Clubblad nr. 81

nr 81 • september 2011 • jaargang 21 Toondertijd is het driemaandelijks tijdschrift voor leden van de Marten Toonder Verzamelaars Club, afgekort MTVC .

Voorzitter: Arnoud Alderlieste Tollenskade 32 2274 LV Voorburg tel. 070 3836360 aws@toondertijd.nl Bijzondere projecten: Henk Arens Wilhelminastraat 16, 2382 HE Zoeterwoude Tel. 071-5891103 dickerdack@toondertijd.nl Secretaris / penningmeester: Ton Michels Goudenregenzoom 120 2719 HD Zoetermeer Tel. 079 - 3616343 dorknoper@toondertijd.nl Beurzen: vacature Clubblad: redactie Bastiaan Koijck

Tel. 059 2302931

opmaak Ed Bakker fanth@toondertijd.nl Website: www.toondertijd.nl

beheer Ed Bakker prlwytzkofski@toondertijd.nl Met dank aan iedereen die ons ook dit nummer weer de nodige informatie heeft verstrekt, vragen stelde of op andere wijze medewerking verleende.

Verantwoordelijkheid voor onder naam gepubliceerde artikelen berust uitsluitend bij de desbetreffende.

Lidmaatschap Het lidmaatschapsgeld kan worden gestort op Postbankrek. Nr. 626.11.21 t.n.v. de Marten Toonder Verzamelaars

Club, Zoetermeer en bedraagt dit lopende kalenderjaar € 17,50. Leden buiten Europa betalen een ander tarief i.v.m. hogere verzendkosten Kopij Kopij voor het december nummer dient uiterlijk woensdag 26 oktober 2011 in het bezit te zijn van de redactie. de redactie houdt zich het recht voor een ingezonden stuk in te korten en/of te wijzigen.

Copyright Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbende op het auteursrecht worden overgenomen. Copyright op alle illustraties berust bij Stichting Toonder Auteursrecht, tenzij anders vermeld.

Voor overige illustraties zoekt de MTVC contacten met rechthebbenden om toestemming voor de publicatie te krijgen. Niet altijd zijn echter de rechthebbenden te traceren.

De MTVC is sinds 1991 ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nr. 40.26.02.55

Voorwoord Het aantal 80 plussers in Nederland neemt toe. Waren er in 2000 nog 500 duizend, in 2010 waren er al 650 duizend. Ook binnen onze vereniging is deze groep groeiende. Zo vierde MTVC -lid Albert Sonnenberg 10 juli 2011 zijn 80-ste verjaardag.

Albert, alsnog van harte gefeliciteerd met deze respectable leeftijd! Aan de andere kant hebben we zeker ook jonge leden. Zo kregen we vorige maand nog een nieuw lid die bij zijn aanmelding schreef “ik ben zelf pas 18 jaar en geniet van de tijdloze fantasie van Toonder!”

2 mei 2012 is het de 100-ste geboortedag van Marten Toonder. Sinds 1 september is www.toonderjaar.nl online, een centrale portalwebsite waarop alles over het Toonderjaar is te vinden. De site biedt informatie over verschillende evenementen die aan Toonder en zijn werk worden gewijd, zoals diverse exposities en de Bommelmusical De Nieuwe IJstijd, en biedt een overzicht van speciale Toondergerelateerde boekuitgaven en producten. De website is ontwikkeld door de Toonder Compagnie in samenwerking met andere partijen, waaronder natuurlijk de MTVC .

In bijgaande Toondertijd vind u twee folderkaarten van Uitgeverij Ton Paauw die u rechtop neer kunt zetten. Het betreft promotie voor o.a. een nieuw standaardwerk: De 2

Bommelparade (325 pagina’s). Het brengt alle 1200 (!) karakters uit de Bommelsaga in beeld.

Als u bij bestelling bij Uitgeverij Ton Paauw uw MTVC -lidnummer (zie uw adressticker op de enveloppe) vermeldt, dan krijgt u 10% korting!

De wetenschappelijk medewerkers van stichting museum De Bommelzolder, de heren Jan Gevers Leuven en Paul Verhaak (tevens samensteller van het nieuwe boek De Bommelparade) hebben een heerlijk overzicht gemaakt van welke 30 hoofdfiguren in welke 177 verhalen van de Bommelsaga figureren. Het is een heerlijk overzicht omdat direct zichtbaar is welk figuur vanaf welk jaar in de verhalen verschijnt. Verder blijkt dat er maar 25 figuren zijn die in 10 of meer verhalen voorkomen.

En er is geen enkel figuur die in alle verhalen voorkomt. Hier is de top tien van de meest voorkomende figuren (de getallen betreffen het aantal verhalen).

1 Tom Poes 2 Heer Bommel 3 Joost 4 Bulle Bas 5 Dickerdack 6 Dorknoper 7 Canteclaer 8 Wammes Waggel 9 Bul Super 10 Prlwytzkofski

176 175 142 119 95 82 74 58 54 52

Tot slot: we zoeken nog een bestuurslid PR / beurscoördinator.

Belangrijkste taak is het promoten van de MTVC / Toonder. Vooral nu

in het Toonderjaar komen we menskracht tekort! (zie colofon voor onze contactgevens).

Arnoud Alderlieste - voorzitter Marten Toonder in roman van MTVC -lid Deze maand verscheen bij De Arbeiderspers de roman ‘De verzoeking van Johan Metsiers’, geschreven door MTVC -lid Onno Bosma.

Zijn hoofdpersoon is een vurig bewonderaar van Marten Toonder en deze wordt dan ook regelmatig in het boek genoemd.

Bosma noemt zijn roman ‘anti-populistisch’. Johan Metsiers is zijn geloof in de mens kwijtgeraakt, door het enthousiasme waarin grote delen van de bevolking zich tussen 2001 en 2011 in de armen van opeenvolgende populisten stortten: Fortuyn, Verdonk en Wilders. Hij laat zich door de duivelse Nick Alldown verleiden om mee te doen aan een grootschalig project om een eind te maken aan het algemeen kiesrecht. Metsiers afschuw voor de massa deelt hij met Marten Toonder.

In het boek citeert hij een paar keer uit ‘Het monster Trotteldrom’, het verhaal waarin de Trotten zelf het monster blijken te vormen dat regelmatig het eiland verwoest waarop het nijvere volkje woont.

Onno Bosma heeft Marten Toonder twee keer geïnterviewd, de laatste keer in 1989. Hij heeft dit interview nooit gepubliceerd maar in zijn roman gebeurt dat met delen ervan wel.

Bosma laat het gesprek met Toonder afnemen door Johan Metsiers en citeert gedeelten waarin Toonder zich heel kritisch uitlaat over de schrijver Salman Rushdie.

Die was net door een levensbedreigende fatwa van ayatollah Khomeiny getroffen vanwege zijn roman De Duivelsverzen. Toonder vond dat Rushdie zich onverantwoordelijk jegens moslims had gedragen. Die opvatting is actueel in het debat over de vrijheid van meningsuiting dat in Nederland, vooral sinds de moord op Theo van Gogh en het proces tegen Geert Wilders wordt gevoerd.

Onno Bosma, De verzoeking van Johan Metsiers, ISBN 978 90 295 7609 3, € 19,95 |Meer informatie www.arbeiderspers.nl Redactie 3

Toonder Compagnie bij de tijd Het valt niet mee om anno 2011 de prachtige verhalen van heer Bommel en Tom Poes onder de aandacht te brengen. Vooral jongeren (in onze beleving iedereen die jonger is dan 45 jaar) besteden meer tijd achter hun computer dan aan lezen.

Er wordt getwitterd, gehyved, gefacebooked, geliked… Toonder zou gegruwd hebben van deze nieuw ontstane werkwoordsvormen.

Aangezien de Toonder Compagnie echter de ambitie heeft de aandacht van genoemde groep te trekken, zijn wij volgens het principe ‘if you can’t beat them, join them’, deel gaan nemen aan de sociale media.

Zo worden regelmatig zo’n 780 volgers op Twitter (hun aantal groeit nog steeds) van de laatste nieuwtjes op de hoogte gehouden, en zijn we onlangs begonnen met een Marten Toonder Facebookfanpagina. Facebook schijnt namelijk hét medium te zijn om razendsnel leuke dingen met weer andere Facebookers te delen. Op deze pagina vindt u iedere week een nieuw Toondercitaat, maar ook wetenswaardigheden en nieuwtjes, die u trouwens ook zélf met iedereen kunt delen op de Marten Toonder-fanpagina.

