30 ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΥΚΟΝΟΥ | 1979−2009

30 ®¦¥£ ¥ ¨ ¨ ¥ ¥ ¦ ¥ ­ ¥ ¥ ­£ ¡£ ­ ¥£¥­

1979–2009

MYKONO 2011

previe preview p rev re eview ew ËÍÀÐà ÇÌØÈÂÎÎÑÛ: ÒËÚÔØÏÃÖËÕϽÐÊ ÃÒÇËÍÀÐËÕÊ ÖÊÙ ÈÑÔÇÕË¢Ù ÖÊÙ ÛÍÑÐË¢ÖËÕÕÃÙ ÍÃÖ¢ ÖÑÐ 17Ñ ÃËÓÐà ÃÒÀ ÄËÄÎ¿Ñ ÖÑÛ Olfert Dapper (1688), ÒÑÛ ÕÖÊÔ¿ÚÖÊÍÇ ÕÇ ÕÚ½ÆËÑ ÍÃË ÒÇÔËÉÔÃȽ٠ÃÒÀ Öà ÄËÄοà ÖØÐ Jacob Spon ÍÃË George Wheler (1678 / 1682).

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΥΚΟΝΟΥ

preview

preview

30 ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΥΚΟΝΟΥ | 1979−2009

preview

preview ISBN: 978-960-93-3615-4

© 2011, ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΥΚΟΝΟΥ E-mail: info@mykonoswomenculture.gr, www.mykonoswomenculture.gr

30 ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΥΚΟΝΟΥ

1979−2009

preview

Επιμέλεια έκδοσης: Άννα Καμμή

ΜΥΚΟΝΟΣ 2011

preview

Ευχαριστίες Ευχαριστούμε θερμά για τη συμβολή τους σε αυτήν την έκδοση: Tους εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης και τους φίλους του Συλλόγου για τα κείμενα χαιρετισμού με τα οποία τίμησαν την έκδοση. Τα μέλη του Συλλόγου που συμμετείχαν στην έκδοση με κείμενα χαιρετισμού, με τη συγγραφή των βασικών κειμένων ή τη γενικότερη επεξεργασία του υπάρχοντος υλικού: Αλέκα Αγγελετάκη, Χρυσάνθη Αλαφασού, Μαρσούλα Αποστολοπούλου, Μαριγούλα Αποστόλου, Μαρία Ασημομύτη, Χρυσούλα Γρυπάρη, Ευαγγελία Γυφτοκώστα, Ανδριανή Θεοχάρη, Άννα Καμμή, Νατάσα Καμμή, Αμπελία Καπαράκου-Κοντομήτρου, Σταματία Κρεμμύδα-Ασημομύτη, Άννα Λοΐζου, Όλγα Μάρκαρη, Ντίνα Μητροπία, Άννα Μπατή, Δέσποινα Νάζου, Μαγδαληνή Ξεναρίου, Ελένη Πολυκανδριώτη-Παπαδάτου, Δήμητρα Σικινιώτη-Νάζου, Έφη Συριανού, Φλώρα Συριανού, Φρασκώ Συριανού, Μαρουλίνα Τζιώτη-Σταμπουλή, Μαρσούλα Χανιώτη, Βασιλική Χαρχαντή και Άννα Χατζηφωτεινού.

preview

οπί Μάριο και Νίκο Τριανταφύλλ Ευχαριστούμεε ακόμα τους Κατερίνα Ζουγανέλη, Ρόδω Μητροπία, Τριανταφύλλου για την αποστολή ς βιογραφικών των οικείων τους.

ρο μέρος του φωτογραφικού υλικού που χρησιμοποιήθηκε προέρχεται από το αρχε αρχ Το μεγαλύτερο αρχείο του Συλλόγου, το γκροτηθεί κροτηθεί κυρίως από τις προσωπικές συλλογές των μελών Ανδριανής Θεοχάρη, Θεοχάρη Μ Μαρσούλας Αποστοοποίο έχει συγκροτηθεί λοπούλου, Δήμητρας ήμητρας ητρας Σικινιώτη-Νάζου, Άννας Χατζηφωτεινού και Άννας Λοΐζου.

Συμπληρωματικά Βαφειά-Λαμπίρη, Λίλιαν Βλαντή, ωματικά ζητήθηκε φωτογραφικό υλικό από τους εξής: Φρατζέσκα Βαφειά-Λαμπ ωματικ Πανωραία Γαλατά, Ειρήνη Γκίζη-Πουρναρά, Μιχάλη Κοντιζά (e-mykonos), Αντώνη Ι. Κουτσούκο, Ελένη Ξυδάκη («Πεντάρα»), Δημήτρη Ρουσουνέλο, Φλώρα Συριανού, Ευγενία Ν. Χανιώτη και Παναγιώτη Χατζηδάκη. Τους ευχαριστούμε όλους για την προθυμία τους να συμβάλουν στην έκδοση. Επίσης ευχαριστούμε τη Βιβή Δ. Χανιώτη για τη φωτογράφιση, την επεξεργασία του φωτογραφικού υλικού και τη διάθεση φωτογραφιών, την Άννα Λοΐζου για τη διαχείριση των φωτογραφιών και τη διάθεση του αρχείου της εφημερίδας Ο Μυκονιάτης, καθώς και τον Μανώλη Τασούλα για τη διάθεση φωτογραφιών από παλιές γκραβούρες. Ακόμα ευχαριστούμε τον Φίλιππο Μενάρδο, για τις πληροφορίες σχετικά με το καΐκι «Ευαγγελίστρια», τον Γιάννη Γ. Ζουγανέλη, για την παραχώρηση υλικοτεχνικής υποδομής της επιχείρησής του, και τα μέλη της χορευτικής ομάδας της Λίλιαν Βλαντή, Σπύρο Αποστόλου, Ίωνα Γαλάτη, Ηλέκτρα Γυφτοκώστα και Αννέτα Παπουτσά, για τη συμμετοχή τους στη φωτογράφιση των παραδοσιακών φορεσιών από τη Βιβή Δ. Χανιώτη. Τέλος ευχαριστούμε θερμά τον φιλόλογο-συγγραφέα Παναγιώτη Κουσαθανά για τη διατύπωση της περιγραφής του εξώφυλλου, την καθηγήτρια αγγλικής φιλολογίας Αγγέλα Καλαφάτη για τη βοήθειά της, τις Βούλα και Φρατζέσκα Χανιώτη για το μεράκι τους στο σχεδιασμό της έκδοσης.

prrev preview prev p ev view iie ew w

Το επετειακό αυτό λεύκωμα αφιερώνεται σε όλες τις γυναίκες της Μυκόνου, που με το ανοιχτό τους πνεύμα και την εργατικότητά τους δίνουν ποιότητα και ζωντάνια στην κοινωνία του νησιού μας.

preview Αφιερώνεται σε όλα τα μέλη του Συλλόγου από την ίδρυσή του έως σήμερα, που με τη συμμετοχή μετοχή και την υποστήριξή τους συντελούν

πολιτισμού. ώστε αυτός να αποτελεί ένα ζωντανό κύτταρο πολιτισμού

ς, αφιερώνεται στη μνήμη των γυναικών του Συλλόγου που δεν είναι πια μαζ Τέλος, μαζί μας, οι οποίες πρόσφεραν για χρόνια την αγάπη και την αφοσίωσή τους στον Σύλλο Σύλλογο.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Γιατί εκδίδουμε αυτό το λεύκωμα ................................................ 13

Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ................................................................................ 15–28

Οι γυναίκες της Μυκόνου και οι προκλήσεις της εποχής .................................................................. 51

ΜΝΗΜΕΣ, ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΕΥΧΕΣ .......................................... 29 –70

Καλλιόπη Τριανταφύλλου, 1933–2004 ......................................... 31

Αμπελία Καπαράκου-Κοντομήτρου Ανοιχτή πύλη πολιτισμού .................................................................. 54 Σταματία Κρεμμύδα-Ασημομύτη

Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα»), 1908–1997 ................................. 32

Το «άλλο» πρόσωπο της Μυκόνου ............................................... 55

Άννα Χατζηφωτεινού («Φάμπρικα»)

Άννα Τ. Λοΐζου

Με τη δύναμη της συλλογικότητας ............................................... 33

Αγάντα, κυρίες της Μύκονος ........................................................... 56

Χρυσούλα Γρυπάρη

Ντίνα Μητροπία

Ένα λιθαράκι κι από μένα… .............................................................. 34

Τα πρώτα βήματα ................................................................................. 57

Μαρσούλα Αποστολοπούλου Σε πείσμα των καιρών ......................................................................... 35

Άννα Μπατή

Δήμητρα Σικινιώτη-Νάζου

Δέσποινα Νάζου

Πόσο μου λείπετε, κοπέλες του καιρού μου ............................... 58

preview

Σκύβοντας πάνω από την παράδοση ση ........................................... 37

Ένας καθ καθρέφτης του εαυτού μας ...... ..................................................... 59

Ανδριανή Θεοχάρη

Μαγδαληνή Ξεναρίου

Ένας αγώνας ενάντια στην αλλοτρίωση ίωση ωσ ...................................... .................................. 39 3

Ανοιχτό βιβλίο γνώσης ........................ ....................................................................... 61 ....................

Όλγα Μάρκαρη

Ελένη Πολυκανδριώτου-Παπαδάτου

Με γνώμονα το καλό του τόπου .................................................... .................................................. .....

40 Άννα Καμμή

Σταθερή και δυναμική παρουσία .................................................... .....

62 Έφη Συριανού

30 χρόνια δυναμικής παρουσίας .................................................... 41

Γυναίκες ενωμένες… ............................................................................ 63

Αλέκα Αγγελετάκη

Φλώρα Συριανού

Τόπος και μνήμη ................................................................................... 43

Παράδοση και πολιτισμός ................................................................. 64

Χρυσάνθη Αλαφασού

Φρασκώ Συριανού

Ο συνδετικός κρίκος ............................................................................ 45

– Πότε γένηκες κοπέλα; – Όταν βρήκα τον καιρό. ................ 65

Μαριγούλα Αποστόλου

Μαρουλίνα Τζιώτη-Σταμπουλή

Γυναίκα και παράδοση ........................................................................ 46 Μαρία Ασημομύτη

Η Μυκονιάτισσα και η συμβολή της στον τουρισμό ........................................................................................ 66

Η αξία της ανιδιοτελούς προσφοράς ............................................ 48

Μαρουσούλα Χανιώτη

Ευαγγελία Γυφτοκώστα

Οι Μούσες της Μυκόνου ................................................................... 68

Παράδοση δεν είναι ό,τι παραλάβαμε, αλλά ό,τι θα παραδώσουμε ............................................................... 49 10

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Βασιλική Χαρχαντή

Προσφορά, αγάπη και αλληλεγγύη ............................................... 69

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ................................... 71–84

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ....................... 165–256

Η ταυτότητα του Συλλόγου .............................................................. 73 Το ιστορικό του Συλλόγου ................................................................ 75 Διοικητικά Συμβούλια, 1979–2011 ................................................. 79

Κάλαντα ................................................................................................. 167

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ................................................. 85–164

Μπαλόσια .............................................................................................. 187 Κοπή πρωτοχρoνιάτικης πίτας ...................................................... 189 Καρναβάλι ............................................................................................. 193 Αποκριά και κουκουγέροι ................................................................ 197

Κατασκευή παραδοσιακής φορεσιάς ............................................. 87

Σαρακοστιανά τραγούδια ................................................................ 205

Διοργάνωση εκθέσεων ........................................................................ 89

Ημέρα της Γυναίκας ........................................................................... 207

Θεατρικές παραστάσεις ..................................................................... 92

Παράκληση στην Παναγιά .............................................................. 209

Εκδόσεις βιβλίων ................................................................................... 93

Το κάλαντο του Λαζάρου ................................................................ 211

Παρουσιάσεις εκδόσεων ..................................................................... 95

Το κάλαντο της Κυριακής των Βαΐων ......................................... 213

Εξωραϊστικές ενέργειες και δωρεές ................................................ 96

Το Μοιρολόι της Παναγιάς ............................................................. 215

Θρησκευτικές εκδηλώσεις ................................................................. 97

Το κέρασμα της Μεγάλης Παρασκευής ..................................... 219

Πολιτιστικές εκδηλώσεις, διαλέξεις, αλέξεις, ημερίδες, λογοτεχνικές βραδιές διές ....................................................... ...................................................... 99

Πρωτομαγιά με Μάηδες και μ Πρ μαγιόξυλα ..................................... 221

Κοινωνικές εκδηλώσεις ..................................................................... ............................................................ ......................................

122

Κλήδονας ............................................................................................... ...................................... .....................

231

Για την ειρήνη ................................................................................... ............................................................ .................................................. Για τη γυναίκα .................................................................................. ............................................................ .......... Για την οικογένεια ............................................................................ Για το παιδί ........................................................................................ Για το περιβάλλον ............................................................................

15 χρόνια εκπαιδευτικά πρ προγράμματα ....................................... 237 προγρ

preview 122 122 131 134 142

Διαμαρτυρίες και καταγγελίες ....................................................... 143 Δημιουργικές δραστηριότητες ....................................................... 148 Ημερολόγιa του Συλλόγου και γούρια ...........................................148 Μαθήματα χειροτεχνίας................................................................... 151

Ψυχαγωγικές εκδηλώσεις και συναυλίες .................................... 152

Γιορτή της Μητέρας .............. .......................................................................... .................

229

Αγία Αικατερίνη .................................................................................. 241 Το γλέντι της χοιροκεφαλής ........................................................... 247

ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ......................................... 257–282 Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή

Οι πρώτες εκθέσεις του Συλλόγου ............................................... 259 Η παραδοσιακή φορεσιά της Μυκόνου ...................................... 263 Δήμητρα Σικινιώτη-Νάζου

Παζάρια .................................................................................................. 155

Η νεότερη απόδοση της παραδοσιακής φορεσιάς ................. 271 Αϊ-Λούκας, η εκκλησιά του δημοτικού μας κοιμητηρίου .... 277

Φιλανθρωπικές ενέργειες ................................................................. 156

Άννα Καμμή

Χορευτική ομάδα ................................................................................ 157

Οι ανεμόμυλοι της Μυκόνου .......................................................... 281

Ταξίδια και εκδρομές ........................................................................ 159

Επίλογος ................................................................................................ 283

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

11

prrev preview prev p ev view iie ew w

ΓΙΑΤΙ ΕΚΔΙΔΟΥΜΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΛΕΥΚΩΜΑ συμμετοχή μας στον Πολιτιστικό Λαογραφικό Σύλλογο Γυναικών Μυκόνου δεν αποτελεί μόνο τιμή για μας, αλλά μας επιφορτίζει και με τη γλυκιά ευθύνη της επάξιας συνέχισης του μέχρι τώρα έργου. To 2009 συμπληρώθηκαν 30 χρόνια από την ίδρυσή του, 30 χρόνια πλούσιας και ποικίλης δράσης! Μια πορεία που καταξίωσε τον Σύλλογο και τα μέλη του, αλλά που ταυτόχρονα επιβάλλει στους συνεχιστές να αναλογιστούν τα πεπραγμένα και να εμπνευστούν για τη συνέχεια. Το 2008 το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε την έκδοση αυτού του επετειακού λευκώματος. Η έκδοση αυτή αποτελεί ελάχιστο φόρο τιμής στις αείμνηστες Καλλιόπη Τριανταφύλλου, εμπνεύστρια της ίδρυσης του Συλλόγου, στην Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα»), πρώτη εκλεγμένη πρόεδρο και μετέπειτα επίτιμη πρόεδρο, και στα μέλη που σήμερα δεν είναι πια μαζί μας. Βασικός στόχος της έκδοσης ήταν να γίνει καταγραφή των ιδρυτικών μελών, των μελών όλων των Διοικητικών Συμβουλίων έως σήμερα, αλλά και των σημαντικών εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων του Συλλόγου –των σημαντικότερων δε πιο περιγραφικά, ώστε να αποτελέσουν βάση για μελλοντική λαογραφική, ανθρωπολογική, κοινωνιολογική μελέτη. Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι η έκδοση αυτή δεν ήταν εύκολη διαδικασία. Η σπουδαιότητα του πονήματος δημιουργούσε διαρκώς καινούργιες απαιτήσεις, ώστε το αποτέλεσμα να είναι όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένο. Πολύτιμο εφόδιο σε αυτή την προσπάθεια υπήρξε το πλούσιο και σπάνιο

preview

φωτογραφικό και αρχειακό υλικό που διαθέτει ο Σύλλογος, χάρη στο ο οποίο εμπλουτίστηκαν τα κείμενα, κε ξυπνώντας μας ταυτόχρονα πολύτιμες μνήμες.

ΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ

(2007–2009) (2007 200

(2009–2011) (2009

ΑΝΝΑ Α ΚΑΜΜΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΜΗΤΡΟΠΙΑ ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΙΚΙΝΙΩΤΗ-ΝΑΖΟΥ ΑΝΔΡΙΑΝΗ ΘΕΟΧΑΡΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΝΑΖΟΥ ΕΦΗ ΣΥΡΙΑΝΟΥ ΟΛΓΑ ΜΑΡΚΑΡΗ

ΑΝΝΑ ΚΑΜΜΗ ΕΦΗ ΣΥΡΙΑΝΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΙΚΙΝΙΩΤΗ-ΝΑΖΟΥ ΑΝΝΑ ΛΟΪΖΟΥ ΜΑΡΙΑ ΑΣΗΜΟΜΥΤΗ ΜΑΡΟΥΛΙΝΑ ΣΤΑΜΠΟΥΛΗ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΓΡΥΠΑΡΗ

13

preview pr p rrev re evi viie ew e w

ΜΝΗΜΕΣ, ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΕΥΧΕΣ

iew

Η Δημοτική Βιβλιοθήκη, 2010. Φωτ. Βιβή Δ. Χανιώτη.

Καλλιόπη Τριανταφύλλου, 1933–2004 Καλλιόπη Τριανταφύλλου γεννήθηκε τον Απρίλη του 1933 στη Μύκονο. Ήταν η μόνη κόρη από τα πέντε παιδιά του Δημήτρη και της Μαρίας Λυκούρη. Από μικρή έδειξε μεγάλη κλίση στα γράμματα και, παρόλο που μεγάλωσε σε μια δύσκολη εποχή και σε μια κοινωνία όπου τα κορίτσια δεν συνέχιζαν τις σπουδές τους, κατάφερε να τελειώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 διορίστηκε στον Δήμο Μυκόνου, αρχικά ως ανταποκρίτρια του ΟΓΑ και στο Ληξιαρχείο και κατόπιν στη Δημοτική Βιβλιοθήκη του νησιού, που την υπηρέτησε με πάθος ως το τέλος της ζωής της. Ως πιστή βιβλιοθηκάρισσα, ήταν πάντα κοντά στη νεολαία του νησιού, μεταλαμπαδεύοντας τις γνώσεις της και καλλιεργώντας τους το ενδιαφέρον για τα βιβλία και, γενικότερα, για την παράδοση της Μυκόνου. Αλλά και πολλοί σημαντικοί άνθρωποι του πνεύματος, περνώντας από τη Μύκονο, επισκέπτονταν τη Βιβλιοθήκη, γνωρίζοντας πως η κυρία Καλλιόπη, με τις άριστες γνώσεις πάνω στη λαογραφία, την ιστορία και την παράδοση του νησιού, θα τους βοηθούσε στο έργο τους. Η μεγάλη της αγάπη για τον τόπο όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε την ώθησε να ασχοληθεί με τα κοινά του νησιού, βάζοντας ένα λιθαράκι στον πολιτισμό του τόπου. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος πολλών πολιτιστι-

preview

κών συλλόγων και πρωτοστάτησε Γυναικών. Διετέτησε στην ίδρυση του Πολιτιστικού Λαογραφικού γρ Συλλόγου Γυναικών λεσε γραμματέας του Κέντρου Γυμνασίου ου Υγείας και πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων ονέ και Κηδεμόνων του Γυμ – Λυκείου Μυκόνου. Στα χρόνια αίθουσες όνια της θητείας της, με δική της πρωτοβουλία, κατασκευάστηκαν α διδασκαλίας και το γήπεδο του ου υ σημερινού Γυμνασίου.

Θέλοντας να συνεχίσει την πιστή στο ην παράδοση της Μυκόνου, έγραψε θεατρικά έργα παραμένοντας πισ τοπικό ιδίωμα. Πάντα προσπαθούσε παθούσε να συντηρεί καθετί που αναδείκνυε την ιστορία του νησιού, παθού νησιο από την αρχιτεκτονική και τα γραφικά σοκάκια μέχρι τους μύθους και τους θρύλους, τα ήθη και τα έθιμα του

Η Καλλιόπη Τριανταφύλλου διετέλεσε Πρόεδρος της Προσωρινής Διοίκησης του Συλλόγου το 1979 και Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου από το 1981 έως το 1984.

To βιογραφικό της Καλλιόπης Τριανταφύλλου επιμελήθηκαν οι γιοί της, Μάριος και Νίκος Τριανταφύλλου.

