casopis

SARAJEVO ZA VRIJEME AUSTRO - UGARSKE MONARHIJE Časovi historije u našoj školi, osim što nam pružaju neophodno znanje, daju nam mogućnost da razvijamo svoju kreativnost.

Kako bismo se bolje upoznali sa periodom Austro - Ugarske Monarhije u BiH, dobili smo zadatak da napravimo časopis o istim.

Kroz časopis ćete se bolje upoznati sa historijom BiH za vrijeme Austro - Ugarske Monarhije, a težište je na građevinama koje su tada nastale.

Sarajevska Vijećnica

Prvobitno je Vijećnica bila zgrada tadašnje gradske uprave i gradske administracije Sarajeva. Nakon Drugog svjetskog rata, sve do 1949. godine Vijećnica je služila gradskoj upravi, kao zgrada Okružnog suda Sarajeva i sjedište Bosanskohercegovačkog sabora. Nakon toga Vijećnica postaje Gradska biblioteka, odnosno Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine.

U požaru, osim na stotine knjiga i vrijednih starih dokumenata, izgorio i veliki dio Vijećnice, njeno jedinstveno dvorište, sva stolarija, zidovi, krovna konstrukcija, te veliki dio fasade.

Gradska Vijećnica u Sarajevu otvorena je 20. aprila 1896. godine.

Vijećnica se nalazi nedaleko od Baščaršije na Mustaj ­ pašinom mejdanu i predstavlja najljepši i najreprezentativniji objekat iz austrougarskog perioda.Interesantno je da je u ovom stilu rađena većina objekata izgrađenih u Sarajevu za vrijeme ausstrougarske Vijećnica sinonim za austrougarski period u Bosni austrougarske vlasti, pa možemo reći da je i zaštitni znak tog vremena.

“Vijećnica ima 208 otvora, od čega 187 prozora.

Obnova stolarije je bila delikatan zadatak, posebno jer se birao hrast kao izraz autentičnosti, te je pronađen onaj originalni s Vijećnice – s područja između Srebrenika i Brčkog.

Sarajevska Vijećnica, jedini simbol Sarajeva vidljiv sa svake tačke u gradu, vratila je stari sjaj i ponovo je spremna za poziranje.

Danas je Vijećnica obnovljena i može se posjetiti. Cijena ulaznice za studente iznosi 3 KM.

Inat kuća

Ova kuća je ušla u historiju i postala jedna od legendi Sarajeva tokom vladavine Austro­Ugarske monarhije krajem 20­tog stoljeća.

Za vrijeme gradnje Vijećnice je trebala biti srušena, kao još dva hana. Hanovi su srušeni, ali zbog negodovanja vlasnika kuća je prebačena na drugu stranu rijeke Miljacke. Vlasnik je zemljište prodao za vreću dukata, dok je kuća morala biti premještena ciglu po ciglu na lokaciju na kojoj se trenutno nalazi.

Bila sam na onoj strani, ali pređoh vamo iz inata.

Inat kuća – restoran otvoren je 1998. godine i nalazi se u Sarajevu u starom sarajevskom naselju Alifakovac. Nalazi se tačno preko puta Vijećnice na drugom kraju Šeher – Ćehajine ćuprije, na samoj obali rijeke Miljacke. U neposrednoj blizini nalazi se veliki gradski parking.

Zbog inata vlasnika je i dobila naziv „Inat kuća“. Danas predstavlja pravi bosanski restoran u kojem se isključivo mogu jesti bosanska jela i slušati bosanska muzika. Čitav niz neobičnih detalja, unikatnih ukrasnih predmeta i detalja tradicionalne, bosanske rukotvorine ovu kuću čine jedinstvenom i interesantnom.

Zbog inata vlasnika je i dobila naziv „Inat kuća“. Danas predstavlja pravi bosanski restoran u kojem se isključivo mogu jesti bosanska jela i slušati bosanska muzika. Čitav niz neobičnih detalja, unikatnih ukrasnih predmeta i detalja tradicionalne, bosanske rukotvorine ovu kuću čine jedinstvenom i interesantnom.

U samom interijeru uočljiva je jasna podjela vertikalnih i horizontalnih površina kao što je odlučno odvajanje podne strukture od zidova gdje se pojavljuju interesantni vertikalni prostorni detalji kao što su prozori u nivou podne površine i slično. Pored prizemlja, restoran ima još dva sprata gdje su vam na raspolaganju niski stolovi i sofe.

Svaki sprat ima svoj zasebni toalet.

