¡aştırılmış hayvan resimlerimiz açısından irdeleyelim: Eğer bir hayvanın resminin doğru yapılmasının, o hayvanı ele ge çirmek için çıkılacak avın başarısını güvence altına aldığı yolunda büyüsel bir inanç geçerli idiyse, o zaman bu, nes nelerin bağlamı üzerine düşünmeden başkaca ne anlama ge lebilir? Üstelik burada, duyusal verinin sınırlarını soyutlama yoluyla aşan bir düşünme vardır. (Burada düşüncelerin nes nel açıdan doğru ya da yanlış oluşu değil, düşünce karak terinde oluşu önem taşımaktadır.) Ortaya şu sonuç çıkıyor: Eski Taş Çağı’nın avcıları getek duyusal-dolaysız nitelikteki, gerekse anlıksa! ürün nite liğindeki düşünmelerinde nesneler arasında bağıntı kurmuş lardır. Bu duruma karşın bu avciların resim sanatındaki soyutlanmış hayvan görüntüsü nasıl ortaya çıkmıştır? Her şeyden önce bir noktanın hiç unutulmaması gerekir: Gerek insan, gerekse hayvan açısından çevre, hiçbir zaman soyut nesnelerden değil, bu nesnelerin somut topluluğundan oluşur. Pavlov’un köpekler üzerinde yaptığı deneylerin en ilginç nok talarından biri de, birbirini tümüyle ayrışık, bundan ötürü de —gerek nesnel açıdan, gerekse köpek açısından- raslantısal olarak izleyen tepke ya da tutuklukların uyartıcılarımn (metronom, asit vb.), belli bir yinelenme sürecinden sonra 'köpek tarafından somut biçimde bileşik öğeler olarak tamalgılanmasıdır; bu tamalgılama sırasında koşullu tepkelerin saptanması, bunların birbirini izleyiş sırasına, aralarında ne kadar zaman kaldığına vb. bağlı bulunmaktadır. Değişiklik yapıldığında, dahası bileşkelerden biri bile değiştirildiğinde, bu durum geçici ya da sürekli bozukluklara ve sinir buna lımlarına yol açabilmektedir. Pavlov ve çalışma arkadaşları, haklı olarak bu deneylerden, deney için kullanılan hayvan ların uyum sağlamadaki devingenliklerinin tiplerini ve tür lerini saptamak için yararlanmışlardır.24 Hayvanlarda bu 24 Pavlov: Mittwochkolloquien (Çarşamba Konuşmaları), II., s. 338 - 340, III. s. 95, 258 - 260 vb.
40