NIEMANDSLAND
N U M M E R 37
Puurzaam
VOORWOORD
NIEMANDSLAND Het blijft me elke Puurzaam weer verbazen. Dat er zoveel mensen schijnbaar tegelijkertijd bezig zijn met zoveel leuke dingen. Niet al die initiatieven zullen zo snel in het nieuws
MISSIE PUURZAAM
komen, maar in Puurzaam geven we ze juist graag de ruimte. Ze zeggen iets over de stille verandering die in de onderstroom van de samenleving speelt.
N
eem camping Buitenland. Vijf vrienden kopen een stukje niemandsland in Drenthe en beginnen een ander soort camping. “Een fikkie stoken, zwemmen in een meer, door het bos lopen. Een speeltuin voor volwassenen. En de kinderen weg van de iPad en de natuur in.” Ik word altijd een beetje vrolijk van dit soort tegengeluiden. Of neem het verhaal van Reinoud Sluiters en Peggy Wijtzes, die letterlijk vanuit het niets een strandpaviljoen gaan beginnen op een fraai stukje niemandsland in Monnikendam. Beiden hebben een heel andere achtergrond. Maar ineens, op een dag, besluiten ze om heel iets anders te gaan doen. Een plek creëren waar ons o zo drukke leven van alledag ineens weer simpel en mooi wordt. Inspirerend. En er is ook nieuws over Puurzaam zelf. Ons kwartaalmagazine dat sinds januari 2009 verschijnt en, wees gerust, blijft verschijnen, maar dan in een andere vorm. De tijden veranderen en nemen ons en ons magazine daarin mee. Die verandering is ook merkbaar in onze brouwerij. De biermarkt gonst letterlijk van het leven. Steeds meer kleinere en minder kleine brouwerijen zien het levenslicht en verrijken de biermarkt met bijzondere, speciale bieren. In de Microbrouwerij van ons BrouwLokaal experimenteert onze jonge brouwer Bas Jacob er vrolijk op los. Samen met bezoekers en (hobby)brouwers ontwikkelen we daar steeds meer nieuwe bieren, waar we eveneens samen volop van genieten. Zo bewaren we nu een speciaalbier langere tijd in whiskyvaten, om al doende te ontdekken wat die conservering met de smaak van het bier doet. Spannende tijden! Veel leesplezier, Jan-Paul Rutten.
GULPENER PUURZAAM
2034
2035
GULPENER PUURZAAM
INHOUD
NIEMANDSLAND 2034 Missie Puurzaam 2035 Voorwoord 2038 Camping Buitenland in Drenthe; element voor avonturiers
2042 Geen nonsens 2044 Pilletje of paprika?
2056
2072
2052
2048 Vrijstaat Wonderland, Beukeveld en Eurostaete 2052 Het voordeel van de twijfel 2056 “Hier wordt het drukke leven ineens weer simpel” 2060 Het permanente niemandsland van de kunstenaar 2062 Van papier naar digitaal 2064 Kan, kous en kaart regeerden in Moresnet 2066 De voor- en nadelen van het digitale bestaan 2068 De omstreden toekomst van de Oostvaardersplassen 2072 Een enorme toverbal van beton in Apeldoorn 2076 “Experimenteren in Niemandsland”
2076
2038
2068
2048
2080 Column Samuel Levie, cartoon Paul Kusters 2083 Colofon
Nummering: Elke editie van Puurzaam is uniek en éénmalig. Daarom heeft de redactie besloten om elke pagina een eigen en uniek nummer te geven. Vandaar dat Puurzaam 37 begint waar Puurzaam 36 eindigde. Zodoende groeit Puurzaam verder uit, van editie naar editie. Redactie.
GULPENER PUURZAAM
2036
2044
2037
GULPENER PUURZAAM
Ca mping Buiten land in Drenthe; element voor avonturiers
OOIT NIEMANDSLAND, NU EEN HOTSPOT
ZANDPOL - Gewoon met creatieve mensen op een mooie plek bij elkaar zijn. Dat is de sfeer die camping Buitenland in het Drentse Zandpol wil uitademen. “Een fikkie stoken, zwemmen in een meer, door het bos lopen. Een speeltuin voor volwassenen. En de kinderen weg van de iPad en de natuur in”, legt Floortje Dessing uit. Samen met vier vrienden kocht de tv-persoonlijkheid ruim anderhalf jaar geleden een verlaten en verwaarloosde camping aan de rand van een bos in de buurt van Emmen. Een stukje troosteloos niemandsland. Door de ingrepen van het vijftal is dat nu omgetoverd tot, volgens reisautoriteit Lonely Planet, één van de hotspots onder de campings in Nederland.
<
Floortje Dessing: “Zelf ben ik regelmatig op camping Buitenland om alle drukte even te onvluchten.”
GULPENER PUURZAAM
2038
2039
GULPENER PUURZAAM
V
an het vijftal wonen Wessel en Esther met hun twee zoontjes op de camping. Als we op zoek gaan naar een verklaring van het succes, is het tweetal moeilijk bereikbaar door een minder sexy klus. Met grote machines wordt rigoureus ruimte gemaakt voor nieuwe parkeerplaatsen. “De vrijgekomen grond en het groen gebruiken we voor nieuwe heuveltjes op de camping. Zo zetten we stap voor stap het hele terrein naar onze hand.” Een weekje later is er meer tijd. Esther begint meteen enthousiast te vertellen. “Tjitte, Floortje, Martijn, Wessel en ik zijn al jaren vrienden. Allemaal avonturiers die niet bang zijn risico’s te nemen. Wessel en ik waren al langer in Nederland op zoek naar een plek om iets moois te beginnen. Tijdens een barbecue sloeg de vonk over en werden we aangestoken met het campingvirus. Iedereen wilde ervoor gaan. Dingen die je leuk vindt en waar je samen blij van wordt, blijken in de praktijk bijna altijd ook de goede dingen te zijn.”
“Alle dingen beginnen met een idee in je hoofd” “Als je een camping runt, komen veel verschillende dingen op je af. Je moet steeds nieuwe beslissingen nemen. Dan is het fijn dat je met z’n vijven bent, zeker als je aanvullende kwaliteiten hebt. Iedereen kent Floortje van haar reisprogramma ‘Naar het einde van de wereld’. Maar ze heeft bijvoorbeeld ook een productiebedrijf voor mediaprojecten, fair trade kledingwinkels en een uitgeverij. Daardoor is ze gewend om in allerlei ondernemende teams te functioneren. Die kennis en ervaring brengt Floortje in. Ze heeft ook een sterk ontwikkeld gevoel voor wat het net wel en net niet is.” U I T B L A Z E N / Floortje: ”Mijn ondernemingen ben ik gestart om los van mijn televisiewerk ook andere, duurzame activiteiten te ondernemen. Ik probeer zo min mogelijk van mijn bekendheid
GULPENER PUURZAAM
2040
gebruik te maken, maar wil wel graag mooie, gezonde bedrijven neerzetten, zoals elke ondernemer. Dat geldt ook voor dit nieuwe avontuur. Zelf ben ik regelmatig op camping Buitenland om alle drukte even te ontvluchten of er aan mijn eigen huisje te werken en bij het kampvuur uit te blazen.’ Wessel en Esther toonden al eerder aan dat ze zakelijk het lef hebben om in het diepe te springen. “Op Curaçao hebben we een oud pand gekocht dat al lang leeg stond. Daar moest echt alles aan vernieuwd worden. We begonnen aan die klus met nul ervaring, maar we hebben in Willemstad uit het niets een succesvolle Bed & Breakfast opgezet. Na zeven jaar was het tijd voor een nieuwe uitdaging en dat is nu deze camping. Zo’n ervaring in Curaçao zorgt voor vertrouwen in elkaar en in je eigen vermogen om problemen onderweg op een creatieve manier op te lossen.” “Alle dingen beginnen met een idee in je hoofd. Dan visualiseer je hoe je dat idee het beste vorm kunt geven. Wat zo mooi is aan dit project, is dat je de daadwerkelijke uitvoering elke dag weer voor je ogen ziet gebeuren. Wat je bedacht hebt, kan gewoon en je ziet er steeds meer mensen
KLOPPEND HART Op de kaart in de BuitenBar, het kloppend hart van de camping, staan vooral vegetarische en biologische gerechten. Weinig vlees en dat is louter van dieren die een goed leven hebben gehad. “Alle producten kopen we zoveel mogelijk bij lokale leveranciers. We zoeken de samenwerking met bedrijven die het ook goed voorhebben met deze planeet. Zo zijn we ook bij de Gulpener Bierbrouwerij uitgekomen.”