Mnogi turisti, kao i građani grada Sarajeva mogu da uživaju u ljepotama Inat kuće, tradicionalnoj bosanskoj kuhinji i prelijepom pogledu na Vijećnicu.

Jedna poslovica kaže: „Od inata nema goreg zanata“, ipak, inat se u slučaju starog Bederije itekako isplatio.

Zemaljski Muzej

Ovaj muzej dugo vremena bio je jedna od najvećih institucija u ovom dijelu Evrope, koja je skladištila veoma vrijedne stvari. Najvrijedniji eksponat u kolekciji Muzeja je čuvena Sarajevska Hagada, koju su sa sobom iz Španije u Sarajevo donijeli jevreji Sefardi nakon njihovog progona iz Španije.

Nakon dolaska austrougarske vlasti na teritoriju Bosne i Hercegovine započela je izgradnja raznih objekata. Austro­Ugarska se trudila da na novom području izgradi što više građevina koje će podsjećati na one u Beču i ostatku Monarhije. Jedna od takvih građevina je i Zemaljski muzej u Sarajevu, koji je građanima Bosne i Hercegovine svoja vrata otvorio 1. februara 1888. godine.

Prvobitno su se prostorije Zemaljskog muzeja nalazile u blizini sarajevske Katedrale. Ipak, austrougarska vlast je shvatila da ovakva institucija zaslužuje mnogo više prostora, stoga je istaknuti arhitekta Karlo Paržik bio zadužen da projektuje zdanje s četiri zasebna paviljona koja su međusobno trebala biti povezana.

Početkom oktobra 1913. godine sve je bilo spremno za useljenje u novi kompleks na Marindvoru u kojem je Zemaljski muzej smješten i danas.

Sebilj Baščaršijski Sebilj okružen golubovima jedinstvena je i nezaobilazna turistička destinacija u glavnom gradu naše zemlje. Sigurno da svaki turista, koji se nađe na proputovanju kroz naš grad, posjeti Baščaršiju i napije se vode sa Sebilja. Može se reći da je to jedna od najfotografisanijih sarajevskih lokacija. U Sarajevu je nekada Današnji baščaršijski Sebilj načinjen je za postojalo stotine sebilja vrijeme austrougarske, nakon što je onaj (javnih česmi u obliku stariji, kojeg je izgradio Mehmed­paša kioska), a danas se jedini Kukavica i koji se nalazio nekoliko metara sačuvani sebilj nalazi na iznad sadašnjeg, stradao u požaru, nakon Baščaršiji. Smatra se čega je porušen. prepoznatljivijim simbolom Sarajeva. Sebilji korijene vuku sa Arabijskog poluotoka, a u Bosnu i Hercegovinu su običaj izgradnje sebilja donijele Osmanlije. U sebilju je radio sebiljdžija, koji je vodu besplatno dijelio ožednjelim prolaznicima.

"Ako golubovi mogu imati svoje mjesto u Dubrovniku i Parizu, onda mogu i na Baščaršiji. Sebilj bez golubova i Baščaršija bez Sebilja i golubova ne bi bila to što danas jeste", naglasio je Garibija.

“Ko se jednom napije Vode sa Baščaršije Nikad više iz Saraj'va Otići taj ne umije”

Prva gimnazija Prva gimnazija u Sarajevu počela je s radom 6. novembra 1879. godine. To je bila prva srednja škola koja je otvorena nakon dolaska Austro ­ Ugarske Monarhije u Bosnu i Hercegovinu.

Može se smatrati matičnom ustanovom za srednje školstvo, jer se tu sticala srednjoškolska nastavna praksa, po njenim planovima i programima radile su uglavnom i kasnije otvorene gimnazije. Iz redova njenih profesora regrutovali su se direktori srednjih škola, te je bila uzor ostalim školama i u mnogim drugim stvarima. Prva gimnazija je starija i od Zemaljskog muzeja i od Narodnog pozorišta u Sarajevu. Od samog osnivanja, u školi radi veoma kvalitetan nastavni kadar. Dolazili su doktori nauka iz cijele monarhije kako bi predavali u našoj školi, što je rezultirao velikim uspjehom po samom njenom osnivanju.