Uiteindelijk zit er een Groot Plan 4

achter onze duik in de sociale media.

Via deze weg willen we een trouwe schare liefhebbers samenbrengen, en hen deelgenoot maken van onze plannen en ambities. Een nieuw Tom Poes-(ballon)stripverhaal en een vervolg op de film Als je begrijpt wat ik bedoel zijn daarvan de belangrijkste, maar kijkt u niet vreemd op als er binnenkort een Bommel-app opduikt.

Via het, ook weer nieuwe, fenomeen crowdfunding willen we dan een beroep doen op de fans om deze projecten mogelijk te maken via een financiële bijdrage, waarbij de minimum inleg slechts € 10.- zal bedragen. Voor het welslagen van deze plannen is het essentieel dat zoveel mogelijk mensen ervan weten, ons steunen, en op hun beurt vrienden overhalen hetzelfde te doen.

Dit najaar zullen we waarschijnlijk al trachten de nieuwe strip op deze manier te realiseren.

Wilt u op de hoogte blijven, kijk dan eens op onze Facebookpagina.

De makkelijkste manier om deze te vinden is om te zoeken op de woorden Facebook en Marten Toonder. Of, nog makkelijker, rechts boven in iedere pagina van onze site www.toondercompagnie.nl staat tegenwoordig een directe link naar onze Facebookpagina.

Tenslotte: wilt u meer weten over het fenomeen crowdfunding, kijk dan eens op transmieter.nl/1, of de voorlopig nog niet zo succesvolle Nederlandse tegenhanger transmieter.nl/b. Zo bent ook

straks ú weer helemaal up to date met de laatste trends, maar nog belangrijker: wij kunnen onze plannen niet zonder uw steun realiseren!

Toondercompagnie NooitMeerLastigeLinksUitHetClubbladOvertikken . nl In dit digitaliserende tijdperk ontkomen we er niet aan om zo nu en dan een link te publiceren. Helaas zijn niet alle links eenvoudig over te schrijven.

Om dat probleem aan te pakken bestaan er een aantal sites waar je van een lange link een korte kunt maken. Vele maken echter onderscheid tussen hoofd en kleine letters, een verschil dat in een afgedrukte link niet altijd goed duidelijk is.

Uw databaas heeft gemeend er goed aan te doen dit probleem op te lossen door een eigen service te beginnen om links zo aan te passen dat ze met minder moeite zijn over te nemen.

Als voorbeeld een link (URL) die genoemd wordt in een van de volgende artikelen. De lange url; www . bubbkuyper . com/ index . php?option=com_ virtuemart&category_ id=61&page=shop . browse&Itemi d=3&limit=20&limitstart=120 wordt ingekort tot: transmieter.nl /o In deze korte linken blijft transmieter . nl/ steeds gelijk. Als u dat eenmaal weet hoeft u alleen de tekens na de schuine streep te onthouden. Het maakt bovendien niet uit of u hoofd of kleine letters gebruikt!

WebRedactie Te leen/te koop gevraagd: voor MTVC -project Clairo filmpjes 271 en 273 (Heer Bommel stuit de vooruitgang, deel 1 en 3) Clairo filmpje 453 (Panda en de blauwe flonker deel 1) Clairo filmpje 601 (Kappie en de gouden hoorns) Pim Oosterheert, 071 580 48 12, info@bommelzolder.nl

5

Toonder en de UFA Nieuwsgierigheid is een nuttige eigenschap voor een verzamelaar.

Op een boekenmarkt niet lang geleden hing bij een kraam aan een waslijn een kaartje van Shirley Temple. Dit kaartje bleek een uitnodiging te zijn voor de Nederlandse première van een van haar films in de jaren ‘30. De koopman bleek er nog meer te hebben, en ook nog andere paperassen uit dezelfde tijd die hadden toebehoord aan een filmcriticus van het katholieke dagblad de Tijd. Daartussen zat bijvoorbeeld een uitnodiging voor een interview met jazzmusicus Cab Calloway die in 1934 een week in het Carlton Hotel in Amsterdam verbleef, met een kaartje versierd met Betty Boop

6

en Bimbo. Calloway’s orkest verzorgde namelijk de muziek bij haar filmpjes. Als laatste bladerde ik door een promotieblad getiteld ‘Weekblad UFA koerier’, 4de jaargang, No. 15 met als datering ‘1934’.

Blijkt daar een Toonderstripje in te staan, namelijk ‘The New Nonsens Film Cy’ welbekend uit het weekblad Cinema en Theater!

Bij nadere inspectie blijken de bladzijden 3 tot en met 14 en 19 tot en met 30 identiek aan die uit een regulier nummer van Cinema en Theater, aangevuld met extra redactionele pagina’s 1, 2, 31, 32, een omslag met advertenties en een los middenblad “Geïllustreerde UFA

duidelijk een speciale versie door de Rotogravure vervaardigd voor de Duitse filmproducent UFA. Aan de hand van de puzzel valt af te leiden dat de inhoud die van de Cinema en Theater nummer 519 van 6 januari 1934 is. Geen idee hoe lang dit blad nog is uitgegeven, mogelijk niet lang meer want ik trof later een nummer Cinema en Theater No. 522 (27 Januari 1934) met het middenblad (pagina 15 tot en met 18) vervangen door een speciaal UFA katern.

Kennelijk had de UFA toen voor een minder aandachttrekkende vorm van PR gekozen. koerier”, beide met reclame voor de film ‘Heideliefde’ die op 5 januari 1934 in première zal gaan. Dit is

Als dat klopt bestaan er maar weinig nummers UFA koerier met een Toonderstrip. Maar toch weer wat nieuws ontdekt uit de jaren ’30!

Hans Crezee

Topverzamelaars vertellen – deel 1: Cees Roubos We zitten op een kleine dat Cees er zin in heeft. Fit ogend slaapkamer met schuin dak in en breed lachend gaat hij in op Purmerend. Het is het domein mijn eerste vraag: van topverzamelaar Cees Roubos.

Het is er tamelijk duister door het ‘Waarom ben je zo’n fanatieke voor verzamelaars bekende verBommelverzamelaar geworden?’ duisteringsgordijn, dat helemaal ‘Het begon in het begin van de over het dakraam is gespannen. jaren vijftig. We hadden een Tegen verkleuring van alle zeldgroot gezin met tien kinderen. zaamheden. Dit geeft alle kleurige We waren gewoonweg arm. Op voorwerpen op de tafels, in de een gegeven moment had een kast en aan de wand een magische vriendje uit de buurt een nieuw geheimzinnigheid. Duidelijk is kleurig stripblad. Het was de 7

Donald Duck, die een paar dagen na bezorging bij hem ook door ons gezin mocht worden gelezen. ’s Morgens vroeg mocht ik hem lezen, daarna mijn andere broertjes en zusjes. En achterin zat daar die prachtige strip van Bommel en Tom Poes. Bommel is zo’n bijzonder figuurtje, hè!

Dat sfeertje. Dat heb ik altijd onthouden. Jarenlang las ik de Bommelverhalen uit de Donald Duck. Ik las trouwens alle stripverhalen graag. Ook Kapitein Rob en Paulus. Schitterend.

Maar Bommel en Kappie waren mijn favorieten. Kappie stond namelijk in het dagblad de Typhoon, waar we later in de jaren vijftig, toen we het ietsje beter kregen in Zaandam, wel op geabonneerd waren.’

8

‘Dus daar ligt de kiem, in de gevoelige jaren ingebrand’ ‘Ja, inderdaad ja, maar je doet er dan jarenlang niets aan, hè. Ik kwam terecht in de voetballerij.

Eerst als amateur, op het hoogste niveau, daarna als prof. Later werd ik trainer bij Ajax. Van 1982 tot 1986 was ik trainer, waarbij ik samenwerkte met Johan Cruijff.’

‘Johan Cruijff??!’

‘Ja, die was mijn baas! Ik heb Ajax 2 en de jeugd getraind. Kijk, hier een foto, hier zie je Patrick Kluivert, die ik nog opgeleid heb. Daarna bleef ik trainer bij andere clubs.’

