arises, and they're the ones who will fix it. The most important aspect of this job is that they need to be able to handle all kinds of situations, which means they need to be able to think on their feet. The demand for cybersecurity professionals will only continue to rise.

Laurie James (nee) Pieters

Pursuing a career in cybersecurity can lead to a challenging, rewarding job, with many opportunities for growth.. Whether you're interested in ethical hacking, network security, or information security management, there's a cybersecurity job out there for you.

Cybersecurity Hiring trends for 2023

Cybersecurity experts indicate the following cybersecurity hiring trends in 2023. Cybersecurity pros predict that: job demand will remain high, more women will land jobs in the industry, and that upskilling will be at the top of mind for both employees and employers.

In conclusion, cybercrime is on the rise, and the economic motivation of cybercriminals is driving them to become more sophisticated and organized. With the increasing number of cyberattacks, the demand for cybersecurity professionals has increased significantly. The skills gap in cybersecurity has become a critical concern globally. The lack of skilled cybersecurity professionals is causing a shortage of talent and increasing the risks of cyberattacks. Therefore, there is a significant need for trained cybersecurity professionals who can combat cybercrime.

In response to this growing demand for cybersecurity professionals, there are many opportunities available (including but not limited to those discussed in this article) for individuals looking to pursue a career in this field. The cybersecurity industry is expanding, and there are various job roles available. These job roles require a range of skills and knowledge, and individuals with the right qualifications and experience are in high demand.

Therefore, with the right training and education, individuals can take advantage of the opportunities available in the cybersecurity industry and contribute to making cyberspace a safer place for all.

reliance on the cloud, cloud security specialists are in high demand and will remain so in the C Y B A

ABOUT THEAUTHOR: LAURIE JAMES (NEE) PIETERS

James (nee) Pieters is an accomplished Offender Profiler and Forensic Criminologist with extensive expertise in intelligence and over 15 years of practical experience. Holding a Grade A Certification from the Private Security Regulating Authority of South Africa, Laurie's specialization spans violent and sex offenders, along with a recent focus on financial and cybercrime.

Laurie James (nee) Pieters

Her credentials encompass a Specialist Degree in Offender Profiling (Cum Laude, UNISA), an Honours Degree in Criminology, and various local and international certifications, including Disaster Management from Stanford.

Laurie has played a pivotal role as an expert witness in numerous criminal trials, including those held in the High Courts of SouthAfrica and Specialised Commercial Crimes Courts since 2011. In 2017, she relocated to Botswana to found and become the Managing Director at African Cyber Security, directing her efforts towards cybercrime prevention and awareness programs. Her approach uniquely combines social science, psychology, intelligence analysis, and criminology.

In 2018, Laurie founded at Cybareti Consulting Services (Pty) Ltd where she assumed the role of COO. In 2022 Cybareti North America was established with two Canadian based partners, as was Cybareti Group, , headquartered in Paris, France, where she assumes in the same function. In 2023 Cybareti (Pty) Ltd was established in South Africa where she is the CEO.

Laurie's commitment to knowledge sharing shines through her training initiatives. She has provided training to several esteemed organizations, including the Global Counter Terror Institute, Directorate for Priority Crime Investigation (DPCI), the Bankers Institute of Botswana (Anti-Money Laundering training), MASCOM in Botswana (specialized anti-fraud training), and Stepping Stones International (Forensic Report Writing training). Laurie's collaboration with the National Freedom Network has furthered her work, training NGO's and enforcement agencies such as SAPS, DPCI, and the National Prosecuting Authority in matters related to cyber-trafficking and OSINT.

Laurie is recognized as one of the Top 50 Women in Cyber Security in Africa by WICA and a Top 3 Cyber Influencer. Additionally, she is an accomplished author and media contributor, cementing her status as a leading authority in criminology and cyber security.

HET JY GEWEET?

Via Marcia du Pont

In die konsentrasiekamp, meer as 100 jaar gelede, sit Anette Marais op ’n stomp en skud die stof van haar verslete klere af.

Rondom haar sit die groepie bekende gesigte van moeë vrouens. Net ’n paar tree verder is die hoë draad van die konsentrasie kamp. Sy slaan haar Bybel oop en begin lees. Sy het in die donker ure van die nag geworstel met God en Hom gesmeek vir ʼn boodskap om hierdie vrouens te bemoedig, want wie weet hoe lank nog..!!

Anette lees die woorde van Matt 10:29 – “Is twee mossies nie vir ’n sent te koop nie, en tog sal nie een van hulle op die grond val sonder die wil van julle Vader nie.” Terwyl sy besig is om hierdie woorde te lees, kom sit daar ’n vaal klein mossie op haar skouer.

Die groepie vrouens staar in verbasing na wat voor hulle gebeur, en so word die mossie, die teken van hoop in die onmoontlike omstandighede van die konsentrasie kamp in Bethulie.