τόπου. Η μεγάλη της αγάπη για την Εκκλησία την οδήγησε να αναλάβει τη φροντίδα και λειτουργία δύο εκκλησιών εντός της Χώρας, ενώ παράλληλα δεν λησμονούσε και τα ξεχασμένα ξωκλήσια μας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 παντρεύτηκε τον Αρτέμη Τριανταφύλλου, με τον οποίο απέκτησε δύο γιους, τον Νίκο και τον Μάριο, που με τη σειρά τους της χάρισαν δύο εγγόνια, τα «Αρτεμάκια». Λίγο πριν «φύγει», συνέβαλε στην έκδοση του φωτογραφικού λευκώματος Μύκονος, 1880–1960, αποδεικνύοντας γι' άλλη μια φορά τα γνήσια αισθήματα που έτρεφε για τη Μύκονο. Έφυγε από κοντά μας ξαφνικά τον Γενάρη του 2004, αφήνοντας πίσω της μια πλούσια πολιτιστική-λαογραφική κληρονομιά, με την επιθυμία να βρεθούν άξιοι συνεχιστές του έργου της.

ΜΝΗΜΕΣ, ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΕΥΧΕΣ

31

Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα»), 1908–1997 Καλλιόπη Κουκά, το γένος Νικολάου Ξυδάκη, γεννήθηκε στη Μύκονο το 1908. Tα παιδικά της χρόνια τα πέρασε στη Δήλο, βοηθώντας τους γονείς της στις αγροτικές εργασίες. Δεν είχε την ευκαιρία να μορφωθεί, όμως η σκληρή δουλειά και οι δυσκολίες της ζωής τής έδωσαν δύναμη και σοφία. To 1929 παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Βαρδαλάχο, με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά, τον Διονύση και τον Γιώργο. Το 1935 νοίκιασαν το καφενείο «του Θεοχαρακιού» στον Γιαλό. Μετά το θάνατο του άντρα της, από ανατίναξη βόμβας το 1944, συνέχισε μόνη της τη δύσκολη, για μια γυναίκα, εργασία στο καφενείο, κι έτσι μεγάλωσε τα παιδιά της. Με την ανοιχτοσύνη του μυαλού της και την ευγένειά της κατάφερε να προωθήσει τα τοπικά προϊόντα και να συμβάλει στην ανάπτυξη του τουρισμού. Το 1951 παντρεύτηκε τον Γιάννη Κουκά («Θείο»). Ταξίδεψαν μαζί στην Αμερική, όπου είχαν μεταναστεύσει τα παιδιά της, καθώς και σε άλλα μέρη, γνωρίζοντας έτσι νέους τόπους και ανθρώπους. Τη δεκαΗ Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα») διετέλεσε Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου από το 1979 έως το 1981 και υπήρξε Επίτιμη Πρόεδρος του Συλλόγου από το 1986 έως το τέλος της ζωής της.

To βιογραφικό της Καλλιόπης Κουκά επιμελήθηκαν οι «φιλιόσες» της, Ρόδω Μητροπία και Κατερίνα Ζουγανέλη. Στοιχεία για τη ζωή της μας έδωσε και ο γιός της, Διονύσης Βαρδαλάχος.

ετία του 1960 αγόρασαν μια έκταση στον Άγιο Σώστη, όπου έχτισαν το σπίτι τους και με τη φιλοξενία τους προσέλκυσαν κόσμο στη μέχρι τότε απρόσιτη παραλία. Από το 1963 άρχισαν να οργανώνουν το πανηγύρι του Άγιου Σώστη, ένα από τα μεγαλύτερα και ωραιότερα πανηγύρια της εποχής. Σύμφωνα με τον γιό της

preview

Διονύση η Βαρδαλάχο, πάνω από χίλια άτομα τρώγανε, ώγα πίνανε και γλένταγαν μέχρι το πρωί με σαμπούνες και τουμπάκια. πανηγύρι. μπάκια. Μουσικοί και φίλοι από άλλα μέρη έρη έρχονταν για το πανηγύρι Το 1978 Συλλόγου, του οποίου υπήρξε η 978 μαζί με 23 ακόμα γυναίκες πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Συλλ πρώτη εκλεγμένη άλλες γυναίκες του τόπου ξεκίλεγμένη πρόεδρος. Μαζί με την Καλλιόπη Τριανταφύλλου και άλλ άλ νησαν καιι καθιέρωσαν τις πρώτες δραστηριότητες του Συλλόγου, όπως το τ κόψιμο κ της βασιλόπιτας, τα μπαλόσια, επισκευή της εκκλησίας ια, α, την τη πανηγυρική βραδιά των Θεοφανείων κ.ά. Πρωτοστάτησε στην στ του Αγίου Λουκά, της οποίας είχε τη φροντίδα μέχρι το θάνατό της. Κύριο μέλημά της ήταν πάντα η διατήρηση της παράδοσης και η μετάδοσή της στις νέες γενιές, γι’ αυτό δίδασκε τις νέες γυναίκες πώς να φτιάχνουν παραδοσιακά γλυκά, χριστόψωμα, κουλούρες και κυρίως δίπλες, στις οποίες ήταν δεξιοτέχνισσα. Δεν έπαψε μέχρι το τέλος της ζωής της να προσφέρει ακούραστα την πολύτιμη βοήθειά της στον Σύλλογο. Για την προσφορά της το Διοικητικό Συμβούλιο, με ομόφωνη απόφαση, την ανακήρυξε το 1986 επίτιμη πρόεδρο. Ήταν μια γυναίκα πάντα περιποιημένη, δραστήρια και δυναμική, που κόπιαζε για το καλό του τόπου της και των συνανθρώπων της και δεν σταματούσε να εμψυχώνει τα νεότερα μέλη του Συλλόγου. Σε συνέντευξή της στη Δέσποινα Νάζου είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Προσπάθησα το κακό να το κάνω καλό και το καλό καλύτερο»· ενώ η Δήμητρα Σικινιώτη-Νάζου θυμάται τη συμβουλή της στο Διοικητικό Συμβούλιο: «Κοπέλες, δεν θα στεκόμαστε στα λόγια, αλλά στα έργα».

32

ΜΝΗΜΕΣ, ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΕΥΧΕΣ

Με τη δύναμη της συλλογικότητας ον Μάη του 1978 δέχτηκα ένα τηλεφώνημα από την Καλλιόπη Τριανταφύλλου, βιβλιοθηκάριο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης του νησιού μας. Η πρότασή της; Να ιδρύσουμε έναν Πολιτιστικό Λαογραφικό Σύλλογο Γυναικών. Η ιδέα αυτή ήρθε να ενισχύσει την πεποίθησή μου ότι το πέρασμα του καθενός μας από τούτη τη γη δεν πρέπει να είναι ένα πέρασμα μιας ανεύθυνης, απρόσωπης μονάδας, αλλά το πέρασμα ενός ανθρώπου έτοιμου να ριχτεί στον αγώνα της προσφοράς. Ήμουν ήδη μητέρα δύο μικρών παιδιών, δώδεκα και τεσσάρων χρόνων τότε. Πρόκληση μεγάλη οι συνέπειες της προόδου. Σε τούτο τον τόπο, που είχε γεμίσει την ψυχή μας με τη συσσωρευμένη συγκομιδή χιλιάδων ανθρώπων και χιλιάδων χρόνων κι ένα πλήθος ελπίδων, δεν είχαμε το δικαίωμα να αδιαφορήσουμε γι’ αυτή την κληρονομιά. Ό,τι κάνουμε στη ζωή μας δεν αφορά μόνο εμάς ούτε το τώρα, αφορά το μέλλον. Μ’ αυτές τις σκέψεις και κρατώντας τα παιδιά μου απ’ το χέρι, συντάχτηκα κι εγώ με άλλες είκοσι τρεις Μυκονιάτισσες, κι όλες μαζί ταξιδέψαμε στο χθες, σταθήκαμε στο σήμερα και οραματιστήκαμε το αύριο. Έτσι σχηματίσαμε τη μεγάλη οικογένεια του Συλλόγου. Ήταν ένας πρωτόγνωρος στίβος συνεχών αγώνων και προσφοράς σε κοινωνικά έργα, με αγάπη για τις παραδόσεις μας, με πολιτιστικές δραστηριό-

preview

H Άννα Χατζηφωτεινού διετέλεσε Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου από το 1984 έως το 1989.

τητες, αναβιώσεις, εκθέσεις,, διεκδικήσεις, διαμαρτυρίες, συγκινήσεις. εις Αντλήσαμε δύναμη μέσα από τη συλλογική δουλειά και τις δωρεές ωρεές των φίλων.

Η πολυποίκιλη συμβολή του Συλλόγου στη ζωή του νησιού μας μέσα στην πρώτη δεκαετία –π –που, πιστεύω, πως ήταν και η δυσκολότερη– στόχους ολότερη– ότερη– απέδειξε ότι θεμελιώσαμε τους σκοπούς και πετύχαμε τους του σ του. Χρόνο με το χρόνο η αποδοχή ποδοχή δοχή του Συλλόγου από τους συντοπίτες μας γινόταν ευρύτερη συμβάλλοσυμ ντας αποφασιστικά στο έργο μας. Η αποδέσμευση από την καταστρεπτική δύναμη του «εγώ» και της αυτοπροβολής, αλλά και η γυναικεία διαίσθηση για τις ανάγκες των άλλων βοήθησαν τη δύσκολη αποστολή μας. Όπλα μας οι ηθικές αξίες και οι πνευματικές δυνάμεις που αντλήσαμε πατώντας στα χνάρια του χτες. Τα χνάρια αυτά τα βρήκαμε στο σκαμμένο από το χρόνο πρόσωπο της γιαγιάς και στα παραμύθια της, στα νανουρίσματα της μάνας, στα ροζιασμένα χέρια του πατέρα, στα μουλιασμένα απ’ την αλμύρα πόδια του ψαρά, στις συμβουλές του παππού και των δασκάλων μας, στους ήχους του αργαλειού, στα στολισμένα κεντίδια, στις κουρασμένες αντένες του ανεμόμυλου, στο μελτέμι που μας χάιδευε. Οι συντονισμένες προσπάθειες, η αδιάσπαστη ενότητα σκέψης και η αλληλοκατανόηση, ο σεβασμός, η αγάπη και η φιλία έγιναν οι ενωτικοί κρίκοι των τριάντα χρόνων ζωής του Συλλόγου μας. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στις στενές μου συνεργάτιδες και σε όλα τα μέλη, καθώς και στον τότε δήμαρχο Μαθιό Αποστόλου, που στήριξε το έργο μας και μας εμπιστεύθηκε το 1988 το στήσιμο του τουριστικού περίπτερου της Μυκόνου στη Θεσσαλονίκη. ΑΝΝΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΕΙΝΟΥ («ΦΑΜΠΡΙΚΑ») Νοικοκυρά

ΜΝΗΜΕΣ, ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΕΥΧΕΣ

33

preview pr p rrev re evi viie ew e w

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ

«Γυναίκες της Μυκόνου». Χαλκογραφία από το βιβλίο «Relation d’un voyage du Levant» (Παρίσι 1717) του βοτανολόγου και περιηγητή Joseph Pitton de Tournefort.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ Ιδρυτικά μέλη του Συλλόγου (με τη σειρά καταχώρησης στο ιδρυτικό καταστατικό)

Επίτιμη πρόεδρος Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου ανακήρυξε ομόφωνα με απόφασή του (πρακτικό 9/1986) την Καλλιόπη συζ. Ιωάννου Κουκά επίτιμη πρόεδρο «ως

1. ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΣΥΖ. ΑΡΤΕΜΙΟΥ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

επιβράβευση για την προσφορά της, την αγάπη της και αφοσίωσή της στον

2. ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΥΖ. ΗΛΙΑ ΑΠΑΛΟΔΗΜΑ

Σύλλογο και την εργατικότητά της προκειμένου να επιτύχουν οι σκοποί του».

3. ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΣΥΖ. ΙΩΑΝΝΗ ΚΟΥΚΑ 4. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΣΥΖ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΜΗΤΡΟΠΙΑ

Επίτιμα μέλη

5. ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΣΥΖ. ΑΝΑΡΓΥΡΟΥ ΞΥΔΑΚΗ

1. ΙΩΑΝΝΑ

ΣΥΖ.

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ. Η Ιωάννα Δρακοπούλου επιθυμούσε

6. ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΘΕΟΧΑΡΗ ΣΥΖ. ΧΡΗΣΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

να γίνει τακτικό μέλος του Συλλόγου, και με απόφασή του το Διοικητικό

7. ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΒΕΡΩΝΗ ΣΥΖ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΑΜΜΗ

Συμβούλιο έκανε δεκτό το αίτημά της, αλλά αναγκάστηκε να το απορρίψει

8. ΠΑΓΩΝΑ ΘΥΓ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΦΙΟΡΕΝΤΙΝΟΥ

αμέσως μετά εξαιτίας του όρου «περί εντοπιότητας», την οποία το αρχικό

9. ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΘΥΓ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΦΙΟΡΕΝΤΙΝΟΥ 11. ΕΛΕΝΗ

ΘΥΓ.

καταστατικό προέβλεπε ως απαραίτητη προϋπόθεση για την εγγραφή νέου

preview

10. ΜΑΡΙΑ ΘΥΓ. ΣΤΑΥΡΟΥ ΚΟΧΥΛΑ ΥΛΑ

ΜΙΧΑΗΛ ΚΟΥΣΑΘΑΝΑ ΑΘΑΝΑ

μέλους.

Ο Σύλλογος, γο για να τιμήσει στο πρόσωπό πρόσ της τον σύζυγό της Γεώργιο

12. ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΣΥΖ. ΑΡΤΕΜΙΟΥ Υ ΒΕΡΩΝΗ

ευεργέτη του νησιού, ο οποίος είχε Δρακόπουλο, διακεκριμένο συμπολίτη, ε

13. ΑΝΝΑ

πρόσφατα ρόσφατα δωρίσει στον Σύλλογο το ποσό ποσ των 10.000 δρχ. για να ενισχύσει

ΣΥΖ. ΙΩΑΝΝΟΥ

ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ ΗΛΙΔΗ ΛΙΔ

14. ΜΑΡΙΚΑ ΣΥΖ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΠΡΙΓΚΟΥ

το έργο του, ανακήρυξε, το 1980, την Ιωάννα Δρακοπούλου επίτιμο μέλος Ιω

15. ΜΑΡΙΑ ΣΥΖ. ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΥ ΠΑΟΥΛΑ ΟΥΛ

(αρ. απόφασης 2/1980).

16. ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΣΥΖ. ΑΝΔΡΕΑ ΓΚΕΛΟΥ

17. ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΘΥΓ. ΙΩΑΝΝΗ ΔΑΚΤΥΛΙΔΗ 18. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΣΥΖ. ΙΩΑΝΝΗ ΠΑΣΧΑΛΗ 19. ΑΝΝΑ

ΣΥΖ.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΧΑΤΖΗΦΩΤΕΙΝΟΥ

20. ΧΡΥΣΑ ΣΥΖ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΒΛΑΣΣΟΠΟΥΛΟΥ

2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΔΑΚΤΥΛΙΔΗΣ («Παναγιωτάκι»). Το Διοικητικό Συμβούλιο με την απόφαση αρ. 4/1980 ανακήρυξε τον Θεόδωρο Δακτυλίδη επίτιμο μέλος για τη δωρεά 10.000 δρχ. για την ενίσχυση του έργου του Συλλόγου.

3. ΡΕΝΑ ΣΥΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΙΟΒΑΝΗ. Για τη συμβολή της ως σκηνοθέτιδας στην επιτυ-

21. ΔΗΜΗΤΡΑ ΘΥΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΙΟΥΚΑ

χία της θεατρικής παράστασης Μαντώ Μαυρογένους που ανέβασε ο Σύλλογος

22. ΜΑΡΣΟΥΛΑ ΣΥΖ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

στις 25 και 26 Μαρτίου 1981 στο σινεμά «Άρτεμις», το Διοικητικό Συμβούλιο

23. ΟΥΡΑΝΙΑ ΘΥΓ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΠΑΟΥΛΑ

με την απόφαση αρ. 17/1989 ανακήρυξε τη Ρένα Γιοβάνη επίτιμο μέλος.

4. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΣΗΜΟΜΥΤΗΣ και 5. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΥΣΑΘΑΝΑΣ, ιδιοκτήτες του «Mykonos bar», ανακηρύχθηκαν επίτιμα μέλη για τη δωρεά 50.000 δρχ. προς τον Σύλλογο (αρ. απόφασης 1/1985).

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ

73

Από την έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Από τη ζωή και την κίνηση της Μυκόνου, 1879–1979» στη Δημοτική Πινακοθήκη το 1979. Καθιστές από αριστερά προς τα δεξιά: Άννα Χατζηφωτεινού, ρά πρ Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα»), Ασημίνα Κουκά, Παναγιώτα τα Πασχάλη, Δήμητρα Κιούκα. Όρθια: Καλλιόπη Τριανταφύλλου.

preview Από την έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Από τη ζωή και την κίνηση της Μυκόνου, 1879–1979», 1979. Από αριστερά: Ειρήνη Στέκα-Βασιλείου, Μαργαρώ Μπουγιούρη, Κατίνα Πολυκανδριώτη («Λιρού»), Αικατερίνη Μπόνη.

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ Ίδρυση

Διοίκηση

Ο «Εκπολιτιστικός, Εξωραϊστικός, Λαογραφικός και Φιλανθρω-

Ο Σύλλογος διοικείται από επταμελές συμβούλιο αποτελούμενο

πικός Σύλλογος Κυριών και Δεσποινίδων Μυκόνου» ιδρύθηκε το

από την πρόεδρο, την αντιπρόεδρο, τη γραμματέα, την ταμία

1979 από 23 μέλη, τα οποία κατάγονταν και διέμεναν στη Μύ-

και τρία μέλη. Έχει διετή θητεία και εκλέγεται με μυστική ψη-

κονο. Οι πρώτες συναντήσεις για τη σύστασή του έγιναν το 1978

φοφορία από τα μέλη του. Οι αρχαιρεσίες γίνονται ενώπιον τρι-

στη Δημοτική Βιβλιοθήκη, στην Αγία Κυριακή, από γυναίκες

μελούς εφορευτικής επιτροπής. Στις εκλογές για την ανάδειξη

του νησιού που ανησυχούσαν για τις αρνητικές συνέπειες του

του νέου Διοικητικού Συμβουλίου ψηφίζεται και τριμελής εξελε-

τουρισμού και ήθελαν να οργανωθούν για να τις αντιμετωπίσουν

γκτική επιτροπή για τον έλεγχο της διαχείρισης.

από κοινού. Εμπνεύστρια και επικεφαλής αυτής της κίνησης ήταν η αείμνηστη βιβλιοθηκάριος Καλλιόπη Τριανταφύλλου.

Ανώτατο όργανο του Συλλόγου είναι η Γενική Συνέλευση, η οποία αρχικά συγκαλούνταν δύο φορές το χρόνο, την πρώτη Κυριακή του Ιανουαρίου και την πρώτη Κυριακή του Ιουλίου. Μετά την τροποποίηση του καταστατικού, το 1985, η τακτική

Σκοποί και δραστηριότητες ητες

φορά το χρόνο, το μήνα Φεβρουάριο. συ συνέλευση διεξάγεται μία φο

Πρόκειται για σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Κύριοι

Γενικές Συνελεύσεις Έκ Έκτακτες Συνελεύσει μπορούν να συγκληθούν εφόσον

σκοποί της ίδρυσής του ήταν ν και είναι η διατήρηση της παρά-

Διοικητικό Συμβούλιο ή το ζητήσουν με το κρίνει σκόπιμο το Διοικητ

δοσης, η καταγραφή, η αναβίωση αβίωση ίωση και διατήρηση των τοπικών

έγγραφό τους πέντε μέλη.

preview

εθίμων, ο εξωραϊσμός, η διοργάνωση οργάνωση ργάνωση πολιτιστικών και φιλαν φιλανθρωπικών εκδηλώσεων, η έκδοση κδοση δοση βιβλίων, καθώς και η διοργάνωση διαλέξεων, συνεδρίων, επιμορφωτικών σεμιναρίων κ.ά.

Καταστατικό Κ ό

Στηρίζει και συμμετέχει σε πολιτιστικές και κοινωνικές εκδη-

Το 1985, επί προεδρίας της Άννας Χατζηφωτεινού, τροποποιή-

λώσεις άλλων φορέων και του Δήμου και είναι πάντα πρόθυμος

θηκε το αρχικό καταστατικό του Συλλόγου. Με την τροποποίηση

να συμμετάσχει σε ό,τι του ζητηθεί και δεν ξεφεύγει από τις

αυτή άλλαξε ο τρόπος που διεξάγονταν οι εκλογές, καθώς και η

δραστηριότητες και τους σκοπούς της ίδρυσής του. Ιδιαίτερα

επωνυμία του σε «Πολιτιστικός Λαογραφικός Σύλλογος Γυναι-

ενδιαφέρεται για δραστηριότητες που προβάλλουν την παράδο-

κών Μυκόνου».

ση και τον πολιτισμό της Μυκόνου, καθώς επίσης και για τη σωστή τουριστική προβολή του τόπου. Έχει δυνατότητα συνεργασίας με άλλες γυναικείες οργανώσεις, ελληνικές ή διεθνείς, οι οποίες έχουν ίδιους ή παρεμφε-

Άλλη σημαντική αλλαγή ήταν ότι πλέον μέλη του Συλλόγου μπορούσαν να γίνουν και γυναίκες που δεν έχουν καταγωγή από τη Μύκονο –ανεξαρτήτως εθνικότητας–, έχουν όμως σχέση με την κοινωνία του νησιού και την αγαπούν.

