Estetik iii georg lukacs

da görmüştük. Antik çağın yükseliş döneminde bu sınıf­ landırma, estetik alana sanata yabancı eğilimlerin girme­ si gibi bir sonuç doğurmamıştı. Bu durum, yeniçağda ger­ çekleşti. Böyle demekle hiç kuşkusuz örneğin ilk ütopyacıların anlatı biçimlerinin dış özelliklerini yazın alanında kul­ lanmış olduklarını söylemek istemiyoruz bunun içiıı yal­ nızca Morus’un «Utopia»sı ile «Gullıveı»ı karşılaştırmak, yeterlidir; «Gulliver»da —olumlu ve olumsuz— ütopik be­ timlemeler, yazarın mizah ve estetik dünyası için salt ge­ reç niteliğindedir; «Utopia da ise anlatı öğesi, bilgilerin an­ laşılır ve çoğunluk tarafından benimsenebilir biçimde, ga­ zetecilik biçemiyle ve bilimsel anlatım için, gerek teknik açıdan, gerekse gazetecilik açısından uygun bir kılıf nite­ liğindedir. Tıpkı, Aiskhylos’un «Persler»inden ve Aristophanes’in komedilerinden başlayarak, antikçağda olduğu gibi, zamanlarının sınıf kavgalarını doğrudan işlemek is­ teyen yapıtların zorlamasız ortaya çıktıkları da görülmüş­ tür; bu noktada Milton ya da Bünyan’ı anımsamak yeterlidir. D oğal. olarak gerek bu nedenlerle, gerekse bunlara benzer başka nedenlerle retorik öğe, çoğu zaman çok yo­ ğun biçimde sanata girmiştir. Bu, yalnızca örneğin re torik öğeyi Brutus ve Antonius’ta salt karakterleri belirleme ara­ cı diye kullanan Shakespeare açısından söz konusu d e b i­ dir; sözü edilen öğe, Schilİer ve Victor Hugo gibi şair ve yazarlarda bile yaratış biçimlerinin bağdaşık öğesini ya da en azından önemli bileşkelerinden birini oluşturur; ama bu yüzden yapıtlarının estetik karakterinin ortadan kalk­ ması diye bir sonuç doğmaz; böyle bir sonucun gerçekleş­ tiği yerde, retorik öğe bağdaşık ortamı parçalamış ve ba­ ğımsız bir etkinlik yaratmış demektir. Böylece geçiş döne­ mi de belirlenmiş olmaktadır. Estetik düzeyleri en iyi ola­ sılıkla bizim daha önce vakit geçirme yazını diye adlandır­ dığımız düzeye ulaşabilen ve sanatsal özün eksikliğini doğ­ rudan etki gösteren, retorik ya da gazetecilik alanından alınma öğelerle gideren yapıtların sayısı, 19. yüzyıldan baş­ layarak çoğalır. 20. yüzyılda ise bu durum —montaj diye adlandırılan— kendine özgü bir «yaratıcı yöntem» e bile 41