Dus het vooroordeel dat de echte Bommelverzamelaar, minimaal ambtenaar is met een beroep als

archivaris, leraar of iets daaromtrent, is nu definitief de wereld uit geholpen. We praten hier over iemand die zijn geld heeft verdiend in de voetballerij op topniveau! En ook gepassioneerd Bommelverzamelaar!

Amsterdam van Rob van Muijden.

‘Daar heb ik veel gekocht! In het begin gaat het hard, hè. Maar ja, als ik ook begin te speuren en te struinen…’

‘Ja, dan weet je het wel, ik ken je, Cees. Volgens mij zie je dat verza‘Op een gegeven moment kwam melen net zoals het spel met de bal. ik in een nostalgische bui bij een Zo snel en goed mogelijk op je doel klein winkeltje in het centrum af en dan de top bereiken!’ van Amsterdam met allerlei ‘Ja. Er was toen, vanaf 1995, nog tweedehands spulletjes, antiek en geen internet. Dus ik leerde via zo. Daar stond toen boven in een via veel verzamelaars kennen. hoek op de bovenste plank een Ernst Slinger, Henk Heersma Bommel Broca beeldje…’ uit Dordrecht, Wim Versteeg (daar heb ik heel veel contact mee ‘Zo!’ gehad) , Hans Crezee, Henk Bom, ‘Ja, zeg dat wel. Gelijk gekocht Klaas de Krijger, en helemaal natuurlijk. Kijk hier is hij. Hij is in Friesland, De Boer, Gerrit de in mint staat. Het was in de gulBoer. Allemaal lange telefoongedentijd, dus het was tussen de 100 sprekken en briefjes sturen met en 150 gulden. Ik weet het niet de nummers van de Curieuze meer precies. Het was in 1995’ Wereld, dat fotoboek met alles (over het aankoopbedrag moest Cees erin, als leidraad. Ja , ik reed lang over nadenken). ‘Daarna vond toen overal heen, nadat ik het ik het leuk om nog meer van die telefonisch had gekocht. Pas in fantastische figuren Bommel en 2000 werd ik lid van de MTVC , ik Tom Poes te hebben.’ ben maar één keer op een beurs geweest, daarna nooit meer omdat Hij begon te vragen bij zijn vele ik daar bepaalde verzamelaars voetbalcontacten, of iemand ‘nog weer tegen het lijf liep, die ik nooit wat had leggen van Bommel.’ En meer wil zien. Maar goed, voor ook van de andere striphelden uit 2000 kwam ik ook bij stripwinkel de jaren vijftig. Bij een afscheid Eppo in Eindhoven. Ik heb daar als trainer, kreeg hij zo eens het de filmpjes van Tom Puss and heel zeldzaam boekje van Dick the Haunted Castle van Philips Bos. Naast deze contacten ging gekocht, met die aquarel van de hij nu op zoek en kwam als eerste viool spelende Bommel erbij. En terecht bij stripwinkel Fantasia in ook die verhuiskaart van Diana 9

Edition uit 1943. Kijk, ik hier heb ik allemaal foto’s van mijn verzameling in mijn vorige huis, ook in Purmerend. Kijk allemaal vitrine kasten met Bommelspulletjes.

Mooi, hè?’

stripwinkel Eppo, want daarvoor pakte Cees de foto’s.’Bij Eppo heb ik dus die verhuiskaart van de Diana Edition gekocht. Duur hoor!!, heel duur!! (Cees ogen gingen nu heel wijd open, dus het zal echt wel heel duur geweest zijn). Kijk hier staat hij ingelijst op tafel.

Ik had hem zonder de ponsgaatjes, zoals die bij het laatste nummer van dit clubblad op de envelop stond. Helemaal gaaf!

De foto’s bleken uit 2000 te zijn en tonen o.a. de Blader mee serie, de 6-delige de Muinck serie, het Tom Poes trekkarretje, originele tekeningen en stripstroken, twee keer Jack & Jill, de schoenendoos van de Meeuw, alle Pyro- beeldjes (heb je ook de doos?, die gele of die rooie van Panda?, oh alles weg),de NRC puzzel met het oranje zakje met figuurtjes, de Onar figuren, de Rens puzzels, (ook die dubbele ja, met twee erin, heb ik ook gehad), het blad Tom Puss comics van de Birn Brothers 1948 enz. enz.

Alles bleek in nieuwstaat. ‘Ja, anders koop ik het niet, hè!’.

‘Je zegt ‘had’, dus je hebt hem niet meer? Het is echt een onwaarschijnlijk zeldzaam item.’

‘Nee’, zei Cees spijtig, terwijl hij weer ging zitten. Nu was het even stil. We dachten, denk ik, allebei aan het zelfde, want ik wilde net gaan vragen, waarom hij, toen ikzelf serieus begon te verzamelen in 2003, heel veel zeer zeldzame Bommelitems (vooral curiosa) begon weg te doen. ‘Nee, ik heb die kaart niet meer, heel veel van toen heb ik niet meer. En daar heb ik spijt van. Ik had ook zo’n andere kaart van het Tierelantijn Toneel van Wim Sonneveld uit het begin van de oorlog…’ Cees was nu even heel rustig.

Toen kwam ik weer terug op die

‘Waarom heb je op een gegeven

10

moment bijna alle Bommelitems weg gedaan?’

‘Ik heb gewoon een algemene kijk op strips, ik las vroeger ook Dick Bos, Akim, Paulus de Boskabouter, Suske en Wiske. Ik wilde gewoon van al die strips mooie spulletjes hebben. En daarom wilde ik dan gewoon ruilen. Dus omdat ik veel van Bommel had, deed ik dat weg voor bijvoorbeeld een eerste boekje van Rikkie en Wiske uit 1946. Of een volkstheatertje van Paulus de Boskabouter,of een complete doos met elektrische kerstballenversiering Mickey Mouse uit 1936 uit Amerika.

Maar ik heb er spijt van omdat ik toen veel heb weggedaan, wat ik nu nooit meer terugkrijg. Ik had niet door hoe zeldzaam sommige dingen waren, omdat ik nog maar kort bezig was! Het was wel wat hoor, wat ik toen allemaal wegdeed. Op een gegeven moment stonden de verzamelaars hier op de stoep! En de een is de ander niet, want sommigen werden hier in mijn kamertje goed gek. Alles stond ook mooi in de vitrines, hè!

Er waren er bij, die schreeuwden op een gegeven moment gewoon tegen me, als ik probeerde nog iets te houden. Maar sommige dingen

wilde ik perse houden, Zoals die Broca Bommel, bijvoorbeeld. Die heb ik nooit weg gedaan omdat het het eerste was wat ik had.

En die prachtige schoenendoos van de Meeuw heb ik ook altijd gehouden. Hij is in zo’n mooie staat! Ik heb zo vreselijk lang gezocht naar Tom Poes Broca, hè. Na vier jaar vond ik hem bij een oud vrouwtje in Amsterdam, daar heb ik hem opgehaald. (in 1999 dus). Maar het was toen al heel duur geworden, omdat in die tijd dat het internet begon op te komen en iedereen het goed had. Er kwam toen opeens ook heel veel zeldzaams los. Dat zo’n oranje zakje om de NRC puzzel zo zeldzaam was, dat wist ik eigenlijk niet eens. Het vloeiblad van de politie van Amsterdam heb ik ook nog steeds. Verder is alles eigenlijk wel weg. Maar goed, ik heb nu van alle andere striphelden ook hele zeldzame dingen! Ach van 11

Bommel heb ik alles wat er is wel thuis gehad.’

‘Ook de originele kalenders 1946? Die heb nog nooit in het echt gezien.’ ‘Ja hoor van karton, met zo’n hangertje eraan aan de achterkant.’ ’En kinderpost?’

‘Ja hoor, heb ik aan Crezee verkocht. Dat weet ik nog, van de rest weet ik niet veel meer’.

‘Maar nu heb je weer heel veel van Bommel!’