ρείς σκοπούς και, κατόπιν απόφασης της Γενικής Συνέλευσης,

Η δεύτερη τροποποίηση του καταστατικού έγινε το 2008,

μπορεί να προσχωρήσει σε ομοσπονδία ή ένωση γυναικών διε-

επί προεδρίας Άννας Καμμή. Με αυτήν προσαρμόστηκε νομικά

θνή ή ελληνική.

το καταστατικό στην κείμενη νομοθεσία.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ

75

Προστάτιδα και έμβλημα Προστάτιδα του Συλλόγου είναι η Αγία Αικατερίνη και το έμβλημά του, που απεικονίζει γυναίκες της Μυκόνου ντυμένες με την παραδοσιακή φορεσιά, προέρχεται από γκραβούρα του βιβλίου Relation d’un voyage du Levant (Παρίσι 1717) του βοτανολόγου και περιηγητή Joseph Pitton de Tournefort.

Έδρα Έδρα του Συλλόγου είναι η πόλη της Μυκόνου. Τα γραφεία του στεγάστηκαν αρχικά στο χώρο της σημερινής Δημοτικής Πινακοθήκης, στο κτίριο Ειρήνης Ιγγλέση στα Ματογιάννια. Η ίδρυση της Μουσικής Σχολής «Γεώργιος Αξιώτης», το 1984, και η στέγασή της στον ίδιο χώρο, παράλληλα με τη λειτουργία του ως Δημοτικής Πινακοθήκης, είχε ως αποτέλεσμα ο Σύλλογος να μη διαθέτει πλέον μόνιμη έδρα.

view

1989–1999 γραφεία του στεγάζονταν σε έναν Το δι διάστημα 1989 1999 τα γραφε

από τους ους ανεμόμυλους στην περιοχή Κάτω Μύλοι, ο οποίος είχε παραχωρηθεί επί δημαρχίας Μαθιού Αποστόλου στον Σύλλογο με και να τον συντηρεί για όσο διτην υποχρέωση να τον ανακαινίσει κα άστημα θα τον χρησιμοποιούσε. Στις Σ 28 Ιουλίου 1999 ο μύλος αυπήραν τα βούρλα στην οροφή τός καταστράφηκε από φωτιά που π του. Η φωτιά προκλήθηκε από βεγγαλικά που έριξαν οι διοργανωτές μουσικής εκδήλωσης της εταιρείας οινοπνευματωδών Bacardi στην περιοχή των Κάτω Μύλων. Η εκδήλωση πραγματοποιούνταν με σχετική άδεια από τον Δήμο Μυκόνου. Η καταστροφή που προκλήθηκε ήταν πολύ μεγάλη, αφού κάηκαν αρχεία χρόνων, μεγάλο μέρος του φωτογραφικού αρχείου, καθώς και παραδοσιακές φορεσιές. Ο Σύλλογος για πολλά χρόνια δαπανούσε μεγάλο μέρος από τα έσοδά του για την ανακατασκευή, συντήρηση και οργάνωση του γραφείου αυτού. Η πυρκαγιά όμως στο μύλο, το 1999, στέρησε δυστυχώς από τον Σύλλογο αυτή τη φιλόξενη στέγη. Για πολύ καιρό μετά δεν στεγάζονταν σε κανένα χώρο. Ό,τι απέμεινε από την πυρκαγιά μεταφέρθηκε στην αποθήκη του

Η Άννα Χατζηφωτεινού και η Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα») με την εικόνα της Αγίας Αικατερίνης, προστάτιδας του Συλλόγου, 1995.

76

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ

φαρμακοποιού Γιάννη Θεοχάρη, στην Αργύραινα, μέχρι την ενοικίαση χώρου για αυτόν το σκοπό.

Τα τελευταία χρόνια νοικιάζονται διάφοροι χώροι ως προσωρινή λύση για την κάλυψη των αναγκών λειτουργίας του γραφείου, όπου φυλάσσεται το φωτογραφικό και αρχειακό υλικό, καθώς και η ιματιοθήκη του Συλλόγου με τις παραδοσιακές φο-

μελών του, που πάντα πρόθυμα, με αγάπη και μεράκι συμμετέχουν όπου παραστεί ανάγκη.

Πόροι

ρεσιές, η οποία απαιτεί όλο και μεγαλύτερο χώρο λόγω του συ-

Οι πόροι του Συλλόγου προέρχονται από τις τακτικές –αρχικά

νεχούς εμπλουτισμού της.

μηνιαίες και τώρα πια ετήσιες– εισφορές των μελών του, τα

Το καλοκαίρι του 2007, επί δημαρχίας Χρήστου Βερώνη, με

έσοδα από χοροεσπερίδες, λαχειοφόρους αγορές, παζάρια,

ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ανατέθηκε στην

πώληση βιβλίων, δωρεές και κρατικές επιχορηγήσεις ή επιχο-

αρχιτέκτονα Ανδριανή Θεοχάρη η μελέτη κατασκευής γραφεί-

ρηγήσεις από τον Δήμο Μυκόνου.

ων στον Κήπο του Μελετόπουλου με σκοπό τη στέγαση φορέων του νησιού και του δικού μας Συλλόγου. Η Ανδριανή Θεοχάρη

Μελλοντικοί στόχοι του Συλλόγου

κατέθεσε τη μελέτη, την οποία εκπόνησε αφιλοκερδώς, στην

❖ Να αποκτήσει δική του στέγη.

Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου,

❖ Να εμπλουτιστεί η ιστοσελίδα του με όσο το δυνατόν περισ-

αλλά δυστυχώς ακόμη εκκρεμεί η έκδοση της σχετικής άδειας.

Μέλη Μέλη του Συλλόγου μπορούν ύν να γίνουν όλες οι γυναίκες που

σότερο αρχειακό υλικό ώστε να προβάλλεται και με αυτό τον τρόπο η πλούσια πολιτιστική δράση του. τραγούδια που έχουν συγκεντρωθεί ❖ Να εκδώσει βιβλίο με τα τρ (νανουρίσματα, του γάμου, κάλαντα, σαρακοαπό το 1997 (νανουρίσματ

έχουν συμπληρώσει το 18ο έτος τος της ηλικίας τους και κατοικούν

στιανά, ανά, της ξενιτιάς, της αγ αγάπης, της τάβλας κ.ά.) και τα πιο

ως επί το πλείστον στη Μύκονο, ύκονο, κονο, κατόπιν έγγραφης αίτησής

χαρακτηριστικά ρακτηριστικά να ηχογραφηθούν. ηχογρ ηχογραφ

τους στο Διοικητικό Συμβούλιο. λιο. ο. Έχουν το δικαίωμα του εκλέγειν κλέγειν και του εκλέγεσθαι, με την κλέγε προϋπόθεση ότι είναι ταμειακώς εντάξει και έχει παρέλθει δίμηνο από την εγγραφή τους στον Σύλλογο για το εκλέγειν και ένα έτος για το εκλέγεσθαι. Μέλη του Συλλόγου μπορούν να γίνουν επί τιμή και γυ-

❖ Να εκδώσει βιβλία για την τ παράδοση του τόπου. ❖ Να διοργανώσει συνέδρια και κ ημερίδες με θέματα σχετικά με τη φυσιογνωμία και τους σκοπούς του. ❖ Να συμμετάσχει στην υπό ίδρυση Ένωση Γυναικών Κυκλάδων για την ανταλλαγή απόψεων και τη συμμετοχή σε ενέργειες για κοινούς σκοπούς.

ναίκες που δεν πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις, ακόμη

❖ Να κατασκευαστούν μουσειακές παραδοσιακές φορεσιές που

και άνδρες, εφόσον κριθεί ότι έχουν προσφέρει εξαιρετικές

θα αποδίδουν πιστότερα εκείνες που απεικονίζονται στις

υπηρεσίες συμβάλλοντας στο έργο του Συλλόγου. Τα επίτιμα

γκραβούρες των περιηγητών.

αυτά μέλη δύνανται να παραβρίσκονται στις Γενικές Συνελεύσεις ως ακροατές, δεν έχουν όμως δικαίωμα συμμετοχής στις διαδικασίες.

❖ Να συμμετέχει ενεργά στα Διοικητικά Συμβούλια των Πολιτιστικών Οργανισμών του Δήμου. ❖ Να ενισχυθεί η χορευτική ομάδα ενηλίκων που συστάθηκε

Σήμερα ο Σύλλογος αριθμεί περίπου 350 τακτικά μέλη. Κατά

το 2010 σε συνεργασία με την ΚΔΕΠΑΜ, ώστε να διατηρη-

την τριαντάχρονη πορεία του έχει ανακηρύξει μία επίτιμη πρό-

θούν και να διαδοθούν οι παραδοσιακοί χοροί μας και να

εδρο και πέντε επίτιμα μέλη. Οι εκδηλώσεις και οι δραστηριό-

εξασφαλιστεί η εκπροσώπηση του νησιού μας σε διάφορες

τητες του Συλλόγου στηρίζονται στην εθελοντική εργασία των

εκδηλώσεις.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ

77

Από την έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Από τη ζωή και την κίνηση της Μυκόνου, 1879–1979» στη Δημοτική Πινακοθήκη το 1979. Από αριστερά: Ντίνα Μητροπία, Ευαγγελία Γρυπάρη, α Μη Μαρία Αντωνίνη, Μαργαρίτα Ζουγανέλη, Καλλιόπη Κουκά ά ((«Θείαινα»), Παναγιώτα Πασχάλη, Κατίνα Ράμπια και Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή. Καθιστή: Δήμητρα Κιούκα.

preview Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου την περίοδο 1984–1986. Όρθιες από αριστερά: Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή, Βούλα Βαμβακούρη-Κουσαθανά, Άννα Χατζηφωτεινού, Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα»), Μαρσούλα Αποστολοπούλου, Χρυσούλα Γρυπάρη. Καθιστή: Αικατερίνη Μπόνη.

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ, 19792011 Στο πρακτικό που συντάχθηκε την 1η Οκτωβρίου του 1979 βρί-

Στις 8/4/1984 εκλέχτηκε το επόμενο Διοικητικό Συμβούλιο, που

σκουμε την ακόλουθη προσωρινή διοίκηση:

θα διοικήσει έως τις 7/12/1986:

Πρόεδρος:

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

Αντιπρόεδρος: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΘΕΟΧΑΡΗ-ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Πρόεδρος:

ΑΝΝΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΕΙΝΟΥ

Αντιπρόεδρος: ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΚΟΥΚΑ

Γραμματέας:

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΒΕΡΩΝΗ-ΚΑΜΜΗ

Γραμματέας:

ΜΑΡΣΟΥΛΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

Ταμίας:

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΦΙΟΡΕΝΤΙΝΟΥ

Ταμίας:

ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΓΚΕΛΟΥ

Μέλη:

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΚΟΥΚΑ

Μέλη:

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΒΕΡΩΝΗ-ΚΑΜΜΗ

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΞΥΔΑΚΗ

ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΠΟΝΗ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΠΑΣΧΑΛΗ

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΞΕΝΑΡΙΟΥ

❖

❖

❖

❖

❖

❖

Στις 16/12/1979 γίνονται οι πρώτες εκλογές του Συλλόγου. Εκλέ-

Οι επόμενες εκλογές θα διεξαχθούν στις 14/12/1986. Έχει προ-

γεται νέο Διοικητικό Συμβούλιο, που θα διοικήσει τον Σύλλογο

ηγηθεί το 1985 η τροποποίση του καταστατικού, και τα πρόσω-

έως τις 5/7/1981: Πρόεδρος:

prev

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΚΟΥΚΑ ΥΚΑ

Αντιπρόεδρος: ΦΡΑΣΚΟΥΛΑ ΞΕΝΑΡΙΟΥ

στο Διοικητικό Συμβούλιο δεν πα που θα καταλάβουν τις θέσεις θέ αναδεικνύονται πλέον απευθείας στις εκλογές, αλλά σε ειδική αν απευθ συνεδριάση του νεοεκλεγμένου Διοικητικού Συμβουλίου, η νεοεκλεγμέ

Γραμματέας:

ΑΝΝΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΕΙΝΟΥ ΩΤΕΙΝΟΥ ΤΕΙ

οποία γίνεται στις 17/12/1986.

17/12/198 17/12/1986 Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο έως

Ταμίας:

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΓΡΥΠΑΡΗ ΠΑΡΗ ΑΡΗ

τις 15/2/1989 έχει ως εξής: εξής

Μέλη:

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΝΤΑ

Πρόεδρος:

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΞΥΔΑΚΗ

Αντιπρόεδρος: ΒΟΥΛΑ ΚΟΥΣΑΘΑΝΑ (παραιτήθηκε το 1988)

ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΠΑΣΧΑΛΗ

Γραμματέας:

ΜΑΡΣΟΥΛΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

Ταμίας:

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΒΕΡΩΝΗ-ΚΑΜΜΗ

Μέλη:

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΓΡΥΠΑΡΗ

❖

❖

❖

ΑΝΝΑ ΧΑΤΖΗΦΩ ΑΤΖΗΦΩΤΕΙΝΟΥ

Στις εκλογές της 19ης Ιουλίου 1981 εκλέγεται το επόμενο Διοικη-

ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΠΟΝΗ

τικό Συμβούλιο, που θα διοικήσει έως τις 1/4/1984:

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΚΟΥΚΑ

Πρόεδρος:

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

Αντιπρόεδρος: ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΦΙΟΡΕΝΤΙΝΟΥ

Στο ίδιο πρακτικό, με αριθμό απόφασης 56/1986, το Διοικητικό

Γραμματέας:

ΜΑΡΙΑ ΜΑΡΚΑΡΗ-ΤΣΙΡΙΓΚΑΚΗ

Συμβούλιο ανακηρύσσει ομόφωνα την ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΚΟΥΚΑ επίτιμη

Ταμίας:

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΓΡΥΠΑΡΗ

πρόεδρο.

Μέλη:

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΒΛΑΣΣΟΠΟΥΛΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΠΟΝΗ

❖

❖

❖

ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΠΑΣΧΑΛΗ

❖ ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ

❖

❖

79

preview

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου την περίοδο 1989–1991. Από αριστερά: Μαρ Μαρσούλα Αποστολοπούλου, Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα»), Βούλα Σκαγιά, Κική Μεσηνέζη-Γούσιου (επάνω), Αικατερίνη Μπόνη (κάτω), Ντίνα Μητροπία, Χρυσούλα Γρυπάρη, Ειρήνη Καραγιαννάκη.

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου την περίοδο 1996–1997 στην εκδήλωση για την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του 1997. Σε πρώτο πλάνο, από αριστερά: Δήμητρα Σικινιώτη-Νάζου, Ντίνα Μητροπία, Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα»), Χρυσούλα Βλασσοπούλου. Επίσης διακρίνονται στο βάθος οι Ευαγγελία Γρυπάρη, Δέσποινα Νάζου, Αλέκα Θεοχάρη, Μάνθος Σικινιώτης και οι μικροί Ρενάτα Μονογυιoύ και Θανάσης Τόλης.

Οι επόμενες εκλογές γίνονται στις 26/3/1989. Το Διοικητικό

Εκλογές ξαναγίνονται στις 7/11/1993. Το επόμενο Διοικητικό

Συμβούλιο, που εκλέγεται για το διάστημα 29/3/1989–2/5/1991,

Συμβούλιο εκλέγεται για το διάστημα 22/11/1993–10/12/1995 και

έχει ως εξής:

έχει την εξής σύνθεση:

Πρόεδρος:

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΓΡΥΠΑΡΗ

Πρόεδρος:

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΓΡΥΠΑΡΗ

Αντιπρόεδρος: ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΠΟΝΗ

Αντιπρόεδρος: ΑΝΔΡΙΑΝΗ ΘΕΟΧΑΡΗ

Γραμματέας:

ΜΑΡΣΟΥΛΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

Γραμματέας:

Ταμίας:

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΚΑΓΙΑ

Ταμίας:

ΕΛΕΝΗ ΚΟΥΣΑΘΑΝΑ

Μέλη:

ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΑΚΗ

Μέλη:

ΚΙΚΗ ΜΕΣΗΝΕΖΗ-ΓΟΥΣΙΟΥ

ΦΡΑΣΚΩ ΜΑΡΓΑΡΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΜΗΤΡΟΠΙΑ

ΑΝΝΑ ΚΑΜΜΗ

ΚΙΚΗ ΜΕΣΗΝΕΖΗ-ΓΟΥΣΙΟΥ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΙΚΙΝΙΩΤΗ-ΝΑΖΟΥ

❖

❖

❖

❖

❖

❖

Νέες εκλογές γίνονται στις 9/6/1991. Το επόμενο Διοικητικό

Επόμενες εκλογές στις 17/12/1995. Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο

Συμβούλιο εκλέγεται για το διάστημα 5/7/1991–31/10/1993 και

εκλέγεται για το διάστημα 7/1/1996–7/12/1997 και έχει ως εξής:

έχει ως εξής:

Πρόεδρος:

Πρόεδρος:

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΙΚΙΝΙΩΤΗ-ΝΑΖΟΥ

preview

ΜΑΡΣΟΥΛΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ ΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

Αν Αντιπρόεδρος : ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΒΛΑΣ ΛΑΣΣΟΠΟΥΛΟΥ

Αντιπρόεδρος: ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΓΥΦΤΟΚΩΣΤΑ ΤΟΚΩΣΤΑ

Γρ Γραμματέας :

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΝΑΖΟ ΑΖΟΥ (αναπληρώτρια η Γ. ΜΑΣΑΚΗ)

Γραμματέας:

ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΟΛΙΤΟΥ ΛΙΤΟΥ

Ταμίας:

ΑΝΔΡΙΑΝΗ ΘΕΟ ΕΟΧΑΡΗ (αναπληρώτρια η Φ. ΜΑΡΓΑΡΑ) ΕΟΧ

(Η ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΟΛΙΤΟΥ ΟΛ έμεινε γραμματέας

Μέλη:

ΦΡΑΣΚΩ ΜΑΡ ΑΡΓΑΡΑ ΑΡΓΑ

έως τις 13 Φεβρουαρίου βρουαρίου ρουαρίου 1992, οπότε,

ΓΕΩΡΓΙΑ ΜΑ ΑΣΑΚΗ ΑΣΑΚ

κατόπιν παραίτησής αίτησής ίτησή της, αντικαταστάθηκε

ΑΛΕΚΑ ΑΓΓΕΛΕΤ ΓΓΕΛΕΤΑΚΗ, η οποία ορίστηκε υπέυθυνη

από την ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΚΑΓΙΑ,

δημοσίων σχέσεων.

που επίσης παραιτήθηκε την ίδια χρονιά.

❖

Τη θέση της Γραμματέως πήρε τότε ξανά η ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΟΛΙΤΟΥ.)

❖

❖

Εκλογές στις 17/12/1997. Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο εκλέγεται

Ταμίας:

ΑΝΝΑ ΚΑΜΜΗ

για το διάστημα 3/1/1998–14/5/2000 και στελεχώνεται ως εξής:

Μέλη:

ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΠΟΝΗ

Πρόεδρος:

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΒΛΑΣΣΟΠΟΥΛΟΥ

Αντιπρόεδρος: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΜΗΤΡΟΠΙΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΚΑΓΙΑ

Γραμματέας:

ΜΑΡΣΟΥΛΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

(Η ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΚΑΓΙΑ παραιτήθηκε

Ταμίας:

ΔΗΜΗΤΡΑ ΒΟΥΛΓΑΡΑΚΗ

λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων

Μέλη:

ΦΡΑΣΚΩ ΜΑΡΓΑΡΑ

ΑΝΔΡΙΑΝΗ ΘΕΟΧΑΡΗ

και αντικαταστάθηκε από

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΓΡΥΠΑΡΗ

την ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΑΚΗ.)

ΜΑΡΟΥΛΙΝΑ ΣΤΑΜΠΟΥΛΗ

❖

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ

❖

❖

❖

❖

❖

81

preview

Από την εκδήλωση για την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του 1999. Δεξιά διακρίνονται τρία μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου 1998–2000: κρίνο η Φρασκώ Μαργάρα (πρώτη από αριστερά), η Ανδριανή Θεοχάρη (τρίτη από αριστερά) στερά και η Ντίνα Μητροπία (τελευταία στα δεξιά). Ανάμεσα στις Φ. Μαργάρα και Α. Θεοχάρη, η Ειρήνη Κουσαθανά.

Οι υποψήφιες για το Διοικητικό Συμβούλιο κατά τις εκλογές του 2009 στην είσοδο της Δημοτικής Πινακοθήκης. Από αριστερά: Άννα Καμμή, Χρυσούλα Γρυπάρη, Βίκυ Σταυράκη, Ειρήνη Γρυπάρη, Άννα Λοΐζου, Έφη Συριανού, Μαρία Ασημομύτη, Αμπέλια Καπαράκου-Κοντομήτρου, Μαρουλίνα Σταμπουλή.

