September2OO6. Jaargang16 . Nr. 61 Toondertij rl is hetdriemaandelij ks tijdschriftvoorledenvandeMarten ToonderVerzamelaars Club,afgekort MTVC,
verleende andereu,ijzemedewerking Verantlvoordel i1kheidvooronder naamgepubliceerde artikelenberust uitsluitendbij de desbetrelïende.
Voorzitter: Henk Arens Wilhelminastraat 16, 2382H8 Zoeterwoude Tel.07i-5891103 E-mail:dickerdack@toondertijd nl Penningmeester:Arnoud Alderlieste v.Gaesbeekestraat 47 2274RV Voorburg E-mail:aws@toondertijd.nl Secretariaat: TonMichels 120 Goudenregenzoom 2719HDZoetermeer Tel:079-3616343 Email:dorknoperPtoondertijd.nl Clubcuriosa:ArnoudAlderlieste v Gaesbeekestraat4T 2274RVVoorburg Email:grootgrut@toondertr;d.nl Beurzen:Ton Mackaarj Hanrathstraat 8 3555CH Utrecht Tel:0654- 613485 E-mail:beurskraker6toondertijd.nl
Lidmaatschap Het lidmaatschapsgeld kan wordengestortop PostbankrekNr 626.II.27t n.v de VlartcnToonder Verzamclaars Club,Zoetcrmeeren bedraagtdit lopendckalcnderjaar €15,-LedenbuitenEuropabetrlen €20,-i,vm hogereverzendkosten
Clubblad:redactieHenkArens opmaakEd Bakker fanthptoondertijd.nl Website: adres wwwtoondertijd.nl beheer Ed Bakker prlwytzkofski6toondertij d.nl Met dankaaniedereen die onsook dit nummerweerde nodigeinformatie heeftverstrekt,vragensteldeofop
Advertenties HenkArens Tarieven2005: . 1/1Pagina €.50,-I Leden€ 3250 . 1/2Pagina€32,50lLeden€25,. 1/4Pagina€ 20,-/ Leden€ 15,Ruiladvertenties: Elkeregelbevatt 80 tekens,spatiesenz,meegerekend Ledeneerste5 regelsgratrs,daarna € 3,50per regelNietJedenbetalen € 2,50per regelvoorde eerste5 regels, € 3,50per regel daarnaeveneens voorhet December Advertenties nummerdienenuiterlilkr'voensdag 22 novemberin het bezitte zijnvan de redactie Copyright N i e tsu i t d e z eu i tgl remagzonder' schriÍtelijketoestemmingvan de rechthebbende op het auteursrecht wordeno\rergenomen. Copyrightop rl l c i l l u s trrti cbscrustbi ;S ti chti ng ToorrderAuteursrecht,tenzijanders rrermeld
De ivrrl,c is ingeschreven br;de I(arnervan l(oophandelondernr 40260255
Stichting Het Toonder Auteursrecht Postbus76254. 1070 EG . Amst€rdam mail@stichtingtoondernl . M.stichtingtoondernl
Voorwoord op Het is een druk Bommeljaar. Niet alleen schittert de heer van stand tenEen Groningen. te stripmuseum het een fraaie tentoonstelling in toonstelling die trouwens met twee maanden verlengd is.'we mochten hem ook bew o n d e re n o p d i v e rs e i n te rn e t si tesw aardeH eerreedster gehoubezichtiging word.t neeigezet in de diverse optochten die nog Vind den moeter.word.en.Economisch een interessanteontwikkeling' je een koper voordat de tentoonstelling/optocht voorbij is en de opslag moet gaan bekostigen. Geïnteresseerdenhierin kijken op Marktplaats' nl. \Clellicht door de tentoonstelling is er ook een toenemende interesse hieraan in het oudere werk van Marten Toonder. om voor onze leden Spa Hans van gekregen tegemoet te komen hebben we toestemming vormmogen om zijn oude maar gedegenwerk over Thijs I)s opnieuw te
'
en uitgeven. U heeft het reeds als bíjlage aangetroffen' in een Het máest natuurlijk wel eerst in een lc gescand om vervolgens hebook kunnen. te de drukker naar jasje van vormgeving iets strakker van nawoord een alsmede ben we er een voorwoord aan toegevoegd, niet zeker maar Tot slot' Eiso Toonder om het echt compleet te maken' onbelangrijk hebben we het proiect aan de'stichting Toonder auteursrecht'voorgelegd die blij waren met dit initiatief' staan voor de ko-er,àe periode hebbenwe nog meer speciaalsop stapel nog zelf echter tussentijd in de u Mocht waarover we u nog berichten. graag' natuurlijk dat we horen ideeën of suggestieshebben, dan
*íex*'fliPu;'
Aanwinst Voor de zomer heeft de Bommelzolder haar collectie uitgebreid met een fiaaie aanwinst. Dit Tom Poes wagentje mag zeker wel als zeldzaam worden aangemerkt. En ook nog in een goede staat. Vanaf nu te bezichtigen in de Bommelzolder te Zoeterwoude.