‘Ja, enkele jaren later heb ik toch weer Bommel centraal gesteld, omdat Bommel de top is, hè! En toen begon ik gewoon weer ongeveer opnieuw. In het begin gaat het hard, maar ik heb me altijd gericht op topstukken in perfecte staat en oud spul.’ Er worden 12

weer wat laatjes opengetrokken en daar komen de onversneden puzzelplaten uit 1941 aan. ‘Mooi hè’ De gewone puzzels heeft Cees niet. ‘A lleen de top. Hier 30 Panda showplaatjes uit de jaren 50, bloedje zeldzaam!!’

De temperatuur in de kamer was hoog opgelopen, vrouw Ans komt twee keer plakband lenen, de telefoon gaat twee keer en ik kijk op mijn horloge: al twee uur zijn verstreken.

Daarom nog maar een aantal kernachtige vragen als afsluiting.

‘Wat vind je het mooiste van alles?’

‘De Brocabeeldjes Bommel en Tom Poes.’

‘Wat is je grootste vondst?’

‘Die perfecte ansichtkaarten van

die oude dames in Velp. Die complete serie van de witte en de bruine beren en de nieuwjaarskaarten 1948 en de kaarten van Frans van Lamsweerde.

‘Ja, je was me net voor, gelukkig heb ikzelf daar in Velp nog extreem zeldzame naoorlogse wikkels kunnen kopen’ ‘Ja, ik doe niet aan wikkels, dat is me te zorgelijk, zo bruin en brokkelig’.

‘Dat moet je bij mij niet f likken!

Afspraak is afspraak, ik doe zo iets niet. Dat verwacht ik niet van een medemens. Degene die er tussen heeft gezeten, is nog niet jarig als ik hem nog eens spreek! Die poster stond twee jaar geleden nog in kleur in het blad! (TT 70, december 2008, blz.

19). Kelvin Buck heeft er namelijk een stuk over geschreven. Ik was degene van € 500,- , maar we weten nog steeds niet wie hem nu heeft. Wees eerlijk en meldt u bij de redactie!’

‘Wat is je grootste recente vondst van dit jaar?’

‘De zes vilten figuren uit de jaren ‘Wat is je grootste fout?’ vijftig met handleiding en groen ‘Dat ik een originele tekening van etiket. Ik had er al drie van, maar Tom Poes voor de film: Tom Puss die heb ik goed verkocht. En daar- und das Geheimniss der Grotte naast de plakplaatjes voor kleding uit 1942, heb verkocht.’ van Bommelfiguren uit Assen (van die man die ook veel Paulus de ‘Wat is je meest intensieve verzaBoskabouter boeken uitgeeft), o ja, melklus geweest, waaraan heb je de en de originele viewmasterplaatjes meeste tijd en moeite gespendeerd?’ uit Rommeldam.

‘Aan het verzamelen van alle 24 Hongaarse Tom Puss kaarten…

‘Wat is je grootste teleurstelling?’

Eens kwam er een vent langs, ha ‘Dat ik veel weggedaan heb in ha ha (‘die vent’ is de interviewer 2002/2003, en verder dat ik eens – redactie) en die zei:’ Kijk es… afsprak met een man tussen Cees’ en hij toonde me zo’n 14 Rotterdam en Amsterdam, bij perfecte Tom Puss kaarten in het Carlton hotel, om een grote het Hongaars. Ik wist na 10 jaar geschilderde wandplaat op karton verzamelen niet van het bestaan van Wammes Waggel die stilstaat van deze schitterende kaarten. voor een stoplicht te kopen. Belt Daar heb ik me op gestort! hij me twee uur van tevoren op Ik heb ze nu allemaal in mint en zegt:’ het gaat niet door want staat! Bloedjezeldzaam!’ ik heb een veel hoger bod gehad.’

Bastiaan Koijck 13

Veiling tekeningen Toonder Studio’s bij veilinghuis Bubb Kuyper In mei van dit jaar is bij veilinghuis Bubb Kuyper in Haarlem het eerste deel van een collectie tekeningen en stripstroken afkomstig van de Toonder Studio’s onder de hamer gekomen. In de collectie bevonden zich onder andere unieke originele tekeningen van onder meer Fred Julsing, Hans Kresse, Piet Wijn en Georges Mazure, maar ook werk van studiomedewerkers dat gepubliceerd is in Tom Poes Weekblad. Hiervan stond in de vorige Toondertijd een veilingverslag van Hans Crezee.

De collectie is afkomstig uit de inboedel van de Toonder Studio’s, die in maart 2010 door de Toonder Compagnie in eigendom werd verkregen. De aangeboden stukken maken geen deel uit van de Toondercollectie die in december vorig jaar aan het Rijk is geschonken.

De veiling is bedoeld om de Toonder Compagnie in staat te stellen de kosten van de aankoop van de collectie uit de Toonder Studio’s te dragen. De inkomsten gaan dan ook niet naar de particuliere erfgenamen, maar uitsluitend naar de Toonder Compagnie.

De veiling was de eerste in een serie van in totaal drie veilingen.

De andere zullen plaatsvinden in november 2011 en het voorjaar van 2012. Per veiling zal het accent steeds op andere werken liggen.

Ook van Marten Toonder zelf zal een zeer klein aantal tekeningen worden aangeboden.

De overige stroken en originele tekeningen zullen te zijner tijd worden geschonken aan een museum; dit kan het nog op te richten Toonderhuis zijn, een bestaand of nog op te richten stripmuseum, of het Letterkundig Museum. De Toonder Compagnie wil benadrukken dat na deze serie van drie veilingen er in de toekomst geen werk meer zal worden geveild uit de collectie van de Toonder Studio’s. De Toonder Compagnie streeft ernaar om stukken in een zodanige hoeveelheid aan te bieden, dat de huidige verzamelaarwaarde van vergelijkbare stukken niet in gevaar komt.

De catalogus van de eerstvolgende veiling is te raadplegen op transmieter.nl/o Redactie

Te Koop: Heer Bommel, Volledige werken - De dagbladpublicaties. 40 delen in nieuwstaat. De meeste delen zitten zelfs nog in plastic. Inclusief de Index.

Uitgeverij Panda. Richtprijs 3000 euro. jaap.leguijt@chello.nl

14

Tom Poes verhalen op diastroken Rond 1955 heeft Clairo Filmprojectie Instituut enkele series Tom Poesverhalen als diastroken uitgegeven. Zelfs was het mogelijk er een eenvoudig diaprojectortje bij de kopen.

Ook zijn er diastroken van enkele verhalen van Kappie en Panda uitgegeven. Eén verhaal bestond uit drie diastroken.

Bommelzolder bereikbaar zullen zijn.

Henk Arens en Pim Oosterheert zijn nu doende e.e.a. te realiseren.

Maar we missen nog een aantal stroken. We mogen er van uit gaan dat er onder de leden van de MTVC en de donateurs van de Bommelzolder vast nog wel wat diastroken aanwezig zijn. Daarom willen we u vragen of u ons wilt helpen door de diastroken aan ons uit te lenen, of, als u dat liever wilt, aan ons te verkopen.

De Tom Poesverhalen die als dia­ stroken zijn uitgegeven zijn: • Tom Poes en de Bommelkuur • Tom Poes en de zeeslang • Tom Poes en de watergeest • Tom Poes en Mom Bakkesz Het gaat om de volgende stroken: • Tom Poes en het monster van • Tom Poes en het monster van Loch Ness Loch Ness, deel 2 (nr.263) • Tom Poes en de partenspeler • Heer Bommel stuit de vooruit• Tom Poes en de gebroeders gang, deel 1, (nr. 271) Weeromstuit • Heer Bommel stuit de vooruit• Heer Bommel stuit de vooruitgang gang, deel 2, (nr. 272) • Heer Bommel stuit de vooruitDe te projecteren beelden zijn gang, deel 3, (nr. 273) voorzien van een korte tekst onder de afbeelding.

Als u ons kunt en wilt helpen, mailt of belt u dan: In de curiosacatalogus van Van • Henk Arens, tel. 071 589 11 03, Santbrink vindt u de diastroken mail: h.arens@wxs.nl beschreven op blz. 106, onder nr.

• Pim Oosterheert, tel. 071 580 48 sv 165.

12, mail: info@bommelzolder.nl De MTVC wil, in samenwerking met Museum De Bommelzolder deze diastroken digitaliseren, zodat ze voor MTVC -leden en donateurs van De

Op deze manier kunnen de MTVC en De Bommelzolder een unieke bijdrage leveren aan het Toonderjaar 2012.