Dit was fantasties om in die maande wat volg te sien hoe die mossies van Bethulie ’n baken van geloof en hoop word vir hierdie vrouens.

Op 21 Mei 1902 was die oorlog verby, Anette het op pad terug na haar huis gestop by ’n vrou met invloed en haar vertel van die mossie-boodskap, sy het dit weer oorvertel en genl. Jan Smuts het in 1923 die mossie op die land se kleinste muntstuk (kwartpennie) laat verskyn.

Amper 80 jaar later sit Jak de Priester in ’n park in Londen. Sy geld is op, hy kry nie werk nie, hy mis die meisie van sy drome en sonskyn en biltong. Hy slaan sy klein silwer Bybeltjie oop en lees die “mossie” boodskap en bid vir die soveelste keer vir werk!

Vroeg die volgende oggend lui sy telefoon en dis die oproep waarvoor hy gewag het, hy spring op die eerste trein en begin met ʼn lang dag se onderhoude. Moeg maar gelukkig en met ’n permanente werk klim hy weer laatmiddag op die trein.

Toe hy inklim sien hy ’n muntstuk op die vloer lê, hy tel dit op, en daar op ’n trein in Londen hou hy ’n Suid-Afrikaanse 1c in sy hand, met ’n mossie agter op. Hy vertel dat die wêreld rondom hom gaan stil staan het, dat hy besef het dat God daar by hom op die trein is en dat gebed sy waarborg is in hierdie stukkende wêreld.

Vandag ’n paar jaar later, skud ek my beursie uit. Ek sit ʼn 1c neer vir my vriendin met borskanker, nog ʼn 1c vir huwelike wat sukkel, ’n 1c vir iemand na aan my hart se werksomstandighede, vir enkel ouers en weduwees, en ek besef die mossie boodskap is dalk net een versie in ’n dik Bybel, maar ’n

Almagtige, liefdevolle God staan agter dit!

Here, dankie, dat daar altyd hoop is. Dankie, vir bakens langs die pad wat ons help om geduldig te wees, terwyl ons wag vir U, om op die perfekte tyd ons omstandighede te verander. Gister terwyl ek vir my kliënte sit en wag en ek dieselfde boodskap vir my vrou gestuur het, het drie mossies op my voertuig se voorste "bushbar" kom sit en het ek dadelik geweet ons Koning praat met my om my gerus te stel.

Daar is niemand soos Hy nie en Hy sal altyd na ons kyk en ons versorg. Hy's net 'n gebed ver. Geseënde "mossie" dag vir jou.

Shalom.

Mag God Homself ook vandag op ‘n besonderse manier aan jou openbaar.

God seën u!

Hou altyd ‘n een sent in jou beursie

FOUR ORDINARY GEORGE CITIZENS.

Dr. Wilhelm van Deventer.

A week ago these 4 men ended up together on one of the rescue teams following the building collapse at 75 Victoria, George, South Africa. Their assigned rescue spot where the sniffer dogs pointed out signs of life ended up being a 6-layer concrete slab of about 3.5m top to bottom. With their assigned Metro and back up teams, these guys took on the job to create a big enough rescue hole, using jackhammers, angle grinders, diamond tip drills and hydraulic metal cutters and when that did not work, their bare hands and buckets. The hole was so small that only 2 guys could fit at once.

Working on a rotational basis, they got to the first signs of life 3m down the "shaft" after about 12 hours of constant demolition. Alfie managed to free the first of 4 people trapped. The second person could get out a mere 9 minutes later after the hole was made bigger. The real challenge started with the third person who was stuck by the hips and ankles about 1m in from the hole. This rubble breakdown was

handled by Francois and Armand mostly with Jaco and Alfie cleaning up rubble. Dirk Barnard was the assigned light technician and jumped in every now and again to help clean rubble and take a turn on the jack hammer, later in the operation. The last person, who was stuck behind person 3, was about 2.5m in from the rescue hole and had his hips and 1 leg stuck.

Francois and Jaco rotated on 1-hour shifts in 40 ºC temperatures to lie on their sides, breaking debris with a jackhammer. It was confined to between 20 and 40cm gaps between the concrete slabs. What makes this more remarkable is that this was approximately 2.5m in from the rescue hole. This operation alone took 3 hours. These guys don't understand the words tired, hot or impossible... true teamwork and dedication saved precious lives. All 4 people survived the rescue operation and were transported to hospital after Daniel Tilly from EMS assessed them. A very good outcome and 4 normal, working Citizens of George that volunteered, became friends after a marathon rescue mission. All health and safety protocols were managed by the different Metro teams that also rotated on shifts.

Francois and Jaco were the only 2 guys small enough to fit in the cavity. After an emotional goodbye the guys left site on Wednesday morning around 03:00 after a gruelling 19-hour shift, with high fives and fist pumps knowing they saved 4 precious lives. "It was an honour to be of help to the official rescue

From left to right: Armand Swanepoel, Jaco Hanekom, Francois Aucamp en Alfred Baillie. Photo: Deidre Cloete

teams", never underestimate a volunteer, "crazy" and determined enough to slide into building cavities ...they might just surprise you!

