38
Ç A Ğ D A Ş G E R Ç E K Ç IL IG IN A N L A M I
Yenilikçi akım bu seçme ilkesini bir yana bırakır. Onsuz yapabileceğini ya da onun yerine kendi insanlık yazgısını ko yabileceğini öne sürer. Bunun sonucu ister istemez doğalcı bir üslûptur. Bence son elli yılın bütün yenilikçi sanatım ni teleyen bu durum yenilikçi akımı düzenli olarak yücelten eleş tirm enlerce gizlenir. Bu eleştirm enler daha çok biçimsel öl çüler üzerinde durarak tekniği özden ayırıp önemini abarta rak konunun toplum sal ya da sanatsal anlamını yargılamak tan kaçınırlar. Bunun bir sonucu olarak da gerçekçilikle do ğalcılık arasındaki estetik ayrımı yapamazlar. Bu ayrım, bir sanat eserindeki durum ve kişiler arasında bir «önem sırala ması» olup olmamasına bağlıdır. Bunun yanında biçimsel ni telikler ikinci derecede bir önem taşır. Bu yüzden yenilikçi edebiyatın doğalcı niteliğinden söz edilebilir — ve bunda ideo lojik bir sürekliliğin edebî ifadesi görülebilir. Bu, üslûp değiş m elerinin toplum daki değişiklikleri yansıttığını yadsım ak de ğildir. Fakat herhangi bir ayıklama yapmayan bu doğalcılığın, bu sıralam adan yoksunluğun alabileceği biçim, önemli bir rol oynamaz. Buna doğalcılığın her şeyi belirleyen «toplumsal koşulları»mda; simgeciliğin izlenimci yöntem lerinde ve ya bancı b ir hava yaratm a eğiliminde; fütürizm , konstrüktivizm ve yeni-gerçekçilikte nesnel gerçekliğin parçalanm asında ya da gerçeküstücülüğün bilinç akışı tekniğinde rastlarız. Bu okulların ortak yanı temelde gerçekliğe dural bir yak laşımları oluşudur. Bu da perspektiften yoksun oluşlarına sı kı sıkıya bağlıdır. Gottfried Benn’in bunu sanatsal program ına alması elbette bir raslantı değildir. K itaplarından birinin adı Dural Şiirler’dir. Tarihin, gelişmenin, dolayısıyla perspektifin yadsınması gerçekliğin özünü kavram anın belirtisi olur. Değişime, gelişime aldırmaz bilge kişi onun dünyasından değildir çocukları torunları.