Pim Oosterheert

15

Brieven van Toonder.

In het verleden, wat in dit geval 1988 is, heb ik de euvele moed gehad om een kleine briefwisseling met Marten Toonder te zijn begonnen. Het ging over enkele opmerkingen en vragen betreffende het verhaal ‘De Unistand’. Ik kreeg al snel antwoord op mijn vragen, die voor zich spreken, behalve de vragen over de vergaderingen van de Unieraad, waar ik leuke

wisselingen in de bezettingen aangaf.

Zie hiervoor afleveringen 0491, 1493 en 0580. De exacte constateringen weet ik nu niet meer en ik heb ook geen kopieën meer van mijn brieven aan Toonder.

Ik heb de brief uit 1988 ooit na het lezen ervan ingelijst en opgehangen in een stil hoekje van de kamer. U kent dat wel, je hebt iets, maar de inhoud ervan zakt uit je denkraam, tot ik het kortgeleden weer eens aandachtig las.

Opvallend dat Toonder zich zo presenteert; natuurlijk is de opmerking over zijn slordig werken onzin.

Integendeel, hij is de grootste tekenaar aller tijden wat wel eens

door zijn schrijfkunst vergeten wordt.

Vooral daarom kleur ik al vele jaren zijn werken met grote passie in (zie vorige Toondertijd) en heb ik daardoor heel kleine details ontdekt waarvan hij aangeeft dat dat zijn kleine verborgen pleziertjes zijn.

het feit dat hij het blijkbaar niet al te erg vindt dat ik zijn levenswerk door het inkleuren een extra dimensie geef die niet in zijn bedoeling lag. Zodat ik Marten Toonder nog meer waardeer dan eigenlijk mogelijk is.

Toen ik de hiernaast afgedrukte brief wilde scannen, ontdekte ik nog een brief uit 1987 onder de eerste. Dat was een verrassing, want dat wist ik niet meer, zodat ik blij verrast was met die ontdekking.

Het gaat mij niet om al die complimenten, maar het gaat mij meer om

Henk Dragt 17

De betoverde spiegel.

Hierbij reageer ik op het stukje van Johan Sinke in de laatste aflevering van Toondertijd (blz. 24) over imponerende Tom Poestekeningen. Het gaat daar over het wel of niet uitgegeven zijn van het verhaal ‘De betoverde spiegel’, mogelijk niet als apart boekje uitgegeven, maar wel een aantal jaren geleden opgenomen in ‘De avonturen van Tom Poes 1’, een heruitgave van De Bezige Bij. Maar ik denk dat Johan Sinke hetzelfde verhaal voor ogen heeft als mijn eerste Tom Poesverhaal. Het gaat dan om ‘Tom Poes en de rare uitvinding’. Ik heb dat boekje niet, maar in mijn herinnering gaat het over een

uitvinding van Sickbock, o.a. bestaande uit een zeer sterk vergrotende spiegel, waarvan ik de functie niet meer weet.

Er komt een buurman van Tom Poes, Wolle Waf, in voor, die ik later nooit meer ben tegengekomen. Het zal 1945 zijn geweest. Ook voor mij betekende het verhaal het begin van een levenslange liefde voor Marten Toonders verhalen. U kunt Johan Sinke misschien van dienst zijn door hem te vertellen dat ik ‘Tom Poes in het land van de blikken mannen’, in redelijke staat, bezit en het desgewenst wil verkopen (evenals trouwens een aantal nummers uit de eerste jaargang van het Tom Poes weekblad).

Kees Hellingman

De kentekens van de Oude Schicht.

Als kleine aanvulling op de geschiedenis van de Oude Schicht van Dr. Erik Können in de vorige aflevering van MTVCheb ik in mijn archief een aantal kentekenplaten gevonden die in de verhalen voorkomen. Soms zelfs verschillende kentekens in één verhaal Ik ga er vanuit dat u, lezers en Bommelogen, voldoende hebt aan het strooknummer waar betreffend kenteken voorkomt:

18

00-0 op 01173, 13-9 op 0797, 14 op 0750, 24-4-8 op 0708 (dit kan op de productiedatum slaan omdat dit in 1980 was), 25-9 op 0798, 26 M op 0723, 7-4 op 0750, B-13 op 0895, OBB-0 op 01168, OBB-1 op 0585, OBB-7 op 0576, OBB-x op 0584, RD-11 op 01568 en SPIT-0 op 0571.

Mijn archief is helaas nog niet helemaal compleet, er komen nog steeds gegevens bij.

Henk Dragt.

De herkomst van Lut Lierelij In het verhaal ‘De andere wereld’ is de dwerg Kwetal in gezelschap van een eigenaardige muzikant: Lut Lierelij.

Diens uiterlijk doet denken aan een middeleeuwse minstreel. Hij bespeelt een soort luit – vandaar ook zijn voornaam, al noemt de verteller het instrument een ‘tweesnarige gitaar’ – en zingt liederen in een merkwaardig taaltje: ‘Tutu, Lent is inte knoppen, Lude sing tutu, Te radiks kruupt te pitten uut, So fatte luut, En lude singt tutu.’ (afl. 0415) ‘Fatte luut, En singet u tutu, En huphop vro en bliede nu, En sing tutu nu, sing tutu. Wel singet u, Tutu, tutu.’ (0416) ‘Twiettwiet, O hoort die nachtigalen/ Int finster Wold/ Se

galen blied hun lied/ Dort finster Wold/ So gaalt se na dat kuise lied/ Twiet twiet, piet en twiet, ja twiet.’ (0474) ‘Joechei, ’t Somert allerwegen/ So kwikt te kwinkeleer/ Bie sonne en bie regen/ al heen en al weer/ Al op en al neer/ Joechei, joechei!’ (0481) Deze woorden wekken onmiskenbaar een middeleeuwse indruk. Het is dan ook niet verbazend dat Hans Werkman in zijn bundel met boekbesprekingen Kees & Co (1994) schrijft dat de zanger Lut Lierelij liederen kweelt “die prachtige persiflages zijn van de middeleeuwse gedichten van Henric van Veldeke met hun beroemde ‘Natureingang’.” Hij geeft een voorbeeld van een gedicht uit de bundel 25 minneliederen van deze

19

20

twaalfde-eeuwse dichter: Alse die vogele blidelike singende den somer entfaen ende der walt is louves rike ende die bloemen scone staen, so is der winter al vergaen.

Werkman schrijft dat hij Toonder in een brief heeft gevraagd of hij bij de liedjes van Lut Lierelij werkelijk aan Henric van Veldeke heeft gedacht.

Toonders antwoord hierop luidt als volgt:

Wie dit vrolijke lied wil horen, moet zich even tot YouTube wenden; daar is het in talloze uitvoeringen te beluisteren. De beginregels ervan luiden als volgt: Sumer is icumen in/Lhude sing cuccu (‘De zomer is binnengekomen; Zing luid: koekoek!’) De gelijkenis is inderdaad heel treffend.

Onlangs deed mijn collega Willem Feltkamp van de Toonder Compagnie Het is erg vleiend, dat u een middeleen vondst die een nog veel helderder eeuwse kunstbroeder als Henrick van licht werpt op de herkomst van Lut Veldeke als mogelijke inspirator noemt, Lierelij, en die de veronderstelling en misschien is dat wel gedeeltelijk van Prinsen bevestigt. Hij had in waar. Maar het oude Nederlands trekt het stripblad Eppo gelezen dat de me erg aan, vooral de woorden, en striptekenaar Hein de Kort soms dat vers over het galen spookte al een zijn inspiratie vond in een recent uitgepoosje door mijn hoofd, zonder dat ik geven verzameling van de cartoons uit de vinger op een beïnvloedende kunst- The New Yorker. Willem vond een broeder kan leggen. Lut Lierelij heb ik ander boek met een collectie van deze voor dat vers ter wereld gebracht, en cartoons in de boekenverzameling van ik zou het jammer vinden wanneer Marten Toonder, dat nog altijd in het het nu andermans schepping zou zijn. archief van de Toonder Compagnie Maar het onderbewustzijn speelt soms wordt bewaard: het The New Yorker vreemde parten.