Boekenmarkt De Deventer Boekenmarkt is beroemd en vestigde dit jaar met ruim 125.000 bezoekerseen nieuw record, op de zonovergoten zondag van 6 augustus. De urvc mag daar niet ontbreken en dat deden we dus ook niet! Met twee kramen stonden wij daar. Tal van Toonder-liefhebbers/ nieuwsgierigen meldden zich; tal van vragen konden wij beantwoorden en hEel veel Toonder-producties wisselden van eigenaar (want: zaken
zijn zaken!). De rlntvc zorgde voor een tot de verbeelding sprekendebemensingvan de acht meter langekramen:Pim Oosterheert (Bom m eI - literator), Loek Donders(ex-voorzitn (Financial ter\ en TheoSomse auditor). Op een uiterst in mende manier promootten zij de Toonder-producties en zet-
Envertrouw ten zij de Mrvc op de kaartvan deboekenmarktbezoekersl er maarop dat de urvc in2OO7opnieuwpresentĂs!(vooreenĂmpressie van de DeventerBoekenmarkt,zie: www.destentor.nl/video)
lhes.S.a,ru;pn
oP Bramlbrahim Reactie Geachte redactie, in uw Toondertiid nr 60 Uw korrespondent Loek Donders dreigt mij misschien zelfs onjuiste en te betrappàn op het geven van onvolledige hoewel Marten zelf zlin informatie over bovenvermelde stripheld. En onterecht beschreef als allereerste beeldverhalen minachtend en niet ernstig zou moe'áat geknoei' en ' jeugdwerk', zodat íkzelf ze ook niet verplicht om er nader op ten iemen, ben ik aan de geschiedschrijving in te gaan. Hoe wankel Martens vroegste stappen in de stripwereld waren, blijkt ..i"it het feit datzrineerste beeldverhaal'
'Bram's Avonturen', overduidelijk geïnspireerdwas door de verzinselsover een zekereAbraham die zijn vaderhem jaren eerderal tekenendvertelde' De plot' de
enI72' plat'-zíede blz. 47-49,167 in het familiearchiefbevinden zich de k nips els v a n ' B ra m ' s Av o n tu re n ' ,i n l g 33gepl aatsti nhetdagbl ad' D e met een kop en een Nederlande r'. Ze vormen een kompleet verhaal'
ze zichaan mijn waarneming onttrekken
€iso,foonder
De dichtersvan de BezigeBij Onlangs is het volgende boek verschenen: de BezigeBli 1944-2004' Een kláne mooie revolutie - de dichters van Een bloemlezing door Gerrit l(omrij' van Marten Toonder' Ui"rin is opgenómen het gedicht Barlemanje
Ld-exlipíÍe. Í/r.ua.u-d.fl
Carnavalsbommel Onlangs stond er op MarktplaatseenBommelcarnavalswagente koop. Ik heb de stouteschoenen aangetrokken en aanbieder gemaildvoor foto's.Deze ontving ik per ommegaandeVoorwie hier in geinteresseerd is:kí.jkeens op Marktplaats.nl.Als hii er nog is tenminstel 97enriJTaarmans.
Striphelden op de divan 'Waarom (overspannen krijgt Donald Duck steedswoedeaanvallen? tlriftkop)Waarom rijdt Lucky Luke aan het einde van het verhaal alti.idweg?(hechtíngsprobleem\ Enhoe zit het met de scheldkanonnadesvan kapitein Haddock?Psycholoogen stÍippolooglaap van Ginneken gaat in dezeexpositiein op de zonderlingetrekjes van beroemdestripheldenen legt eenverbandmet de psychischeconflicten van hun schepper.Aan de hand van voorbeeldenuit populaire strips,waaronderook Bommel,wordenconceptenen zienswijzen uit de psychíatrieop eenluchtigeen visuelemanier toegelicht. De expositieis nog t/m decemberte zien in museumHet Dolhuys, Schotersingel2 in Haarlem.Daar is ook het boek 'Stripheldenop de divan'van Jaapvan Ginnekenverkrijgbaar. Arnoud AlderliellP.
TekoopallenummeÍsToondertijd Geïnteresseerden voor de clubbladen1-61inclusiefalle bijlagennemen contact oP met: Froene
Oa rcn rn n o
Perzikstraat 11 6543 ZA Niimegen
28 oktoberweernaarLinschoten! Clubdagzaterdag Op veler verzoek heeft de beurskraker de clubdag weer georganiseerdin het zalencentrum 'De Vaart' in Linschoten. De centrale ligging was voor de meesten het argument dat weer te vragen. Het adres is: Zalencentrum De Vaart ). Barneveldstraat24 3467 GA Linschoten
0348-40703r Zoals gewoonlijk kan men weer een stand reserveren.Voor leden is de eerste meter gratis, vanaf dan 5 euro de meter. De zaal is open vanaf 09.00h om op te bouwen. Zaal open voor bezoekersom 10.00h en zo rond 14.00h is de bedoeling de beurs af te ronden. Voor informatie en aanmeldingen, neem contact op met de beurscoĂłrdinator: Ton Mackaaij Hanrathstraat 8 3555 CH Utrecht 0654 67 3485 beurskraker@toondertij d.nl Routebeschrijving Neem op de A12 tussenUtrecht en Den Haagde afslagWoerden,Harmelen, Linschoten oftewel de N 204. Rijd richting Linschoten, je zit dan op de Reinaldaweg.Na 740 meter gaje linksaf richting Linschoten.Na 40 meter op de van Rietlaanslaje rechtsafl(orte Linschoten oz. Op de Dorpsstraat sla je na 520 meter linksaf naar de JacobBarneveldstraat.De ingang van het zalencentrum zit links naast het gebouw.