van genieten. We realiseren onze eigen droom en tegelijk die van onze gasten.” B U I T E N L A N D / “Onze camping is een stukje buitenland in Nederland voor iedereen die de leuke dingen waardeert waar wij met ons vijven blij van worden en die we hier realiseren. Een plek met veel ruimte voor creativiteit, kunstuitingen en architectuur in allerlei vormen en maten. Voor mensen die in het bos een vuurtje stoken, hout hakken en op zoek gaan naar eetbare planten. En campinggasten die hier, bijvoorbeeld in de winter, de rust vinden om een boek te schrijven of bij te komen na een intensieve klus. Graag zo divers mogelijk, want dan krijg je de mooiste dynamiek. Dat geldt ook voor de slaapplekken. Als je over de camping loopt, zie je naast zelfgebouwde huisjes van gebruikte materialen ook kleine kampeertentjes en tipi’s, busjes en caravans. Er worden nu voor ons in een cirkel aan de rand van het bos voor groepen vijf domes gebouwd, van die grote koepels opgebouwd uit driehoeken.”
“Vorig jaar kwam ik in gesprek met twee gasten, die hier al twee weken stonden. Ze bleken dicht bij de camping te wonen. In eerste instantie kozen ze voor een paar dagen op Buitenland om even met de nieuwe caravan proef te draaien en dan snel naar Frankrijk te vertrekken. Maar de sfeer beviel het tweetal zo goed, dat ze nooit in Frankrijk zijn aangekomen. Toen ik vroeg waarom ze het zo naar hun zin hadden, zeiden ze dat ze nog nooit op een plek waren geweest waar je zo jezelf kan zijn als hier. Een groter compliment kun je toch niet krijgen?” Tekst: Tjeu Seeverens / Foto’s: Camping Buitenland
2041
GULPENER PUURZAAM
GEEN NONSENS Tekst: Wim Göbbels
AUTOROUTE
GRENSDORP
NEDERMAAS
D
it jaar herdenkt België dat honderd jaar geleden de ‘Groote Oorlog’ eindigde. Met een speciale autoroute dwars door het gebied in de Vlaamse Westhoek waar tijdens de Eerste Wereldoorlog zwaar gevochten werd. De route volgt het wisselend strijdtoneel in het niemandsland tussen de geallieerden en hun vijanden. Diksmuide lag destijds aan het front. De stad lag in puin en werd na de oorlog steen voor steen opnieuw opgebouwd. Voor veel Vlaamse oud-strijders een belangrijk herdenkingsoord.
150 JAAR
N
a een oorlog was het gebruikelijk om nieuwe grenzen te trekken. Kwam men er niet meteen uit, dan werd een stuk land aangeduid als niemandsland. Zo gebeurde dat ook in 1843 met een perceel ten zuidoosten van het Noord-Brabantse Ulicoten. Bij de grensbepalingen werd besloten om later te bepalen of het perceel bij
het Nederlandse Baarle-Nassau of het Belgische Baarle-Hertog werd toebedeeld. Dit duurde tot 1995. Op dat moment werden de enclavegrenzen opgewaardeerd tot rijksgrenzen en kwam het stukje niemandsland bij het Belgische Baarle-Hertog, waardoor België na ruim 150 jaar ineens 0,2632 hectare groter werd.
GULPENER PUURZAAM
2042
A
ROAD TO NOWHERE
G
hajar, op de grens tussen Libanon, Syrië en Israël vormt al jaren het centrum van een burenruzie tussen die landen. De bewoners zijn wel wat gewend want Ghajar was ooit Koerdisch, Turks en daarna Syrisch totdat het in 1967 tijdens de Zesdaagse Oorlog in Israëlische handen kwam. Het noordelijk deel van het dorp, dat Libanees was, werd tijdens de Libanese oorlog van 2006 door Israël ingenomen en bij het dorp gevoegd. Vanaf 2009 is Ghajar opnieuw onderwerp van gesprek. Op aandringen van de Verenigde Naties zou Israël het noordelijke deel weer aan Libanon moeten afstaan. De inwoners zijn hier echter op tegen omdat zij zich op de eerste plaats Syriërs voelen. (Bron: De Groene Amsterdammer)
D
e New Yorkse band Talking Heads zong midden jaren 80 over ‘The road to nowhere’. De bijbehorende videoclip zorgde voor een eervolle nominatie ‘beste video van het jaar’ door MTV. Nog steeds scoort de voormalige top 10-hit in de jaarlijkse Top 2000. Verschillende keren hebben voormalige bandleden gepoogd om via een reünie de band terug bij elkaar te krijgen. Maar voorman David Byrne lijkt hier geen interesse in te hebben. Blijkbaar een echte Road to nowhere.
2043
GULPENER PUURZAAM
ls in 1814 de laatste Fransen vertrekken blijft de bestuurlijke toestand in Limburg onduidelijk. Het Nedermaas-gebied werd een rommelig soort niemandsland, waar het Verdrag van Wenen een einde aan maakt. Limburg werd een provincie van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. De naam kreeg het van het voormalige hertogdom Limburg, dat oorspronkelijk veel zuidelijker in de provincie Luik lag. De Belgen kwamen in opstand en in 1830 verdeelde het Verdrag van Londen Limburg opnieuw. De ene kant van de Maas werd Belgisch, de andere kant Nederlands.
Gezondere leefstijl voor een hogere levenskwa liteit:
PILLETJE OF PAPRIKA? AMSTERDAM - Het is volgens campagnebureau Food Cabinet één van de tien grootste trends in food van dit jaar: artsen en zorgverzekeraars die aan de slag gaan met voedsel als preventie en als oplossing voor torenhoge zorgkosten. “Door de brandstof die we in ons lichaam stoppen te veranderen, veranderen we onze gezondheid”, zegt Martijn van Beek, directeur van Voeding Leeft.
GULPENER PUURZAAM
2044
Martijn van Beek: “De invloed die leefstijl > op de kwaliteit van leven kan hebben bij chronische zieken wordt nog onvoldoende benut in de gezondheidszorg.”
2045
GULPENER PUURZAAM
V
roeger aten we stukken gezonder. Ons voedsel was toen meer puur en onbewerkt. Tegenwoordig is dat anders. Niet alleen heeft onze welvaartmaatschappij een rijk scala aan producten beschikbaar gesteld die overal voor handen zijn. Deze producten staan vooral vaak mijlenver af van het voedsel dat we een paar generaties geleden op tafel zetten. Dat is een feit, concludeert Van Beek, zelf jarenlang werkzaam geweest in de voedingsindustrie. En hoe hij hier persoonlijk over denkt laat hij even in het midden. Waar hij liever over praat is de manier waarop de levenskwaliteit van chronisch zieken aanzienlijk verbeterd kan worden: door een andere mindset en daardoor een andere manier van leven en eten. “Ik studeerde bedrijfseconomie aan de VU in Amsterdam”, verklaart Van Beek zijn weg naar Voeding Leeft, “en werkte vervolgens ruim vijftien jaar in diverse commerciële
GULPENER PUURZAAM
managementfuncties in de voedingsindustrie voor beursgenoteerde multinationals.” Tijdens zijn carrière in de levensmiddelenindustrie verschoof zijn persoonlijke interesse langzaam van de buitenkant van een product naar de binnenkant. “Persoonlijke ervaringen lieten me anders kijken naar wat we op de markt brachten. Wat zit er nu eigenlijk in en wat doet dat met onze gezondheid? Ik ontdekte dat er in onze samenleving nauwelijks een prikkel is tot het nastreven van een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven, en dat juíst voeding hier een essentiële rol in kan spelen.”
Van Beek beseft dat het verhaal van voeding in relatie tot ziektes en kosten enorm complex is. “Als ik hier te veel over nadenk, word ik moedeloos”, geeft hij toe. Dat doet Voeding Leeft dan ook niet. In plaats daarvan begint de organisatie bij de bron, bij de patiënt. Het probleem van welvaartsziekten is niet toe te schrijven aan één partij, benadrukt de directeur. “Het is een totaalsysteem dat op de schop moet. Door mensen met een chronische aandoening als diabetes, reuma of MS zelf te laten ervaren wat anders eten en leven voor ze kan doen, maken wij het begin. Zelf ervaren werkt tenslotte altijd het beste.”