Album of Drawings 1925-1975 uit 1975. Hij ontdekte daarin een gagstrip Berry Prinsen wijst in 1999 in het van drie plaatjes van ene William MTVC -clubblad (9e jaargang, nr. 32) O’Brian, waarop in een middeleeuws op de overeenkomsten met een ogende setting twee boeren een pasander middeleeuws lied, maar dan serende minstreel aanhoren die het uit Engeland. Het gaat om de canon genoemde lied zingt. Vervolgens bleek ‘Sumer is icumen in’ uit de dertiende dat ook het uiterlijk van deze zanger eeuw, die beroemd is omdat het een opvallende gelijkenis vertoont een van de oudste overgeleverde met Lut Lierelij: zelfs de houdingen Engelstalige teksten in zijn soort is. waarin hij optreedt, zijn in Toonders 21

tekeningen overgenomen.

Het is overduidelijk dat Toonder Lut Lierelij rechtstreeks aan dit stripje heeft ontleend. Het boek is trouwens een herdruk uit 1979 (uitgeverij Penquin Books, Middlesex, England): het jaar waarin ook De andere wereld het leven zag.

Dat Toonder vaker elementen uit zijn werk aan dat van ‘kunstbroeders’

ontleende, is bekend. Wel is het duidelijk dat hij er zijn eigen gang mee gaat: de hierboven geciteerde verzen van Lut Lierelij zijn maar voor een klein deel met deze Middelengelse canon in verband te brengen. Het zou mij dus niet verbazen als er door oplettende speurders nog andere bronnen voor te vinden zijn. En of Toonder deze dan bewust of onbewust verwerkte – ach, dat is misschien niet eens zo belangrijk.

Klaas Driebergen (Toonder Compagnie)

Tom Poes in het spoor van de gelaarsde kat Inleiding De laatste markies van Carabas, het dertiende avontuur van Tom Poes, is bijzonder.

Telden de eerste twaalf avonturen telkens 28 afleveringen, ‘Carabas’ heeft er drie keer zoveel; eindigden 10 van de 12 avonturen in een feestelijke maaltijd, in ‘Carabas’ moet Tom Poes in het holst van de nacht

uit een paleisraam klimmen om zijn avon-tuur tot een niet al te beroerd einde te brengen; avontuur waarin de ene list na de andere mislukt; waarin Tom Poes zichzelf op Bommeliaanse wijze op de borst klopt; avontuur ook waarin de kater voor de tweede keer door zijn schepper in een pakje gehesen werd. Heel verontrustend...

Haperende listen…

Tom Poes zal de verarmde laatste markies van Carabas wel eens even op de koningstroon helpen. De huidige koning is een gehate machthebber, die de Carabas-sen – ooit door de Gelaarsde Kat aan de macht gebracht

22

– op illegale wijze van de troon heeft gestoten.

De anders zo kiene kater meent wél dat de Gelaarsde Kat een bedrieger was, maar dat deze zogenaamde

laatste markies van Carabas dat óók zou kunnen zijn, komt voorlopig niet bij hem op. Tom Poes steekt de sjofele markies in nieuwe kleren (met het geld van heer Bommel), huisvest hem (en heer Bommel) in het duurste hotel van de stad en schakelt de media in.

Al heel gauw staat de stad voor de aanstaande koning te juichen. Helaas, de onpopu-laire regerende vorst juicht niet mee en laat Carabas en Bommel arresteren. Daar had Tom Poes niet op gerekend, terwijl hij heer Bommel toch verzekerd had dat zijn plan goed was...

Vervolgens weet Tom Poes na veel heen en weer geren wél te voorkomen dat de markies opgehangen wordt en heer Bommel met 200 stokslagen het land uitgetimmerd, maar niet dat ze nu alle drie door twee booswichten ontvoerd gaan worden.

De aanstaande ontvoerders bieden de drie aan mee te reizen in een luxe automobiel. Tom Poes ruikt direct onraad, maar heer Bommel vindt dat onzin en roept ‘Toon dat je een kerel bent’. Daar zwicht de zelfbewuste kater voor – zijn jeugd speelt hem parten…

De jonge vriend heeft zichzelf, de markies en heer Ollie nog niet uit de handen van de ontvoerders bevrijd, of Carabas en Bommel worden opnieuw door de schurken gegrepen. Dit keer dreigen de markies en de bewoner van

Bommelstein met auto en al in een ravijn te storten.

Het enige dat Tom Poes rest, is een vliegtuigje kapen om de ongelukkigen met twee lasso’s op het laatste moment uit de in het ravijn stortende auto te redden.

Tom Poes moet zich moed inspreken om zonder enige kennis en ervaring zijn vliegtuig de lucht in te krijgen en te houden. ‘Kom, ouwe jongen, wees niet bang!’ houdt hij zichzelf voor. En als het lukt: ‘Hoe is het mogelijk! Daar moet je toch Tom Poes voor heten.

Hoe heb ik dat gedaan? Knap, erg knap, al zeg ik het zelf.’

Voor wie niet geloven kan dat Tom Poes hier aan het woord is, en niet heer Bommel, voegt de verteller er aan toe: ‘Nee, een ander dan Tom Poes had het vast niet klaarge-speeld.’

Maar ach, het vliegtuigje heeft zijn 23

benzine opgebruikt en stort neer met het zojuist geredde tweetal en Tom Poes. In een meer, zodat het drietal er nat maar levend vanaf komt.

De laatste list lijkt helemaal nergens op en leidt er toe dat de markies en heer Bommel opnieuw gearresteerd worden en Tom Poes tegen wil en dank koning wordt: een kater met een kroontje op de kop.

De laatste markies van Carabas is als een bedrieger ontmaskerd en Tom Poes laat de ronddwalende Ollie B. Bommel opsporen. Dat is heel gemakkelijk als je koning bent.

Verstandige woorden!

De verstandigste woorden tenslotte worden dit keer door heer Bommel uitge-sproken als Tom Poes hem het koningschap aanbiedt: ‘Mis. Helemaal mis, jonge vriend. (…) Nu ben ik een Ollie B. Bommel van Bommelstein en kan ik doen en laten wat ik wil, maar als koning…’

Ook Tom Poes wil natuurlijk geen koning blijven en zo zijn de twee vrienden gedwongen ‘s nachts uit een paleisraampje te klimmen om aan een leven zónder avonturen te ontsnappen.

Kleren maken geen Tom Poes In Tom Poes en de zieke hertog – het tiende avontuur – staat Tom Poes voor het eerst voor een spiegel om zichzelf 24

te bewonderen met gekanteelde laarzen, een brede riem met blinkende gesp en een elegante hoed.

De hoed maakt veel goed, de laarzen zijn acceptabel, maar de forse riem benadrukt te sterk zijn dan nog wat ronde buikje, zodat de jonge held er niet op zijn voordeligst uitziet. Zélf is hij er erg tevreden over. Had ie al langer gewild…

In het avontuur met ‘Carabas’ verkleedt Tom Poes zich opnieuw, als de Gelaarsde Kat natuurlijk, maar zónder hoed. En nu ziet ie er bespottelijk uit: de ogen van de kijker kunnen niet wegdwalen van de brede riem om het bolle buikje.

Gelukkig krijgt de kater na elf afleveringen ook genoeg van zijn ongebruikelijke kledij, want daarna loopt hij er weer bij zoals het hoort: zonder enig

kledingstuk, geen bling-bling, niets te verbergen, frank en vrij, als enige in de wereld van Ollie B. Bommel, Hocus Pas, Kwetal en al die anderen!

H.M. Bosch

Milieuactivisme en de futvoeder Voor wie de figuur Kweetal de Breinbaas uit Bommel niet kent, dat is een innemend manneke met een eigen taalgebruik en uitvinder van apparaatjes die spotten met alle natuurwetten.

De futvoeder is zo’n apparaatje. Een wiel dat draait zodra je een snoertje in de grond steekt. Kweetal legt het uit: ‘zolang het snoertje in de grond steekt, trekt fut in de gnom. Dat gaat door zolang de aarde draait.’ Lijkt glashelder: gratis onuitputtelijke energie. Alleen, … die gnom? Tijd van ‘aksie’.

Toegegeven, ongelijk had men in die

jaren van ontluikende grootgrutters niet, want er werd nogal wat troep over de schutting gegooid, de lucht ingeblazen en in de plomp geloosd.