Επόμενες εκλογές έγιναν στις 21/5/2000. Το Διοικητικό Συμ-

Εκλογές στις 4/3/2007. Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο εκλέγεται

βούλιο που αναδείχτηκε για το διάστημα 5/6/2000–1/12/2002

για το διάστημα 6/3/2007–15/3/2009 και στελεχώνεται ως εξής:

έχει ως εξής:

Πρόεδρος:

Πρόεδρος:

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΓΡΥΠΑΡΗ

ΑΝΝΑ ΚΑΜΜΗ

Αντιπρόεδρος: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΜΗΤΡΟΠΙΑ

Αντιπρόεδρος: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΜΗΤΡΟΠΙΑ

Γραμματέας:

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΙΚΙΝΙΩΤΗ-ΝΑΖΟΥ

Γραμματέας:

ΑΝΝΑ ΜΠΑΤΗ

Ταμίας:

ΑΝΔΡΙΑΝΗ ΘΕΟΧΑΡΗ

Ταμίας:

ΟΛΓΑ ΜΑΡΚΑΡΗ

Μέλη:

Μέλη:

ΜΑΡΣΟΥΛΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΕΦΗ ΣΥΡΙΑΝΟΥ

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΒΛΑΣΣΟΠΟΥΛΟΥ

ΟΛΓΑ ΜΑΡΚΑΡΗ και, κατόπιν παραίτησής της

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΓΥΦΤΟΚΩΣΤΑ

το 2008, η ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΣΑΝΤΟΡΙΝΑΙΟΥ

❖

❖

❖

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΝΑΖΟΥ

❖

❖

❖

Το επόμενο Διοικητικό Συμβούλιο εκλέγεται στις 8/12/2002 για

Επόμενες εκλογές στις 22/3/2009. Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο

το διάστημα 11/12/2002–23/1/2005 και έχει την εξής σύνθεση:

εκλέγεται για το διάστημα από 24/3/2009 έως σήμερα:

Πρόεδρος:

Πρόεδρος:

ΟΛΓΑ ΜΑΡΚΑΡΗ

ΑΝΝΑ ΚΑΜΜΗ

preview

Αντιπρόεδρος: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΜΗΤΡΟΠΙΑ

Αν Αντιπρόεδρος : ΕΦΗ ΣΥΡΙΑΝΟΥ

Γραμματέας:

ΑΝΝΑ ΜΠΑΤΗ

Α΄ Γραμματέας: ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΙΚΙΝ Α΄ ΙΚΙΝΙΩΤΗ-ΝΑΖΟΥ

Ταμίας:

ΑΝΔΡΙΑΝΗ ΘΕΟΧΑΡΗ ΟΧΑΡΗ

Β΄ Γραμματέας: ΑΝΝΑ ΛΟΪΖΟΥ

Μέλη:

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΓΡΥΠΑΡΗ ΠΑΡΗ ΑΡΗ

Ταμίας:

ΜΑΡΙΑ ΑΣΗΜ ΣΗΜΟΜΥΤΗ ΣΗΜΟΜ

ΑΝΝΟΥΣΩ ΡΟΥΣΟΥΝΕΛΟΥ ΣΟΥΝΕΛΟΥ ΟΥΝΕΛΟΥ-ΤΟΛΗ

Μέλ : Μέλη

ΜΑΡΟΥΛΙΝΑ ΣΤΑ ΤΑΜΠΟΥΛΗ

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΓΥΦΤΟΚΩΣΤΑ ΤΟΚΩΣΤΑ ΟΚΩ

❖

❖

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΓΡΥΠ ΡΥΠΑΡΗ

❖

Επόμενες εκλογές στις 30/1/2005. Το Διοικητικό Συμβούλιο, που εκλέγεται για το διάστημα 10/1/2005–18/2/2007, έχει ως εξής: Πρόεδρος:

ΟΛΓΑ ΜΑΡΚΑΡΗ

Αντιπρόεδρος: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΜΗΤΡΟΠΙΑ Γραμματέας:

ΜΑΡΣΟΥΛΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

Ταμίας:

ΑΝΔΡΙΑΝΗ ΘΕΟΧΑΡΗ

Μέλη:

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΓΡΥΠΑΡΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΙΚΙΝΙΩΤΗ-ΝΑΖΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΒΛΑΣΣΟΠΟΥΛΟΥ

❖

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ

❖

❖

83

Από τις εκλογές του 2009 στη Δημοτική Πινακοθήκη. Όρθιες, από τα αριστερά προς τα δεξιά: Μαρία Ασημομύτη, Μαρσούλα Αποστολοπούλου (εφορευτική επιτροπή), Μαρουλίνα Σταμπουλή, Εμμανουέλλα Κοντού. Στα αριστερά, καθιστή, η Σοφία Παπουτσά (εφορευτική επιτροπή).

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

Παρέλαση στο Γιαλό την 25η Μαρτίου 1980. Μαθητές του Λυκείου παρελαύνουν ντυμένοι με τις πρώτες φορεσιές του Συλλόγου. Διακρίνονται, από τα αριστερά προς τα δεξιά, στον 1ο στοίχο οι: Δημήτρης Νάζος («Μαδούπας»), Ειρήνη Πασχάλη, Αντώνης Κουσαθανάς· στον 2ο στοίχο οι: Μαρία Θεοχάρη, Ηλίας Γιάγκος και Κική Στάμου· στον 3ο στοίχο οι: Σοφία Δακτυλίδη, Φρατζέσκος Κουτσούκος και Μαρία Νάζου· στον 4ο στοίχο η Μαργαρίτα Σκεπαθιανού. Φωτ. Ανδρέας Ράπτης, από το αρχείο της εφημερίδας «Ο Μυκονιάτης» του Τάσου Λοΐζου.

πό τις εκδηλώσεις και δράσεις του Συλλόγου αυτά τα τριάντα χρόνια, κάποιες έχουν καθιερωθεί σε ετήσια βάση και κάποιες είχαν μεμονωμένο χαρακτήρα και σηματοδοτούν την πορεία του μέσα στο χρόνο. Για τις καθιερωμένες εκδηλώσεις ακολουθεί ειδική ενότητα με τίτλο «Εκδηλώσεις στον κύκλο του χρόνου». Εδώ παρουσιάζονται ομαδοποιημένες, συνοπτικά και χρονολογικά, οι σημαντικότερες εκδηλώσεις και δραστηριότητες από την ίδρυσή του έως σήμερα. Η καταγραφή που ακολουθεί έγινε από τις Μαρσούλα Αποστολοπούλου και Άννα Καμμή.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΦΟΡΕΣΙΑΣ Αμέσως μετά την ίδρυση του Συλλόγου ξεκίνησε η προσπάθεια να αποδοθεί η μυκονιάτικη φορεσιά όπως έχει διασωθεί σε κείμενα περιηγητών και γκραβούρες του 17ου αιώνα. Αρχικά, το 1980,

Η Μαρία Χατζηφωτεινού και ο Σταύρος Μητροπίας με δύο από τις πρώτες φορεσιές, 1982.

preview

κατασκευάστηκαν πέντε γυναικείες φορεναικείες και τέσσερις ανδρικές φορε

Αξιώτης» χορήγησε το ποσό για την καταΟρ Οργανισμός «Γεώργιος Αξιώτη

σιές. Η πρώτη εμφάνιση μαθητών θητών με τις ντόπιες παραδοσιακές

σκευή ειδικής εκθεσιακής βιτρίνας. σκε βιτ

φορεσιές έγινε στην παρέλαση ση η της 25ης Μαρτίου του ίδιου χρόνου

Η ιματιοθήκη του Συλλόγου εμπλουτίζεται και η ποιότητα της

και από τότε καθιερώθηκε σε ε όλες τις μαθητικές παρελάσεις. Το

μυκονιάτικης φορεσιάς βελτιώνεται συνεχώς. Δυστυχώς αρκετές βελτ βελτιώ

1982 μοδίστρες-μέλη του Συλλόγου, υλλόγου, λόγου, αντιγράφοντας γκραβούρ γκραβούρα

από τις πρώτες φορεσιές του κάηκαν το 1999, μαζί με το Συλλόγου Σ

της εποχής της, έραψαν τη φορεσ φορεσιά της Μαντώς Μαυρογένους,

μεγάλο μέρος του αρχείου του, του όταν πήρε φωτιά το γραφείο του,

η οποία το 2000 δωρίστηκε στο Λαογραφικό Μουσείο Μυκόνου

που στεγαζόταν τότε σε έναν από τους ανεμόμυλους στην περιο-

και από τότε εκτίθεται εκεί μαζί με μία από τις πρώτες υφα-

χή Κάτω Μύλοι. Σήμερα ο Σύλλογος διατηρεί μια πλούσια συλλο-

ντές φορεσιές Μυκονιάτισσας που κατασκεύασε ο Σύλλογος. Το

γή τοπικών παραδοσιακών φορεσιών. Για την καλύτερη φροντί-

2011 το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου ανέθεσε στον Γιάννη

δα και διαχείρισή τους δημιουργήθηκε ομάδα γυναικών με αυτόν

Μετζικώφ, ενδυματολόγο και σκηνογράφο, την κατασκευή νέας

αποκλειστικά το σκοπό. Κατά την καταγραφή της περιουσίας του

μουσειακής φορεσιάς της Μαντώς με σκοπό την έκθεσή της. Η

Συλλόγου στις 14 Νοεμβρίου 2011 καταμετρήθηκαν 31 ολοκλη-

μουσειακή αυτή φορεσιά παρουσιάστηκε επισήμως από τον ίδιο,

ρωμένες ανδρικές φορεσιές και 33 γυναικείες (μία εξ αυτών η

που την επιμελήθηκε αφιλοκερδώς, την 25η Μαρτίου 2011 στο

φορεσιά της Μαντώς Μαυρογένους), οι οποίες διατίθενται στους

πλαίσιο του επετειακού αφιερώματος που διοργάνωσε ο Σύλλο-

μαθητές του νησιού που συμμετέχουν στις παρελάσεις, σε πο-

γος για τη Μαντώ Μαυρογένους στο Γρυπάρειο Πολιτιστικό Κέ-

λιτιστικές εκδηλώσεις του Δήμου, σε μαθητικούς διαγωνισμούς

ντρο. Τα υλικά της φορεσιάς αγοράστηκαν από τον Σύλλογο. Η

και σε τοπικές θρησκευτικές εκδηλώσεις. (Για την μυκονιάτικη

φορεσιά αυτή παραχωρήθηκε στο Γρυπάρειο, ώστε να εκτίθεται

φορεσιά, που αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο στην ιστορία του

εκεί μέχρι οι συνθήκες έκθεσης στο Λαογραφικό Μουσείο Μυκό-

Συλλόγου, γίνεται εκτενέστερα λόγος παρακάτω, στην ενότητα

νου να επιτρέψουν τη μεταφορά της σ’ αυτό, ενώ ο Πολιτιστικός

«Από την ιστορία και την παράδοση του τόπου».)

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

87

review review Αριστερά, επάνω: Από την έκθεση μυκονιάτικης χειροτεχνίας, 1982. Αρχείο Ελένης Κ. Ξυδάκη («Πεντάρα»). Αριστερά, κάτω: Γωνιά από τη σάλα της οικίας Γκίζη στην Κηφισιά όπως παρουσιάστηκε στην έκθεση κεντημάτων, 1981. Αρχείο Ειρήνης Γκίζη-Πουρναρά. Δεξιά, επάνω και κάτω: Χειροποίητος γιακάς με μεταξωτή κλωστή σε κιπούρ, ιδιοκτησία της οικογένειας Γκίζη. Αρχείο Ειρήνης Γκίζη-Πουρναρά. Δεξιά, εκτός πλαισίου: Νυφική πουκαμίσα. Αρχείο Ειρήνης Γκίζη-Πουρναρά.

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΘΕΣΕΩΝ Από την ίδρυσή του έως σήμερα ο Σύλλογος έχει διοργανώσει σημαντικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε διοργανώσεις άλλων φορέων που σκοπό είχαν να αναδείξουν πολιτιστικά και τουριστικά τη Μύκονο, μεταξύ των οποίων πολλές στο πλαίσιο της Ναυτικής Εβδομάδας. Παραθέτουμε χρονολογικά τις σημαντικότερες.

1979: Έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Από τη ζωή και την κίνηση της Μυκόνου, 1879–1979». Η έκθεση πραγματοποιήθηκε στο γραφείο του Συλλόγου στο Ματογιάννι και είχε ως στόχο την ανάδειξη της ιστορίας του τόπου μέσα από σπάνιο φωτογραφικό υλικό. Το Διοικητικό Συμβούλιο, αν και είχε αποφασίσει να προχωρήσει στην έκδοση σχετικού λευκώματος, δεν κατάφερε να το πραγματοποιήσει, καθώς το μεγαλύτερο μέρος

preview

του υλικού κάηκε στην πυρκαγιά υρκαγιά του ανεμόμυλου το 1999.

1980: Έκθεση εικόνων και θρησκευτικών κειμηλίων ενόψει της Μεγάλης Εβδομάδας. Η έκθεση, θεση, που πραγματοποιήθηκε στο γραφείο του Συλλόγου στο το Ματογιάννι, διήρκεσε από τις 330 Μαρτίου έως τις 6 Απριλίου. ου.

Έκθεση φωτογραφίας «Από τη ζωή και την κίνησ κίνηση της Μυκόνου, 1879–1979», 1979. Μητροπία, Μαργαρίτα Ξυδάκη και Χρυσούλα Βλασσοπούλου. Από τα αριστερά προς τα δεξιά: Ντίνα Μητροπί

1981: Έκθεση χειροτεχνημάτων και ειδών διακόσμησης του μυκονιάτικου σπιτιού κατασκευασμένων από παλιές Μυκονιάτισσες. Η έκθεση πραγματοποιήθηκε το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου στο γραφείο του Συλλόγου, τα δε εκθέματα φωτογραφήθηκαν και οι φωτογραφίες αποτέθηκαν στο αρχείο του Συλλόγου. (Για αυτές τις τρεις πρώτες εκθέσεις ακολουθεί ειδικό κείμενο στην ενότητα «Από την ιστορία και την παράδοση του τόπου».)

1981–1987: Εκθέσεις γραμματοσήμων στη Δημοτική Πινακοθήκη για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Φιλοτελισμού (15η Νοεμβρίου) και βράβευση μαθητών. Το 1984 οι

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

Από έκθεση γραμματοσήμων στη Δημοτική Πινακοθήκη. Διακρίνονται, από αριστερά, οι Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή και Άννα Χατζηφωτεινού, καθώς και οι καθηγητές Δημήτριος Δημητρίου και Γιάννης Μπαρμπαρής.

89

Από τις εκδηλώσεις για τη Ναυτική Εβδομάδα στον ισόγειο χώρο του Δημαρχείου, 2008.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ, ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ, ΗΜΕΡΙΔΕΣ, ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΡΑΔΙΕΣ Από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του ο Σύλλογος διοργανώνει

ασκέδασης της Χώρας. Τα τελευταία χρόνια ο Σύλλογος έχει

εκδηλώσεις, ημερίδες, διαλέξεις και μαθήματα για τον πολιτι-

σταματήσει αυτή τη διοργάνωση. (Βλ. και το σχετικό κείμενο

σμό, την ιστορία και τη λαογραφία του τόπου, καθώς και λογοτε-

στην ενότητα «Εκδηλώσεις στον κύκλο του χρόνου».)

χνικές βραδιές, ενώ έχει συμμετάσχει και σε σημαντικές διοργα1982: Συμμετοχή στη διοργάνωση από τον Δήμο Μυκονίων του

νώσεις άλλων φορέων.

8ου Παγκοσμίου Συμποσίου Αιγαίου, που έγινε στη Μύκονο 1980–2007: Διοργάνωση του αποκριάτικου καρναβαλιού, για

το διάστημα 1–6 Σεπτεμβρίου. Ο Σύλλογος, θεωρώντας τη δι-

πολλά χρόνια με δικές του δαπάνες και αργότερα με την οικο-

οργάνωση ιδιαίτερα σημαντική για την προβολή της Μυκό-

νομική ενίσχυση του Δήμου Μυκόνου. Από το 2008 τη διορ-

νου, την ενίσχυσε οικονομικά διαθέτοντας τα έσοδα από τη

γάνωση ανέλαβε η ΔΕΠΠΑΜ με τη βοήθεια και του Συλλόγου

λαχειοφόρο της αποκριάτικης χοροεσπερίδας του.

μας. (Για το καρναβάλι, βλ. και το σχετικό κείμενο στην ενότητα «Εκδηλώσεις στον κύκλο του χρόνου».)

1983: Συμμετοχή σε εκδήλωση στο ξενοδοχείο «Κουνενής» με τον καθηγητή Αλέξανδρο Αλεξίου, συγγραφέα του βιβλίου Η μεγά-

preview

1980 έως σήμερα: Συμμετοχή χή στις εκδηλώσεις για τη Ναυτική

Εβδομάδα που συνδιοργανώνουν ανώνουν το Λιμεναρχείο, ο Δήμος

λη πυραμίδα του Χέοπος αποκα αποκαλύπτει καινούρια μυστικά σχετικά με τη γειτονική μας Δήλο. Κατά την ομιλία του, που είχε τίτλο «Καινού-

Μυκόνου και άλλοι φορείς. είς. Ο Σύλλογος συμμετείχε άλλοτε

ριες ιερότητα της Δήλου κατά την αρχαιότηες απόψεις για την ιερότη

με την παρουσίαση χορευτικής υτικής ικής ομάδας ντυμένης με τις πα-

γεωγραφικοί χάρτες που πιστοποιούν τη τα», », παρουσιάστηκαν γεω γεωγ

ραδοσιακές φορεσιές, άλλοτε λοτε τε με κεράσματα και άλλοτε με εκεκ

συνάφεια της Δήλου με την πυραμίδα του Χέοπος.

θέσεις ναυτικών ειδών καιι άλλε άλλες δραστηριότητες, ανάλογα με το θέμα της εκάστοτε διοργάνωσης.

1983: Οικονομική ενίσχυση της Δημοτικής Επιτροπής Διοργάνωσης Θεατρικής Παράστασης του Κρατικού Θεάτρου Βορείου

1980, 23 Μαρτίου: Ομιλία του θεολόγου Εμμανουήλ Σιγάλα με

Ελλάδος, επί δημαρχίας Μαθιού Αποστόλου.

τίτλο «Γνωριμία με το Άγιον Όρος» στο αμφιθέατρο του Γυμνασίου και προβολή διαφανειών.

1983, 25 Ιουνίου: Συμμετοχή στα εγκαίνια του συγκροτήματος «Costa Ilios» με χορευτική ομάδα ντυμένη με τις παραδοσιακές

1981: Ομιλία του ιερέα και θεολόγου Αντωνίου Καμπάνα με τίτλο

φορεσιές. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να συμμετάσχει

«Η χριστιανική αγωγή των παιδιών στον εορτασμό των Τριών

σε αυτή την εκδήλωση επικροτώντας την προσπάθεια του ιδιώ-

Ιεραρχών», με αφορμή την εορτή στο ναό του Αγίου Γεωργίου

τη επιχειρηματία να διατηρήσει την ντόπια αρχιτεκτονική.

στα Τρία Πηγάδια.

1983: Συμμετοχή στην Παγκυκλαδική Συνάντηση για τον Τουρι1981 κ.ε.: Διοργάνωση Μπαλοσιών, με σκοπό την αναβίωση του

σμό που διοργάνωσε στη Μύκονο, στο σινεμά «Άρτεμις», η

παλιού αυτού μυκονιάτικου εθίμου. Από τα πρώτα χρόνια τα

Νομαρχία Σύρου στις 29 και 30 Απριλίου. Τα θέματα που συ-

Μπαλόσια γίνονταν την ημέρα των Θεοφανείων σε κέντρα δι-

ζητήθηκαν αφορούσαν μεταξύ άλλων τη χάραξη πολιτικής για

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

99

την τουριστική προβολή, τους φορείς ελέγχου και τις τοπικές

Γεώργιος Πολυκανδριώτης, τεχνίτης, καλλιτέχνης, δημιουρ-

επιτροπές τουρισμού, το προσωπικό των τουριστικών επιχει-

γός». Ο Σταύρος Μάνεσης μίλησε για τη ζωή και το έργο του

ρήσεων κ.ά. Τον Σύλλογο εκπροσώπησε η πρόεδρος Χρυσού-

Μυκονιάτη καλλιτέχνη, αναφέροντας μεταξύ άλλων τα εξής:

λα Γρυπάρη. Η διοργάνωση περιλάμβανε και επίσκεψη στη

«Ο αυτοδίδακτος τεχνίτης, έχοντας έμφυτη κλίση στις τέ-

Δήλο για να εξεταστούν επιτόπου τα προβλήματα του χώρου.

χνες, άφησε το ραφείο για να μάθει την τέχνη συγκόλλησης

Στη συνάντηση συμμετείχε ο Γενικός Γραμματέας του ΕΟΤ

αρχαίων αγγείων. Με την υπομονή του και το ταλέντο του

και η Νομάρχης Κυκλάδων Ελισάβετ Παπαζώη.

έφερε στο φως της παγκοσμιότητας έναν ολόκληρο θησαυρό της αγγειοπλαστικής και αγγειογραφικής, για να χάσει τελικά

1983: Συμμετοχή στην εορτή για τα 25 χρόνια του Λαογραφικού

το δικό του από την πολύχρονη προσπάθεια. Έγινε γνωστός

Μουσείου Μυκόνου. Οι εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν

σε όλο τον κόσμο, χωρίς όμως καμία επίσημη αναγνώριση και

στις 10 και 11 Σεπτεμβρίου με τη συμμετοχή και του Δήμου

τιμητική διάκριση στη δική του πατρίδα».