Zemaljska bolnica ­ Klinički centar Sarajevo (Koševo) Najznačajnija institucija iz ovog perioda koja će odigrati važnu funkciju osposobljavanju domaćih zdravstvenih kadrova ali i doprinijeti kvalitetnijem liječenju stanovništva Sarajeva, pa i čitave pokrajine, jesta Zemaljska bolnica u Sarajevu. Tokom cjekokupnog austrougarskog perioda, Zemaljska bolnica je bila značajan korak ka društveno­ekonomskom, Godine 1892. Zemaljska vlada pa i političkom razvitku Bosne i Hercegovine donijela je Bosne i Hercegovine u odluku o izgradnji paviljonske bolnice namijenjene gradu Sarajevu okviru Austorugarske i unutrašnjosti: organizacioni statut monarhije. Bez sumnje ona je već tada udarila napravljen je u Beču, određeno devet hektara zemlje na istočnim evropske temelje bosanskohercegovačkom padinama Koševske doline i zdravstvu. osmišljen prostor za 300 bolesničkih kreveta.

Novo osnovane kotarske i općinkse bolnice u tadašnjoj Bosni i Hercegovini dobile su kvalitetani školovan medicinski kadar, sa znanjem i iskustvom dobijenim u Zemaljskoj bolnici.

Taj kadar bit će jezgro iz kojeg će biti regrutirani, neposredno nakon Drugog svjetskog rata, i prvi nastavnici novoosnovanog Medicinskog fakulteta u Sarajevu i drugih medicinskih fakulteta u Bosni i Hercegovini.

Narodno pozorište u Sarajevu Narodno pozorište otvoreno je 11 mjeseca 1921. godine. Zgrada ovog pozorišta izgrađena je 1897.godine, no iako je izvorno u njoj bilo predviđeno imati pozorište, Gospodski klub i Tehnički klub, pozorište nije radilo od početka. Zgrada je za vrijeme Austro ­ Ugarske Monarhije bilo Društveni Projektirao ga je češki arhitekt Karlo dom , Gospodski klub odnosno Paržik. Osmislio ga je u historicističkom duhu, izravno naslonjen "Clubhaus" s dvoranom u kojoj su se mogle održavati kazališne na nauku akademskog historicizma, predstave. Svečano je otvoreno 2.

Paržikovoj izvornoj školi. Stilski je januara 1899. godine. Tom historicistički neorenesansni objekt, kojemu se uzori mogu prepoznati u nešto prigodom izvedena je starijem praškom Narodnom kazalištu te Medeja austrijskog u bečkoj zgradi Burze koju je projektirao autora Franza Grillparzera, a izveli su ju glumci Paržikov učitelj Teofil von Hansen. zagrebačkog Hrvatskog narodnog kazališta. Njen početak bio je prolog hrvatskog pjesnika Silvija Strahimira Kranjčevića ­ "Vili prosvjete".

Hotel Evropa

„U svakoj provinciji bivše Austro­Ugarske nalazi se po jedan hotel s imenom Evropa, kao topos neke nejasne čežnje za svijetom u kome nas niko ne priznaje niti prihvata. Sarajevska Evropa bila je mjesto na kome su na neki način potajno promicali ostaci krhke aristokratske tradicije u sivilu socijalističkog hotelijerskog egalitarizma. “

Hotel Evropa bombardiran je i zapaljen u aprilu 1992. godine. Pjesnik Miljenko Jergović svjedoči kako se tada u hotelu obrela grupa kineskih turista, koji nisu mogli pojmiti što se tu uopće zbiva. „Ti Kinezi“, piše on, „posljednji su stranci koji su vidjeli Evropu u njezinoj ljepoti i ozbiljnosti, taj najljepši sarajevski hotel i spomenik dvadesetog stoljeća kroz koje je promarširalo, protrčalo i prošetalo sve i svašta da bi na kraju, posljednjeg proljeća njezinog europskog vijeka, u prah i pepeo otišlo sve ono gospodsko iz kratke povijesti naših života.“Nakon rata bilo je više pokušaja da se hotel obnovi, a pri jednom takvom poginuo je radnik, na koga se srušilo ruinirano hotelsko dizalo. Hotel je privatiziran 2006. godine od strane firme Astrea, a projekt rekonstrukcije napravio je sarajevski arhitekt Sead Gološ. Konačno, u decembru 2008. godine hotel je ponovno otvoren, ali sad kao nešto sasvim drugo.

Marijin Dvor

Naselje je ime dobilo po palati Marijin Dvor koju je projektovao čuveni češki arhitekta Karlo Paržik, zaslužan za izgradnju brojnih važnih građevina tokom Austro ­Ugarske vladavine Bosnom i Hercegovinom.