“Dure medicijnen of gezonder leven?”
A U T O R I T E I T / Toch begint het besef door te dringen dat een leefstijl op recept een belangrijke oplossing is in het verminderen van welvaartziekten en het verlagen van de zorgkosten, vertelt Van Beek. “We zien een nieuwe, jongere generatie huisartsen ontstaan, die zich realiseren hoe belangrijk hun rol is in het opvoeden van de patiënt. Vereniging Arts en Voeding, bijvoorbeeld, loopt voorop in het agenderen van een gezonde leefstijl als medicijn en het vergroten van de bewustwording. Wat hen betreft is leefstijl als medicijn over tien jaar volledig geïmplementeerd in de gezondheidszorg.”
D E B R O N / Pillen of paprika, noemen ze dat bij Voeding Leeft; wil je de rest van je leven aan de dure medicijnen of sta je open voor een gezondere leefstijl? Betere voeding en een andere leefstijl als medicijn kunnen namelijk de sleutel zijn tot een betere gezondheid en betaalbare zorg, weet de organisatie. “Ondanks dat we een van de beste zorgsystemen in de wereld hebben, telt Nederland ongeveer 5,3 miljoen mensen met een chronische aandoening. Wij zijn van mening dat de invloed die leefstijl op de kwaliteit van leven kan hebben bij deze 5,3 miljoen mensen nog onvoldoende benut en zelfs onderschat wordt in de gezondheidszorg.”
Voeding Leeft heeft deze overtuiging niet zomaar. Door te investeren in onderzoeken naar de relatie tussen voeding, ziekteactiviteit en kwaliteit van leven, in samenwerking met medische en kennisinstituten, zorgt de organisatie voor draagvlak. De sleutel die Voeding Leeft vervolgens gebruikt om hier bewustwording rond te creëren zijn de mensen die hier voor open staan. “Dat zijn de mensen met een chronische aandoening, die de noodzaak van anders leven aan den lijve ondervinden.”
2046
De patiënt ziet de huisarts als autoriteit, legt Van Beek uit. “En wanneer die autoriteit hem of haar de keuze biedt tussen dat pilletje of die paprika, kiest men doorgaans toch echt voor die paprika.” Ook bij zorgverzekeraars is dat besef langzaam aan het ontstaan, benadrukt Van Beek. “En dit is nodig, want zij moeten een leefstijl op recept voor de patiënt haalbaar maken.” Om deze bewustwording in alle benodigde lagen te laten doordringen is nog wel tijd nodig, beseft de oprichter van Voeding Leeft. “Logisch, want het probleem van welvaartziekten is tenslotte ook in een paar generaties ontstaan. Om dit om te keren zijn daarom eveneens een paar generaties nodig.” Toch zou het ook weleens heel snel kunnen gaan, vermoedt hij. “Wanneer een lichtje als dit eenmaal aan gaat, gaat het doorgaans ook ècht aan.” Tot
2047
die tijd blijft Voeding Leeft zich richten op de patiënt en het zaaien van bewustwording bij de bron. “De meeste mensen vinden ons over het algemeen al zelf. Zij realiseren zich wat voeding voor ze kan betekenen en hoe ze zich hierdoor beter kunnen voelen. Er zijn al genoeg patiënten die hier voor open staan en dit aantal stijgt met de dag.” Een collectief andere mindset creëren gaat niet over één nacht ijs, vertelt hij nuchter. “Maar het komt er. Het sneeuwbaleffect wordt vanzelf groter en op een gegeven moment is dit niet meer te stoppen. Dat het anno 2018 al wordt aangemerkt als top tien in food trends, zegt genoeg.” Lezersservice: www.voedingleeft.nl Tekst: Judith Kloppenburg / Foto’s: Rob Oostwegel
ZORGKOSTEN Nederland staat in de top tien van landen met de hoogste zorguitgaven in procenten van het bruto binnenlands product (bbp), wijst de ranglijst van de European Health Consumer Index uit. De zorgkosten bedragen nu al ruim tien procent van het bbp en onderzoeksinstanties spreken over significante cijfers in zorguitgaven: respectievelijk 66 miljard (CPB), 73 miljard (VWS) en meer dan 90 miljard (CBS). Deze getallen verschillen door verschillende manier van berekenen.
GULPENER PUURZAAM
Het wonder lijke verh aa l van Vrijstaat Wonder land, Beukeveld en Eurostaete:
HET VERGETEN LAND DAT EEN VRIJSTAAT WERD COEVORDEN - Vrijstaat Wonderland, Eurostaete, de soevereine vrijstaat Beukeveld. Drie namen voor eenzelfde stuk grond in het grensgebied bij Coevorden in Drenthe, waar Nederland en Duitsland geruisloos in elkaar overgaan. Behalve op het stuk grond dat door een misverstand niet bij Duitsland en ook niet bij Nederland hoorde…
H
et is op zijn zachtst gezegd curieus dat een stuk grond, een gedempte sloot eigenlijk, van amper zes meter bij 485 meter zoveel commotie weet te veroorzaken. In 1825 werd een grenstraktaat tussen Nederland en Hannover ondertekend, waarbij de grens bepaald werd door de contouren van een sloot, tussen grenspalen acht en negen. Deze palen werden later hernoemd, paal 142 en 144 en er kwam een tussenpaal 143 bij, aan de noordelijkste punt van die sloot. Dit werd bij de registratie van de grond niet meegenomen, en zo ontstond een stukje niemandsland van drieduizend vierkante meter dat door beide landen over het hoofd werd gezien.
tussen het aantal hectaren in de koopcontracten van Nederland en Duitsland en dat er een stuk grond was dat blijkbaar nergens bij hoorde. Hij zag dat als een gelegenheid bij uitstek om een eigen staat uit te roepen, namelijk de soevereine vrijstaat Beukeveld. Dat was in het jaar 2006. In 2010 werd die naam herdoopt in Eurostaete. Het idee van een vrijstaat, een eigen land waar veel meer mogelijk was, oefende een grote aantrekkingskracht uit op idealisten, dromers en gelukszoekers die de Nederlandse samenleving met kritische blik bejegenden en een andere manier van leven zochten.
B E U K E V E L D / Een veehouder in Coevorden, Gerard Beukeveld, was eigenaar van de grond. Toen de gemeenten Coevorden en het Duitse Emlichheim besloten tot de bouw van een grensoverschrijdend industrieterrein, Europark geheten, werd de daarvoor benodigde grond aan weerszijden van de grens aangekocht of onteigend. Zo ontdekte Gerard Beukeveld dat er verschil was
< Yoshi Livo in de ministaat Liberland, een stukje niemandsland tussen Kroatië en Servië: “Vrijstaat Wonderland was een leuke ervaring, maar Liberland is zoveel groter. Het heeft veel meer potentie.” GULPENER PUURZAAM
2048
2049
GULPENER PUURZAAM
Duidelijk was dat menigeen gecharmeerd was door het idee van een nieuw land, hoe klein ook, waar andere wetten en regels gelden, waar ruimte was voor een andere manier van denken. Luca van Dinther was de initiatiefnemer van een nieuwe vrijstaat op het grondgebied van Beukeveld’s Eurostaete, waar in 2015 de Vrijstaat Wonderland tot stand kwam. Vanuit de overtuiging dat het in de wereld echt beter kan, vond ook Yoshi Livo zijn weg naar Drenthe. Via Skype weten we Yoshi te vinden in het plaatsje Kamnik in Slovenië, waar de in Breda opgegroeide bitcoinspeculant vanuit een ambassade in de ministaat Liberland ons te woord staat. Geflankeerd door een Hollandse tulp en een vlag van Liberland, vertelt Yoshi over zijn belevenissen als Wonderlander en wat er allemaal aan voorafging. D I R E C T / Yoshi: “In het jaar dat Wonderland werd gesticht in 2015, zat ik in het Maagdenhuis in Amsterdam, dat werd bezet door een hele hoop studenten omdat ze tegen het speculeren met andermans geld waren. Daar leefden we toen in een soort directe democratie en dat vond ik heel erg interessant en een mooi concept. Later ben ik op internet gaan zoeken naar andere directe democratieën in de wereld. Ik kwam uit bij Liberland, een ministaat in het niemandsland aan de Donau, tussen Kroatië en Servië. In juli 2015 ben ik daar naartoe gegaan, maar ik belandde al snel in een Kroatische cel. Toen ik terugkwam in Nederland, waar ik was uitgenodigd om een lezing te geven over Liberland, ben ik weer op internet gaan zoeken. Wat is er nog meer te vinden op dit gebied? En toen ben ik bij Wonderland terecht gekomen en heb ik me daar aangemeld.”