MOEDERSDAG

Via Sarie van Niekerk

Mei-maand is Moeders maand. Kom ons kyk hoe ‘n paar van ons dames vanjaar hulle moeders bederf het op hierdie baie spesiale dag.

Wanda Barker:

My ou moedertjie het Dementia en verjaar die 14de Mei, so ek het haar maar op haar verjaarsdag bederf by my haarkapster. Hulle het maar geluister na die nonsens wat sy praat en haar so mooi hanteer, sy verdien om mooi hanteer te word. Sy verdra soveel jare se swaar kry met my korrelkop moeilike polisieman pa, wat net moeiliker raak na pensioen. Ek het die foto vir my pa se suster geneem, want sy gebruik dieselfde haarkapper as ek en verstaan situasie met my moedertjie en ek weet hoe sy my ouma mis, wat sy op 21 jarige ouderdom verloor het en haar pa 13 dae daarna. Ek was toe 15 en my ouma se oudste kleinkind, sy is eerder soos my ouer suster as my tannie en het haar gestremde seun in Covid-19 tyd verloor. Sy was altyd daar vir my deur moeilike tye in my loopbaan en trots op my prestasies, net soos my moedertjie altyd. My tannie het verlede jaar afgetree uit polisie na amper 42 jaar. Ek het haar besoek op Moedersdag vir baie redes, reeds genoem. Ek weet nie hoe lank my moedertjie nog met ons gaan wees nie, dit is moeilik, want dit voel jy moet twee keer afskeid neem van een persoon vir wie jy so bitter lief is. Dementia steel die “original”. Ek bid maar vir geduld, want sy verdien om met deernis en liefde behandel te word. So ek het twee vrouens wat spesiaal is vir my op Moedersdag.

van der Riet:

Die drie generasies My Ma Tannie Poppie (so ken die polisiemanne haar), want sy het altyd vir hulle gebid. My Sussie Naomi Van Zyl, ‘n burgerlike, Ekke en my dogter Anika.

Louisa Fourie Sangeres:

Ek en ‘! Helena Hanekom. Ons het vir haar gaan kuier op Citrusdal, by Ons Huis. Sy word November 90! So ontsettend lief vir haar!

Ilze Swanepoel:

Ek en my dogter met ‘n bike trippie en bederf ete saam met ons geliefdes...(Mosselbaai)...

Mariette

Ek en my enigste dogter en my enigste kleindogter

Maroné Cupido-Van Aswegen:

Martie Marais:

Moedersdag op die plaas in De Doorns by my sussie. Ouma is Freda Prins.

Janine Andrianatos Minnie

Ek, manlief , seun en sy vrou en jongste dogter het ietsie in die Paarl gaan eet. Was ook my jongste se verjaardag.

AO MONICA LOMBARD

Via Danie Terblans

A/O Monica Lombard van Sasolburg hof is oorlede. Nog 'n goeie lid is van ons weggeneem. RIV. Saluut.

HOW THE POLICE USED TO BE RUN

Jan de Klerk | 20 May 2024

Jan de Klerk explains how recruitment, promotion, training and discipline functioned in old SAP. Crime figures in South Africa are raising eyebrows for almost two decades now. With every release of crime statistics, the same questions about SAPS effectiveness and efficiency are raised and the same rhetorical replies about new plans, strategies and commitment are repeated by the minister and his pawns.

On such occasions comparisons are made between the former SAP and SAPS with the former SAP always beating the latter by a head. Given the 80-year bureaucratic structure of the SAP and the less than three decades structure of the SAPS, one should question the fairness of the comparison.

The benchmark for evaluating the effectiveness of the South African Police Force (SAP) was enacted in section 5 of the (repealed) Police Act 7 of 1958;

(a) the preservation of the internal security of the Republic;

(b) the maintenance of law and order;

(c) the investigation of any offence or alleged offence; and

(d) the prevention of crime.

To meet these expectations the SAP, which was established in 1913 has developed and evolved over a period of 80 years. The result was a remarkable effective organization given the toxic political environment in which it was expected to perform its mandate.

Recruitment

Before 1947 the South African Police academic admission requirement was standard six but, in 1947 it was raised to standard 10 (Grade 12). Recruits with standard 8 were accepted if they pass the admission tests in advance.

In 1964 the admission requirements were improved to meet the needs of the period. Recruits were required to be between 16 years and 35 years old, be at least 5 foot 6 inches tall and have a breast measure of 34 inches. He had to be free of mental and body defects, be healthy and be suitable for police service and provide proof of good behavior.