Ook de toen nog primitieve pesticiden richtten heel wat nevenschade De milieuactivist van het eerste uur aan. Met sommige walvissensoorten was de bevlogen idealist die Moeder ging het ook niet best. Goed dat Natuur wilde redden uit de klauwen er een beweging ontstond die zich van de kapitalistische Bovenbazen. dit aantrok en ‘aksie’ ondernam.

Moeder Natuur schreide, niet Er ontbrandde bovendien een vanwege de uien, maar vanwege pes- noodzakelijke en ernstig te nemen ticiden, fabrieksrook, neerstortende maatschappelijke discussie, die tot vogels en andere ongerief. zinvolle maatregelen, wetten en normen leidde.

Publicatie in het blad: De groene rekenkamer 25

Jacquard-kaarten en proefjes van Heer Ollie en Tom Poes. een groot vel ‘millimeter-papier’ een ontwerp. Dat millimeter-papier heet dan de jacquardkaart. Daarop staan allerlei technische gegevens voor de wever en stelt ieder hokje een draadje voor! Zo krijg je een papieren ontwerp van het bedoelde beeld.De wever heeft in dit specifieke Ollie-geval meerdere kleurvarianten geweven.

De getoonde Jacquard-kaarten en proefjes van Heer Ollie en Tom Poes zijn uniek en zijn ontstaan toen ‘iemand’ opdracht gegeven heeft tot het produceren van deze weefsels.

Laten we ze ‘Ollie-weefsels’ noemen.

Deze kunnen bijv. gebruikt zijn om er kledinglusjes van te maken (of nog tientallen andere toepassingen). Ik denk dat, gezien de uitmonstering van Heer Ollie en de verschijning van Tom Poes, de Toonder-fans wel redelijk zeker kunnen vaststellen uit welke, ongetwijfeld vroege, periode deze weefsel zouden kunnen stammen.

Een korte beschrijving hoe een order tot stand kwam. De opdrachtgever benadert ons met het verzoek om een product te weven. Als de gesprekken in een wat verdere fase zijn, wordt er een proefje geweven. Maar om te kunnen weven moet de wever natuurlijk weten welke kleuren waar moeten komen. De dessinateur maakt dan aan de hand van

26

Als de monsters geweven zijn worden de proefwevingen aan de jacquardkaart gehecht en gaan naar de afdeling Klantencontact die dan e.e.a. met de opdrachtgever bespreekt. Deze overlegt

dan of de kwaliteit en kleurvoorstellen overeenkomen met zijn wensen.

Als de opdrachtgever dan zijn keuze bepaald heeft wordt de definitieve productie gestart en gaat de jacquardkaart

mèt de monsters het productie-archief in. Daarmee is het ontstaan van deze prachtige vondst verklaard. Ik heb geen duidelijk aanwijsbare gegevens kunnen vinden die duiden op een definitieve weefopdracht.

Bart Marijnissen

Over de filmlezing : Heer Bommel en Tom Poes geboren in Haarlem In de laatste Toondertijd geeft Ik heb de Haarlemse Arnoud Alderlieste een korte bespre- Volksuniversiteit hierover king van een filmlezing op zondag geschreven. Men erkende mijn 21 november 2010 in de Haarlemse bezwaren en bood compensatie aan.

Filmschuur. Wat uit de bespreking niet blijkt is dat deze lezing in alle Het lijkt me dat de lezers van ons opzichten een mislukking was. blad mogen weten dat het ook op Het heeft m.i. geen zin hier op te ons gebied niet alles goud is dat sommen wat er zoal fout ging / was. er blinkt.

Herman Sallé

Nazomertip: Bommel aan tafel in Valkenburg Hierbij een zomertip die ik, als Bommelfan, u niet kan onthouden.

In de binnentuin van Kasteel Oost in Valkenburg (waar de internationale butleropleiding is gehuisvest), is een prachtig zandsculptuur gemaakt, waarbij we, met uw welnemen, butler Joost aan het werk zien aan een levensgrote tafel met Olivier B. Bommel en verschillende t/m 2 oktober 2011. Voor meer van zijn gasten. De zandsculpturen informatie kunt u terecht op transmieter.nl/n zijn nog de hele nazomer te zien, Jeanet (via het gastenboek van onze website) 27

Tom Poes en de Betoverde Spiegel In de eerste plaats mijn hartelijke dank voor het plaatsen van mijn stukje over het al dan niet uitgegeven werkje ‘de Betoverde Spiegel’ in het vorige Toondertijdnummer. Ik kom er toch op terug omdat ik blijf volhouden dat een dergelijke uitgave wel degelijk is verschenen.

Zoals ik u al eerder schreef kreeg ik het boekje altijd ter inzage wanneer ik, na schooltijd, door de buurvrouw werd opgevangen als mijn moeder (toevallig) een keer niet op tijd thuis kon zijn.

slingertje, de ‘film’ kon worden getransporteerd. Dat was mijn idee van een filmpje omdat een echt filmpje maken in die tijd nog niet tot de mogelijkheden behoorde.

Het leuke was daarnaast nog dat ik op een oudejaarsavond de buren heb uitgenodigd om dit filmpje te komen bekijken. Dit deden ze wel, zij het met enige Dat was mijn idee terughoudendheid van een filmpje omdat ze nogal gelovig waren en die avond omdat een echt liever aan stichtelijker zaken besteedden. filmpje maken in Helaas heb ik het die tijd nog niet tot vernuftige ‘filmapparaat’ niet meer en kan me de mogelijkheden ook niet herinneren waar het gebleven is. behoorde.

Ik zou het me wellicht niet zo goed meer herinneren ware het niet dat ik het boekje een keer geleend heb en er een volledige vakantie aan heb besteed om er een ‘filmpje’ van te maken. Ik heb daartoe met krijt, dus het vlekte helaas nogal, alle tekeningen op lange, aan elkaar geplakte, stukken behang nagetekend. Mijn vader heeft toen een apparaatje gemaakt met twee rollen waarmee, door een

Overigens kreeg ik op die eerder genoemde middagen, waarop de buurvrouw toezicht op mij hield, ook wel eens een stapel oude ‘Spiegels’ (ik zei al dat ze nogal gelovig waren). Het zou dus kunnen zijn dat het boekje een speciale uitgave in opdracht van dit blad was maar dat weet ik niet zeker. Ik hoop dat ik u nu weer een beetje op weg heb geholpen.

Johan Sinke

gevraagd: Kan iemand mij helpen aan een Ollie B Bommel jasje of de stof hiervoor? geel met rode ruit. Het is om in mijn oude Schicht met Solex motor aan ludieke Solex races mee te doen. eddy.meijer@chello.nl

28

Kwartierstaat Toonder Wat is een kwartierstaat?

kwartierdrager heeft gemaakt.

In een kwartierstaat ga je op zoek naar de voorouders van een persoon.

De persoon waarmee je begint wordt kwartierdrager, kwartierhouder of probandus genoemd. Van deze persoon zoek je de ouders en van deze ouders weer de ouders, enz.

1. Eiso Toonder ouders 2. Marten Toonder. Geboren 02.05.1912 Rotterdam, overleden 27.07.2005 Laren (Noord Holland) Beroep: (Strip)tekenaar, schrijver, filmproducent. Marten hertrouwde met Woltera Geertruida Wansink, componiste, geboren 05.08.1932 te Velsen en overleden op 29.08.1996.

Eerder gehuwd met Gerrit de Marez Oyens en met Menachem Samuel Arnoni.

3. Afine Kornelie Dik (Phiny Dick), geboren 14.09.1912 te Rotterdam, overleden 07.08.1990 te Greystones (Ierland).

Schrijfster en schilderes. grootouders 4. Marten Toonder, geb.16.11.1879 te Warffum, overleden 24.05.1965 Leiden.

Gezagvoerder koopvaardij, schrijver.

Tr.29.07.1911 te Uithuizen 5. Trientje (Tine)Huizinga, geboren 02.03.1886 Uithuizen, overleden 05.02.1970 Leiden 6. Kornelis Egbert Dik 7. Afina Hazewinkel overgrootouders 8. Eisse Toonder, geboren 16.01.1861 te Warffum, overleden te Warffum 06.02.1941, dagloner, trouwde 05.06.1884 te Warffum 9. Martje Postma, geboren 04.12.1859 Warffum, overleden te Groningen 10.11.1944.