B I T C O I N S / Yoshi Livo voelde zich vooral aangetrokken tot Wonderland, omdat hij naar eigen zeggen onmogelijk in Nederland kon leven. Hij was bitcoinspeculant en had een aardig vermogen weten op te bouwen. De bank wilde deze cryptovaluta echter niet aan zijn saldo toevoegen, waarop hij het vertrouwen opzegde en zijn bankrekening ophief. “Het is vrij moeilijk om in Nederland te functioneren zonder bankrekening”, zegt Yoshi. “Ik voelde me als een vluchteling en als vluchteling kon ik in Wonderland terecht.”
“Ik voelde me als een vluchteling” Als eerste bewoner vervulde Yoshi daar een ambassadeursrol. Hij stond journalisten te woord, vertelde ze over de ideologie achter de vrijstaat en zorgde voor goede public relations. Hij kon echter ook zijn verhaal over bitcoins en andere cryptovaluta kwijt, want hij had ondertussen allerhande kennis vergaard die hij graag met anderen wilde delen. “Ik was in Wonderland omdat ik hoopte daar aansluiting te vinden met gelijkgestemden.” Maar ondanks de ervaringen in Vrijstaat Wonderland bleef Liberland aan hem trekken. Hij mag zich ondertussen een staatsburger van Liberland noemen en hoopt dat hij zich ooit als diplomaat voor Liberland mag inzetten. “Vrijstaat Wonderland was een leuke ervaring, maar Liberland is zoveel groter. Het heeft veel meer potentie.” De vrijstaat Wonderland hield in 2017 op te bestaan, maar het niemandsland Eurostaete bestaat nog steeds.
EUROSTAETE De soevereine vrijstaat van Beukeveld haalde geregeld de kranten en televisie, niet in het minst omdat conflicten met de gemeente Coevorden en andere overheden voor spraakmakende taferelen zorgden. In 2010 kreeg de vrijstaat een andere naam, Eurostaete. De micronatie heeft zelfs een eigen vlag, een eigen munt, een eigen grondwet en mag zich verheugen in veel publieke belangstelling.
Lezersservice: www.liberland.org/en/about www.vrijstaat-wonderland.org www.eurostaete.eu Tekst: Gina Vodegel / Foto’s: Yoshi Livo
Minister van Binnenlandse Zaken > Liberland Denis Pirc met Yoshi GULPENER PUURZAAM
2050
2051
GULPENER PUURZAAM
Niemandsland On line: platform voor ervaringen zonder de stelligheid van meningen
HET VOORDEEL VAN DE T WIJFEL AMSTERDAM – We reizen met de trein over de grote rivieren, een oversteek die bijna symbolisch lijkt. Het is geen onbekend terrein waar we doorheen rijden, maar het is toch anders dan ‘thuis’. Bovendien is het wisselende landschap ook echt wisselend: waar ooit nog uitgestrekt groen domineerde, zien we nu nieuwbouw en andere tekenen van iemands land. En dat staat lijnrecht tegenover het verhaal waar we naar op weg zijn.
GULPENER PUURZAAM
2052
2053
GULPENER PUURZAAM
< Fenneke Wekker (rechts) en Josien Arts: “We zijn iemand, maar ook niemand.” reactie in te sturen. De redactie van Niemandsland komt de lezers daar honderd procent in tegemoet. Als iemand hulp nodig heeft bij het formuleren van gedachten of het uitwerken van een idee, dan helpen de redacteuren daar graag bij. Het voegt ook die extra dimensie toe, waar Niemandsland juist voor bedoeld is.
Z
e zitten bij het raam in Café Kobalt, vlakbij het station, op de hoek van de Singel en de Prins Hendrikkade. Het is er druk en levendig. Fenneke Wekker (45) en Josien Arts (33) stellen zich voor. Ze kennen elkaar via de afdeling Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam, waar ze allebei werkzaam zijn en onderzoek verrichten. Twee jaar geleden lanceerden ze met enkele andere collega’s een nieuw platform, Niemandsland Online. Hoe is dat platform ontstaan? Fenneke: “Niemandsland is ontstaan uit een gedeelde behoefte om met de ervaring, de kennis en alles wat je opdoet als socioloog een soort vrijkaart te hebben. Dat je dus kunt zeggen wat je wil zonder de stelligheid om gehoord te worden, die wij als sociologen dikwijls op social media observeren. Zeker als wetenschappers worden we heel vaak aangesproken, zo van: hoe zit dat nou, wat is nou de uitkomst, wat zijn de effecten en is dat dan goed of slecht? Eigenlijk vinden wij het veel interessanter om het denkproces te laten zien en zo een gesprek aan te gaan zonder een vastomlijnde mening als vertrekpunt.”
over mogen verbazen of verwonderen en mogen twijfelen, zonder dat we gehinderd worden door een onomstotelijke mening.” Josien: “Heel veel meningen zijn gebaseerd op aannames, die je vaak helemaal kunt ontrafelen. Ik had bijvoorbeeld een stukje geschreven over babyshowers en mijn ervaring daarmee, omdat ik daar steeds vaker voor uitgenodigd word. Er wordt me dan gevraagd: wat vind je daar nu van, waarom ben je ertegen, of waarom ben je voor. Dan zeg ik: laten we eerst even een stap terug doen. Waarom doen we dit en waarom doen we dit alleen voor vrouwen en niet ook voor mannen? Dit soort vragen kun je dus ook stellen in plaats van alleen ‘ik ben voor’ of ‘ik ben tegen’, wat we zo vaak op social media aantreffen. Door deze andere vragen, krijg je een heel ander gesprek met mensen.”
BIO Fenneke heeft een theaterachtergrond als actrice, docent en toneelschrijver en maakte onder andere sociaal-politiek theater, waarbij betrokkenheid met en door burgers een rode draad was. Ze is bezig met promotieonderzoek naar het thuisgevoel in grote steden. Josien is socioloog en docent en doet haar promotieonderzoek naar de manieren waarop gemeenten bijstandsgerechtigden ondersteunen in het zoeken van werk.
P L I C H T / “Wij hebben een soort plicht dat we ons als burger, als mens moeten inzetten voor de samenleving. Dat komt neer op buiten het werk om ruimte te geven aan vragen als: waar zijn we mee bezig, of: hoe staan we ergens in? Dat doen we via ons platform aan de hand van actuele, maatschappelijke kwesties waar we ons
GULPENER PUURZAAM
2054
“Niemand hoeft het met ons eens te zijn” N U A N C E / Het zoeken naar dat andere gesprek. De nuance achter het stellige en ongenuanceerde, dat is wat ze proberen aan te stippen op Niemandsland. Fenneke Wekker: “Laten we kijken hoe we ook kunnen praten met elkaar, zonder dat die mening tussen ons in staat. Daar mag je namelijk best wat ruimte voor opeisen.” Een ander aspect is de handreiking naar mensen die ze niet kennen. De bijdragen op Niemandsland worden voornamelijk verzorgd door de groep sociologen die elk een eigen perspectief bieden. Het staat lezers vrij om te reageren of deel te nemen aan een gesprek. “Niemand hoeft het met ons eens te zijn en de lezer kan met de informatie doen wat hij of zij wil. We hebben in de afgelopen twee jaar een vast publiek weten te trekken en ontvangen geregeld feedback, ook soms heel verrassende reacties.”