Training

In 1947 with the institutional change from SAP Training Depot to the South African Police College, the new syllabus incorporated restrained but crucial academic material. Police training here did not operate in a vacuum. Example, in 1948 Major HJ du Plooy (later commissioner of police) was sent on a three-month policing training course to the United Kingdom

where he had the opportunity to interact with international experts. This type of enhanced international training was quite common before independence in 1961.

In 1960 the University of South Africa adapted a diplomatic course and introduced a three-year Diploma course specifically for South African police officers.

In 1961 South African police training underwent another considerable transformation. Recruits could obtain a senior certificate from Department of Education with a syllabus comprising Afrikaans, English, Common Law, Criminal Procedure, Criminology, Ethnography, Statutory law and Investigation of crime. Training was extended to 12 months.

The instructors were screened and they were assisted by full-time officials from the Department of Education, Art and Science. The following syllabus was followed: Basic disciplinary training that includes parade and ceremonial drill. Also, physical exercise including self-defense, boxing, wrestling, swimming and other physical sports. These sports were aimed to develop restrained use of violence, to prepare recruits for actual attack situations in the field. Musketry and the proper use of various firearms prepared and trained recruits in the dangers of the unique power of the police to take lives.

Academic subjects included Common Law, Criminal law, Criminal Procedure, Investigation of Crime and Force administration, Criminology, Anthropology, community relationships, English and Afrikaans. (only two apartheid laws were fleetingly dealt with, the Group Areas Act and the Mixed Marriages Act – in a total of 30 minutes over 6-month period.)

The law subjects were very specific and targeted on the most common crimes. Very little room for interpretation was allowed. The definition of the different crimes and its elements formed an important facet of the academic syllabus. Individual officers had to identify a crime or offence without hesitation and be able to take corrective action to gain the trust and confidence of the public.

The course focused on a straightforward, holistic disciplined career and lifestyle. The importance of discipline, confidence, expertise and presence were emphasized at every available opportunity during the entire course.

In 1913 police training in South Africa started out as a militaristic styled training facility and was developed and evolved over a period of 80 as a police training college adapted to serve and protect the unique South African demographics. After training, a member of the force constantly attended lectures in order to him keeping up with all aspects of his work.

Promotion

Promotion in the SAP was done after successful submission of promotion exams. The curriculum was prescribed by the commissioner.

The exams were rather intense and few members passed the exam at the first attempt. Participants had to write all eight subjects in the examination period to succeed and the candidates had to write two subjects on a day. In this way the candidates were scrutinized and only the most dedicated and zealous were passed.

Initially (1964) after serving as constable for at least 3 years a member could, with the commissioner’s approval compete in a promotion exam to the rank of sergeant, provided that such a member can only be promoted if he is older than 21 years.

After 2 years as sergeant, he can participate in an exam for promotion to warrant officer. A warrant officer must serve in the rank for 1 year before sitting in an exam for promotion to lieutenant.

A member of the force could reach the officer rank within 10 years. Once a member has reached the officer’s rank, his promotion depended on merit and initiative. Although a chronological log of officers in the different ranks did exist, promotion was decided by an SAP Promotions Board who was guided by institutional needs and resource availability to make rational promotion decisions. The appointment was ratified by the Prime Minister (later the President).

The rationale for promotion was based on work performance, character and suitability to promote the effectiveness of the SAP. Suitability of spouses was included in the selection process. Executive ranks (brigadier and generals) were appointed by the Prime Minister (later President) on recommendation of the Promotion Board and the commissioner of police.

A need for a more professionalized SAP was identified and since the early 1970’s there was a movement towards a theoretical framework to encourage philosophical research into policing with specific focus on the South African context.

The BA Police Science course was initiated at the University of South Africa. Many members completed the degreed course while a great number continued with an Honors, Magister and Doctorate.

Members, who did not sit for exams, were not promoted. They had to wait until they had eighteen years of service (with a clean behavior record) before they could be eligible for promotion. This method of promotion was often frowned upon by colleagues.

Discipline

Policing requires a disciplined approach so that public confidence and reassurance is maintained. The SAP had a strong discipline code to maintain the integrity of the organization and the laws it maintained. To this effect the rank hierarchy was committed to regular and systematic inspections of all facets in the organization. Every detail of equipment, procedures and human resources were subjected to daily

132

(often three times in 24 hours), weekly, monthly and annual inspections. The primary purpose of management was operational leadership, guidance but most important, thorough inspections. In the event of any contravention of an instruction, force order, regulation of act an immediate investigation was required into the circumstances and the offender had to be identified (not too difficult in such severely controlled environment).

Investigations were held upon discovery of a dent in a police vehicle, a missing firearm cartridge, neglected (including unkept) police equipment and many more. There was no excuse for abuse of government assets – replacement meant wasted resources. Government assets were expensive, policemen came free of charge (!)