Μυκόνου. Μεταξύ των προσκεκλημένων ήταν άνθρωποι των γραμμάτων, καθηγητές πανεπιστημίων, καθώς και εκπρόσω-

1984, 1985: Συμμετοχή στη Δημοτική Επιτροπή Τουρισμού, που

ποι του Υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών. To Διοικητι-

σκοπό είχε τη διατήρηση του χαρακτήρα του νησιού και την

κό Συμβούλιο, αναγνωρίζοντας τη σπουδαιότητα τόσο του έρ-

ενημέρωση των επαγγελματιών σχετικά με τους περιορισμούς

preview

γου του Μουσείου όσο και της συγκεκριμένης διοργάνωσης,

των σ σχετικών διατάξεων για την προστασία του παραδοσια-

ενέταξε στις εκδηλώσεις αυτές την ετήσια έκθεσή του με τίτ-

κού οικισμού. Κατόπιν προσκλήσεως του Δήμου Μυκόνου ο προσκλή

λο «Το χωριάτικο σπίτι της Μυκόνου» κόνου» ανοίγοντας το διήμερο

προς τον Σύλλογο για συμμετοχή του στην εν λόγω Επιτροπή,

με τα εγκαίνια της έκθεσης και δίνοντας έτσι τη δυνατότητα δυνατότη

εξελέγησαν λέγησαν ως εκπρόσωποί του η Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή

στους προσκεκλημένους του Λαογραφικού αογραφικού γραφικού Μουσείου να γν γνω-

(το ο 1984) και οι Χρυσούλα Γρυπάρη Γρυπ Γρυπάρ και Μαρσούλα Αποστολο-

ρίσουν από κοντά την παράδοση η του τόπου. Το ίδιο βράδυ δι-

πούλου (το 1985).

οργάνωσε στο Θεατράκι της Λάκκας και παραδοσιακό γλέντι με ντόπια λαϊκά όργανα και χορευτική ομάδα ντυμένη με τις

1984: Συμμετοχή στη διοργάνωση των εκδηλώσεων της 1ης Συνά-

φορεσιές του Συλλόγου. Στην εκδήλωση αυτή απαγγέλθηκαν

ντησης για τα Λαογραφικά Μουσεία, που έγινε στη Μύκονο

επίσης ποιήματα και διαβάστηκαν κείμενα δημοσιευμένα στα

από τις 7 έως τις 10 Σεπτεμβρίου. Την εκδήλωση διοργάνωσε

Μυκονιάτικα Χρονικά.* Την επιμέλεια της διοργάνωσης είχαν η

ο αείμνηστος Βασίλης Κυριαζόπουλος, ιδρυτής της Λαογρα-

Μαρία Τσιριγκάκη-Μάρκαρη και το επίτιμο μέλος του Συλλό-

φικής Συλλογής Μυκόνου. Ο Σύλλογος άνοιξε τις εκδηλώσεις

γου Ρένα Γιοβάνη.

με τη διοργάνωση ενός παραδοσιακού γλεντιού με χοιροσφάι στην αυλή του Δημοτικού Σχολείου στη Λάκκα. Στην ομιλία

1983, 18 Σεπτεμβρίου: Διοργάνωση πολιτιστικής βραδιάς στο

της η πρόεδρος Άννα Χατζηφωτεινού καλωσόρισε τους συνέ-

Θεατράκι της Λάκκας με ομιλητή τον Μυκονιάτη καθηγητή

δρους και ανέδειξε την παράδοση της Μυκόνου μιλώντας για

πανεπιστημίου Σταύρο Μάνεση και θέμα «Ο Μυκονιάτης

το χοιροσφάι. Η εκδήλωση εντυπωσίασε τους επισκέπτες και η επιτυχία της συντέλεσε στην καθιέρωση από τον Σύλλογο του

* Τοπική εφημερίδα που κυκλοφόρησε από τις 31 Δεκεμβρίου 1933 έως τον Αύγουστο του 1935.

100

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

εθίμου με το γλέντι της χοιροκεφαλής. (Βλ. και το σχετικό κείμενο στην ενότητα «Εκδηλώσεις στον κύκλο του χρόνου».)

Από την εκδήλωση για την Ημέρα Αδελφοποίησης με το Γιορόν, στο ξενοδοχείο «Λητώ», 1985. Μέλη της χορευτικής ομάδας του Συλλόγου με τις παραδοσιακές φορεσιές. Από αριστερά προς τα δεξιά: Σταύρος Μητροπίας, Άννα Βιδάλη, Μαρία Χατζηφωτεινού, Μαρία Δακτυλίδη. Aνάμεσα στις δύο τελευταίες ο Ιάπωνας δημοσιογράφος Ικέντα Ναόγια.

Η πρόσκληση για την 1η Συνάντηση για τα Λαογραφικά Μουσεία, 1984.

1984, 1987, 1989: Συμμετοχή σε εκδηλώσεις για τον εορτασμό της επετείου του Πολυτεχνείου.

κυψε από έρευνα στα αρχεία και στο ληξιαρχείο της Χώρας και της Άνω Μεράς και είναι τα εξής:

preview ew

1985: Συμμετοχή στην υποδοχή χή των φιλοξενουμένων και στις εκδη-

λώσεις του Δήμου για την αδελφοποίηση της Μυκόνου με το νησί

της Ιαπωνίας Γιορόν, το οποίο ποίο ίο ως προς το σχήμα θυμίζει τη Μύκονο. Η εκδήλωση έγινε στην την ν αίθουσα του ξενοδοχείου «Λητώ» «Λητώ».

1985: Συμμετοχή στις εκδηλώσεις για την προβολή της Μυκόνου

στην Ελβετία τις οποίες επί σειρά ετών διοργάνωνε ο εστιάτορας Φιλιππής Κοντιζάς. Ο Σύλλογος συμμετείχε με τη χορευτική του ομάδα, καθώς και με τη διοργάνωση ενός γνήσιου παραδοσιακού γλεντιού. Επικεφαλής της αντιπροσωπείας του Συλλόγου ήταν η Πετρούλα Γκέλου.

ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟ ΑΤΘΑΙΟΣ (Αθήνα, 20–5–1943) ΓΡΥΠΑΡΗΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ Γ. (Αθήνα, 1940–1943) ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΠΟΥΛΟΣ ΠΕΤ ΕΤΡΟΣ Ι. (Αθήνα, 8–9–1944) ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΝΙΚΟΛ ΙΚΟΛΑΟΣ Ι. (1940–1943) ΖΟΥΓΑΝΕΛΗΣ ΦΛΩΡΙΟΣ Γ. (Σύμη, 11–2–1944) ΚΟΝΤΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΤ. (1940–1943) ΛΟΪΖΟΣ ΠΑΥΛΟΣ Δ. (1940–1943) ΠΑΠΟΥΤΣΑΣ ΣΠΥΡΟΣ Φ. (1940–1943) ΠΟΛΥΚΑΝΔΡΙΩΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. (Τήλος, 28–10–44)

ΦΑΜΕΛΗΣ ΜΑΝΩΛΗΣ Γ. (1944) ΧΑΝΙΩΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ζ. (1940–1943)

1985: Συμμετοχή στην εορτή για την Εθνική Αντίσταση που διοργανώθηκε από τον Δήμο.

Η πλάκα συνοδεύτηκε από άλλη μία, μαρμάρινη επίσης, στην οποία χαράχτηκε ο στίχος του ποιητή Ανδρέα Κάλβου: «Θέλει αρε-

1985: Τοποθέτηση τιμητικής μαρμάρινης πλάκας σε τοίχο της

τήν και τόλμην η ελευθερία». Τα αποκαλυπτήριά τους έγιναν στις

εκκλησίας του Αγίου Νικόλα του Αγέρα με τα ονόματα των

25 Νοεμβρίου 1985 από τον δήμαρχο Μυκόνου Μαθιό Αποστό-

Μυκονιατών πεσόντων κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο

λου. Οι πλάκες αυτές αντικαταστάθηκαν το 2011 επί δημαρχίας

κατάλογος των ονομάτων που χαράχτηκαν στην πλάκα προέ-

Αθανασίου Κουσαθανά-Μέγα, όταν μετακινήθηκε το μνημείο των

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

101

Ο δήμαρχος Μαθιός Αποστόλου και κάτοικοι του νησιού στην υποδοχή του πελεκάνου Πέτρου Β΄, 1985.

Ο Θοδωρής Κυραντώνης με τον Πέτρο.

preview

πεσόντων ώστε να ανοίξει η παλιά ά βορινή πόρτα του ναού, και

από την τη ίδρυση του ΛαογραΛαογρα ραρα

προστέθηκαν περισσότερα ονόματα α Μυκονιατών αγωνιστών που

φικού ού Μουσείου. Ο Σύλλογος δ δεξιώθηκε τους

σκοτώθηκαν την περίοδο 1940–1944.

4.

εκπροσώπους της πολιτικής, επίσημους προσκεκλημένους, ε εκ του τουρισμού και μουσείων της τη Ελλάδας, στο «Mykonos

1986: Συμμετοχή στην υποδοχή του υ νέου πελεκάνου, που βαφτίβαφ

του Μελετόπουλου. Στο τέλος Bar» ar» και στον Δημοτικό Κήπο το

στηκε και αυτός Πέτρος για να διαδ διαδεχθεί τον προηγούμενο,

των εκδηλώσεων δόθηκαν ως αναμνηστικά στους καλεσμέαν

που έκανε γνωστή τη Μύκονο παγκοσμίως. Ο πρώτος πε-

νους 100 αριθμημένα λευκώματα με θέμα το υφαντό φιλοτε-

λεκάνος, που είχε συνδεθεί τόσο στενά με τη Μύκονο, είχε

χνημένα από την αρχιτέκτονα και μέλος του Συλλόγου Ανδρι-

βρεθεί στ’ ανοιχτά του νησιού, κουρασμένος από το αποδη-

ανή Θεοχάρη.

μητικό του ταξίδι, το φθινόπωρο του 1955. Ο καπτα-Αντώνης Χαριτόπουλος τον είχε μαζέψει τότε στη βάρκα του και από

1988: Παραχώρηση τοπικών φορεσιών και συμμετοχή με χορευ-

τότε εγκαταστάθηκε μόνιμα στο νησί. «Υιοθετήθηκε» από τον

τική ομάδα για τις ανάγκες της ταινίας Shirley Valentine, που

βαρκάρη Θοδωρή Κυραντώνη, αλλά και από όλους του Μυκο-

γυρίστηκε στη Μύκονο.

νιάτες, και βαφτίστηκε Πέτρος, σε ανάμνηση του Μυκονιάτη ήρωα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου Πέτρου Δρακόπουλου. Ο πελεκάνος αυτός έγινε το «σήμα κατατεθέν» του νησιού και

1991: Διοργάνωση λογοτεχνικής βραδιάς με το ζεύγος Κατσιγιάννη στον κήπο του ξενοδοχείου «Κουνενής».

γνώρισε μεγάλη δημοσιότητα.

1991: Συμμετοχή στο πολιτιστικό σεμινάριο που διοργάνωσε η 1988, 17–18 Σεπτεμβρίου: Συμμετοχή στις πολιτιστικές εκδηλώσεις του Δήμου για τα 60 χρόνια τουρισμού και τα 30 χρόνια

102

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

Γραμματεία Νέας Γενιάς στο Ανεμοθέατρο με τίτλο «Θέατρο, Τέχνη, Πολιτισμός».

Δήλος, 2007.

1992, 18 Οκτωβρίου: Εκδήλωση αφιερωμένη στον ηθοποιό Θάνο

μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου). Οι εκδηλώσεις πραγματο-

Κωτσόπουλο, την οποία παρουσίασε ο λογοτέχνης Χρήστος

ποιήθηκαν στις 20–22 και 27–29 Ιανουαρίου στην αίθουσα πολ-

Ε. Κατσιγιάννης. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στη σάλα

λαπλών χρήσεων της ΔΕΠΠΑΜ. Συμμετείχαν με ομιλίες τους

του ξενοδοχείου «Κουνενής».

οι Παναγιώτης Χατζηδάκης, αρχαιολόγος, Φωτεινή Ζαφειροπούλου, έφορος αρχαιοτήτων Κυκλάδων, και Ανδρέας Πανα-

1992: Συμμετοχή σε εκπομπές του ραδιοφωνικού σταθμού «Αιγαίο

γόπουλος, επίκουρος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του

FM» της Σύρου σχετικά με θέματα της τοπικής κοινωνίας.

Πανεπιστημίου Αθηνών. Κατά τις εκδηλώσεις και των δύο διημέρων μαθητές του Γυμνασίου και του Λυκείου απήγγειλαν

1995: Διοργάνωση αφιερώματος για τη Δήλο σε συνεργασία με

ποιήματα και μέλη του Συλλόγου παρουσίασαν αποσπάσματα

άλλους φορείς του νησιού (ΔΕΠΠΑΜ, Σύλλογος Εθελοντριών,

θεατρικών έργων. Την επιμέλεια των κειμένων είχαν αναλάβει

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

103

prev viiew

Νηπιαγωγείο Λάκκας, 2000. Oι Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή και Κατίνα Γεωργίου στην παρασκευή τυριών, και ειδικότερα μυκονιάτικου ξινότυρου.

Νηπιαγωγείο του Μαραθιού, 2001. Η Δήμητρα Σικινιώτη-Νάζου σερβίρει στα παιδιά τα λαζαράκια που μόλις βγήκαν από το φούρνο.

Νηπιαγωγείο Μαραθιού, 2001. Από αριστερά: Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή και Δήμητρα Σικινιώτη-Νάζου.

Νηπιαγωγείο Μαραθιού, 2002. Από αριστερά: Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή, Μαρουσώ Κυπραίου και Δήμητρα Σικινιώτη-Νάζου στην παρασκευή xριστόψωμων.

❖ Βραδιές παραμυθιού Από το 1996 καθιερώθηκαν βραδιές παραμυθιού με αφήγηση και θεατρικά δρώμενα. Στις βραδιές αυτές, που διοργανώνονται σε σάλες σπιτιών και σε άλλους χώρους κατάλληλα διαμορφωμένους ώστε να δίνουν την αίσθηση και τη ζεστασιά του σπιτιού, συμμετέχουν ως αφηγητές παραμυθούδες-μέλη του Συλλόγου, αλλά και προσκεκλημένοι καλλιτέχνες. Το κέρασμα είναι πάντα παραδοσιακό, με στραγάλια, σταφίδες και ξερά σύκα.

1996: Η πρώτη βραδιά παραμυθιού διοργανώθηκε στο Σχολείο της Άνω Μεράς στο πλαίσιο των χριστουγεννιάτικων εκδηλώσεων. Την εκδήλωση άνοιξε η παραμυθού Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή με το μυκονιάτικο παραμύθι Ο αετός και τ’ άντερο. Στη συνέχεια μέλη του Συλλόγου ντυμένα χαριτωμένα καλικαντζαράκια έπαιξαν το μυκονιάτικο παραμύθι Η Καλουδώ, η Κακουδώ και οι καλικάντζαροι, σε διασκευή ευή Δήμητρας Σικινιώτη Σικινιώτη-Νάζου Νάζου και

«Η Καλουδώ, η Κακουδώ και ο καλικάντζαροι». Δημοτικό Σχολείο Άνω Μεράς, 1996. Οι καλικάντζαροι είναι, από αριστερά, οι: Χρυσούλα Γρυπάρη, Άννα Χατζηφωτεινού, Ανδριανή Θεοχάρη και Μαρσούλα Αποστολοπούλου. Μαζί τους οι: Φρασκώ Μαργάρα, Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή και Δήμητρα Σικινιώτη-Νάζου.

previ

σκηνοθεσία Άννας Χατζηφωτεινού. φωτεινού.

1998: Βραδιά παραμυθιού στον τον ν φιλόξενο χώρο του γραφείου της

Ανδριανής Θεοχάρη, στη Λίμνη. ίμνη. Το παραμύθι που ακούστηκε ακούστηκ ήταν Η κυρα-Καλή, η κυρα-Κακή Κακή και οι δώδεκα μήνες σε αφήγηση

Ευαγγελίας Βερώνη-Καμμή. Στο τέλος της παράστασης ακολούθησε γλεντάκι με τους Μυκονιάτες μουσικούς Πέτρο Βε-

ρώνη, Μανώλη Πουλουδή (μπουζούκι) και Γεωργία Μασάκη (τουμπερλέκι).

1999, 26 Δεκεμβρίου: Πρωινό παραμυθιού στην αίθουσα εκδηλώσεων στη ΔΕΠΠΑΜ, σε συνεργασία με τη Θεατρική Ομάδα Μυκόνου. Ακούστηκε το παραμύθι Η κυρα-Καλή, η κυρα-Κακή

και οι δώδεκα μήνες, με παραμυθού την Ευαγγελία Βερώνη-

Τα παιδιά ακούνε μαγεμένα την παραμυθού Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή στην αφήγηση του παραμυθιού «Η κυρα-Καλή, η κυρα-Κακή και οι δώδεκα μήνες», στο γραφείο της Ανδριανής Θεοχάρη, 1998.

Καμμή, και ακολούθησε παράσταση με το παραμύθι του Ευγένιου Τριβιζά Φρικαντέλα, η μάγισσα που μισούσε τα κάλαντα, σε

Μαριάννα Κουσαθανά στην Άνω Μερά, ενώ στους υπόλοιπους

επιμέλεια και διασκευή της Δήμητρας Σικινιώτη-Νάζου. Η

ρόλους συμμετείχαν οι Φιλιώ Κελεσιάδη, η Άννα Νάζου και

παράσταση παίχτηκε και στην Άνω Μερά στις 2 Ιανουαρίου.

ομάδα παιδιών του Δημοτικού Σχολείου της Χώρας. Στο πιάνο

Τη Φρικαντέλα ερμήνευσαν η Δέσποινα Νάζου στη Χώρα και η

συνόδευε ο Δημήτρης Φίννις.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

139

2001: Διοργάνωση βραδιάς παραμυθιού στην αίθουσα εκδηλώσεων της ΔΕΠΠΑΜ, στο πλαίσιο των χριστουγεννιάτικων εκδηλώσεων. Παρουσιάστηκαν τα παραμύθια Ο κυρ Σιμιγδα-

λένιος, με αφηγήτρια τη Δήμητρα Σικινιώτη-Νάζου, Πάει ο γέρος, κολλάει και ο γέρος και Το δακτυλιδάκι, με την Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή. Ακολούθησαν τραγουδάκια τραγουδισμένα από παιδιά.

2003, 5–7 Δεκεμβρίου: Συμμετοχή σε τριήμερο παραμυθιού, με συνδιοργανωτές το Β΄ Δημοτικό Σχολείο Μυκόνου και το Λαογραφικό Μουσείο Μυκόνου. Στις 5 Δεκεμβρίου διοργα-

«Φρικαντέλα, η μάγισσα που μισούσε τα κάλαντα», ΔΕΠΠΑΜ, 1999. Στον ομώνυμο ρόλο η Δέσποινα Νάζου.

νώθηκε βραδιά παραμυθιού στη σάλα του σπιτιού της Φρατζέσκας Λαμπίρη. Στις 6 Δεκεμβρίου ντόπιοι αφηγητές είπαν παραμύθια στον Γιαλό και την τελεταία μέρα, 7 Δεκεμβρίου, διοργανώθηκε παράσταση με παραμύθια και αφηγήσεις στο Δημοτικό Σχολείο της Λάκκας.

2005: Διοργανώθηκε βραδιά παραμυθιού με δύο μυκονιάτικα παραμύθια, στο πλαίσιο των χριστουγεννιάτικων εκδηλώσεων της ΔΕΠΠΑΜ στο Πολιτιστικό Κέντρο της Άνω Μεράς. Αφηγήτριες ήταν οι Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή και Δήμητρα Σικινιώτη-Νάζου. Την εκδήλωση άνοιξε η πρόεδρος Όλγα Μάρκαρη και η Ανδριανή Θεοχάρη, στην αφήγηση συμμε-

Η Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή με τα παιδιά στη σάλα του σπιτιού της Φρατζέσκας Βαφειά-Λαμπίρη. Τριήμερο παραμυθιού, 2003.

τείχε η Άννα Μπατή και στα σκηνικά βοήθησε η Πηνελόπη Θωμαΐδη. Τη βραδιά πλαισίωσαν μουσικά η Γεωργία Μασάκη και ο Ευριπίδης Μασακής.

2008, 5 Ιανουαρίου: Βραδιά παραμυθιού στο πλαίσιο των χριστουγεννιάτικων εκδηλώσεων της ΔΕΠΠΑΜ. Το παραμύθι

Η Σελινού αναπαρέστησαν οι Φλώρα Ξυδάκη, Άννα Μπατή, Άγγελος Μακρής και Ανδριανή Θεοχάρη, με αφηγήτρια την Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή. Η σκηνοθεσία και τα σκηνικά ήταν της Πηνελόπης Θωμαΐδη. Στο τέλος του παραμυθιού τα παιδιά είπαν τα κάλαντα και τραγούδησαν χριστουγεννιάτικα τραγούδια με συνοδεία παιδικών μουσικών οργάνων.