Er is met opzet gekozen voor geen online reacties op de bijdragen of columns. Als mensen willen reageren, dan kan dat alleen door een verhaal of
2055
V R I J P L A A T S / Het platform groeit heel organisch. Er zijn bepaalde richtlijnen en er is een vorm, maar Niemandsland kenmerkt zich vooral door een hoge mate van flexibiliteit. Zo schrijft Josien voornamelijk over kwesties die haar raken of aangaan in haar persoonlijk leven, maar die ze wel kan vertalen naar een maatschappelijke invalshoek. “De groep schrijft om de beurt een stuk dat door een ander redactielid wordt geredigeerd, maar het komt ook voor dat we zelf iemand benaderen en vragen of ze een bijdrage willen leveren”, vertelt Josien. Er wordt echter geen reclame gemaakt, en ook geen agressieve marketing gelanceerd. Er is een Facebook-pagina, maar wat de potentiële bezoekers betreft, wordt die aan het toeval overgelaten.
Fenneke: “We hebben heel bewust geen foto’s van ons geplaatst en ook geen biografie toegevoegd, omdat we het beeld van een stuk niemandsland willen uitstralen. Wat is dat, niemandsland? Het is een plek waar mensen buiten hun comfortzone kunnen stappen, kunnen zoeken naar wat ze willen weten, kunnen ontdekken en twijfelen, waar niets vaststaat. Het kan er ook gevaarlijk zijn, zonder normen, zonder regels. Het roept beelden en vragen op, we kunnen er wellicht leren omgaan met verschillen. We zijn iemand, maar ook niemand. Daarom: niemands teksten. Dat kan iedereen zijn. We nodigen de lezers van Puurzaam dan ook graag uit om mee te schrijven!” Lezersservice: www.niemandsland.online /niemands-missie Tekst: Gina Vodegel / Foto’s: Rob Oostwegel
GULPENER PUURZAAM
Strand Vier: een strandpaviljoen in niemandsland bij Monnikenda m
“HIER WORDT HET DRUKKE LEVEN INEENS WEER SIMPEL” MONNIKENDAM - Als het een beetje meezit, openen Reinoud Sluiters en Peggy Wijtzes deze zomer nog een strandpaviljoen op een fraai stukje niemandsland bij Monnikendam. Strand Vier wordt een back to basic plek, waar het leven gevierd kan worden. Want “hoe weinig heb je feitelijk nodig om echt te kunnen genieten?”
GULPENER PUURZAAM
2056
2057
GULPENER PUURZAAM
V
ijfendertig jaar lang had de eigenaar van de enige horecagelegenheid die het niemandsland bij Monnikendam rijk is, het alleenrecht. Tot daar door uitbreidingsplannen verandering in kwam. Dit ter oren gekomen besloten Reinoud Sluiters en Peggy Wijtzes direct hun droom waar te maken: een gezellige plek in hun favoriete natuurgebied, waar men kan genieten van een hapje, een drankje en elkaars gezelschap. Direct aan de Gouwzee met uitzicht op Marken, gaat Strand Vier met een beetje mazzel deze zomer nog open. Lukt dat niet, dan wordt het april 2019.
“Een mooi, groot project met hobbels”
EERLIJK De menukaart van Strand Vier gaat zich kenmerken door eerlijke producten, vertellen Reinoud en Peggy. “Merken die eerlijk zijn en goed zorgen voor mensen, dieren en onze omgeving. We kiezen het biermerk waar wij gelukkig van worden en het koffiemerk dat ons persoonlijk blij maakt. Met eerlijke merken en eerlijke producten bieden we niets waar we zelf niet achter staan.”
GULPENER PUURZAAM
Het van a tot z alles zelf opbouwen heeft tenslotte ook zijn voordelen, vult Peggy aan. “We kunnen het compleet zo invullen als we zelf willen.” Dat dit soms ook overweldigend is, lossen de ondernemers op door kennis in te schakelen. “We hebben een brede kring van experts om ons heen, die ons perfect kunnen helpen. Bovendien weten we zelf goed wat we willen.” Dat weten wat je wil is nodig om het paviljoen te ‘verkopen’, gaat Peggy verder. “Een horecagelegenheid bouwen op een nog vrijwel onontgonnen stuk natuurgebied en buitendijks stuk niemandsland vergt overredingskracht.” Al is het alleen maar om de infrastructuur te kunnen aanleggen die nodig is om Strand Vier te kunnen opbouwen, vult Reinoud aan. “Een enorme uitdaging.” V I E R E N / Uiteindelijk, wanneer alle hobbels genomen zijn, moet Strand Vier een plek worden waar het buitenleven gevierd kan worden. Al jarenlang een droom van zowel Reinoud als Peggy. “Juist door onze carrièretijd in ‘de grote stad’, weten we hoe druk en hectisch het leven kan zijn. Dit mooie natuurgebied heeft ons geleerd dat er ook een andere kant is. Een kant die we graag met anderen willen delen. Hier is het ‘s avonds nog echt donker, zodat je kunt ontspannen onder een heldere sterrenhemel met een biertje in de hand. Een knapperend kampvuurtje, een lekker drankje, fijne mensen om je heen... Meer heb je eigenlijk niet nodig om te kunnen genieten van het leven.”
2058
Peggy Wijtzes en Reinoud Sluiters: “Hier is het ‘s avonds nog écht donker.”
<
De landtong waarop Strand Vier gevestigd gaat worden, bevindt zich in een super mooi natuur- en recreatiegebied, vertelt Peggy. “Een prachtig stuk Nederland, waar Reinoud als kind al zeilde en ik, sinds ik hier woon, volop geniet van de natuur en het buitenzijn.” Al jaren verbazen zij zich er over dat je in dit geliefde recreatiegebied nergens een biertje kunt drinken met je voeten in het zand, vertelt Reinoud. “Monnikendam en omgeving vertoeft hier graag, maar als je behoefte hebt aan een versnapering, moet je die zelf meenemen.” Daar besloten de horecaondernemers in spe derhalve verandering in te brengen.
H O B B E L S / Reinoud en Peggy hebben beiden een totaal andere achtergrond, vertellen ze. Reinoud werkte jaren als copywriter voor bekende landelijke retailers en Peggy stond aan het roer van een groot Amsterdams reclamebureau. Naarmate de behoefte aan een buiten-doe-baan, zoals Peggy het mooi omschrijft, sterker werd, groeide ook de behoefte aan het sterker maken van het toerisme in Monnikendam. Een versterking in de vorm van dit niemandslandproject, dus. “Een mooi, groot project met hobbels”, omschrijft Reinoud de realisatie van het paviljoen nuchter. “We wisten van tevoren dat het tijd en geduld zou vergen, maar dat hadden we ervoor over.”
Strand Vier wordt weliswaar een menselijke toevoeging aan een natuurrijke omgeving, het paviljoen wordt echter helemaal in de stijl van het natuurgebied gebouwd. Met natuurlijke materialen, gebaseerd op het zand en de bomen. “Zodat het als het ware samensmelt met de omgeving.” Het lijkt hier wel een beetje alsof je op een eiland zit, vertelt Peggy. “Een plek die ver weg lijkt van alles, en waar je nog echt buiten kunt zijn.” De grap van het verhaal is dan ook dat je vanuit Amsterdam met de auto binnen een kwartier op het stuk niemandsland kunt zijn. “En dat het drukke stadsleven in een handomdraai ineens weer even simpel wordt.” Een behoefte die Reinoud en Peggy als geen ander kennen. Strand Vier wordt dan ook een plek waar ze kunnen doen waar ze zelf gelukkig van worden.
2059
Geen kopie van de vele hippe horecagelegenheden die Amsterdam al rijk is, en ook geen vervanging van de stadsstranden. “Die zijn er al en dat is goed. Wij willen simpelweg die ver van alles wegplek bieden die men in de stad niet vindt.” De ondernemers gaan dan ook geen ‘Amsterdammetje spelen’. “Je moet geen stadje willen spelen in de natuur. De kracht van Strand Vier is echt het weg van alles-gevoel. Als het schitterend weer is, wil je tenslotte niet in de schaduw van gebouwen zitten. Dan wil je zwemmen, genieten, ontspannen, en dat kan hier. Bij ons paviljoen kun je het leven vieren zoals het bedoeld is, en weer opgeladen vertrekken naar het leven van alledag.” Tekst: Judith Kloppenburg / Foto’s: Rob Oostwegel
GULPENER PUURZAAM
B
eeldend kunstenaar Philine van den Hul maakte voor haar afstudeerproject aan de Willem de Kooning Academie een installatie waarin ze niemandsland onderzocht. Centraal stond de vensterbank als een soort poort van een kijkdoos. De installatie is gemaakt van oude kozijnen tegen een witte achtergrond. Philine ziet het raam als bescherming van haar eigen vertrouwde ruimte, terwijl ze toch ziet wat in de buitenwereld gebeurt. Keert het idee rond niemandsland vaak terug? Philine: “Ja. Dagelijks zelfs. Het benoemen van dit fysieke tussenveld is een rode draad in mijn leven. In de installatie laat ik feitelijk voorgevels zien. Die zijn praktisch vanwege daglicht, maar ook nutteloos. Er wordt troep in gezet ter opvulling. Maar je kunt vanuit zo’n raamkozijn ook een andere wereld verzinnen die niet de realiteit is. Dit thema keert in abstractere vormen steeds terug. Het is het verlangen naar gras dat groener is.”