The offender was charged and a disciplinary hearing was convened with a commissioned officer presiding and an experienced officer as prosecutor. Due to the thoroughness of the inspections and the detailed investigation the offender was soon convicted. Punishment could be a penalty, reduction in salary, demotion in rank or in severe cases, immediate dismissal. Very few police officers could afford a lawyer to construe a defence besides, representation was an unthinkable sin against the management who were served with blind loyalty and pride. Appeals were allowed but due to the thoroughness very few appeals were successful. Sentences were confirmed by an executive manager, usually with a juridical background at regional level.

The decay set in In 1989 it was clear that a political settlement is needed to solve the country’s unfair racial policies.

"A junior commissioned officer of the SAP, Lieutenant Gregory Rockman went on a crusade to discredit the SAP leadership and focus on perceived discrimination in the SAP. He formed a police union which at that stage was unheard of and illegal. The Police and Prisons Civil Rights Union (POPCRU) was only recognized in 1993 and was as such, an affiliate of the Congress of South African Trade Unions (COSATU). COSATU is a member of the Tripartite Alliance which is an alliance between the African National Congress (ANC), the Congress of South African Trade Unions (COSATU) and the South African Communist Party (SACP)."

Another union, The South African Policing Union (SAPU) was established in November 1993 for the more “moderate” members of the SAP.

The following year a former trade unionist, Sydney Mufamadi became minister of Safety and Security and it goes without saying that the formation of police unions was welcomed in the political arena.

Pressure groups, led by the Tripartite Alliance, discredited and blamed the SAP for all the sins of the ideological alchemists in parliament. Also, every Homeland had its own policing agency, and the eleven police agencies had to be incorporated in one police agency.

It was decided that the police service, as every aspect of society, should reflect the demographics of the country. Soon it was clear that the Alliance cadres destined to manage the new police agency do not have the knowledge or experience nor the discipline to be incorporated into the existing police bureaucracy. It was time to insisted on a complete overhaul of the policing function under auspices of a democratic police for a democratic New South Africa. Negotiators for the New South Africa embarked on a mission to reinvent the policing wheel.

Suddenly the country was saturated with national and international “policing experts” and consultants. The large number of police inquiries, conferences and research projects came with large sums of international donor funds. Developmental aid was brought to bear on a wide front. It targeted many layers of the police organization and to varying degrees it brought political credibility, financial assistance, modern technology and technical expertise to the police agency.

By the mid-1990s the model of community policing, with its emphasis on social partnerships and organisational decentralisation, had become the preferred policing model to replace the SAP.

Confusion and frustration reigns

In 1996 the South African Police Services Act came into being and brought hope for a “democratic” police service.

The functions of the SAPS were enacted in the Constitution (Act 108/1996) section 205 sub-section (3) The objects of the police service are to prevent, combat and investigate crime, to maintain public order, to protect and secure the inhabitants of the Republic and their property, and to uphold and enforce the law.

However, in view of the Bill of Rights, the Police Services Act now leaves important loopholes for police officers:

Section 13.

(1) Subject to the Constitution and with due regard to the fundamental rights of every person, a member may exercise such powers and shall perform such duties and functions as are by law conferred on or assigned to a police official.

(3) (a) A member who is obliged to perform an official duty, shall, with due regard to his or her powers, duties and functions, perform such duty in a manner that is reasonable in the circumstances. This section leaves itself for interpretation and is often used by officers to neglect their function.

Police management, most likely earlier members of the unions, have a snug relationship with the unions. Police training, promotion, conditions of employment and salary increases are now negotiated and agreed to in the bargaining councils.

A police officer has no motivation for improving qualifications as this is no guarantee for promoting his career. They are trapped in the lower ranks of SAPS without any forecast promotion. They also trapped in poverty at the lowest compensation levels for countless years. (This may be a cause for high levels of corruption.)

The training syllabi are registered in line with the National Qualification Framework. As example:

The National Certificate: SAQA Qaul ID 20496 National Certificate for Policing will equip the new police officer with skills knowledge and experience to:

· Balance constitutional and legal rights of individuals with the competence to legally infringe those rights in the service of maintaining a safe and secure society.

Prevent crime by conducting patrols.

Support a criminal investigation by gathering initial information and evidence of a crime and attend to court duties by giving evidence.

· Prioritise and conduct an armed response to reported crimes.

· Conduct a lawful arrest.

· Safeguard, transport and release prisoners in detention.

Conduct oneself in a professional manner that delivers quality service to the community.

Conduct themselves as effective members of a policing team.

Monitor, reflect and improve their own practices.

Very little about the definition or elements of crimes are entertained in the initial training program. There is little interaction or coordination between the five institutions accredited to offer the course, thereby leaving the topics open for interpretation.

The new police officer is left uncertain about his role in crime prevention and would rather do nothing than making a mistake. Even experienced officers are not familiar and current with the laws of the country. Higher levels of education are offered by a larger number of accredited institutions, exacerbating the coordination problem.