140

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

Βραδιά παραμυθιού στην Άνω Μερά, 2005. Από αριστερά: Όλγα Μάρκαρη, Ανδριανή Θεοχάρη, Ευγενία Χανιώτη και Ρούλα Σιδερή.

Η Ανδριανή Θεοχάρη, η Γεωργία Μασάκη, η Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή και ο μικρός Γιωργάκης Γαρυφάλλου στην αφήγηση του παραμυθιού «Η Σελινού», ΔΕΠΠΑΜ, 2008.

Ανδριανή Θεοχάρη και Πηνελόπη Θωμαΐδη. ΔΕΠΠΑΜ, 2008.

«Η Σελινού», ΔΕΠΠΑΜ, 2008. Από αριστερά: Φλώρα Ξυδάκη, Άννα Μπατή (στον ομώνυμο ρόλο), Άγγελος Μακρής, Γεωργία Μασάκη, Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή, 2008.

Η Δήμητρα Σικινιώτη-Νάζου ψυχαγωγεί τα παιδιά μετά το παραμύθι. ΔΕΠΠΑΜ, 2008.

preview pr p rrev re evi viie ew e w

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Oμάδα του Συλλόγου λέει τα κάλαντα στις γειτονιές της Χώρας. Πλατεία Αγίας Μονής, 1996. Από αριστερά: Νικολέτα Λοΐζου, Τιτίκα Σταυρακάκη, Κική Σκουλάκη, Δήμητρα Σικινιώτη-Νάζου, Μαρία Βερώνη, Άννα Μαρμαρά, Χρυσούλα Γρυπάρη, Φρασκώ Μαργάρα, Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα») και οι μικροί Ορέστης Κουσαθανάς (με την καράβα) και Βασίλης Μαρμαράς (Αϊ-Βασίλης).

άποιες από τις εκδηλώσεις του Συλλόγου καθιερώθηκε να διοργανώνονται σε ετήσια βάση. Στα κείμενα που ακολουθούν –με τη σειρά που καταλαμβάνουν οι αντίστοιχες εκδηλώσεις στο ετήσιο ημερολόγιο– μέλη του Συλλόγου καταθέτουν τις μνήμες τους σχετικά με το πώς και το γιατί καθιερώθηκε η κάθε εκδήλωση. Έτσι προέκυψε ένα μικρό χρονικό των προσπαθειών του Συλλόγου να αναστηθούν τα μυκονιάτικα εκείνα έθιμα που σηματοδοτούν και νοηματοδοτούν τον ετήσιο κύκλο.

Κάλαντα ο έθιμο να λέγονται κάλαντα πριν από τις μεγάλες γιορτές του χριστουγεννιάτικου δωδεκαημέρου παραμένει παντού στην Ελλάδα ζωντανό σε πείσμα των καιρών. Την παραμονή των Χριστουγέννων, του Αγίου Βασιλείου και των Φώτων παιδιά και μεγάλοι λένε τα κάλαντα στα σπίτια και στα μαγαζιά. «Χριστούγεννα, Πρωτούγεννα, πρώτη γιορτή του χρόνου», κάλαντο των Χριστουγέννων που ακούγεται πάντα τόσο ευχάριστα από τις γλυκιές φωνούλες των παιδιών. Κάλαντα με στίχους και ακούσματα άλλων τόπων, που τα μετέφεραν οι ναυτικοί και οι ταξιδεμένοι. Αυτό το κάλαντο δεν

preview

συνηθιζόταν παλιά να το λένε νε κτυπώντας τις πόρτες και παίρνοντας φι φιλοδώρημα, αλλά το έλεγαν κυρίως μέσα στα σπίτια.

Στη Μύκονο η πιο «δυνατή» παραμονή της τή» ημέρα για τα κάλαντα μέχρι τη δεκαετία του 1970 ήταν η παραμο Πρωτοχρονιάς. Τα παιδιά, με τέλος του ε τα α λαδοφαναράκια τους, έπαιρναν το φως από το χέρι του παπά στο τέ εσπερινού στο εκκλησάκι του υ Αγίου Βασιλείου στη Λίμνη. Με το λαμπερό φαναράκι και με μι μια κ καράβα, που την κρατούσε ο «καμαράδος», από την δος», πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι να πούνε το «Άγιος Βασίλης έρχεται α Καισαρεία…» και το πιο τοπικό και ευχάριστο για τα παιδιά «Άγιος Βασίλης έρχεται από τις Κάτω Δήλες, / βαστά το καλαθάκι του γεμάτο πατελίδες…». Αυτό το κάλαντο άρεσε ιδιαίτερα σε όσους είχαν σχέση με τις καλλιέργειες, τις «παρτίδες» και τη φύλαξη των αρχαιοτήτων των γειτονικών νησιών Δήλου και Ρήνειας. Τα καμπανέλια εμφανίστηκαν μετά το 1980. Το βράδυ της παραμονής έβγαιναν και οι πιο μεγάλοι σε ηλικία καλαντιστές, με σαμπούνα και τουμπάκι. Άλλοι πάλι με ακορντεόν και βιολί ή λαούτο. Αυτούς τους καλαντιστάδες, θυμάμαι, τους περιμέναμε κάθε Πρωτοχρονιά και στη γειτονιά του Πειραιά «να μας τα πούνε». Μέσα στη βαθιά νύχτα της παραμονής χτυπούσαν την πόρτα 2–3 άντρες και με βραχνή φωνή από το καλάντισμα «μας τα έλεγαν» με τη συνοδεία σαμπούνας και ντουμπακιού. Ήταν ο Βασίλης ο Δεγαΐτης («Βασίλας») και ο Δημήτρης Κιούκας («Ορνιθάς»), κι άλλοι κατά καιρούς, με κόκκινες μύτες από το αγιάζι, την παγωνιά της νύχτας και από το κρασί. Ξυπνούσε μαζί μας κι όλη η γειτονιά. Άνοιγε η μάνα μας την πόρτα χαρούμενη, τους καλοδεχότανε με μεζέδες και κρασί και τους έβαζε και γλυκά στο καλαθάκι τους. Κάθε χρόνο ξέρανε πως τους περιμένανε οι Μυκονιάτες στον Πειραιά και στην Αθήνα και δεν ξεχνούσαν κανέναν. Ο αδελφός μου κι εγώ, μικρά παιδιά τότε, τα βλέπαμε όλα αυτά παράξενα. Αναρωτιόμασταν πώς κυκλοφορούσαν τη νύχτα χωρίς να φοβούνται, χωρίς να κρυώνουν και χωρίς να

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

167

preview i

Ο Σύλλογος «τα λέει» στο καπετανέικο σπίτι του καπτα-Γιώρη («Μαδούπα»), 1996 1996. Από αριστερά: Δήμητρα Σικινιώτη-Νάζου, Μαρία Νάζου («Μαδούπα»), Μαρία Βερώνη, Μαργαρίτα Ξυδάκη, Νικολέτα Λοΐζου (καθιστή) και ο μικρός Ορέστης Κουσαθα Κουσαθανάς.

Χαρούμενη η ομάδα των καλαντιστάδων του Συλλόγου έξω από την οικία Δέδε στα Ματογιάννια, 1999. Από αριστερά, πίσω σειρά: Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή, Αικατερίνη Μπόνη, Άννα Χατζηφωτεινού, Μαργαρίτα Ξυδάκη, Αθηνά Βαρδαλάχου, Ελένη Κόκκινου· μπροστά: Ντίνα Μητροπία, Χρυσούλα Γρυπάρη, Ελένη Μπόνη και Ανδριανή Θεοχάρη.

κουράζονται, αφού γύριζαν όλες τις συνοικίες του Πειραιά και της Αθήνας. Είχαμε την υποψία τότε ότι αυτοί οι δύο καλαντιστάδες βοηθούσαν τον Δηλιανό Αϊ-Βασίλη να βρει και να πάρει κρυφά από το ντουλάπι τα καλούδια των εορτών. Με κόκκινα ματάκια από την ξαγρύπνια τους κοιτάζαμε να λένε στίχους από το κάλαντο του Αϊ-Βασίλη: «Κάσε να φας, / κάσε να πιείς, / κάσε τον πόνο σου να πεις, / κάσε να τραγουδήσεις / και τον πόνο σου να σβήσεις / και να μας καλοκαρδίσεις». Λέγανε και τους στίχους από τα «Ντρανταμάσουρα», που τότε μας φαινόταν ακαταλαβίστικοι. Τον μόνο στίχο που ξεχωρίζαμε ήταν εκείνος που λέει ότι ο Άγιος Βασίλης ερχόταν απάνω στο βουνάλι και έσπερνε κριθάρι. Εκείνα όμως που μας άρεσαν ήταν τα δηλιανά κάλαντα, που είχαν στίχους με πατελίδες, λούζα και λουκάνικα. Στη Μύκονο ο Σύλλογος Γυναικών αποφάσισε από τον καιρό της ίδρυσής του κιόλας να ψέλνει το κάλαντο του «Δέντρου του Ιησού». Με μια μικρή έρευνα που έκανα βρήκα ότι το κάλαντο που ψέλνει ο Σύλλογος είναι παρόμοιο με το κάλαντο της Σάμου και έχει σχέση, σύμφωνα με τον λαογράφο-μουσειολόγο Π. Μυλωνά, με τη ρίζα του Ιεσσαί. Το κάλαντο αυτό περιγράφει μια πολύ ωραία σκηνή με αγγέλους, αρχαγγέλους και εικόνες του Παραδείσου. Σήμερα ειν’ Αρχιμενιά κι αρχή του Γεναρίου

preview κι αρχή που βγήκε ο Χριστός στη η γη να περπατήσει περπατήσε · και κει που περιπάτησ περιπάτησε χρυσό ντεντρί εβγήκε, ε

χρυσά υσά ’ταν τα κλωνάρια του και ολάργυρη η κορφή του.

Πολλές γυναίκες είχαν ακούσματα από τις λαλάδες τους. Θεωρήσανε ότι αυτό το κάλαντο είναι πιο εύκολο και κατανοητό, και έχει και πολλά παινέματα για τον κύρη και την κυρά του σπιτιού, την κόρη και τον γιό, που άρεσαν στους νοικοκύρηδες. Επίσης έχει παινέματα για τον ναυτικό και τον καραβοκύρη. Και πάλι ξαναπρέπει σου καράβι ν’ αρματώσεις και τα σχοινιά του καραβιού να τα μαλαματώσεις. Έτσι, το 1980, μια «τολμηρή» ομάδα γυναικών από το Νιοχώρι, με επικεφαλής την Κική Σκουλάκη («Μπρούζου»), έκανε την αρχή και τα έψαλε σε σπίτια και σε μαγαζιά της Χώρας. Τα χρήματα που μαζεύτηκαν ήταν μεγάλη οικονομική βοήθεια στο ξεκίνημα του Συλλόγου. Από το 1990 –τότε που η Χώρα δεν είχε αδειάσει ακόμη από τους ντόπιους κατοίκους, από τους οποίους πολλοί αναγκάστηκαν λόγω συνθηκών να φύγουν από αυτή– είχε καθιερωθεί ομάδα του Συλλόγου

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

169

preview i

Κάλαντα στο σπίτι του μπαρμπα-Πέτρου του «Αποστόλακα», 1995. Από αριστερά: Πέτρος Ξυδάκης («Αποστόλακας»), ερά: Π Καλλιόπη Κουκά ά («Θείαινα»), Μαργαρίτα Ξυδάκη.

Από τα κάλαντα του 1995. Από αριστερά: Κατερνώ Δακτυλίδη (του «Παναγιωτακιού»), Ευαγγελία Βερώνη-Καμμή, Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα»), Φρασκούλα Δακτυλίδη, Ερνούλα Κοντιζά και Αλεξάνδρα Πουλουδή.

να βγαίνει το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς για να πει τα κάλαντα. Μας περίμεναν παλιές νοικοκυρές, με αναμμένα φώτα, πρόθυμες να μας φιλέψουν με γλυκά. Άνοιγε την πόρτα του καπετανόσπιτου στην Αγία Άννα η Μαρία Νάζου («Μαδούπα»), η Ευγενία Σκαροπούλου, η Κατερνώ Δακτυλίδη του «Παναγιωτακιού» στο πάνω Ματογιάννι, η θεία Κατίνα Πολυκανδριώτη («Λιρού»), η Φλώρα Δακτυλίδη του Φρέντυ, στον Αϊ-Σπυρίδωνα η Μαργαρώ η Μπουγιούρη, οι αδελφές Μπόνη στον Καράμπαμπα. Μας περίμενε ανυπόμονα και ο γερο-«Αποστόλακας», ο μπαρμπα-Πέτρος Ξυδάκης στο Γουμενιό. Είχε πάντα βρασμένο τον αζώναρα (χοιρινό) με λάχανα ή προβάσια, κρεμμυδόπιτα, κοπανιστή και κρασί κοκκινέλι από το δικό του βαρέλι. «Καθίστε, κοπέλες, γύρω από το τραπέζι» μας έλεγε. «Η ζωή φεύγει κι αυτή, μόν’ οι όμορφες ώρες μένουν». Για την ομάδα του Συλλόγου ήταν ένα πολύ ευχάριστο διάλειμμα ξεκούρασης και φιλοξενίας. Έπαιρνε και ο γερο-Αποστόλακας το τουμπάκι του και, παρ’ όλο που είχε χάσει την όρασή του, τραγουδούσε, μαζί με την κυρα-Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα»), με τον παλαιό σκοπό τα «Ντρανταμάσουρα», κάλαντα με αγροτικούς στίχους για τον Αϊ-Βασίλη. Αυτό το ευχάριστο διάλειμμα έφυγε, έμεινε όμως η γλυκιά ανάμνηση αυτού του καλού νοικοκύρη. Η Αλεξάνδρα Πουλουδή ανεβοκατέβαινε τις σκάλες κι εξακολουθούσε να γεμίζει το καλαθάκι της με τα καλούδια που μας φίλευαν από τα σπίτια που καλαντίζαμε, μαζί με το φιλοδώρημα που μας έριχναν στο χάρτινο κουτί του Συλλόγου.

preview

Τη δεκαετία του 1980 τα κάλαντα που ψέλνει ο Σύλλογος καταγράφηκαν Κωνσταάφ σε κασέτα από τους Κ

Ανέβαινα κατέβαινα του Αϊ-Γιωργιού τις σκάλες· χρυσό πουλάκι εσκιάχτηκα σκη ρού(γ)α να πετάξει· σκη ρού(γ)α δε επέταξε σταυρό και δαχτυλίδι. Και σκη μπουζού μου

ντίνο Κουνενή, Καλλιόπη Τριανταφύλλου, ριανταφύλλου, Ελένη Ξυδάκη, Κατερίνα αΜ Μπόνη, Μαρία Μάρκαρη, Χ Χρυσού-

το ’βαλα κης μάνας μου

λα Βλασσοπούλου, Μαρσούλα από την λα Αποστολοπούλου. Επίσης γράφτηκαν 4 κάλαντα σε CD το 2001 α

το πάου...

ΔΕΠΠΑΜ, με τίτλο Τα παιδιά ά της Μυκόνου τραγουδούν τα κάλαντα και επιμέλεια της μουσικού Β Βάν Βάνας Παναγιωτοπούλου. Τέλος ο Δημήτρης μήτρης τρης Ρουσουνέλος είχε δημοσιεύσει στην εφημερίδα εφημερίδ Η Μυκονιάτικη Μυκονιάτ πολλές παραλλαγές από μυκονιάτικα Ο Σύλλογος στην πρόσκληση της Πρωτοχρονιάς τυπώνει τρία α κάλαντα. κάλα τρ είδη παραδοσιακών καλάντων για να μην ξεχαστούν και να διατηρηθούν αναλλοίωτα στους νεότερους. Στην Άνω Μερά την ημέρα του Αγίου Βασιλείου ψέλνεται απ’ όλο το εκκλησίασμα το κάλαντο της Περιτομής του Χριστού στο Ηγουμενείο και στην Κοινότητα. Αυτά τα κάλαντα τα λέμε και Ανωμερίτικα ή Μοναστηριακά και έχουν στίχους και σκοπούς βυζαντινούς. Τα κάλαντα αυτά τα διατήρησαν οι Ανωμερίτες με ευλάβεια και σεβασμό προς την παράδοση. Ο Γιάννης ο Μαντηλαράς τα ήξερε όλα από μνήμης, όπως και πολλοί Ανωμερίτες. Τα έψελνε κάθε Πρωτοχρονιά η «αργατιά» στο Ηγουμενείο. Την παραμονή των Φώτων ο Σύλλογος έψαλλε τα παλαιά κάλαντα των Φώτων, τα Φωτοκάλαντα. Το 1998 ο Σύλλογος έψαλε για πρώτη φορά τα Φωτοκάλαντα στη Χώρα, αλλά και στο πλοίο «Superferry», προς τιμήν κυρίως του καπτα-Κώστα Τζώρτζη, που αρκετές φορές είχε εξυπηρετήσει επιβάτες σε δύσκολες καταστάσεις. Τα τελευταία χρόνια η ομάδα του Συλλόγου ψάλλει τα κάλαντα το πρωί της παραμονής της Πρωτοχρονιάς, συχνά με τη συνοδεία σαμπούνας και ντουμπακιού. Τα κάλαντα αυτά η ομάδα του Συλλόγου τα ψέλνει και στο Δημαρχείο. Τα παλιά μέλη μάς περιμένουν με χαρά, και η ατμόσφαιρα της Χώρας γίνεται εορταστική.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΙΚΙΝΙΩΤΗ-ΝΑΖΟΥ

171

preview i

Ο Αϊ-Βασίλης έρχεται… με κάρο, δεκαετία 1980. Αμαξάς ο Μιχάλης Φαμέλης.

preview i

Τα κάλαντα ψάλλονται, με συνοδεία σαμπούνας και τουμπακιού, στο γραφείο φείο ττης Ανδριανής Θεοχάρη, 1995. Από αριστερά: Ελένη Βλασσοπούλου, σσοπούλου, Βούλα Σκαγιά, Χρυσούλα Γρυπάρη, Ανδριανή Θεοχάρη, Κατίνα Γεωργίου, Ντίνα Μητροπία, Μαρία Χανιώτη. Μπροστά οι Λευτέρης Σικινιώτης («Καντενάσος») (τουμπάκι), Μιχάλης Κουνάνης («Μπαμπέλης») (σαμπούνα) (σαμπούνα).

Κάλαντα στη Χώρα, 2007. Από αριστερά: Άννα Καμμή, Άννα Ρόδα, Ουρανία Πουλουδή, Σοφία Συριανού, Ανδριανή Θεοχάρη, Χρυσούλα Γρυπάρη, Πετρούλα Σαντοριναίου, Άννα Μπατή.

Ο Αϊ-Βασίλης έρχεται από τις Κάτω Δήλες, 2007.

Πρωτοχρονιάτικα* (Από το αρχείο του Συλλόγου)

βελούδα να σκεπάζεσαι, να μην κρυολογάσαι.

Σήμερα ειν’ Αρχιμενιά κι αρχή του Γεναρίου κι αρχή που βγήκε ο Χριστός στη γη να περπατήσει. Κι εκεί που περιπάτησε χρυσό ντεντρί εβγήκε, χρυσά ήταν τα κλωνάρια του κι ολάργυρη η κορφή του. Στη μέση εκάθητο ο Χριστός, στην άκρα η Παναγία και στα περικοκλάδια του αγγέλοι κι αρχαγγέλοι. Κι ο Μιχαήλ Αρχάγγελος επέρασε και λέει: «Χαρίσατέ μου τα κλειδιά και τα μαλαματένια, ν’ ανοίξω τον Παράδεισο να πιω νερό δροσάτο, να πέσω ν’ αποκοιμηθώ

Και πάλι ξαναπρέπει σου καρέκλα καρυδένια, για ν’ ακουμπάς τη μέση σου την μαργαριταρένια. Κι ακόμη ξαναπρέπει σου τρικούβερτο καράβι, η πλώρη να ’ναι μάλαμα, η πρύμνη το λογάρι** και τα σκοινιά του καραβιού όλο μαργαριτάρι. Να το μαζεύουν οι άρχοντες, να κάνουν δακτυλίδια, και τα μικρά αρχοντόπουλα να κάνουν μπιχλιμπίδια. μπιχλιμπίδι

Πολλά είπαμε και κης κυράς, ας πούμε και του γιού της. Αν έχεις γιό στα γράμματα και σύρει το κοντύλι, να του ευχηθούμε όλοι μας να βάλει πετραχήλι. Πολλά είπαμε του γιόκα σας, ας πούμε και της κόρης. Κι αν έχεις κόρη εύμορφη, βάλ’ τη να μας κεράσει για πίτα για λουκάνικο για κοφτερό κομμάτι, να τσ’ ευχηθούμε όλοι μας α ζήσει, να γεράσει. να

preview

σε μια ροδιά από κάτω, να πέσουν τ’ άνθια πάνω μου, τα ρόδα στην ποδιά μου και τα χρυσά τριαντάφυλλα στη ροδοπλεξουδιά μου». Αφέντη μας, αφέντη μας, πέντε φορές αφέντη, εσένα πρέπει, αφέντη μας, βελούδα να κοιμάσαι,

Πολλά ’παμε του κύρη μας μας, ας πούμε κης κυράς μας. Κυρά ψηλή, κυρά λιγνή, κυρά καμαροφρύδα, κυρά μου, όντας στολίζεσαι να πας στην εκκλησιά σου, βάνεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθη και του κοράκου το φτερό βάνεις καμαροφρύδι, την άμμο την αμέτρητη βάνεις μαργαριτάρι.