10. Jan Freeks Huizinga, geboren 09.10.1842 Uithuizen, overleden 16.01.1904 Uithuizen, veearts, trouwde in Uithuizermeeden 21.11.1873 11. Trientje Gerhards Duursema, geboren

Daardoor heeft een kwartierstaat altijd een vaste volgorde en krijgen de voorouders een vaste nummering.

De kwartierdrager krijgt nummer 1. Zijn/haar vader krijgt nummer 2 en zijn moeder nummer 3. Vaders vader wordt nummer 4 en vaders moeder nummer 5. Moeders vader wordt nummer 6 en moeders moeder nummer 7. Enzovoort.

Hierdoor heeft (met uitzondering van de kwartierdrager) een man/ vader altijd een even nummer en een vrouw/moeder altijd een oneven nummer.

Van een persoon kun je het nummer van de ouders berekenen door zijn/ haar nummer met twee te vermenigvuldigen voor de vader. Voor de moeder tel je 1 cijfer bij het nummer van de vader. Heeft iemand bv nr.13, dan heeft haar vader 2x13=nr.26 en haar moeder 26+1=nr.27.

Hieronder volgt de kwartierstaat, waarbij men de zoon van Marten Toonder, namelijk Eiso Toonder tot

29

10.07.1845 Oldenzijl, overleden 18.09.1896 te Uithuizen, eerder gehuwd met Arnoldus Wilhelmus Nanninga op 07.02.1868 te Uithuizermeeden. betovergrootouders 16. Klaas Toonder, geboren 24.09.1827 Appingedam, overleden 27.08.1907 Toornwerd, Middelstum, dagloner, trouwde 09.11.1859 te Warffum 17. Aagje Swart, geboren 27.05.1820 Warffum, overleden 13.01.1883 te Stitswerd, dagloonster 18. Frederikus Postema, geboren 22.06.1834 te Warffum, overleden 11.10.1886 in de Waddenzee, timmerman.

Trouwde 19.05.1858 te Warffum 19. Elisabeth Oosterbeek, geboren 27.02.1834 te Noorwolde, Bedum, overleden 18.08.1926 te Warffum. Dagloonster.

20. Freerk Hindriks Huizinga, geboren 1807 in Saaxemhuizen, overleden 26.04.1876 Uithuizen, boerenknecht, trouwde 17.11.1838 te Uithuizermeeden.

21. Johanna Jans Dennebos, geboren 15.10.1813 Uithuizen, overleden 08.03.1895 Uithuizen 22. Gerhard Jans Duursema, geboren 08.05.1818 Loppersum, overleden 12.04.1880 Oldenzijl Uithuizermeeden, landbouwer, trouwde 19.04.1844 te Middelstum.

23. Heilina Derks Wibbens, geboren 13.09.1820 te Middelstum, overleden 28.01.1887 te Oldenzijl. Oudouders 32. Heertje Garmts Toonder 33. Tymke Eyses 34. Pieter Hendriks Swart, geboren 10.10.1794 Usquert, overleden 07.04.1826 Warffum, dagloner en boerenknecht, 30

trouwde 14.08.1817 te Warffum.

35. Catharina Jans (Kaatje) Melkenkoek, dagloonster, geboren 17.11.1791 Leens, overleden 02.11.1865 te Warffum.

36. Jacobus Harmanus Postema, geboren 23.10.1813 Schouwerzijl, overleden 06.10.1852 te Warffum, timmerman, trouwde 11.04.1834 te Warffum.

37. Kornelia Frederikus Faber, geboren 19.07.1807 Rasquert, overleden 20.06.1844 te Warffum.

38. Harm Arents Oosterbeek, geboren juni 1793 Zuidwolde, Bedum. Overleden 27.11.1847 te Noordwolde, Bedum.

39. Margrietha Alberts (Martje) Froma (Vrooma) 40. Hendrik Pieters Huizinga, geboren 19.12.1771, gedoopt 25.12.1771 te Oldenhove, overleden 06.07.1817 te Saaxemhuizen, landbouwer, trouwde 02.05.1800 te Warffum 41. Geertruid Ulferts Wiersum, geboren in Baflo 27.02.1780, overleden/begraven 08/14.12.1807 te Saaxemhuizen.

42. Jan Klaassen Dennebos, geboren januari 1773 te Uithuizen, gedoopt 31.01.1773 Uithuizen, overleden 12.03.1842 te Oldenzijl, Uithuizermeeden, landbouwer, trouwde september 1797 te Uithuizen.

43. Trijntje Jacobs Bolhuis, geboren circa 1774. Overleden 09.07.1836 Oldenzijl.

44. Jan Kornelis Duursema, gedoopt 29.10.1786 Loppersum, overleden Loppersum 24.03.1852, landbouwer, hertrouwde met Grietje Ebes Wieringa, eerste huwelijk op 11.12.1812.

45. Trijntje Heines Elema, geboren 14.05.1782 Oldenzijl, overleden 17.07.1821 te Loppersum.

46. Derk Hendericus Wibbens, geboren/ gedoopt 07/12.10.1777 Middelstum, overleden 12.12.1857 te Middelsum, landbouwer, trouwde 06.05.1804 te Middelstum.

47. Trijntje Egberts Bosman, geboren 25.01.1782 Kantens, overleden 16.12.1865 te Middelstum.

Oudgrootouders 68. Hindrik Hendriks 69. Aagtje Pieters 70. Jan Klasen 71. Foske Jans 72. NN 73. Jantje Bernardus Postema 74. Fredericus Jacobs Faber 75. Grietje Jans Roon

80. Pieter Jans 81. Stijntje Freriks 82. Olfert Luitjens Wiersum 83. Eltje Tonnis 84. Klaas Berents 85. Janneke Freriks 86. Jacob Eisses (Bolhuis) 87. Diewerke Jans 88. Cornelis Jans 89. Geertje Eibes, geboren in Venhuizen 90. Heine Eibes (Staal?)

91. Nieske Jans Elema 92. Hendrikus Harmannus Wibbens 93. Geertruid Pieters Huizinga 94. Egbert Jacobs 95. Geertje Pieters Bolt

Foto van schilder-vervalser Eterman ontdekt!

In Toondertijd nr.77 (september 2010) stond een 7 pagina’s tellend artikel over Eterman, met niet eerder gepubliceerde kleurenfoto’s van zijn werk. Een foto waarvan met zekerheid kan worden gezegd dat dit Johan Diekman alias Eterman is, was echter tot nu toe niet bekend. Gelukkig las een van de familieleden dit artikel en zond ons deze foto uit de Leidsche Courant van 5 oktober 1934.

Het onderschrift luidt: “De heer Eterman voor zijn werk - De bekende kunstschilder Eterman uit Den Haag, voltooide een schilderstuk van wijlen generaal William Booth, stichter en opperste leider van het Leger des Heils.” Op 24 november 1934

Foto van Eterman voor zijn schilderij van William Booth

31

stond er zelfs een heel artikel over Eterman in de Leidsche Courant: “De ontwikkelingsgang van een artistenleven”.

Het werk van de Haagsche schilder werd ook tentoongesteld getuige een advertentie van 31 oktober 1930 in Het Vaderland “In den op Zaterdag 1 November te openen Kunsthandel van den heer Louis Beck in de Weimarstraat 48 zal in een kunstzaal een tentoonstelling gehouden worden van werken van W. v.d. Berg, H. van Meegeren, J.M. Eterman, Henk Dekker, F. Helfferink e.a.”

Johan Diekman leefde van 18 november 1889 tot 22 april 1955 en werkte als schilder/beeldhouwer/ vervalser van 1914 tot 1955. Met deze kwalificaties is hij nu opgenomen in de databases van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD).

Zijn moeder heette Agatha DiekmannEterman (1856-1939). Zij is het nichtje van de overgrootvader van Martha JacobsZonneveld.

Laatstgenoemde was zo vriendelijk ons bovenstaande informatie te sturen. Zij doet genealogisch 32

-Eterman-schilderij ‘Meisje in interieur’ (40 x 30 cm)

onderzoek naar de familie Eterman.

Namen, data en verdere familiegegevens zijn te vinden op: transmieter.nl/q Arnoud Alderlieste

Eterman-schilderij uit de collectie van een MTVC -lid