Bommels UitgeverzetstreepdoorFriese Gisteren gelezenin'De Stentor'.Er komen geen Friesevertalingen meer uit van Bommelverhalenvan Marten Toonder. Uitgever fos Boelhouwer uit I(atlijk, die tot nu toe elf van de verhalen in een Friese vertaling uitbracht, is het'traineren'beu van de erfgenamen van de vorig jaar overleden Toonder. einde citaat.
,/.aleatijt-uuan...I{paĂug;bru.gg9tL,
DirkJanen HeerBommel Paulvan Els uit Zoetermeerstuurde ons twee knipselsuit het AD van begin juni. 'Het is toch aardig te zien hoe de toorn van een heer stukloopt op de botheid van eeneenddie ook al dik vijftig laar in zijn blote tokus rondloopt. Heel bijzonderis dat die eendwel een zwempakaandoet als hij te water gaat,'
Pe&daáie
( pr< i€r rêr a;€Àl k LÀrl ! ÊN ' t€ É A rV JÈ rcJq È n
SimonArun De redactiekreegeenkaartie dat de'uitgeverij,' Brecheisen-Gogarmet trots een nieuwe editie in de familie het levenheeft doen zien met de naam Simon Arun. Als toevoeging dat dit de mooistebabyter wereldis, in ieder gevalin Venray.
fuÊieda&la
Eenheerin de economie
mijn levenspad,maar de diepere betekenis is mij niet altiid duideToenik onlangsnaarietsop zoekwas lijk geweest.Ik had er echter een in de archievenvan de Erasmus-uni- zeer rechtstreekse opvatting over, versiteit stuitte ik op een lezing die die mij in mijn levenswandelaltijd de Marten Toonder staandeheeft gehoudaar gegev e n z o u den. Ik kan die kort OLUÈÀ B BrMi$r hebben. Om iets presamenvatten in de DeNullltu woorden'Geld speelt cíezerte zijn: Marten lf'{' DE gCI]NOMIS(jHI] PRAKUJK geenrol'. Deze opvatgaf die omdat de heer het ting vereenvoudigt Bommel niet aanwezig kon zrjnbíj de aanbestaan,alsu begrijpt wat ikbedoel.Zolang vaarding van Arnold Heertje als buitengeik een geriefelijk kaswoon hoogleraarin de teel om me heen heb en van tijd tot tijd Bommeliaanseeconomie. Een niet gering een eenvoudige,doch voedzame maaltijd ambt, dat zult u begrijpen. In dit land werd kan nuttigen, houd ik mij bezig met mijn vroeger, het was sepgeestelijkleven.Voor tember 1977,nogaan de toekomst gebouwd. Maar waar eenheervan standspeeltgelddaarin ging die lezingnu eigenlijkover?Nu geenrol, zoalsu bekendmag zijn. Ik ik eenmaalde titel kendewashet wat heb echter gemerkt, dat er vele liemakkelijker zoeken en na een paar den zijn, die daaroverandereopvatweken had ik het bedoeldeboekje tingen hebben en dat heeft mij aan met de lezing in huis. De lezing was het denken gezet. getiteld:'De nullijn in de economi- Zodoendekwam ik tot de conclusie, schepraktijk'.Met verbazingen ver- dat de overheid heeft verzuimd volwondering heb ik kennis genomen doendekastelenen voedzamemaaltijden ter beschikkingte stellen.Dit van de inhoud van deze literatuur en u begrijpt natuurlijk dat de heer is eenmisstand,die ik krachtigin het Bommel in dezerede stevigstelling oog gevatheb'. heeft genomen. Na het welkomst- Dat is nu wat men noemt een stewoord aan de zeergeachtedamesen vig basisstandpunt en vervolgens heren,magnifieke,hoge,gewoneeen geeft heer Olivier vanuit de dikke aankomendegeleerdenen natuurlijk van Dale een stuk begripsvorming de gewonedamesen herensteekthij weg, want als we het over economie hebben waar praten we dan in stevigvan wal: 'De economie heeft mij steedsvast- hemelsnaamover? beradenvoor de ogen gezweefdop
o
'l(ijk, ik wil toegeven,dat het aperitief, Aanvankelijk meendehij, dat ik een dat de bediendeJoostmij zojuistaan- kringetje tekende, want hij is tenreikte, een soort welvaart is. Een tij- slotte maar een eenvoudigiemand. delijkewelvaart.Geefhet tien minu- Maar ik heb hem de ogen geopend ten. Maar de wenl welvaartbestaat door hem uit te leggen dat het de er uit, dat foost over tien minuten nullijn was, die hij nu op zijn rekest een kreeg, omdat dat zo moet voor de volgend glas zal serveren.En dàt is economie.Joostnam het hoog op voor mU nu economie; de leer van en gooide het voor de bond. Maar de vóórtdurende aanwezigheidvan gelukkigstondhij daarIelijkte kijken, tijdelijk welvaartsgenot, als u mij omdat de bond hem gecorrigeerd volgen kunt'. heeft. De bond heeft zich namelijk Nu wordt de levens- en gedachten- neergelegdbij de nullijn en daar kan wandel van de heer wat duidelijker. foost mooi naast gaan liggen'.De Hij geeft en passant nog even een trouwe bediende kreeg geen geld overzichtvan de komendeverziekin- maarin plaatsdaarvaneenhulp in de gen (1977)en legt uit dat de docto- huishoudingdie achterafniet beviel randus uit Buitenvelderteen weten- waardoor er tenslotte maar kamerschapperis die zijn studie niet heeft breed tapijt gekocht is. Helaas kan afgemaakt die woont in een bekla- ik u niet dat hele verhaal uitleggen genswaardige buitenwijkwaar =+ber- omdat ik dan zowat het 22 pagina haupt nooit iets afgemaakt wordt. tellende verhaal ga vertellen en dat Maar het ging over de nullijn en die druist tegen de economie van de heeft het ook over de prijs van din- BezígeBij in. Als u het tegen komt: gen op de markt en salarissen. een aanrader! 