<
Ook Martijn Lucas van Erp houdt zich bezig met niemandsland, letterlijk. Hij schildert landschappen waarop geen sterveling te bekennen valt. Martijn: “Niemandsland is de wereld die vanuit gedachten en verf op doek ontstaat, een wereld die ruimte geeft voor overdenking en om mee te resoneren. Die ruimte is een verslaving, alsof er steeds een nieuw raam geopend kan worden.”
Installatie van Philine van den Hull.
De vensterbank als niemandsland
<
Werk van Martijn Lucas van Erp.
Het permanente niemandsland van de kunstenaar
DE WERELD ALS EEN KIJKDOOS HEERLEN – “Als de wereld begrijpelijk was, zou er geen kunst bestaan”, schreef Albert Camus. Camus legde zich neer bij die onbegrijpelijkheid van het bestaan, andere kunstenaars volharden in een zoektocht vanuit het atelier. Puurzaam vroeg Philine van den Hul (1991) en Martijn Lucas van Erp (1975) naar hun persoonlijke niemandsland en hoe zij daarover, via kunst en media, communiceren.
GULPENER PUURZAAM
2060
SOCIAL MEDIA
Martijn stelt dat hij net zo lang doorgaat tot het kunstwerk zichzelf is. Wat bedoelt hij daarmee? Martijn: “Ik schilder sterk figuratief, mijn werk overlapt daarbij buiten- en binnenwereld. De binnenwereld vormt het schilderij, maar de onderwerpen zijn allemaal gelinkt aan de buitenwereld. Je kunt het werk verstandelijk zien en weten dat het een illusie is, maar als het klaar is heeft het gevoelsmatig meer reële waarde dan de werkelijke ruimte eromheen. Niemandsland is een mooie benaming voor dat wat er ontstaat.”
Beide kunstenaars zetten regelmatig social media in. Philine: “Social media is eigenlijk ook een soort niemandsland. We ‘kijken’ bij elkaar. Het is lastig te bepalen of het inzetten van social media ook echt werkt. Kunst moet je ervaren, kunnen bekijken en aanraken, een gesprek over voeren met een andere toeschouwer. Social media vormen daartoe een uitnodiging, maar ik zou social media nooit willen gebruiken als tool om mijn werk te laten ervaren.” Martijn beaamt dit: “Facebook, Pinterest en Instagram zijn handig om op de hoogte te blijven van het werk van collega’s. Als ik een nieuw werk heb gemaakt, zie ik ook aan de reacties hoe het overkomt. Dat geeft al een idee of het werk vertelt wat het moet vertellen en wat de gedachten van anderen erover zijn. Het overbrugt zo het niemandsland.”
Lezersservice: https://www.facebook.com/philinevandenhul/ https://www.facebook.com/martijnlucasvanerp Tekst: Jo Janssen
2061
GULPENER PUURZAAM
”M agazine verd ient het om door meer mensen te worden gelezen”
PUURZAAM IN NIEMANDSLAND: VAN PAPIER NAAR DIGITAAL GULPEN- Puurzaam gaat digitaal. Ja, u leest het goed. Met een beetje pijn in het hart nemen we na
zoektocht raakten we geïnspireerd door ‘Food Inspiration Magazine’, uitgegeven door Shoot my Food, de communicatietak van Hans Steenbergen.
tien jaar afscheid van de papieren versie van dit magazine. Dit jaar is een overgangsjaar waarin het blad zowel op papier als digitaal wordt uitgebracht. Zodat de lezer alvast een beetje kan wennen. En niet alleen de lezer, maar ook wij, als redactie.
V
oor ons trouwe papierschrijvers is de overgang van print naar online een avontuur. Een avontuur waar we een beetje nostalgisch van worden, maar tegelijkertijd ook enthousiast. Tijdens de gesprekken over Puurzaam Online, kwam de term ‘niemandsland’ ter sprake, niet voor niets het thema van deze editie. Dit overgangsjaar tussen print en online voelt namelijk een beetje zo. Je bent niet meer honderd procent papier, maar ook nog niet volledig online. En waar ga je nu precies met de digitale versie naartoe? Om Puurzaam vier keer per jaar uit te kunnen brengen, is veel tijd, energie, creativiteit en geld nodig. In bijna een decennium Puurzaam (anno 2009) hebben we weliswaar een mooie, vaste groep Puurzaam-lezers opgebouwd. Trouwe lezers die, wanneer ze een abonnement op het blad afsluiten, als vriend van de Gulpener Brouwerij worden uitgenodigd voor de jaarlijkse Hopoogst in september, om dit samen met ons te vieren. Echter, deze groep mag nog wat groter, is onze overtuiging. Omdat Puurzaam een kwalitatief goed en inhoudelijk blad is, dat veel meer lezers verdient. Hoe praktisch en ambachtelijk een papieren magazine ook is, online magazines zijn meer en meer de toekomst, wijzen onderzoeken uit. En omdat ook wij er over tien jaar nog willen zijn om u te inspireren met rijke verhalen, zijn we ons gaan verdiepen in de online mogelijkheden. In deze
GULPENER PUURZAAM
2062
2063
Met een beetje nostalgie, maar ook vol enthousiasme De gesprekken met Steenbergen en zijn team hebben ons doen besluiten die weg in te slaan. Om meer mensen te bereiken en de Puurzaamverhalen nog breder te kunnen verspreiden. Helemaal los van papier gaan we echter niet, want van alle mooie verhalen die we ook online blijven brengen, maken we één keer per jaar een selectie die we bundelen in een kloek jaarboek. Een jaarboek dat de lezer vertrouwd in zijn handen op zijn gemak kan doorbladeren en erbij kan pakken, wanneer hij of zij behoefte heeft aan een inspirerend verhaal. We nodigen onze lezers bij deze uit om met ons mee op reis te gaan naar Puurzaam Online! Tekst: Judith Kloppenburg / Foto: Rob Oostwegel
ABONNEES Puurzaam verschijnt na deze editie nog twee keer in printvorm. Naast Puurzaam op papier, gaan we dan Puurzaam ook online uitbrengen. Vanaf december 2018 is Puurzaam alleen nog online te lezen. We nemen te zijner tijd contact op met de huidige abonnees om ze hier verder over te informeren.
GULPENER PUURZAAM
De historie van vergeten vrijstaat bij Vaa ls:
KAN, KOUS EN KAART REGEERDEN IN MORESNET MORESNET – Vaals staat bekend om het Drielandenpunt. De grenzen van Duitsland, België en Nederland smelten er samen. Tot 1920 was minivrijstaat Neu-Moresnet zelfs het vierde land. Een eigenaardig stukje niemandsland, waar kan, kous en kaart regeerden. Schrijver Philip Dröge
een belasting paradijsje. Dat laatste lokt en lonkt. In Neu-Moresnet betalen inwoners geen belastingen en gebruiken slimme handelaars de vrijstaat als tussenhaven om invoerrechten te omzeilen. Hele vrachtladingen komen in Kelmis aan en worden in het holst van de nacht door het dichtbeboste gebied de grens over naar Nederland of Pruisen gesmokkeld. Boter, kaas en jenever, die belastingvrij wordt gestookt.
dook in de historie van dit vergeten buurlandje en legde het vast in zijn boek.
