"Zerkali, yapmış olduğu gözlemlerle, Batlamyus’un kuramını çürüterek dünyanın güneş merkezli hareketine ait kendi kuramını oluşturmuş ve bunları, yazmış olduğu Ziyc isimli eseriyle kalıcı hale getirmiştir. Ziyci, kendisinden sonra Batı dünyasındaki astronomi çalışmalarına öncülük etmiş bir eserdir."
Tarih boyunca çeşitli medeniyetler, oluşturmuş oldukları düşünce yapılarıyla, özellikle felsefe ve bilim alanında insanlığa büyük hizmetler sunmuşlardır. Bunlardan en çok göze çarpan ve tarihteki ilk sistemli bilimsel faaliyetlerin oluşmasına zemin hazırlayan da Eski Yunan sofist ve filozoflarıdır. Bunların yapmış oldukları çalışmalar, Endülüslü düşünür ve bilim adamları tarafından İslam düşüncesi ile devam ettirilerek bir anlamda bu geleneğe sahip çıkılmış ve bu birikimin günümüze kadar ulaşması sağlanmıştır. Endülüs’te pozitif bilimlerle uğraşanlar arasında Abbas Kasım İbn Firnas, Cabir Bin Eflah, Ebu’s Salt ed-Dânî, Zerkali ve İbn Bacce gibi isimler sayılabilir. İbn Firnas, kimya, fizik ve astronomi alanlarında çalışmalar gerçekleştirerek insanlık tarihinde ilk defa bilimsel uçma girişiminde bulunmuş ve İkaros’un rüyasını gerçekleştirerek modern havacılığın öncüsü olmuştur. Cabir Bin Eflah ise ünlü eseri El-Mescid’e şerhler yazdığı Batlamyus’un kuramını çürütmüştür. Ed-Dani ise felsefe, tıp, matematik, geometri, fizik, astronomi çalışmalarıyla öne çıkmıştır. Zerkali, Endülüs’de yetişen ünlü astronomi âlimlerinden olup Toledo’da bir rasathane kurmuştur. Zerkali, yapmış olduğu gözlemlerle, Batlamyus’un kuramını çürüterek dünyanın güneş merkezli hareketine ait kendi kuramını oluşturmuş ve bunları, yazmış olduğu Ziyc isimli eseriyle
kalıcı hale getirmiştir. Ziyci, kendisinden sonra Batı dünyasındaki astronomi çalışmalarına öncülük etmiş bir eserdir. Endülüs toplumu, oluşturmuş olduğu özgürlükçü yapı ile her kültür ve inançtan insanın hür yaşamalarına izin vererek bilimsel faaliyet gerçekleştirmelerine olanak sağlamıştır. Bu yüzden çok sayıda Hristiyan ve Yahudi bilim adamının yetişmesine katkı sağlamıştır. Bunlardan özellikle öne çıkanlardan Hasday bin Şaprut ve Musa İbn Meymun sayılabilir. Endülüs’de Yahudilerin bilimsel ve kültürel faaliyetlerinin kurucusu kabul edilen Hasday’ın etkisi ve en önemli girişimi, Talmud akademisini kurması ve bu sebeple İbranicenin bir bilim dili olmasına sağlayarak Yahudi âlimlerin yetişmesine katkıda bulunmasıdır. İbn Meymun ise Museviliği Aristoteles felsefesiyle uyumlu hâle getirerek Orta Çağ’ın tartışmasız en önemli Yahudi düşünürü olmuştur. Endülüs’de, pozitif bilimlerin yanında beşerî bilimlerde de oldukça ilerlemişti. Orta Çağ Hristiyan Batı dünyasının aksine, İslam-Endülüs toplumunda bilimsel bilgilerin Kur’an’la uyuşacağına dair bir inanç vardı. Bu nedenle Endülüs’de gayrimüslimlerin bilime olan katkılarına sırt çevrilmemekle birlikte Kur’an’daki hakikatler çerçevesinde bilime katkılar yapılıyordu. Özellikle tasavvuf alanında oldukça ilerle-
Elhamra Sarayı, Granada, İspanya
58