Naručitelj izgradnje Marijin Dvora bio je građevinac i poduzetnik August Braun, rođen sredinom 19. stoljeća u austrijskoj pokrajini Tirol. Kaže se kako je u Sarajevo došao noseći u jednoj ruci koferčić, a u drugoj držeći ruku svoje supruge Marije, koja je bila odlučna pratiti ga u novi život.

August je u Sarajevu osnovao preduzeće za trgovinu građevinskim materijalom, a potom podigao i prvu ciglanu (na prostoru današnjeg naselja Koševo), te naposlijetku postao vlasnikom brojnih firmi koje su proizvodile i trgovale materijalom za gradnju.

Marijn Dvor danas nije samo sinonim za samu zgradu, nego za centralni i jedan od najljepših dijelova Sarajeva, u kojem se nalaze mnoge bitne institucije i ustanove, kao što su Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine, Filozofski fakultet Univerziteta u Sarajevu, Zemaljski muzej, brojne organizacije smještene u Unisovim tornjevima, zgradama, poznatijim kao stakleni blizanci "Momo i Uzeir", čuveni hotel Holiday Inn, doduše danas sa drugim imenom...

Markale­Gradska tržnica Markale je naziv za gradsku tržnicu u Sarajevu.

Markale su proglašene nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.

Projekat je izrađen 1894. godine pod imenom “Markthalle fur Sarajevo”, a zgrada je bila gotova godinu dana kasnije.

Projektant zgrade tržnice bio je August Butsch, a izgrađena je u neorenesansnom stilu. Ranije su na zgradi tržnice postojali bočni ulazi, a kada su zatvoreni, probijana su današnja dva ulaza, od kojih je prednje pročelje izgrađeno s tri luka, po uzoru na antičku arhitekturu.

U unutrašnjem prostoru, čelično­drvena, rešetkasta konstrukcija svoda, kao i podrumska hladnjača predstavljaju savremenu sliku rješavanja unutrašnjeg prostora. U dvorištu se nalazi sat izrađen u stilu secesije, koji i danas postoji.

Početkom Austro ­ Ugarske uprave u Bosni nastaju brojni poslovni objekti, naročito u Sarajevu u zoni zapadno od Baščaršije.Težište gradskih centralnih funkcija pomjera se prema zapadu, a pojava gradskog saobraćaja na mjestu današnjeg Trga oslobođenja tom prostoru daje značaj živog gradskog centra sa brojnim trgovinama

Time je lokacija već bila predodređena, tako da se idejni projekat zgrade tržnice radi već 1894. godine (nacrti se nalaze u arhivu Zavoda za planiranje razvoja grada Sarajeva).

Predpostavlja se da je projektant Josip Vancaš, mada on na projektima nije potpisan.

Posebno su bile zastupljene prodavnice mesa i zeleni, te se pojavila potreba zaizgradnjom Gradske tržnice u kojoj bi se organizovala i objedinjavala prodaja prehrambenih proizvoda, odnosno preselili svi mesari i trgovci zeleni iz ulica Franje Josipa, Ferhadije, Ćemaluše, Kujundžiluka i Predimaret.

Sarajevska Katedrala

Dolaskom Austro­ Ugarske u Sarajevo 1878. godine katolička zajednica je počela jačati i povećavati se mada su i u doba Osmanlija bili nastanjeni na desnoj obali Miljacke u mahali zvanoj Latinluk, sa svojom centralnom župnom crkvom.

Gradnja je povjerena arhitekti Josipu Vancašu koji je katedralu napravio u stilu rane gotike, od tesanog kamena. Dva velika tornja na katedrali dosežu visinu od čak 43 metra.

Katedrala je završena 1889. godine, a posvetio je biskup Josip Juraj Strossmayer.

Sarajevska katedrala je središnja katolička katedrala u BiH. U njenoj neposrednoj blizini nalaze se Katolički bogoslovni fakultet i sjemenište te zgrada Nadbiskupije, u kojoj je boravio i papa Ivan Pavao II tokom svojih posjeta Sarajevu 1996. i 2003. godine. Njegova statua sada krasi trg ispred katedrale, mjesto okupljanja i druženja.

Mnogobrojne ljetne bašte i kafe­restorani čine ovaj trg i Strossmayerovu ulicu, koja vodi na trg i glavni ulaz katedrale, jednim od glavnih mjesta za izlazak Sarajlija i njegovih gostiju.

Nadam se da Vam se časopis dopao,sljedeći mjesec uživajte u novom izdanju.

Urednica: Hana Čovrk