P
hilip Dröge laat door zijn vertelkunst de roemrijke historie van Moresnet in boekvorm herleven. Als lezer sta je midden in zijn verhaal, midden in Moresnet. Een ministaat ontstaan na de nederlaag van Napoleon, als de kaart van Europa opnieuw wordt ingetekend. Door een geschil tussen Pruisen en Nederland blijft Moresnet dan neutraal. Een kaarsrecht afgebakend gebied, waar grenzen dwars over heuvels, riviertjes en zelfs huiskamers lopen. Het ‘Onverdeelde Gebied van Moresnet’, als een uniek stukje Europa. Omdat niemand weet wat de rechten en de plichten van de inwoners van Moresnet zijn, noemen die zich al snel de ‘neutralen’. Berlijn en Den Haag realiseren zich wat voor chaos ze hebben gecreëerd. Ze benoemen dan elk een commissaris voor het gebied, die deze functie als bijbaantje uitoefenen en beslissingen per post nemen. Totdat wordt ingestemd dat de Franse wetgeving, zoals ingevoerd onder Napoleon, de meest praktische oplossing is, die het juridische niemandsland in één klap opheft. De Franse frank blijft de officiële munteenheid en omdat het te moeilijk en te duur is om een belastingorganisatie in te richten ontstaat zo
Als Philip Dröge in 1979 samen met zijn vader op de Vaalserberg staat, begint zijn fascinatie voor Moresnet. Zijn vader vond dat hij deze Drielandenplek moest hebben gevoeld. Hij geeft dan ook zijn vader de ‘schuld’ van zijn boek over Moresnet. Als er volgens Philip Dröge ergens in Europa interessante grenzen hebben gelegen, dan is het wel rond dit vrijstaatje Moresnet.
2064
Het trekt ondernemers en hordes jonge mannen, die hun militaire dienstplicht in hun thuisland willen ontlopen. Maar ook gespuis, waardoor het imago van het Wilde Westen ontstaat. Met als gevolg een groeiend verlangen naar kan, kous en kaart; populairder gezegd alcohol, sex en gokken. Zelfgestookte graanjenever wordt in krakkemikkige bars geschonken. Een houten plank in de keuken doet dienst als bar. Vaak met een achterkamer, waar gegokt wordt, en een bovenkamer voor vertier met dames. Na de Eerste Wereldoorlog vraagt de neutrale positie van Neu-Moresnet opnieuw aandacht. Nu moet Duitsland een knieval doen. Zij moeten het grondgebied aan de grens van België afstaan. Een herindeling die definitief een einde maakt aan neutraal Neu-Moresnet. In de Tweede Wereldoorlog neigt Moresnet naar de Duitsers. In de winter van 1944/1945 wordt Moresnet bevrijd. En opnieuw steekt smokkel de kop op, vooral koffie en boter. De georganiseerde misdaad weet Moresnet weer te vinden, maar smokkel en misdaad krijgen deze keer geen vaste voet aan de grond. Met het Verdrag van Schengen verdwijnen alle grenzen. Hier en daar herinneren een vergeten grenssteen of -paal aan de bewogen historie van Neu-Moresnet.
FASCINATIE
GULPENER PUURZAAM
Vrijstaat met het imago van het Wilde Westen
Tekst: Wim Göbbels / Foto’s: Rob Oostwegel
2065
GULPENER PUURZAAM
Cyberspace a ls niemandsland: de voor- en nadelen van het d igita le bestaan
ZOEK EENS WAT VAKER DE LEEGTE IN JEZELF OP GULPEN - Je kunt tegenwoordig geen krant of tijdschrift meer openslaan of er wordt wel ergens verwezen naar de gevaren die online media voor het algemeen welzijn opleveren. Mensen raken verslaafd aan digitale communicatiemiddelen, met daarbij smartphone en internet voorop. Wellicht vaak waar, maar zoals aan alles zijn ook aan het digitale bestaan zowel voor- als nadelen verbonden. Puurzaam ging op onderzoek naar het digitale niemandsland dat cyberspace voor sommigen betekent.
H
oewel ik zo langzamerhand de pensioengerechtigde leeftijd nader, ben ik al dik 50 jaar digitaal. Eind jaren 70 werkte mijn broodheer, een lokale, ambtelijke instantie, nog met typemachine en typex, terwijl ik thuis al tekstverwerker en daisywheelprinter gebruikte. Gamen nieuw? Begin jaren 80 was ik niet achter mijn Commodore 64 weg te slaan. Als ik niet op mijn werk of in de kroeg zat, althans.
1986 een proefopstelling gemaakt, via een modem ingebeld en na een kwartier wachten verscheen een magisch woordje op het scherm: “Hello?” Communicatie! Van pure opwinding vergaten we die avond te eten. Mijn collega en ik zagen alle mogelijkheden direct. Jaren later is ongeveer alles wat we die namiddag verzonnen ook uitgekomen. Behalve tekstjes kun je dat wat digitaal is uitwisselen: audio, video, alles. Fascinerend is dat de kern nog steeds hetzelfde is, namelijk de directe connectie met de wereld. Daarin schuilt dan ook een groot gevaar: er dreigt een niemandsland wanneer je plots de verbinding verliest. Als je een mobiel vergelijkt met een piepkleine gokautomaat, wordt duidelijk hoe dit werkt. Je hersens verwachten regelmatig een blij berichtje of funny foto van iemand. Dat wordt beloond met dopamine, een stofje dat genot veroorzaakt. Probleem is echter dat je nooit weet wanneer de trigger komt, waardoor je dus constant je scherm blijft
De leegte dwong hem na te denken over leven en werk checken. Het ontbreken van die beloning veroorzaakt stress. Een jonge Belg, Flor Holvoet, deed een experiment. Hij verving een jaar lang zijn smartphone door een oude telefoon en werd al na een week met zichzelf geconfronteerd. In positieve zin. Hij vertelt over de leegte die hem dwong na te denken over leven en werk. Hij werd creatiever, omdat hij bij dreigende verveling niet meer naar broekzak met mobiel kon grijpen. Zijn tip: zoek dat niemandsland vaker op! Tekst: Jo Janssen / Foto: Rob Oostwegel
FANTASIE Mijn videotex collega van toen is nu telecomspecialist. Hij nam laatst een Nokia mee naar kantoor. Splinternieuw ding, maar retro design èn functionaliteit. Een soort ouderwetse ijskast als telefoon dus. Geen toeters, wel bellen. Je kunt er mee telefoneren en dat is het ook zo ongeveer. Hoewel hij maandelijks zo’n 20 nieuwe overhippe toestellen krijgt, was dit model bij mijn jongere collega’s favoriet. Waarom? Omdat zo’n raar ding waar je (bijna) niks mee kunt juist hun fantasie aanwakkerde!
Grootste indruk echter maakte mijn eerste digitale verbinding met een netwerk ergens in Amerika. Dat ging via Videotex, een soort interactieve teletekst en voorloper van internet. We hadden in
GULPENER PUURZAAM
2066
2067
GULPENER PUURZAAM
De omstreden toekomst van de Oostvaardersplassen:
EEN SPANNINGSVELD TUSSEN MENS, DIER EN NATUUR FLEVOLAND - Honderd jaar geleden, op 14 juni 1918, werd in het Staatsblad de Zuiderzeewet afgekondigd. Het plan van ingenieur Cornelis Lely om de Zuiderzee af te sluiten en in te polderen kon eindelijk van start gaan. Er werd al decennialang voor geijverd op diverse politieke niveaus, maar het duurde nog tot 1886 toen er met de oprichting van de Zuiderzeevereniging een juiste groep mensen bijeen werd gebracht die de geest van de tijd in de gewenste richting kon stuwen.