Unions are allowed to threaten and influence decision making by grievances and discipline. Union members meet at disciplinary trials and intimidate witnesses. Officers are simply afraid of possible bogus complaints that members of the unions may make against them and the former expire into apathy. Officers do not get any support from their seniors and become the subject of grievances and false complaints themselves.

In periods of conflict with top managers - who usually are not members of the union -mid-level officers must choose between their duty to obey the top managers and their loyalty to the union; usually they choose the latter.

The inspection function of the management has all but disappeared in favour of apathy towards government assets. Besides, lack of financial control has seen police vehicles left unserviceable due to smooth tires, stolen batteries or generally unroadworthy conditions. Conclusion.

Bureaucracy can be effective because it helps organisations run smoothly and effectively. It streamlines processes, bring order to systems and processes, make management easier and encourage training. It also makes the organization predictable and consistent. However, it takes time, experience and effort to develop.

In their wisdom, the police experts and specialists of the 90’s chose to scrap the highly effective 80year-old police bureaucracy wheel. They designed a dysfunctional wheel from scratch to accommodate the country’s new race laws. Most South Africans will agree, the experiment failed. Instead, it would have made more sense to address the policing challenge where it matters – at the spot where the wheel interacts with society. With the benefit of hindsight, it would have been more sensible to fit a new democratic tire on the strong bureaucratic wheel with the prevailing benefits of command, control, discipline and merit. However, this would have interfered with the racial laws of the new regime.

Jan de Klerk, Police Scientist

Sources:

• Levin, Benjamin. What’s Wrong with Police Unions? University of Colorado Law School, 2020

• Gouws, Zirk. SAPS: Interne faktore wat dienslewering beïnvloed, Solidariteit in Nongqai Vol 8 No 4

• Van der Spuy, Elrena. South African Police Reform in the 1990’s : Internal Processes and External Influences, University of Cape Town , 2005

• South African Qualifications Authority, https://www.saqa.org.za/

Die artikel is na PoliticsWeb en na Nongqai gestuur – HBH.

BOEK RESENSIES

Twee nuwe boeke, van Struik Christian Media

Resensent: Belinda van Aswegen

Struik Christian Media (SCM) versprei Christelike boeke aan die meeste bekende boekwinkels in Suid Afrika, insluitende CUM, en verkoop ook aanlyn direk aan die publiek. Hierdie maand gesels Belinda in Skrywers & Boeke oor twee nuwe dagstukkies boeke, wat vars gepars en nuut op boekwinkels se rakke is.

• Sarah Young: Jesus Luister Dagstukkie gebed vir vrede, vreugde en hoop. (Verdiep jou verhouding met Jesus, die EEN wat met liefde na jou gebede luister).

Baie van ons wil graag bid maar weet nie waar om te begin nie. In Jesus luister, leer ken jy die Hoorder van gebed, en begin jy swem in die see van Sy liefde. Sarah Young neem die leser op ‘n reis deur gebede en bring jou weer op ‘n plek waar jy Sy teenwoordigheid ervaar. Elke gebed het Skrifverwysings wat jou weer teruglei na die Woord. In die geloofsreis waarop die skrywer haar lesers neem, ervaar die leser vrede en vreugde en nuwe hoop deurdat daar orals skrifverwysings en toepaslike bybelversies te lees is. Of jy nou al jare lank bid of nog nooit regtig gereeld gebid het nie, sal die boek jou help om die EEN wat gebed hoor te leer ken op ‘n hele ander vlak. Die boek sal vir jou ‘n lewensverandering teweeg

bring soos jy nader aan Jesus beweeg, en jou verhouding met God verdiep. Ek beveel Sarah Young se boek, en die Engelse weergawe daarvan, sterk aan.

Dit is ‘n moet-lees boek en help die leser op daagliks stiltetyd te hou, en skep baie geleenthede vir nuwe hoop en blye verwagtinge. Jesus Calling het vir my gemaklik gelees, en daar is nie hoë- of onverstaanbare taalgebruik in die boek nie.

• Sarah Young: Jesus Calling, Devotions for every day of the year (Enjoying Peace in His Presence)

In Jesus Calling, a 366-day devotional, you are invited by the author Sarah Young to come and experience the Presence of God. You will hear His voice clearly when Jesus Himself is speaking with you directly to you-when He encourages and comforts you, while reassuring you of His endless love at the same time. Based on Jesus’ own words of hope, guidance and peace, ‘Jesus Calling’ will help you to spend more time in His loving presence, increasing your intimacy with Him.

Both these beautiful hardcover devotional books are available at most well-known books stores, including CUM bookshops.

‘N VRYSTAAT DONKIE IS ‘N WONDERLIKE DING.

Henning van Aswegen

Hierdie maand se storie is spesiaal vir ons kleiner lewers. Ouma, oupa, mamma, of self ousus of ouboet. Oor hierdie heerlike storie laat weet die skrywer as volg: Geskik vir die leesgroep 7-12 jaar

Uit Vrystaatstories wat deur Naledi gepubliseer word

Voorafbestellings: https://naledi.co.za/product/vrystaatstories/

‘n Vrystaatdonkie is ‘n wonderlike ding! Henning van Aswegen

“Waar was jy vanoggend, Geronkie?” raas Mossieman ongeduldig. “Ek soek al die hele oggend na jou.”