'Dezer dagen nam mijn Maar er w aren meer bediende foost de vrijAanvankelijk eminente sprekers die heid mij te wijzen op meende hij,dat dag want het ging tende stijgende kosten en ikeenkringetje s l otte om de aanvaard a t s oor t dingen, e n tekende, wanthijis ding van het buitengezo d oende boor de h i j tenslotte maareen woon hoogleraarschap eensalarisverhoging aan. eenvoudig iemand van Arnold Heertie. ln Met anderewoorden;hij een soort tweelinsversie probeerdede nullijn te doorbrekenl is zijn rede ook door de nijvere vlieDat kon ik natuurlijk niet toestaan. gendehoningverzamelaar uitgegeven Ik ben tegen bezuiniging, maar ik onder de naam:'Heer Bommel als wil het economischbeleidniet door- theoretisch econoom' Ook dit was kruisen. "Hier trek ik de lijn," zei ik. weer even zoeken,maar de inhoud En om hem te laten begrijpen wat maakt de inspanning,alswel de ecoik bedoelde,heb ik het hem duide- nomische vergoeding die de verkolijk gemaakt met potlood en papier. per eiste,goed.
'De BommeliaanseEconomiebehelst maar in zijn denken als theoretisch en beoogt een geheelander wereld- econoom zíjn alle dingen in en uit beeld dan waaraan wij gewendzijn. het geld. De predikingen, waarin De Bommeliaanse Economievoldoet Heer Bommel zich uit als econoom, staan bol van het geld. aan geheel eigen logische wetten, die in de DeBommeliaanse Van Pasmunten tot De Economie is Bovenbazen,en van De GewoneEconomieniet grotendeels S l i j tmi j t tot de w i ndworden aangetroffenen ontsproten aan handel,het is al geld en die worden gekenmerkt het brein van Heer ijdelheid wat de klok door de eigenschapdat de waarheid niet bewe- Bommel, diezeker slaat.Heer Bommelgaat langer leeftdan er kennelijk van uit dat zen of afgeleid, maar van1918 tot 1983. de grenzenvan de ecoslechts vooropgesteld nomie worden gevormd wordt. Zodoende valt het volle gewicht van de weten- door het calculeren in geld. Heer schappelijkebewijsvoering op het Bommeldenkt ook datvoor geldalles historischezíjn en niet langerop het te koop is. Daarom raakt hij in verintellectuelebewustzijn.Het is niet warring alshij eensmoet betalenmet gebruikelijk en niet gewenstde uit- iets dat hem dierbaaris: het horloge gangspuntenvan de Bommeliaanse van zijn goede vader [de windhanEconomie aan een kritisch onder- del blz 401. Iemanddie denkt dat het zoek te onderwerpen,daar dan niet geld tegelijk geenen een objectieve langerde politiekevruchten van het rol speelt,weet met zijn subjectieve Bommeliaansedenkenin hun volle innerlijk geenraad als hij moet buiomvangkunnen wordengeplukt.De genvoor de subjectiviteitder dingen. BommeliaanseEconomie is groten- Heer Bommel's opvatting, dat ecodeels ontsproten aan het brein van nomie beperkt is tot financiële calHeer Bommel, die zekerlangerleeft culatiesen balanslezenpastwonderdan van 1918tot 1983.Dezejaartal- wel in de bedrijfseconomischevarilen verschillen nauwelijks van die ant van de GewoneEconomie.Men van I(arl Marx, wiens stamboom behoeft er zich dan ook niet over te stijf staat van de rabbijnen en die verbazen dat Heer Bommel's uitgangspunt onjuist is. Maar natuurleefdevan 1818tot 1883'. Gelukkig gaat Heertje verder niet lijk is zijn kijk op het object van de in op dezespeculatie,maar stelt dat economie binnen het raam van de BommeliaanseEconomie niet voor heer Bommel een universeelnrsn is die zich tenminste bijzonder van betwisting vatbaar'. zijn klassebewust is. Tot slot nog 1!enk Ílrens. een stuk citaat: 'In de praktijk van alledagspeelthet geld geen rol voor Heer Bommel,
Eerstepromotie-onderzoek overstripsin Nederland Rudi de Vries is docent Bedrijfskunde en I(unsten, Cultuur en Media aan de Unversiteit van Groningen. Hij is in 2004 begonnen r":retzljn promotieonderzoek en wil een proefschrift schrijven over de relatie tussen vernieuwingen in de strÍp en de institutionele dynamiek binnen de stripwereld. De eersteresultaten vanzíjn onderzoekheeft hij in 2005 gepresenteerd in zijn paper 'Breaking through Borders! The Comic Album and its Impact on the Population of Dutch and Belgian Comic Book Publishers, 1945-2000'.Aan de hand van vier thema's wil hijverder zijn onderzoek opbouwen. Een van de mogelijke thema's is: de export van strips van de Toonder studio's. Meer info op: http://www.bdk.rug.nl/medewerkers/r.w.de.vries/
Ífu.uqud.fl.l.d.erlí,eí.t-e-
GezochtHollewijn Doordat een vriendin in de bibliotheek werkt, kwam ik langzaam aan in het bezit van een groot gedeeltevan de I(oning Hollewijnreeks van Mondria. Uiteraard in een hardcoverbibliotheekversiemet op de tweede pagina dominant: AFGEVoERD. Om die verzameling bibliotheekboeken compleet te maken zoek ik gelijkgestemden die ook biblioHollewijns hebben en willen ruilen / verkopen. Reactiesgraag op h.arens@wxs.nl dan wel de telefoon 07I-5897703
tle-ukflre.u;
Tekoopaangeboden 'Wegens overlijden: zeer uitgebreide, fraaie stripverzameling, het resultaat van tientallen jaren noest verzamelwerk van ware Toonder-adept. Vanzelfsprekend vormt het werk van Toonder het hart van deze bijzondere verzameling. Behalve boeken omvat de collectie onder meer unieke tekeningen en sculpturen. Een compleet overzicht kunt u aanvragen via de mail: martijnpmailhier.nl. We willen de verzameling het liefst in èèn kooo verkopen.
