vabı şüphe ve tereddüt doluydu. Bu mağaraları her gün geze geze, atalarının bu eseri çekiçle açtıklarına ilişkin bir teori geliştirmişti. Cep fenerimi kullanmama izin yermişlerdi. Sütunların kıvrımlarını, oyukları, kubbenin bölümlerini, ustaca çalış ma izlerini rahatça görebiliyordum. Oyukları meydana ge tiren monolitler t a b a n d a n boğum y a p m a d a n kıvrılıyorlardı ve zeminle aynı taştandılar. Dahiyane bir yapı tarzının kirişleri gibi, üstlerindeki kalan monolitler kıvrılarak kub bede birleşiyordu. Ne tür kehânetlerdi burada söylenenler? Üç mü, dört mü, yoksa beş bin yıl önce mi? Kehânet için başvuranlar Fenikeliler veya Yunanlılar değildi. M a b e t binlerce yıl göçmenlerden gizlenmişti. Fenikeli ve Yunanlı fâtihler M.Ö. 1400 ilâ 8 0 0 arasında gelmişlerdi, oysa burada bu lunan mezarlar için onlardan 1000 yıl ötesi, M.Ö. 2500 gibi bir tarih biçilmişti. Sırık boylu rehberim üç adım aşağı indirerek bir za manlar Tanrıça'nın durmuş olacağı bir oyuğa sürükledi. Bir taşla kapalı olan kovuğu işaret etti. Meğer bu tür bir çok oyuk daha varmış ve içlerinden insan ve hayvan iske letleri çıkıyormuş. Bu insan ve hayvanların kurban olup olmadıklarını ise bilen yokmuş. Birkaç bin yıl sonrası için bile korkunç bir fikir olmayı sürdürüyor bu düşünce.
Bizim bulunduğumuz orta kat giriş katının 11 m. kadar aşağısındaydı. Bir yedi basamak daha indik. Şimdi on iki metre aşağıda, bu üç katlı tarih öncesi kompleksin en alt katındaydık. Son bir adım daha atarak dikdörtgen bir zindanın ortasına daldık. Efsanelere göre davetsiz ko nukların, başbelâsı düşmanların ve insan kurbanların son yolculuklarına çıkarıldıkları yerdi burası. Gönüllü olarak ölüme gidenler de '<r, >miş bu merdivenlerden. Burada karşılaşılan ölüm; 7 0 0 0 iskelet, hâlâ esrarını korumakta. Rehber kitaplardan birinde şunları okudum:
114
115