“Jammer, Mossieman, ek was by my skelm prokureur in Virginia, daar langs die magtige Sandrivier waar die likkewane bly en wei. Die riviertjie se sonstrale was juis vanoggend vroeg so mooi deur die dou en die ryp.”

"Wat het jy en jou skelm prokureur bespreek, Geronkie? Jou manewales, kaskenades en koeterwaals in belang van jou mede-Vrystaters? Of jou eie skelmstreke?

“Nee-wat, Mossieman, ek voel maar net daar word rassediskriminasie en apartheid teen ons donkies toegepas, toe besluit ek om iets aan die saak te doen. Toe gaan sien ek maar my prokureur op die dorp, agter sy groot lessenaar, langs sy duur motor. Gewoonlik werk hy net met veediefstal deur sy eie familie, maar hy het ingestem om my saak te neem. Ek gaan die korrupsieregering dagvaar.”

“Wat het dit met jou prokureur te doen, Geronkie? Het jy huismoles?” Aitsa, Geronkie! Weet jy mooi wat dagvaar beteken? En vir rassediskrimaninasie nogal. Wie diskrimineer teen wie?” verneem Mossieman guitig.

“Perde, Mossieman, perde. Die perde en muile diskrimineer teen ons nederige Vrystaatse donkies, met behulp van die regering. Mens kan nooit muile vertrou nie.”

“Foeitog, Geronkie, my ou maat. Kom sit hier op die klip, langs my onder die groot ou populierboom. Dan drink ons ʼn koppie regte-egte boeretroos en ons eet vars boerbeskuit. Dan vertel jy my alles. Stort jou hartjie uit, Geronkie, moet niks uitlaat nie. En wees eerlik.”

“Wel, Mossieman,” vertel Geronkie met ʼn emaljebekertjie boeretroos in sy hoef, “dit het alles begin by die HAT.”

“Die HAT!” kwetter Mossieman verbaas. “Is dit wat jy lees? Ek dog jy lees net die Kerkbode en die Volksblad?”

“Nee, dit is die HAT wat die probleem is, Mossieman. Alles wat in dieAfrikaanse taal belangrik is, staan in die HAT. Die HAT is soos die Huisgenoot, net vir mense wat kan lees en nie hou van fotos van Amerikaanse aktrisetjies nie.”

“Waarvoor staan HAT, Geronkie? Waarom is jy so kwaad vir hulle?”

“Handwerkboek vir die Afrikaanse Taal. Daar is ʼn grote vir mense en ʼn kleintjie vir die diere van die Vrystaat. Soos ekke. Dit is hulle wat teen ons donkies diskrimineer. Ons voel afgeskeep, soos agtergeblewenes op die Hollandse werf.”

“Ai, Geronkie,” teug Mossieman aan sy boeretroos. “Hoe dan so?”

“Alles wat in die HAT staan, gaan oor perde, Mossieman! Niks word van ons beskeie donkies gesê nie. Hulle ignoreer ons en hulle diskrimineer teen ons! Die HAT sê hy skop soos ʼn muil, maar ons donkies kan ook skop. Maar hulle noem nie eers dat ons hard kan skop nie.”

“Maar dit is darem nie rassediskriminasie nie, Geronkie,” lag Mossieman terwyl hy aan sy boerbeskuit knibbel. "En julle bene is nogal krom om goed te kan skop."

“Dit is! Het Jesus nie op een van my voorvaders deur die Gouehek van die Ou Stad van Jerusalem gery nie? Die HAT noem dit nie eers nie, hy praat net van trou is nie perde koop nie. Hulle sê niks dat donkies ook trou en perde koop nie. Ons het mos ook geld. Van ons Vrystaatse donkies is baie welgesteld. Ons kan ook perde koop!”

“Ek weet darem nie, Geronkie, ek dink julle donkies word wel in die HAT genoem. Hulle sê dat julle ʼn donkie se been afpraat.”

“Wat beteken dit,” vra Geronkie vies. “Ek het dit nie vir my prokureur genoem nie. Wat beteken ʼn donkie se been afpraat?”

“Dit beteken julle donkies praat aanhoudend, sonder ophou, meesal babbeltaal en nonsens. Soos politici en die president van die land. Amper soos om ʼn perd se stert af te praat. Of om 'n dooie jakkals aan't draf te praat.”

“Nee-wat, Mossieman, daarmee stem ek nie saam nie. Ons donkies stamp nie ons koppe twee maal teen dieselfde klip nie. En ons trap nie met ons voete in ons eie broeksakke nie. Dit is waarom ons altyd preek dat twee koppe beter as een is.”