Για δώστε μας τον πετεινό, πετεινό για α δώστε μας την κότα κότα, για δώστε μας τον κόπο μας μας, να πάμε σ’ άλλη πόρτα. Για απ’ του πατέρα το πουγκί κανένα δεκαράκι, για απ’ κης μάνας τη μπουζού κανένα πενταράκι. Και του χρόνου! Εδώ που καλαντίσαμε πέτρα να μη ραγίσει, κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνους πολλούς να ζήσει.

* Αυτά είναι τα παραδοσιακά κάλαντα που τραγουδά κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς ο Σύλλογος. ** Λογάρι: θησαυρός.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

175

Απόκριες στο Θεατράκι της Λάκκας, 1998. Οι «ωραίες φουρναριές» Μαρσούλα Αποστολοπούλου, Ανδριανή Θεοχάρη και Βάσω Θεοχάρη.

Καρναβάλι πόγευμα του 1980… Ημέρα Τετάρτη. Έχουμε συμβούλιο, και είναι κάπου λίγο πριν από τις Αποκριές. Κουβέντα στην κουβέντα, και μέσα από τις θύμησες τις παιδικές των κουκουγέρηδων ξεπήδησε το μασκάρεμα της τελευταίας Αποκριάς. «Μαζευόντανε στη Λάκκα», λέει η Χρυσούλα η Γρυπάρη, «και παίρνανε βόλτα τον Γιαλό». Κι αρχίσανε λοιπόν να ξετυλίγονται στα μάτια μας κουδουνάτοι, τουμπάκια, σαμπούνες, για μπαλόνι η φούσκα του χοίρου, μαγκούρες, ξύλα, προβιές, μουζουρωμένοι, αλευρωμένοι, μουσούνες απ’ τα χαρτόνια των μπαχαρικών (δυσεύρετο το χαρτόνι κείνο τον καιρό). Δεν θέλαμε και πολύ για να ονειρευτούμε τους εαυτούς μας μασκαρεμένους... Κάπως έτσι ξεκίνησε η αναβίωση του καρναβαλιού στο νησί μας από τον Σύλλογο και συνεχίζει μέχρι σήμερα. Για αρκετά χρόνια η παρέλαση των μασκαράδων άρχιζε από το σπίτι του Τάσου και της Σεβαστής Συριανού και

preview

τελείωνε στο μαραγκούδικο του Μικέ Μητροπία. Αργότερα, λόγω τηςς μ μεγάλης συμμετοχής του κόσμου, μεταφέρθηκε ταφέρθηκε στο Θεατράκι της Λάκκας. Εκείνη Εκ τη χρονιά, εμφανίστηκε πρώτη η γαϊδάρα του «Φάμπρικα» (του Δημήτρη Ξενά-

ριου, του περιβολάρη) ντυμένη ένη νη νύφη, με γαμπρό τον συγχωρεμένο Αντώνη Παπαγιάκουμο («Μαντούλη»). »).. Θύμησες όμορφες, που αραδιάζονται σήμερα μπροστά μας. Θέματα από την ην κα καθημερινή μας ζωή, επίκαιρα, παραδοσιακά, κοινωνικά, πολιτικά, σατιρικά και άλλα, ρίχνονται κάθε φορά στο γλέντι του

Κουκουγέροι, έ δεκαετία ί 1980.

καρναβαλιού. ΑΝΝΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΕΙΝΟΥ – ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΓΡΥΠΑΡΗ

Η γαϊδάρα του «Φάμπρικα» ντυμένη νύφη, δεκαετία 1980.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

193

preview i

Οι γυναίκες του Συλλόγου ψάλλουν το μοιρολόι της Παναγιάς μπροστά στον Εσταυρωμένο σταυρ στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στα Τρία Πηγάδια, Κουκά δια, 1996. Από αριστερά: Ιακωβίνα Πατεράκη, Μίνα Λαπατά, Τιτίκα Σταυρακάκη, Κική Σκουλάκη, Καλλιόπη Κο («Θείαινα»), Άννα ννα Χατζηφωτεινού, Ντίνα Μητροπία, Κατίνα Γεωργίου, Μαρία Λυκούρη και Παναγιώτα Νάζου.

Ομάδα του Συλλόγου ψάλλει το μοιρολόι της Παναγιάς στη Μητρόπολη, 2009.

Το Μοιρολόι της Παναγιάς ο 1979, με την ίδρυσή του, ο Σύλλογος, προσπάθησε να διασώσει το Μοιρολόι της Παναγιάς, όπως το θυμόντουσαν οι μεγαλύτερες γυναίκες. Η Μαρσούλα Αποστολοπούλου το έδωσε όπως το έψελνε η λαλά της, μια θεοσεβούμενη, σεμνή νοικοκυρά. Μερικοί στίχοι που έλειπαν συμπληρώθηκαν για να ολοκληρωθούν τα νοήματα. Το έψελναν κυρίως γυναίκες μέσα στο σπίτι τη Μεγάλη Εβδομάδα και πιο πολύ τη Μεγάλη Πέμπτη και τη Μεγάλη Παρασκευή. Το Μοιρολόι αυτό δεν είναι μονάχα θρήνος για τον Σταυρωμένο Χριστό, αλλά και συμπαράσταση στην Παναγία, γυναίκα και μάνα κι αυτή, στη δύσκολη ώρα του θανάτου του παιδιού της. Το Μοιρολόι μπορούμε να πούμε ότι αποτελεί το αποκορύφωμα των σαρακοστιανών τραγουδιών. Ομάδα του Συλλόγου συγκεντρώνεται μαζί με το εκκλησίασμα κάθε Μεγάλη Παρασκευή μετά την Αποκαθήλωση και το ψάλλει στις ενορίες της Χώρας και στην Άνω Μερά. Επίσης το ψάλλει και σε εκκλησίες που έχουν Εσταυρωμένο, κι ας μην υπάρχει Επιτάφιος εκεί. Το Μοιρολόι το ψέλνουν σε όλη την Ελλάδα, καθώς το έφερε μαζί του ο ξεριζωμένος ελληνισμός που ζούσε στη Μικρά Ασία. Από μέρος σε μέρος παρουσιάζει μικρές παραλλαγές, τόσο στους στίχους όσο και στη μουσική του. Ο σκοπός του είναι

preview

βυζαντινός, κι έτσι διατηρείται ται και ψέλνεται και από την ομάδα γυναικών αικ του Συλλόγου.

Η Βγενούλα Βογιατζή («Τριζάκαινα»), ριζάκαινα»), μέχρι τα βαθιά της γεράματα, ατα το βράδυ της Μεγάλης Π Πέμπτης και της Μεγάλης Παρασκευής, έψελνε με ής, που ξεμένανε πολλές γυναίκες μέχρι αργά στην εκκλησία, το έψ πολλή κατάνυξη και πολύ πόνο κοντινή όνο ο για τη θυσία του Θεανθρώπου. Το έψελνε με άλλη μελωδία, πιο κ στη μικρασιάτικη. Με την ίδια ια μελωδία το ψέλνει και η κόρη της, Νικολέτα Αιγινήτη. Επίσης, ό όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα το έψελνε η μητέρ αναφέρει μητέρα της Ειρήνης Λυκούρη («Παπορίνα»), η οποία το είχε, όπως αν η κόρη της, ολοκληρωμένο, χωρίς παραλείψεις. Τέλος να σημειωθεί ότι οι πιο ηλικιωμένες γυναίκες το έψελναν αφού είχαν νηστέψει καθ’ όλη τη Σαρακοστή και πολλές φορές αρνούνταν να το ψάλλουν και να το μάθουν σε νεότερες που δεν είχαν τηρήσει αυστηρά τη νηστεία. ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΙΚΙΝΙΩΤΗ-ΝΑΖΟΥ

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

215

Έξω από το εκκλησάκι του Αϊ-Γιάννη στην πλατεία με τις «Κουσεγιάρες», 2006. Από αριστερά: Άννα Μπατή, Μαρουλίνα και Μαρία Λυκούρη, Ντίνα Μητροπία, Κωνσταντίνα Αντωνίνη. Πίσω: ο Νικολός Γρυπάρης («Καφές»).

Μετά από τις ενορίες της Χώρας, οι γυναίκες του Συλλόγου ανέβηκαν στην Άνω Μερά για να ψάλουν το Μοιρολόι και στο μοναστήρι της Παναγιάς της Τουρλιανής. Μεγάλη Παρασκευή, 2007. Από αριστερά: Μαρία Αφιώνη, Ελένη Ζουγανέλη, Μαρία Ι. Χανιώτη, Ελευθερία, Μαρία και Καλλιόπη Λυκούρη, Ελένη Κόκκινου και Μαρσούλα Αποστολοπούλου.

Το Μοιρολόι της Παναγιάς (Από το αρχείο του Συλλόγου)

preview

Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα,

σώνουν και οι μετάνοιες, – Σώνουν, Κυρά μου, οι προσευχές, σώνου

σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται, ύνται, ντα

Και τον Υιό σου πιάσανε και στον χαλκιά Τ Τον πάνε,

σήμερα αγγέλοι, αρχάγγελοι, όλοι μαυροφορούνται. φορούνται. ρούνται.

τυραννάνε. και στου Πιλάτου την αυλή, εκεί Τον τυραν τυ

Σήμερα έβαλαν βουλή οι άνομοι Εβραίοι,

– Χαλκιά, χαλκιά, φτιάσε καρφιά, φτιάσε ττρία περόνια.

οι άνομοι και τα σκυλιά, οι τρισκατηραμένοι,

Κι εκείνος, ο παράνομος, βαρεί και φτιάνει πέντε.

να πιάσουνε το Λυτρωτή, να παν να Τον σταυρώσουν.

– Συ, φαραέ, που τα ’φτιαξες, πρέπει να μας διδάξεις.

Ο Κύριος ηθέλησε να μπει σε περιβόλι,

– Βάλτε Του δυo στα χέρια Του και τ’ άλλα δυo στα πόδια.

να λάβει Δείπνο Μυστικό, για να Τον λάβουν όλοι.

Το πέμπτο, το φαρμακερό, βάλτε το στην καρδιά Του,

Κι αφού τον ετελείωσε ο Κύριος το Δείπνο,

να τρέξει γαίμα και νερό από τα σωθικά Του.

άρχισε να τον ευλογεί το χέρι Του τ’ αγίο.

Κι η Παναγιά, σαν τ’ άκουσε, έπεσε και λιγώθη.

– Ένας από τους μαθητές είναι να με προδώσει,

Σταμνί νερό τής ρίξανε, τρία κανάτια μόσχο

στα χέρια των Οβραίωνε για να με παραδώσει.

και τρία με ροδόσταμο, για να ’ρθει ο λογισμός της!

Ένας τον άλλο κοίταξε, ένας τον άλλο λέει:

Κι αφού της ήλθε ο λογισμός κι αφού της ήλθε ο νους της,

– Μήπως εγώ, διδάσκαλε, είν’ που θα Σε προδώσω,

ζητεί μαχαίρι να σφαγεί, φωτιά να πάει να πέσει,

στα χέρια των Οβραίωνε για να Σε παραδώσω;

ζητεί γκρεμνό να γκρεμιστεί για τον Μονογενή της.

Κι η Παναγιά η Δέσποινα καθόνταν στο θρονί της,

– Λάβε, Κυρά μου, υπομονή, λάβε, Κυρά μου, ανάσα.

την προσευχή της έκανε για τον Μονογενή της.

– Και πώς να λάβω υπομονή, και πώς να λάβω ανάσα,

Φωνή τής ήλθε εξ ουρανού κι απ’ Αρχαγγέλου στόμα:

που έχω Γιο Μονογενή και Κείνο σταυρωμένο;

216

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Μοιρολόι της Παναγιάς, Μητρόπολη 2009. Συμμετέχουν μικροί και μεγάλοι.

Μοιρολόι της Παναγιάς στην Πανάχρα, 2006. Από αριστερά: Καλλιόπη Ξυδάκη-Ράμπια, Αθανασία Μονογυιού («Νταβέλη»), Μαρία Ρουσουνέλου.

preview

Η Μάρθα κι η Μαγδαληνή και του υ Λαζάρου η μάνα

– Δεν Δ μου μιλείς, παιδάκι μου, δεν μου μιλείς, παιδί μου;

και του Ιακώβου η αδελφή, κι οι τέσσερις έσσερις αντάμα

παρηγορήσει. Κα Κανένας δεν της μίλησε να την παρ

έπιασαν το στρατί στρατί, στρατί το μονοπάτι, μονοπάτι

Σταυρό επάνω. Μόν’ ο Χριστός της μίλησε απ’ το Σ

κι η μοίρα τους τις έβγαλε μπρος τουυ ληστή την πόρτα. πόρ

– Αν γκρεμιστείς εσύ, Κερά, γκρεμ γκρεμιέται γκρε ο κόσμος όλος.

– Άνοιξε, πόρτα του ληστή και πόρτα ρτα α του Πιλάτου.

Μάνα μου, λάβε υπομονή, μαζί κι όόλος ο κόσμος.

Κι η πόρτα από το φόβο της ανοίγει ει μοναχή μονα της.

διάφορο δεν έχεις. Πήγαινε, μάνα, πήγαινε, και διάφο

Τηρά δεξιά, τηρά ζερβά, κανένα δε γνωρίζει.

Πάρε τον Αϊ-Γιάννη γιο, μαζί σου να τον έχεις.

Τηρά και δεξιότερα, βλέπει τον Αϊ-Γιάννη.

– Ποιος έχει Γιο Μονογενή και παίρνει ξένη γέννα;

– Άγιε μου Γιάννη Πρόδρομε και Βαπτιστή του Γιου μου,

– Πήγαινε, μάνα, πήγαινε, και διάφορο δεν έχεις.

μην είδες Τον, τον Γιόκα μου και σε τον Δάσκαλό Σου;

Μόνο το Μέγα Σάββατο κάτσε να μ’ απαντέχεις.

– Δεν έχω γλώσσα να σ’ το πώ, χείλη να σ’ το μιλήσω.

Μόν’ να λαλήσει ο πετεινός, σημάνουν οι καμπάνες,

Δεν έχω χεροπάλαμο για να σου Τονε δείξω.

σημάνει ο Θιός, σημάνει η γης, σημάνουν τα ουράνια,

Βλέπεις Εκείνον τον γυμνό και τον κατατρεγμένο,

σημάνει κι η Αγιά Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,

ο που φορεί πουκάμισο στο γαίμα βουτηγμένο;

με χρυσαφένια σήμαντρα και τις χρυσές καμπάνες,

Βλέπεις Εκείνον τον γυμνό και τον ανεμαλλιάρη,

τότε και συ, μανούλα μου, κάνε χαρές μεγάλες.

ο που φορεί στην κεφαλή ακάνθινο στεφάνι;

Όποιος τ’ ακούσει σώζεται κι όποιος το λέει αγιάζει,

Εκείνος είν’ ο Γιόκας σου και με ο Δάσκαλός μου.

κι όποιος το καλαφουγκραστεί Παράδεισο θα λάβει,

Κι η Παναγιά, σαν τ’ άκουσε, τούτον το λόγο λέει:

Παράδεισο και λίβανο από τον Άγιο Τάφο.

– Πού ’ναι γκρεμνός να γκρεμιστώ, γιαλός να πάω να πέσω; Κι η Παναγιά πλησίασε, γλυκά Τον ερωτούσε:

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Καλή Ανάσταση – Καλή Λαμπρή

217

preview i

Έξω από το ναό της Αγίας Αικατερίνης, στο τέλος της περιφοράς της εικόνας, 1990. Από πό αρ αριστερά: ο ιερέας Γεώργιος Ζουγανέλης, η Φρασκούλα Δακτυλίδη η και η Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα»).

Στο ναό της Αγίας Αικατερίνης, 1996. Την εικόνα κρατούν οι Δήμητρα Σικινιώτη-Νάζου και Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα»).

Αγία Αικατερίνη Αγία Αικατερίνη, την οποία η Εκκλησία μας τιμά για

Αγια-Σωτήρα, για να καταλήξει ξανά στην Αγία Αικατερίνη και

τον ενάρετο βίο της και τον μαρτυρικό της θάνατο

να τοποθετηθεί στη βάση της. Εκεί περιμένουν οι πιο ηλικιωμέ-

στις 25 Νοεμβρίου, την ημέρα δηλαδή του μαρτυρίου

νες γυναίκες, που δεν ακολουθούν την περιφορά, για να ασπα-

της, είναι η προστάτιδα του Συλλόγου. Γι’ αυτό ο Σύλλογος ήδη

στούν ευλαβικά την εικόνα με την ευχή: «Και του χρόνου, μάτια

από την ίδρυσή του αποφάσισε τον πανηγυρικό εορτασμό της

μου. Να ’μαστε ούλοι καλά και να ’χουμε την ευχή της!».

αγίας, με εσπερινό και αρτοκλασία την παραμονή της γιορτής και ανήμερα λειτουργία και περιφορά της εικόνας της.

Μετά τον εσπερινό συνηθίζεται να προσφέρεται κέρασμα στους παρευρισκόμενους, με κουραμπιέ, σπιτικά γλυκά και μα-

Αρχικά η λειτουργία γίνονταν στη Μητρόπολη και αργότερα

στίχα, ενώ και οι εορτάζουσες φέρνουν το δικό τους κέρασμα

στην εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης στο στενό της Μητρόπο-

για να τους ευχηθούν. Τα τελευταία χρόνια συνηθίζεται εκείνη

λης. Σε αυτό το γραφικό παλιό εκκλησάκι, που βρίσκεται ανά-

την μέρα να παρουσιάζεται το ημερολόγιο του Συλλόγου για το

μεσα στον Αϊ-Νικόλα και την Αγία Παρασκευή και το οποίο φρο-

νέο έτος. Στη λειτουργία παρευρίσκονται οι αρχές και οι φορείς

ντίζει με πολλή αγάπη η Κατίνα Χαριτάκη, φυλάσσεται η εικόνα

του τόπου, και μετά την περιφορά της εικόνας προσφέρεται επί-

της αγίας που δώρισε στον Σύλλογο η αείμνηστη Καλλιόπη Κου-

σης κέρασμα, σε κάποιο μαγαζί της Χώρας, για να κλείσει πανη-

κά («Θείαινα») το 1980, έργο ο του Ι. Βαλέτα.

ημέρας. γυ γυρικά ο εορτασμός της ημέρ

Αν και κατά τις περιφορέςς των εικόνων και τις λιτανείες συ-

ΑΝΝΑ ΚΑΜΜΗ

νηθίζεται να κρατάνε τις εικόνες όνες και τα εξαπτέρυγα άνδρες, την ημέρα της περιφοράς της εικόνας κόνας όνας της Αγίας Αικατερίνης μεταφέρονται από γυναίκες-μέλη του Συλλόγου, αλλά και από άλλε άλλες πιστές, που εναλλάσσονται κατά τη τ διάρκεια της περιφοράς για να «πιάσουν» όλες από λίγο και να πάρουν ευλογία. Η Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα») μέχρι τα βαθιά της γεράματα περίμενε όλο το χρόνο αυτή τη μέρα για να κρατήσει την εικόνα και να πάρει δύναμη από τη χάρη της. Η λιτανεία περνάει από τις εκκλησιές της Χώρας, που χτυπούν εορταστικά τις καμπάνες τους για να την υποδεχθούν. Πρώτα από τη Μητρόπολη, μετά από την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας και του Αγίου Γεωργίου στα Τρία Πηγάδια, από την Πανάχρα και την Αγία Κυριακή, στη συνέχεια στον Γιαλό, όπου γίνεται δέηση στο μνημείο των πεσόντων έξω από τον Άγιο Νι-

᾽Απολυτίκιον ῾Αγίας Αἰκατερίνης Τὴν πανεύφημον νύμφην Χριστοῦ ὑμνήσωμεν, Αἰκατερίναν τὴν θείαν καὶ πολιοῦχον Σινᾶ, τὴν βοήθειαν ἡμῶν καὶ ἀντίληψιν· ὅτι ἐφίμωσε λαμπρῶς τοὺς κομψοὺς τῶν ἀσεβῶν, τοῦ Πνεύματος τῇ δυνάμει, καὶ νῦν ὡς Μάρτυς στεφθεῖσα, αἰτείται πᾶσι τὸ μέγα ἒλεος.

κόλα του Αγέρα, στο Αϊ-Νικολάκι της Καδένας, όπου πάντα την περίμενε ο αείμνηστος Δημήτρης Βιγλιάρης για να χτυπήσει το παλιό καμπανάκι, όπως και οι ψαράδες του Γιαλού για να την προσκυνήσουν, από τον Άγιο Γιάννη της Μπαρκιάς, από την

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

241

preview i

Περιφορά της εικόνας της Αγίας Αικατερίνης, 1996. Την εικόνα κρατάνε οι Άννα Χατζηφωτεινού ηφωτ και Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα»), ενώ τα εξαπτέρυγα οι Φρασκώ Δακτυλίδη («Μίμαινα»), Χρυσούλα Βλασσοπούλου και Βαγγελιώ Σαντοριναίου.