MTVCAward2005 Tot eind meí had u de gelegenheídte stemmen voor de mrvc Award van 2005. Er is meer gestemd dan ooit en daarbii heeft men volop gebruik gemaaktvan de schrifteliike stemming. Hieronder de samenvatting van de organísator van de award. Vorig jaar werd hij niet uitgereikt omdat er te weinig goede kandidaten waren, de prestigieuze lv'Tvc Award voor het beste Toonderboek van het jaar. En voor 2005 waren er ineens zeven hele leuke kandidaten, namelijk: -Uitgeverij De Bezige Bij voor de Gouden Bommeltjes -Uitgeverij Sanoma voor de heruitgave van de Donald Duck 1956 -Panda voor de heruitgave van de Tom Poesweekstrip uit de Donald Duck voor het T o n Pa a u w e n P i m Oosterheert - Uit gev eri j Bommellexicon -Idem voor het Bommelcitatenboek -De Latijnse uitgavevan de Vrienden van het Gymnasium De Sollidaea Liberanda en -Uitgeverij Panda en Frank van Hartingsveld voor De tao van Toonder. Een groot aantal Toonderfanaten stemde, zowel via e-mail als ook schriftelijk. Daarbij gaven veel mensen ook de redenatie achter hun stem. We citeren er een aantal, om te laten zien dat eÍ zware afwegingen zljn gemaakt. Lekker van vÍoegeÍ Het terughalen van de sfeer van vroeger blijft belangrijk voor de ouderenjongeren I jongere ouderen die we onderhand ziin.In die categorie scoorden Uitgeverij Panda met de voorbeeldige heruitgave van de Tom Poesweekstripuit de Donald Duck en Sanoma erg goed' Over Sanoma: 'Inderdaad is dit een complete herdruk die de authentieke sfeer heeft behouden van de orginele oo's.' of 'Echter mijn stern gaat toch naar Sanoma,want daar staan de verhalen in hun echte omgeving met de hele Donald Duck er om heen. De sfeervan vroeger komt helemaal terug al bliift het iammer dat de ouderdom op sommige paginas zo goed tezien is.'Soms speelt geld ook een rol: 'Voor deze prijs een complete
jaargangzo mooi herdrukken; klasse!I I Misschien kunnen we via een Àward-toekenning Sanoma er toe brengen Tom Poes Weekblad / De Bommelbode compleet te herdrukken? Dat zou toch watziin.Ik teken gelijk in á zeg 7,- per nummer?' [lijkt me ook wel wat, ik mis nog de eerste acht nummers van het Tom Poesweekbladenvoor een euro per nummer ben ik direct ie man...l Onverwacht Onverwacht is ook fijn: 'Moeilijk moeilijk, mijn stem gaatnaar de Latijnse uitgave. Een onverwacht pareltjel' Overigens scoorde de Latijnse uitgave verder nauwelijks en eindigde deze op de laatste plaats met De BezígeBlj. Diepgaand \,'eelenthousiasme en stemmen voor De Tao van Toondel vanwege de diepgang, het inzicht wat we met het boek krijgen in Toonder en de perfectie van de uitgave. 'Panda verdient een compliment voor het uitbrengen van de Tao, want de uitgever heeft riret dit interessante werk een groot risico genomen. Ik denk dat hiervoor veel minder belangstelling bestaat, omdat het vrij moeilijke kost is. Toch heeft uitgeverij Panda een belangrijke bijdrage geleverd aan de behoefte bij Toonder\rorsers,zoals ik.' Achteraf gezien een omineuze opmerking, want op moment van schrij\.en was er nog geen sprake van een kort geding en het uit de handel halen van de Tao... En de winnaar... Maar alle afwegingen ten spijt ging het grootste aantal stemmen naar het Bommellexicon van Pim Oosterheert.Voor Bommelvorsersbleek dit toch wel het ultieme totaaloverzicht te zijn. 'Het mooiste Toonderboek in 2005 vind ik De Tao van Toonder. Aan de Tom Poesverhalen uit de Donald Duck heb ik echter het meest plezier beleefd. Toch gaat mijn voorkeur uit naar het Bommellexicon als ultieme vraagbaak. Pim had het overigensmakkelijk omdat hij met maar liefst twee uitgaven meedeed:'Voor mij verdient Pim Oosterheert de l.rvc Award 2005. Ik vind het jammer dat de twee uitgaven apart zijn genomineerd daar dit mogelijk de stemmen voor Pim's'levenswerk'verdeelt. Als ik toch een keuze moet maken geef ik die aan Het Bommellexicon.' En deze stemmer was niet de enige,want Pim's Bommellexicon kreeg bijna twee keer zoveel stemmen als de nummer twee, Uitgeverij Panda. Leesoerder apibag1í
Heelfraaihandwerk VanDick Engels,restaurateurin ruste,hebben we al heelveel mooie dingen gezien. In de zomertoondehij aande donateurs van de Bommelzoldereenkunstig stuk handwerkwaarheelwaturenin zijn gaan zitten. Hoeveeluren wilde hij niet vertellen. Bord is ook niet te kooD.