“Maar wat staan nog in die HAT? Waarom is jy so knorrig oor hulle?”

“Hulle sê ons is geweldadig, dat ons brandstigting pleeg en plunder en wettelose diere is. Hulle sê van ʼn donkie kan jy ʼn skop verwag, maar dan komplimenteer hulle die perde. Die HATnoem hulle sierperde, wat met hoogdrawwende bene pronk wanneer hulle aan landbouskoue deelneem en so aan. En dat jy nie ʼn gegewe perd in die bek moet kyk nie. Dit beteken die mense in die Vrystaat gee vir mekaar perde, nie donkies nie. Ek het in my lewe nog nooit in ʼn gegewe perd se bek gekyk nie.”

“Regtig, Geronkie? Foeitog man. Ek begin nou insien waarom jy dink donkies trek aan die kort kant van die stok, dat julle vir die verkeerde boom blaf, dat julle langs die pot mis sit.”

“Probeer jy nou snaaks wees, Mossieman? ” vra Geronkie vies. “Ons donkies blaf nie, man, ons runnik.

En as ons runnik, voel ons pure perd!”

“Wat sê jou prokureur in Virginia, Geronkie? Gaan hy die regering dagvaar?”

“Nee-wat, Mossieman, om een of ander rede wil hy nie. Hy sê ek wil die regering ondergrawe, soos ʼn Trojaanse perd.

“Toemaar, toemaar,” troos Mossieman en sit sy poot beskermend om Geronkie se skouer. “Ek dink nie julle donkies is so sleg nie, Geronkie. Onthou altyd wat die Voortrekkers ons geleer het.”

‘Die Voortrekkers?” pink Geronkie ʼn traan weg. “Wat het hulle ons geleer, Mossieman?”

“Hulle was wyse manne en vrouens, Geronkie, goeie voorouers. Hulle het altyd gesê; al dra ʼn aap ʼn goue ring, bly ʼn Vrystaat-donkie ʼn wonderlike ding.”

Geronkie peins so 'n bietjie oor Mossieman se wyse woorde. "Dankie Mossieman, nou voel ek baie beter. Ek voel sommer pure perd!"

WIE IS HENNING VAN ASWEGEN

Sarie van Niekerk

Omdat hy ‘n gebore-getoë met ‘n skeutjie humorsin is, skryf die

Intelligensiekunde Historikus Henning van Aswegen ook kinderverhale, kontreistories en volksverhale. Sy kinderverhale handel meesal oor die Vrystaat se hartlike mense en interessante diertjies wat hy tydens sy ongebonde grootword jare langs Virgina se magtige Sandrivier teëgekom het.

In Vrystaatstories ontmoet die leser vir Mossieman en Geronkie die Donkie wat die niksvermoedende inwoners van die Vrystaat onderwerp aan avonture en poetse, meesal met onvoorspelbare en humoristiese gevolge. Elke storie en elke skets in Vrystaatstories is oorspronklik, uniek en humoristies – en is geskik vir kinders van 8-80 jaar, insluitende laerskoolkinders.

Kinders leer in die storiereeks om nie ander kinders af te knou nie (bullying); om kinders en diere met respek te behandel, om teen niemand te diskrimineer nie, en nie lelik en afbrekend met ander te praat nie. Selfs die kleinste diertjies in die stories soos Mys die Muis, Spinne Spinnekop en ‘n Dowe Paddatjie word met respek en empatie behandel. In Vrystaatstories word lesers deel van die karakters se koeterwaals en manewales!

Henning woon deesdae as afgetredene en ongerehabiliteerde Vrystater ‘n klipgooi van Strand se strand af; vanwaar hy boeke skryf omdat hy nie kan gholf speel nie.

NAASWENNER

Ds. Innes Benade

Johannes die Doper sou weet hoe om 'tweede-kom' te hanteer.

JOHANNES 3 vers 29:

'Die bruidegom is die een aan wie die bruid behoort; maar die vriend van die bruidegom staan en luister of hy kom en is baie bly wanneer hy die stem van die bruidegom hoor.'

As omstanders hom daarop wys dat meer mense na JESUS gaan om gedoop te word as na hom toe, is sy wyse woorde kalme wete dat hy eens GENOEG was om die SEUN van GOD SÉLF te doop!

'n Atleet het twee voete nodig om die wedren te wen, al gaan net een van die twee eerste oor die wenstreep.

(Interessant genoeg - ons ouers noem nooit watter een van ons voete het die eerste tree gegee as babas nie - dis nie belangrik nie ...)

Wat saakmaak is dat ons leer loop het!

GOD kies JOHANNES om JESUS aan te wys as ons BRUIDEGOM.

- Maar ook as martelaarstrofee vir Herodus se dogter.

Miskien begin HOOP by die WENS om gekies te word... TWEE VAAR BETER AS EEN.

ONS HET MEKAAR NODIG EN ONS HET GOD NODIGER.