Περιφορά της εικόνας της Αγίας Αικατερίνης, 1996. Τα εξαπτέρυγα κρατούν οι Ελένη Βλασσοπούλου, Μαρία Λυκούρη και Βαγγελιώ Ρουσουνέλου. Μπροστά διακρίνεται και η Καλλιόπη Κουκά («Θείαινα»).

preview i

Η Αγία Αικατερίνη στον Γιαλό, 1998. Την εικόνα κρατούν η Κική Μεσηνέζη-Γουσίου και η Ευαγγελία λία Κλίκου.

Περιφορά της εικόνας της Αγίας Αικα Αικατερίνης, 1998. Τηνν εικόνα κρατούν η Ελένη Πολυκανδριώτη-Παπαδάτου και η Βάσω Χαρχαντή.

Περιφορά της εικόνας της Αγίας Αικατερίνης, 1998. Την εικόνα κρατούν η Τιτίκα Σταυρακάκη και Χατζηφωτεινού. η Άννα Χ

Δοξολογία στο μνημείο των πεσόντων στον Αϊ-Νικόλα του Αγέρα, 2007. Χοροστατεί ο πρωτοπρεσβύτερος Πέτρος Μαραγκός. Την εικόνα κρατούν η Μαρσούλα Αποστολοπούλου και η Άννα Χατζηφωτεινού.

preview pr p rrev re evi viie ew e w

ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ KAI ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ

v

Μυκονιάτισσα. Χαλκογραφία από το βιβλίο του J. L. S. Bartholdy «Voyage en Grèce» (Παρίσι 1807). Από τη συλλογή του Μανώλη Τασούλα.

Μυκονιάτισσα. Γκραβούρα από το βιβλίο του O. M. v. Stackelberg «Trachten und Gebräuche der Neugriechen» (Βερολίνο 1831). Από τη συλλογή του Μανώλη Τασούλα.

Η παραδοσιακή φορεσιά της Μυκόνου φορεσιά της γυναίκας της Μυκόνου είναι ένα θέμα

Με τις περιορισμένες δυνατότητες που είχαμε εκείνη την

για το οποίο υπάρχουν πολλές μαρτυρίες, που προέρ-

εποχή και δεδομένου ότι η ομάδα έρευνας απαρτιζόταν από μι-

χονται από μια ευρεία χρονική περίοδο, κυρίως όμως

κρό αριθμό γυναικών, ξεκινήσαμε μια μικρή, αλλά σοβαρή, ανα-

από τους τέσσερις τελευταίους αιώνες της ιστορίας του νησιού

ζήτηση πληροφοριών και εικονογραφικού υλικού σε δύο κυρίως

μας. Οι πληροφορίες αυτές είναι πολύ διεξοδικές, ιδίως εκείνες

χώρους: πρώτον, στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη (όπου υπήρχε μια

που προέρχονται από τους γεωγράφους και τους περιηγητές που

φορεσιά γυναίκας της Μυκόνου, αλλά εξαιτίας της κακής της

επισκέφτηκαν την Μύκονο μέσα σε αυτό το διάστημα, οι οποί-

κατάστασης παρέμενε στην αποθήκη) και, δεύτερον, στο Εθνικό

ες διασώζουν αναλυτικές περιγραφές των φορεσιών. Αλλά και η

Ιστορικό Μουσείο. Στο τελευταίο βρήκαμε μόνο δύο τμήματα

προφορική παράδοση, όπως το ντόπιο τραγούδι, έχει διασώσει

της φορεσιάς –διαφορετικών εποχών μάλιστα–, προερχόμενα

και αυτή με τη σειρά της πολύτιμες πληροφορίες, όπως θα δού-

από δωρεές του Μυκονιάτη Γιάννη Μελετόπουλου, προέδρου

με παρακάτω. Το παραπάνω υλικό έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον

του Μουσείου στο παρελθόν και δωρητή της Δημοτικής Βιβλιο-

preview

διαφόρων μελετητών, όπως της φιλολόγου και αρχαιολόγου Άν Άν-

θή θήκης Μυκόνου.

νας Δαμιανού-Γρυπάρη, που υ εκπόνησε διδακτορική διατριβή με

Τα σωζόμενα αυτά κομμά κομμάτια είναι τα εξής: ένα υποκώλιο,

αυτό το θέμα, και της Μαρίνας ίνας Πετρή, καλλιτέχνιδος και λαο-

υποστήριγμα, που κρατούσε πίσω τη εσωτερικό κολλαρισμένο υπο

γράφου της Μυκόνου.

παράλληλα μεγάλο όγκο, και ένας μαρφούστα ψηλά και έδινε παράλ παρ

Το παρόν κείμενο δεν έχει χειι φιλοδοξίες μελέτης. Σκοπός το του

χαμάς, κάλλυμα κεφαλής σ σε ωραίο ροδί χρώμα, που, κατά την

είναι να εξηγήσει τους λόγους υς για τους οποίους ο Σύλλογος Γυ-

μπορεί να είναι από εγχώριο βελούδο προσωπική μας γνώμη, μπορ

ναικών Μυκόνου επέλεξε –μέσα από πλήθος περιγραφών– να φέ-

και ίσως να έχει υφανθεί σε μυκονιάτικο αργαλειό. Στα φθαρ-

ρει στην επιφάνεια και να αναβιώσει τη φορεσιά που περιγράφει στο βιβλίο του A Journey into Greece (Λονδίνο 1682· γαλλ. μτφ.

κλωστές, υφασμένες σε χονδρό βαμβακερό στημόνι. Σαν άκου-

Άμστερνταμ 1689) ο Sir George Wheler, ο οποίος είχε επισκε-

σμα το μαρχαμά τον γνωρίζαμε. Στην πραγματικότητα είναι ένα

μένα σημεία του υφάσματος διακρίνονται καθαρά οι βελούδινες

φτεί το νησί στο διάστημα 1675–1676. Να σημειώσουμε βέβαια

βαρύ ύφασμα, με πιθανές διαστάσεις 40x120 εκ., που οι Μυκο-

ότι η περιγραφή αυτή ήταν και η πλέον προσβάσιμη, καθώς είχε

νιάτισσες κατάφερναν να το δένουν τόσο περίτεχνα ώστε να δίνει

δημοσιευθεί ήδη από το 1933 στα Μυκονιάτικα Χρονικά (τεύχος 1),

την εντύπωση ψηλού καπέλου, σαν το καμηλαύκι του παπά. Στο

όπως μας υπέδειξε ο καθηγητής Παναγιώτης Κουσαθανάς. Πριν

πλάι, πάνω από το μέτωπο, τοποθετούσαν για λόγους εντυπω-

όμως καταλήξουμε σε αυτή την απόφαση, μια ομάδα γυναικών

σιασμού μια φανταχτερή καρφίτσα. Αυτή η καρφίτσα λεγόταν

του Συλλόγου ασχολήθηκε με τη συγκέντρωση πληροφοριών από

επίσης μαρχαμάς. Στις προθήκες για την τοπική περιβολή στο

οικογενειακά αρχεία ιματισμού, φωτογραφικά λευκώματα κ.ά.

Λαογραφικό Μουσείο Μυκόνου υπάρχει μια τέτοια καρφίτσα.

Δυστυχώς, σε κανένα μυκονιάτικο σπίτι δεν βρέθηκε ολοκληρω-

Το 1979, όταν ξεκίνησε η έρευνά μας, ξέραμε ότι στην Αγία

μένη φορεσιά, και έτσι στραφήκαμε σε επιστημονικά ιδρύματα

Κυριακή υπήρχε ένας δαντελένιος μαρχαμάς σε κρεμ χρώμα,

της Αθήνας, ελπίζοντας να συμπληρώσουμε τα κενά μας.

που τον χρησιμοποιούσαν στο προσκυνητάρι και τον οποίο είχε

ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ

263

χαρίσει πολλά χρόνια πριν η αρχόντισσα Βαβούλενα, της οποίας

χρυσά και κρεμαστά, που τα αγάπησαν ξεχωριστά οι Μυκονιά-

το σπίτι ήταν το συγκρότημα όπου βρίσκεται σήμερα το κατά-

τισσες και που τώρα, ευτυχώς, κατασκευάζονται στον τόπο μας.

στημα της Όλγας Μάρκαρη. O μαρχαμάς είναι τραγουδισμένος

Επειδή το νυφικό ραβόταν ως το καλό φόρεμα που θα φοριόταν

και στο μυκονιάτικο τραγουδάκι που περιγράφει την προίκα της

μια ολόκληρη ζωή, το χρώμα του δεν ήταν λευκό, αλλά σε απα-

Φρασκώς, μιας χωριανής κοπέλας που ήταν καλοπροικισμένη

λές αποχρώσεις του ροζ, του σιελ, του κίτρινου ή του φιστικί.

από την οικογένειά της. Λέει λοιπόν αυτό το τραγουδάκι:

Επίσης είχε μέσα πολλά φάρδυτα, για να έχει τη δυνατότητα η γυναίκα να το ανοίξει σε περίπτωση εγκυμοσύνης ή όταν θα πά-

Φρασκώ μου, που ’χεις μαρχαμά

χαινε. Κατά τη γνώμη μας, και αυτές οι αλλαγές, προσαρμοσμέ-

τουρναλέτα,*1

νες στις ανάγκες της εποχής, αλλοίωσαν τη μορφή της ντόπιας

και τρία

έχεις κι αμπέλια στη Ληνώ και δυο χωράφια νέτα.**2

γυναικείας φορεσιάς. Σχετικά με την παραδοσιακή ανδρική φορεσιά δεν συναντήσαμε καμία δυσκολία γιατί ακόμα και σήμερα σε πολλά σπίτια σώζο-

Στο πλαίσιο της έρευνας για την έκ-

νται ολόκληρες φορεσιές βρακοφόρων. Δύο ολόκληρες υπάρχουν

θεση φωτογραφίας που οργανώθηκε

και στο Λαογραφικό Μουσείο, η μία του Ζαννή Μπερνή, αγωνιστή

το 1979 από τον Σύλλογό μας με τίτλο

του 1821, και η άλλη του Ζαννή Κοντιζά από τον Ορνό (οικογένεια

preview

«Μύκονοςς 1879 1879–1979», 1979», μαζί με άλλα

ηθογραφικά, κά, βρέθηκαν και πληροφορί-

σε λαδοπράσινο χρώμα. Ζάνε). Αυ Αυτή μάλιστα έχει τη βράκα σ Από ό το 1850 το παντελόνι άρχισε να ν αντικαθιστά στην ανδρική

ες για τη φορεσιά ρεσιά που ζητούσαμε. Οι φω-

φορεσιά τη βράκα, όπως και τη φουστανέλα στην ηπειρωτική Ελφουσ

τογραφίες όμως ως του περασμένου αιώνα αιώ

λάδα. Επειδή η μόδα αυτή είχε έρθει έρθ από τη Δύση, τα κοστούμια

έδειχναν τη γυναίκα υναίκα αίκα της Μυκόνου να φο φορά

πήραν και το παρατσούκλι οι ονομάστηκαν φράγκικα, από όπο όπου π

ρούχα με τη γνωστή ωστή ευρωπαϊκή επιρροή. Σε

φραγκοράφτες. Στη Μύκονο τα ράφτες αυτών το κοστουμιών, οι φρα

αυτό είχαν συμβάλει οι ναυτικές επαφές του νη-

τελευταία 30 χρόνια κυριάρχησαν για το ράψιμό του ανδρικού κο-

σιού με τις γύρω χώρες. Ξέρουμε, για παρά-

στουμιού πέντε φραγκοραφτάδικα: του Δημήτρη Σαλάχα στο στε-

δειγμα, ότι κάποια νυφικά τα έφερναν εδώ ο

νό του Γιαλού, του Κώστα Κουσαθανά στο Γουμενιό, του Γιώργου

πατέρας ή ο γαμπρός έτοιμα ραμμένα. Και

Πολυκανδριώτη (πατέρα του ήρωα του 1940, Νίκου Πολυκανδρι-

ακόμα ξέρουμε ότι, αν ο γάμος γινόταν κα-

ώτη) εκεί που είναι σήμερα η Δημοτική Πινακοθήκη, του Αντώνη

λοκαίρι, το ύφασμα ήταν μεταξωτό, ενώ,

Ροσολάτου στον Άγιο Γεράσιμο, καθώς και του Αθανά Κουσαθανά

αν ήταν χειμώνας, το ύφασμα ήταν βαρύ-

(«Ράφτη»), ο οποίος ράβει μέχρι σήμερα ανδρικά παντελόνια. Ο

τερο. Έτσι έρχονταν στο νησί και τα βαρύ-

Τάσος Λιαρμακόπουλος, η Μίνα Λαπατά, η Καλουδώ Κουσαθανά

τιμα κοσμήματα, κυρίως τα σκουλαρίκια,

και η Βάσω Χαρχαντή εξακολουθούν να ράβουν γυναικεία και ανδρικά ρούχα, καθώς και παραδοσιακές φορεσιές.

* Κάλυμμα του κρεβατιού με κουρτίνες. ** Χωράφια που δεν ήταν υποθηκευμένα.

Ο Ίωνας Γαλάτης με την παραδοσιακή μυκονιάτικη ανδρική φορεσιά.

264

Οι έρευνές μας και οι συζητήσεις με τις γεροντότερες και μεταξύ μας, έχουν αποδώσει αρκετά στοιχεία για τα πολλά εργαστήρια φρα-

γκοραφτικής και ραπτικής του νησιού. Από τις αρχές του 20ού αιώ-

– Μαρή αλευροκολοβού,*1

να στην πλατεία όπου είναι οι εκκλησίες οι λεγόμενες Κουσεγιάρες

ρίξε την μπόλια εμπρός σου,

είχαν το σπίτι και το εργαστήριό τους τρεις γενιές γυναικών οι οποί-

να μη φανεί η δαγκωματιά

ες έχουν μείνει γνωστές ως Φραγκοράφταινες ή Μαυρογιάνναινες.

που σου ’χω στο λαιμό σου.

Η Αννουσώ Μαυρογιάννη, σήμερα 92 χρονών, θυμάται ότι βοη-

– Ανάθεμά σε, ο που το λες,

θούσε τη γιαγιά και τη μητέρα της στη ραπτική. Την έστελναν να

ψωμί να μη χορτάσεις,

αγοράζει τα σχετικά υλικά, όπως κουβαρίστρες, εξτραφόρ, σιρίτια,

αν σ’ έχω αφήσει εγώ ποτές

κορδονέτα, καναβάτσα, φόδρες κ.ά., από το μαγαζί του Λουκά

το χέρι να μου πιάσεις.

Κοκόλη στο Πάνω Ματογιάννι, κοντά στη Βαγγελίστρα. Αργότερα παρόμοια υλικά και υφάσματα με το μέτρο έφερε και πουλούσε η

Ξαναγυρίζοντας στην έρευνα που κά-

Ταρώ Κοντιζά («Πιταράκαινα») στο Ματογιάννι. Ο Νικολός Κου-

ναμε για την παραδοσιακή φορε-

σαθανάς («Μπέμπης»), γιός της ανυφάντρας Βγενούλας, πουλά

σιά, σύντομα καταλάβαμε ότι δεν

ακόμα και σήμερα υλικά ραπτικής. Σήμερα τις λίγες δεκάδες που

είχαμε πάρει ακόμα αυτό που

έχουν απομείνει από τις ράφτρες ρούχων και εκκλησιαστικών κα-

θέλαμε. Επηρεασμένες καθώς

λυμμάτων τις εξυπηρετεί το κατάστημα της Φρασκούλας Φαντά-

ήμασταν από τις βαριές πλου-

ρου στο δρόμο για τη Λάκκα. α. Στον ίδιο δρόμο, για 20 και πλέον

και μισ μιστές φορεσιές, υφαντές κ

χρόνια, έως το 1995, σπουδαίο ο ρόλο γύρω από τα ψιλικά και τα ρα-

κεν κεντητές, από την υπόλοιπη Ελ-

φτικά έπαιξε η Φλώρα Κατελούζου, ούζου, ράβοντας ανδρικά, γυναικεία

γραφιλάδα, που ήταν μαζί και γρα

και τοπικές φορεσιές. Δεν πρέπει ρέπει έπει να ξεχάσουμε να αναφέρουμε

κές, δεν μας κάλυπτε πλέον πλέο η ει-

εδώ ότι για 100 και πλέον χρόνια όνια νια σημαντικό ρόλο στη μοδιστρική μοδιστρικ

εμφανίσεων κόνα των ξενόφερτων εμφ εμφαν

και την κεντηστική έπαιξε και αι το σπίτι σ των Κριτσιδήμενων, γνω-

του 20ού αιώνα που επικρατο επικρατούσε.

στό σήμερα ως σπίτι της Μαντώς Μαυρογένους.

Από την άλλη πάλι, τότε –πριν

Θέλω να σημειώσω εδώ τούτο: Έχουμε πολλά παρατσούκλια

από τριάντα χρόνια– υπήρχαν

που είναι παρμένα από την τέχνη της ραπτικής, όπως το «Κολό-

ακόμη γυναίκες αγρότισσες

βας», για τον γιο ή τον άντρα της γυναίκας που έραβε τα κολόβια

που φορούσαν φορέματα

(έτσι λεγόταν όλη η φορεσιά που περιλάμβανε το υποκώλιο ως

με παραδοσιακά στοιχεία.

στήριγμα της φούστας), το «Φραγκοράφταινα», για τη γυναίκα

Μάλιστα η Κατερίνα Δ.

που έραβε αντρικά, το «Βρακάς», από τον βρακοφόρο πρόγονο,

Ασημομύτη («Φτωχού»),

το «Μαντιλαράς», από το δεμένο στο λαιμό μαντίλι, το «Κολο-

μητέρα του δωρητή του

ράφτης», γι’ αυτόν που ήταν πάντα με μπαλωμένα ρούχα. Για τη γυναίκα που φορεί τα κολόβια η ντόπια παράδοση, μέσω της συλλογής του μακαρίτη Σταύρου Μάνεση, έχει διασώσει τα παρακάτω τετράστιχα:

* Από την πούδρα που έβαζαν οι γυναίκες στο πρόσωπό τους για να φαίνεται λευκότερο.

Η Αννέτα Παπουτσά με την παραδοσιακή μυκονιάτικη γυναικεία φορεσιά.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ

265

prrev preview prev p ev view iie ew w

Επίλογος Κάπου εδώ τελειώνει αυτό το ταξίδι μέσα στο χρόνο. Ένα ταξίδι με γερό σκαρί, χτισμένο με μεράκι κι αγάπη, που μας πήγε σε καινούργιους τόπους, συνάντησε φουρτούνες και μπουνάτσες, αλλά ακόμα ταξιδεύει «ανοιχτά», κουβαλώντας αναμνήσεις, εμπειρίες και το πάθος της συλλογικότητας. Έτσι θα θέλαμε να δουν και το λεύκωμα αυτό όσοι το πάρουν στα χέρια τους: σαν ένα ημερολόγιο καταστρώματος, παρά σαν ένα βιβλίο με τη συνήθη σημασία της λέξης. Ένα ημερολόγιο όπου καταγράψαμε με τον δικό μας τρόπο, με ειλικρίνεια κι αγάπη, τις περιπέτειες και τον αγώνα των γυναικών του τόπου μας, τις προσπάθειές μας

preview

να περισώσουμε και να αναδείξουμε την ταυτότητά μας, να αρθρώσουμε ρθρ τη δική μας φωνή.

σίσαμε να μοιραστούμε και με όλους τους άλλους τις εμπειρίες μας αυτές εκδίδον Και, αν αποφασίσαμε εκδίδοντας τούτο τον τόμο, το κάναμε δίχως κάποια φιλοδοξία, δίχως πρόθεση να παραστήσουμε τον συγγραφέα ή το τον ερευνητή. α πρώτα για να διασώσουμε από τη λήθη ένα κομμάτι της ιστορίας του τόπου τόπο μας. Για να αναΤο κάναμε πρώτα στοχαστούμε πάνω στα όσα, καλά ή κακά, έγιναν ή δεν έγιναν, για να ξεπεράσουμε τα λάθη και τις ελλείψεις του άνω στ χθες και να θέσουμε τους στόχους του αύριο.

Το κάναμε τέλος για να κεντρίσουμε κι άλλες γυναίκες, παντού όπου πάλλεται η ελληνική καρδιά, να συνταχτούν στον αγώνα να περισωθούν οι απλές και θεμελιώδεις αξίες της ζωής, που σαν θεματοφύλακες έχουν αναλάβει να προστατεύουν οι γυναίκες σε πείσμα των καιρών.

preview

ΤΟ ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ

30 ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΥΚΟΝΟΥ, 1979–2009 ΕΚΔΟΘΗΚΕ ΤΟΝ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ 2011. Ο ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΓΙΝΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΝΑ ΚΑΜΜΗ, ΟΙ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΔΕΔΕ ΚΑΙ ΓΙΩΡΓΟ ΔΙΑΜΑΝΤΗ, Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΣΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΒΟΥΛΑ ΚΑΙ ΦΡΑΤΖΕΣΚΑ ΧΑΝΙΩΤΗ (H2CONCEPT).

T). ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΣΤΗ ΛΥΧΝΙΑ Α ΑΕ ΣΕ 700 ΑΝΤΙΤΥΠΑ. ΙΤ

preview vi

preview rreview re evi vie v iew ew

ISBN 978-960-93-3615-4