Toondertentoonstelling nog t/m novemberin hĂŞt 5tnpmuseum De tentoonstelling 'MartenToonder,een heer van stand' is met twee maandenverlengd.Te zien zijn o.a.originelemet de hand ingekleurde stripstrokenvan Toonderuit 1943en 1944en ander origineel schetsen scenariowerk,Meer info over het groninger stripmuseumen deze tentoonstellingop: www.stripmuseumgroningen.nl
Qaeedaei,a
Deterugkeer vanTomPoes Uitgeverijde BezigeBij gaatin septemberweervan start met eenreeks verhalenvan de avonturenvan Tom Poes.Met een intervalvaneenweekkomener vier gebonden deeltiesuit, met telkensdrie verhalen.In deNnc staankortingsbonnen hiervoor..n , Zonderkortingkomendedeeltjesop 15europer stuk Mooi dat deuitgeverijdezeoudere verhalenook uitbrengt.Wat mij betreft hadden ze wel eenbeteretekenaarvoor de omslagenmogennemen
tTenkflreus
oeroo/g oanVag:13 Wat is nu de eindstand... 1 . Uit gev er ij To n Pa a u w e n P i m O o s te rheert voor het Bommellexicon 2. Pandavoor de heruitgavevan de Tom Poesweekstrip uit de Donald Duck 3. Uitgeverij Panda en Frank van Hartingsveld voor De Tao van Toonder. 4 . Uit gev er ij T o n Pa a u w e n P i m O o s te rheert voor het Bommelcitatenboek 5. Uitgeverij Sanoma voor de heruitgave van de Donald Duck 1956 6. (ex aequo) Uitgeverij De Bezige Bijvoor de Gouden Bommeltjes en de De Latijnse uitgave van de Vrienden van het Gymnasium De Sollidaea Liberanda. Ik ben heel benieuwd of 2006 net zoh primajaar gaat worden als 2005. Voorlopig ziet het er niet naar uit: weinig nieuws, weinig bijzonders. '\)íat mij betreft besluit de lrrvc om over 2005 een extra prijs toe te kennen.
14ared.e..Eyw|jp
TomPoesin de Volkskrant Op 23 augustus verscheen de 25.000-ste editie van de Volkskrant, de eersteverscheenop 2 oktober 1919.In de speciaalwordt op de midden, pagina een overzicht gegeven met 34 data uit de Volkskrant-geschie, denis. Een daarvan is 10 maart 1947:"Met zijn feilloos instinct voor talent haalt Lucker een nieuwe succesvollestrip binnen: Tom Poesvan Marten Toonder." Het is de eerste Tom Poes tekststrip na de oorlog en heeft als nummer | (1084 stroken waren híer al aan vooraf gegaan). Deze eerste aflevering van "Tom Poes en de wonderdokter" drukte de Volkskrant nu bijna zestig jaar na dato weer af. Overigens verschenen vanaf 10 maart 7947 dezelfdeTom Poesverhalen als in de Nieuwe Rotterdamse Courant' &rnqwd,,gtd.errieíte,
Schichtin de aanbieding ' Of ik belangstellinghad voor eenrijdendeschicht' was de strekking van een mail die ik van Ad van der Velde uit Rijswijk kreeg.Na eenverklarend telefoontietoog ik naar Rijswijk om het fenomeente aanschouwen.Toen de garagedeurdaar openging stond er inderdaadeenmanshogeschicht met eenjumbosizebeerer in. Ad heeft altijdal graaggeknutseld vertelde hij en in eenpaarmaandenheefthij van een invalidenwageneenschichtgebouwd. Maar nu wil hij weerruimte in zijn garage.De schicht biedt plaats voor twee volwassenenen heeft een actieradius van zo'n dertig l(ilometer.Maar die zullen in eengepasttempo moeten worden afgelegd,want hard gaat hij niet. De bank is met de huif elektrischte kantelendat meer of minder been- en hoofdruimte verschaft.De wagenis tevensvoorzien van een fm zenderontvanger zodat men de bestuurderop afstandinstructie l(an geven.Als iemand serieuzebelangstellingvoor dit voertuig heeft kan hii contactmet Ad opnemen06-55912720of ajvandervelde@wanadoo.nl tTenk Arens
Vakantiefoto's \)7ie verre reizen doet kan veel verhalen, maar ook fotosraferen. Van Paul Verhaak
en Maarten Hartkamp kregen we deze fraaie Olivier en Tom Poesfoto'suit Frankriik. Alhoewel, hoe spreekje Olivier ook al weer uit? De 'lledaĂtie,
Openingsspeech Groningen De openingvan de specialeMarten Toondertentoonstellingin Groningen werd verricht door MT's zoon Eiso. De zaal was goed gevuld met genodigden. Voor iedereen die niet was geinviteerd hierbij de openingsspeech door Eiso beschikbaar gesteld. 