Afvallen op maat werkt beter

Het nieuwe jaar is net begonnen en dus is er de collectieve focus op afvallen. Na de feestdagen kan iedereen wel wat kilootjes kwijt, maar anders is het bij serieus overgewicht. Daar kom je niet zomaar vanaf. Een structureel andere levenswijze is de enige remedie voor langdurig resultaat en een betere gezondheid. Alleen, dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Bovendien is overgewicht niet zomaar eigen schuld. Obesitas is sowieso een complexe aandoening.

Iemand met overgewicht kan nog zo actief zijn of totaal tevreden met een maatje meer, feit blijft dat de overtollige kilo’s aanzienlijke gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. De kans op aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, diabetes type 2, bepaalde soorten kanker, hoge bloeddruk, galstenen en gewrichtspijn neemt met gewichtstoename nu eenmaal toe. In Nederland is 53 procent van de mannen en 47 procent van de vrouwen te zwaar. 14 procent van de Nederlanders heeft zelfs obesitas, extreem overgewicht. De cijfers lopen elk jaar nog op. Los van de persoonlijke malaise die dit oplevert, kost het de samenleving, wij met z’n allen dus, elk jaar tientallen miljarden euro’s extra aan zorg.

Genoeg redenen om de strijd met de kilo’s aan te gaan, maar punt is dat de redenen meestal allang bekend zijn. Op korte termijn helpen ze misschien om de motivatie om af te vallen op te krikken, maar volhouden is lastiger. Dat ligt beslist niet alleen aan een gebrek aan wilskracht, al wordt mensen met overgewicht dat wel vaak toegedacht.

Standaardoplossing

Die geringschatting in een wereld waar slank zijn het ideaal is, pakt mentaal ook negatief uit voor de betrokkenen. Het lijkt allemaal eigen schuld, dikke bult, want elk pondje gaat toch door het mondje? Onderzoek heeft inmiddels aangetoond dat de werkelijkheid anders is. Obesitas is een complexe, chronische aandoening. Het idee dat iemand met overgewicht of obesitas ‘gewoon’ meer moet bewegen en minder eten om het euvel te verhelpen, is veel te simpel. De oorzaken van obesitas en aan overgewicht gerelateerde complicaties kunnen per persoon verschillen. Hoe dat precies zit, weten wetenschappers nog niet, maar dat de sociaaleconomische leefomstandigheden, persoonlijkheid, biologie en levensstijl van mensen met overgewicht net zo verschillen als die van slanke mensen, kan iedereen bedenken. Doen alsof ze allemaal hetzelfde zijn en ze een standaardoplossing aanbieden, is dus niet logisch. De levensstijl drastisch op de schop nemen, met gezonde voeding en sport, werkt beslist niet voor iedereen. Sommigen komen er zelfs van aan.

Bètablokkers

Wáárom leeft iemand ongezond? Dat is de vraag die bij iedereen met overgewicht of obesitas steeds opnieuw en individueel gesteld moet worden. Troosteten doen we allemaal wel eens. Je zit niet lekker in je vel en onderdrukt nare gevoelens door de consumptie van iets lekkers, meestal te vet of te zoet. De dikmakende omgeving waarin we leven verleidt daar ook toe. Overal is altijd eten te krijgen, offline of online. Ga je op je mindere momenten voor de bijl, dan voel je je uiteindelijk niet beter, maar juist slechter. Als dit een structurele gewoonte wordt, is er echt een probleem.

Daarbij speelt ook de financiële armslag een rol. Als je moet rondkomen van een minimumloon of uitkering kun je ongezond eten vaak beter betalen dan groente en fruit. Met de energiecrisis is het budget voor een gezonde levensstijl helaas nog verder in het gedrang gekomen.

Minder bekend is dat aankomen zelfs bij een verantwoorde levensstijl mogelijk is. Slaapproblemen, stress, hormonale stoornissen en bepaalde medicijnen kunnen boosdoeners zijn. Bètablokkers zijn voor hartpatiënten een verhaal apart. Helaas is gewichtstoename een mogelijke bijwerking van deze medicijnen, omdat ze de stofwisseling in het lichaam vertragen. Patiënten wachten soms te lang met het informeren van de arts of specialist over de extra kilo’s zodat die zich kan beraden op vervolgstappen. Een erfelijke aanleg om snel aan te komen, kan ook een rol spelen, al zijn de genen volgens experts zelden alléén verantwoordelijk voor overgewicht.

Topsport

Juist omdat overgewicht hebben een ingewikkelde kwestie blijkt, is advies op maat voor afvallen een aanrader. Elk dieet werkt, of het nou vet-, koolhydraat- of eiwitbeperkt is, maar volhouden en later op gewicht blijven zijn de grootste uitdagingen. Iedereen is beducht voor het jojoeffect. Gematigd maar lekker blijven eten werkt sowieso beter dan rigoureuze diëten (lees hierover meer op pagina 40). Blijvend gewoontes veranderen is evenwel topsport. Intensieve begeleiding door een diëtist of voedingsconsulent is beslist geen luxe of iets om je voor te schamen. Bewegen moet daarbij een vast onderdeel van de dagelijkse routine worden.

Eén gunstige, motiverende factor is dat de gezondheidsrisico’s direct afnemen bij het verliezen van een paar kilo. Hoe hoger de BMI is, hoe groter de kans op ziektes, maar gelukkig werkt het ook meteen de andere kant op. Vijf procent gewichtsverlies heeft al gunstige effecten op de bloeddruk en het cholesterolgehalte, bijvoorbeeld. Wat anderen verder ook van jou en jouw lijf vinden, is niet belangrijk. Afvallen doe je voor jezelf en je eigen gezondheid.