'Het doet me een groot genoegen om hier te mogen staan en u toe te spreken.Ik hoop dat ik deze eer niet te danken heb aan het feit dat ik de zoon van de vader ben - want dat is op zíchzelf geenverdienste - maar wèl aan mijn vakkennis en loopbaan. Die zrjn natuurlijk niet per ongeluk zo gevormd. Tom Poes en ík zijn van dezelfde oorsprong zodat we ergens halfbroers zljn. Er is dan ook een opvallende gelijkenis, wat de kleur van ons haar betreft. Hoewel hij, op zeven dagen na. vijf jaar na mij op deze wereld kwam, ontmoette ik hem pas bewust in de winter van 7941,.Dat was tijdens een opvoering van Wim Sonnevelds eerste Tom Poes-toneelstuk. Ik kan me daar niet veel van herinneren - behalve dan dat die stomme Bommel niet in de gaten had dat Hocus Pas achter hem stond. Mijn generatiegenotenen ik moesten dus luidkeels regie-aanwijzingengeven: "Daar! Daarl" Met de publikaties van het verhaal over "het land van de blikken mannen" begon mijn genegenheid.En die nam alleen maar toe, toen foop Geesink en Marten gingen samenwerken, en en er in het sousterrain van ons huis op de I(eizersgracht een poppenfilmdecor werd gebouwd. Dat bestond uit een geschilderd bos met een grote, drie-dimensionale paddestoel waarin een deur en ramen zaten. Dat was voor de Philipsreclamefilm "SerenataNocturna", heb ik veel later begrepen.Maar toen maakten de planken langs de muur de meeste indruk op me.'W'ant daarop stonden uitwisselbare poppenkoppen van hard materiaal met steeds iets van elkaar verschillende gelaatsuitdrukkingen. De uitvindingen van de plasticine en van computeranimation lagen nog in het onbekende verschiet. Het wonder van die riien starre hoofdjes, die door de camera tot leven kwamen, kreeg een blijvende plaats in mh geheugen. Dat Marten er van droomde om heer Bommel te verfilmen, kan ik dan ook heel goed begrijpen. Hij heeft het een paar keer geprobeerd,en de resultaten hebben hem altijd teleurgesteld.Ook dàt kan ik begrijpen. Voor hem werd de wereld van heer Bommel langzamerhand een realiteit. Zéker toen hij in 1965 in Ierland ging wonen en niet langer werd afge-
leid door zaken, zorgen en ambtenaren. Toen kon hij zich ongestoord naar Rommeldam en omstreken verplaatsen alsof hij er zelf woonde. Hlj zag de Oude Schicht rijden zoals u en ik een T-Ford in een veteranenrally zien. Hij hoorde de gesprekkenvan zijn stripkarakters, zoals u en ik naar elkaar luisteren. Hij was waarnemer van situaties,zoals u en ik van Stan Laurel en Oliver Hardy genieten of griezelen van Dracula. En omdat hlj zíchzelf jaren lang opleidde tot tekenaar, werd hij een geschoold ambachtsman. Hij kon zijn verslaggeving van die andere wereld op papier zetten met altiid-rake streken van het penseel. Maar tekeningen blijven maar tekeningen. Het zijn momentopnamen. Soms kan men met aktielijntjes beweging suggereren,maar de èchte beweging ontbreekt. En plaatjes geven geen gesprekken weer. Daar heeft men onderschriften of balloons voor nodig. En dan nog... Op welke toon iets gezegd wordt, is nauwelijks in woorden te vatten. De taal is ontoereikend. Martens grootste zorg was dan ook om ons te laten begrijpen wat hij bedoelde; om ons zo veel mogelijk te betrekken in zljn waarnemrngen, die vol aktie, geluiden en sfeer zaten. Vandaar zíjn tekeningen vol detail, emotie en filmische effecten. Vandaar zijn teksten vol woorden en gezegdendie proberen aan te vullen waar het gangbare Nederlands tekort schiet. Vandaar ook het unieke samenspel van woord en beeld dat zíjn latere Bommelverhalen kenmerkt. Als hij een filmcamera mee had kunnen nemen naar zljn andere wereld, zijn andererealiteit, dan had hij die communicatieproblemen niet gehad. Dan hadden ook wij kunnen zien en horen wat daar plaatsvond. En dan had hij dat niet op papier hoeven vastschrevelen, zoals hij het afkeu'Want, zoals hij zelf zeí'.wat geschreveld is, ligt onwrikrend noemde. baar vast en verstart. Terwijl in werkelijkheid elke tel verschilt van de vorige. Niets blijft hetzelfde. Panta rhei - voor de latinisten onder u. Gelukkig voor de organisatorenvan deze expositielaat de anderewereld zich niet verfilmen. Want anders stond ik hier een bioscoop te openen, in plaats van een tentoonstelling. Bovendienheeft Marten meer gecreëerddan alleen de Bommelsaga.Hij ontwierp onder meer de beeldverhalen "I(appie", "Panda" en "I(oning Hollewijn" en gaf25 jarenlang een inspirerendeleiding aan zrjn Toonder Studio's. Bij ons thuis noemde hij die studio's "de zaak".'Want daar werden strips en films verkocht. Met zóveel sukses overigens, dat Nederland jaren lang het grootste Europese exportland van beeldverhalen was. Soms had hij het over "het schooltje" - en dat bedoelde hij niet minachtend.
\ifiant hij was een idealist, die talentvolle lieden een kans wilde geven om de verhalen te vertellen die in hèn sluimerden. Deze expositie geeft een indrukwekkend overzicht van de creaties die Marten en zíjn medewerkers tot stand brachten - en dat is een groot kompliment voor de organisatoren.Ze zijn niet over één nacht ijs gegaan, zoals u zult zíen. En daarom vind u er rijp en groen. Dat kan ook niet anders. Creativiteit is één ding, maar brood op de plank een ander. Om die reden noemde Marten zijn studio'sook wel "de winkel". Er moest handel gedreven worden. Hij heeft vele artistieke concessiesmoeten doen aan zakenlieden die hun handelswaar wilden larderen met zijn stripfiguren. Maar hij nam zo veel mogelijk afstand van die commercialisatie - en ook dàt kan de scherpe waarnemer ontdekken op deze tentoonstelling. Bij het grote merendeel van de merchandising-producten ontbreekt het aan magie. Tot nu toe is dit een geslaagdetoespraak, al zeg ik het zelf. Ik heb u op subtiele wíjze gebracht waar ik u hebben wilde: bij de magie. De ware kunstenaar is een magiër. De techniek, die voor zijn kunstuiting nodig is, beheersthlj zo goed,dat het een instrument wordt waarmee hij waarneembaar maakt wat anders verborgen blijft: fantasie, het onbewuste, de andere wereld of de parallelwereld, het gevoel,zieleroerselen,de oer of de psi - hoe u het ook noemen wilt. 'Ware kunst is dan ook iets heel anders dan een verzinsel. 'W'ant verzinsels worden door de hersensaangemaakt; ze zijn bedacht. Zeleiden geen eigen leven, maar waaien weg met de wind. De allerlaatsteBommeltekening die Marten voor een publikatie maakte, was voor de Nederlandse Vereniging voor Euthanasie. Martens hand was niet langer yast, zodat hij geengevoeligpenseelkon gebruiken,maar aangewezenwas op een ballpoint die hakkelige lijntjes voortbracht. De illustratie verscheenop de omslag van het verenigingstijdschrift en als poster, en toont heer Bommel zittend in een doodskist, op het punt om het deksel te sluiten. Hij zegt daarbij: "Een heer heeft het recht om op waardige w ijze te sterven". Martens deksel is inmiddels toe. Maar zo lang men begrijpt wat zijn bedoeling was, zal heer Bommel voortleven. Dat is zljnmagíe. Groningen, 12 april 2006
€.J";q.J.9..,.Ls-s.fl-d.er
,"",, xnJdAKg{/& swgP/ , t],:ill'l]]l]::l: ri':rirrrt:lau]ll::tt,:
VY ,,::..i.:.,..i:i:..,.,i,.
fd$Smvpfg6Ïfgf
#ru,PgP,NL IPEPIN PE EREEÍTPÁÁT TEPEI"FT N PATfiAÁNWEIlIEPENE{ET
íENTAW ÊSFf' troPffircg,vt YNKEN W$ AAN?
4 .^ ,
::]:rrrlt,:llttlrrrllr,,:t,:,r,'.,rn n&' ^F)
,..:a.l.lli::r::li:lllll
i:tilirlt'i:ri:ii, u::::li:ti:l:l:t:ri. :tii:ra'tat:t.Uaii::11
"'rr"':... -:' , r ,' .:.'.',.'l::' ir' i irli' . ,:,.r'r 'r.,
'l'r,'
iiil::lill":r:ri'r r"l I rl :'i:i 'r' 'rl'lr':r:'":l 'li'l' 'r 'r 'r 'r':'
...,,,.,,,.,..,....,.. :'rir:1:ri::: -.,,i,:.1 lir'l'::"1'riilir" "
AUO/ÍEPT:
il, rE rtffFFpgr{A,up$ T6Fr-gf{HARp66ffipJ
Iatv9
6wr r*Ê{ig KE60 tr',ï6s ANrrE ' f 6i;A.rsf6s DE6/"íAN: ÁÍ"LE [Uffigtr"fpg6rs {EuïT&Atrgtr FEB4NRT: gRsgs €I 86pf,FrrdÁf AÍ"f"9 nrGffd Kfs6&fg, ÁPRfe.6Êt:
'srPfp$ pdtrï96&" ,| urr 6AT. eelpgg Af,,í,Hs SUNfTUí.: I -Í9I 6 d{[FgFrpssrprpr" 997 rgppFPFÍÊ{Fopti ÁTf E vÍt6l,T !