I
ngenieur èn politicus Lely heeft het sluitstuk van zijn Zuiderzeewerken helaas niet meer meegemaakt. Hij stierf in 1929, drie jaar voor de Afsluitdijk in 1932 een feit werd. De Zuiderzee, ooit ontstaan in de late middeleeuwen, transformeerde in het IJsselmeer. In de jaren die volgden, rees uit het water nieuw land. In 1968 werd de laatste polder, Zuidelijk Flevoland drooggelegd. Vanuit de lucht zaaide men riet in omdat dit de grond geschikt zou maken als landbouwgrond. Het voormalige niemandsland had zich tot een natuurgebied van 6000 ha ontwikkeld, dat uit 1600 ha open water, 2000 ha riet, en 2400 ha gras en bos bestaat. Aansluitend zijn er nog enkele
GULPENER PUURZAAM
2068
2069
kleine terreinen, zoals het Hollands Hout, het Oostvaardersveld, het Oostvaardersbos en het Kotterbos. Er werd besloten om een groep grote grazers op het hoger gelegen deel uit te zetten. Heckrunderen kwamen in 1982, konikpaarden in 1983 en de edelherten volgden in 1994. Deze grazers zouden de graslanden in stand houden en overwoekering voorkomen, zodat de ruiende grauwe gans en andere dieren daar baat bij zouden hebben. Een ideale ecologische kringloop voor flora en fauna. Elk dier draagt bij aan de balans in het landschap. Geheel comform de visie van bioloog-ecoloog Frans Vera (Staatsbosbeheer), zou er zo min mogelijk worden ingegrepen om de natuur alle ruimte te geven.
GULPENER PUURZAAM
O N D E R Z O E K / Het gebied wordt beheerd door Staatsbosbeheer, terwijl de verantwoordelijkheid voor het beleid sinds december 2016 bij de provincie Flevoland rust. Zowel het beheer als het beleid zijn aan allerlei voorschriften en regels gebonden, vooral als er van hogerhand richtlijnen aan een gebied worden toegekend. Sinds 2010 is de Oostvaardersplassen een Natura 2000 gebied dat met strikte Europese wet- en regelgeving van internationaal belang is voor het welzijn van 31 beschermde vogelsoorten. Naast het beheer van de Oostvaardersplassen, vormt ook wetenschappelijk onderzoek een wezenlijk deel van het takenpakket.
S P A N N I N G / De Partij voor de Dieren in Flevoland strijdt al jaren voor het naleven van de oorspronkelijke afspraak dat de grote grazers via een corridor naar de Veluwe en Duitsland kunnen migreren, zodat de dieren kunnen trekken en ook
FRANS VERA Het gebied dat later de naam Oostvaardersplassen kreeg, was na de inpoldering laaggelegen en nog te nat om riet in te zaaien, dus dat werd overgeslagen. Het meer dat daar over bleef werd een stuk niemandsland waar geen mens naar omkeek. Zodoende kreeg de natuur er vrij spel en ontstond er een moeras met vegetatie waar vele soorten vogels op afkwamen. Zoals de grauwe gans, die er massaal kwam grazen en het moeras zo toegankelijk hield. Dat inspireerde bioloog-ecoloog Frans Vera tot de ontwikkeling van een visie waarin natuurlijke processen centraal staan. Het gebied had echter nog geen officiĂŤle beschermde status als natuurgebied. Dat kwam pas toen Vera later voor Staatsbosbeheer ging werken.
GULPENER PUURZAAM
Welke belangen krijgen voorrang? Onder het beheer van de dierenpopulatie hoort ook afschot van de zwakste exemplaren en het afschieten versus bijvoederen. Dat is een discussie die elk jaar opnieuw terugkomt. Politieke partijen, dierenwelzijnsorganisaties en burgers kunnen door hun standpunten ineens tegenover elkaar komen te staan, waarbij het spanningsveld tussen dierenleed, dierenwelzijn en de natuur zijn beloop laten op scherp staat. Welke belangen krijgen voorrang? Is het de natuur, zijn het de dieren, of staat wat de mens wil centraal? D E T O E K O M S T / Als beheerder voert Staatsbosbeheer vastgesteld beleid uit. Een in februari 2017 aangenomen initiatiefvoorstel in de Provinciale Staten Flevoland kan betekenen dat er ingrijpende veranderingen op stapel staan. Eind maart 2018 wordt uitsluitsel verwacht, aan de hand van een rapport waarin een advies voor het nieuwe beleidskader voor de Oostvaardersplassen wordt gepresenteerd.
De Oostvaardersplassen, een ideale ecologische kringloop voor flora en fauna.
<
Zoals ook bij de Zuiderzeewerken van ingenieur Lely het geval was, zijn er voor- en tegenstanders van het natuurgebied Oostvaardersplassen in de huidige vorm. Biologen en ecologen zijn het oneens over de meerwaarde van de grote grazers en er wordt door sommigen betreurd dat de biodiversiteit zou zijn afgenomen. Over de natuurwaarde van het moerasgedeelte is vriend en vijand het eens. Maar de in groten getale aanwezige grazers roepen elke winter weer heftige discussies en emoties op.
beschutting kunnen zoeken als ze daar behoefte aan hebben. Ook het Wereld Natuur Fonds dringt daar op aan. Op social media wordt echter steeds vaker het grote publiek door onvolledige informatie aangezwengeld, waardoor kennis van zaken onder een stortvloed van massaal geopperde bezwaren verdwijnt.
Stichting Dierbaar Flevoland geeft natuur en dieren de hoogste prioriteit. De stichting maakt zich zorgen om de provinciale plannen om meer recreatie en toerisme in de Oostvaardersplassen toe te laten, waarbij ook de tot nu toe ontoegankelijke kerngebieden ontsloten worden. De stichting vreest onrust voor de aanwezige dieren en ziet de recreatie liever rondom het gebied dan er middenin. Ook is de stichting kritisch ten aanzien van de ontwikkeling van de Oostvaardersplassen tot het Nationaal Park Nieuw Land, omdat dit volgens hen vanuit louter economische overwegingen wordt gestuurd. D R U K / Onder grote druk van de publieke opinie, besloot de provincie Flevoland eind februari begin maart 2018 toch tot bijvoederen over te gaan, ondanks dat deskundigen aangeven en uitleggen dat dit niet in het belang van de dierenpopulatie is. Het standpunt van niet bijvoederen wordt gedeeld door verschillende organisaties, waaronder de Partij voor de Dieren, de Faunabescherming, Stichting Dierbaar Flevoland, maar ook Staatsbosbeheer. Welke belangen uiteindelijk de boventoon zullen voeren, zal eind maart duidelijker worden. Spannende tijden.
2070
2071
Met dank aan: Marco van de Burgwal (beeldredacteur Staatsbosbeheer) Joke Bijl (woordvoerder Staatsbosbeheer) Sonja Hartlief (voorzitter Stichting Dierbaar Flevoland) Lezersservice: https://www.staatsbosbeheer.nl/ http://www.dierbaarflevoland.nl/ http://foundationnaturalprocesses.nl/ Tekst: Gina Vodegel / Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Paul Klaver, Hans Breeveld.
GULPENER PUURZAAM
Rad io Kootwijk, een enorme toverba l van beton in Apeldoorn:
VAN UNHEIMISCH NIEMANDSLAND NAAR KROONJUWEEL APELDOORN - De jaarlijkse stedentrip leidt ons naar Apeldoorn. Ook die stad kent parels, zoals het CODA Museum, enkele gedurfde winkelconcepten van jonge ondernemers en wat aardige restaurants. De stad ademt verder een sfeer uit van ‘laten we vooral normaal doen, dan doen we al gek genoeg.’ Dus besluiten we online te zoeken naar een verrassend alternatief. De opbrengst is een juweeltje: Radio Kootwijk. Dit voormalig zendstation is in de jaren twintig van de vorige eeuw gebouwd voor radiotelegrafisch contact met het toenmalig Nederlands-Indië. Eelco Schurer: “Stilte en duisternis zijn de > kernwaarden in dit gebied. Geen enkele activiteit mag langer dan tot half elf ’s avonds duren.”
GULPENER PUURZAAM
2072
2073
GULPENER PUURZAAM
M
et een fietstocht door een prachtig bosgebied overbruggen we de twaalf kilometer van de lelijke binnenstadarchitectuur in Apeldoorn naar de art deco pracht en praal van Radio Kootwijk. “En dan ineens, verstopt op de mooiste plek van de Veluwe, doemt een monumentaal zendergebouw op uit het adembenemende en weidse heidelandschap. Je bent even heel stil...”, voorspelt de site van Staatsbosbeheer. Zo is het ook. De Kathedraal of de Sfinx, zoals het hoofdgebouw ook wordt aangeduid, kleurt altijd mee met het weer. Zon, sneeuw, mistroostig herfstweer: het lijkt alsof het gebouw zich steeds opnieuw aanpast aan de omstandigheden en de omgeving. Een enorme toverbal van beton. Na de lange oprijlaan nestelen we ons aan de rand van de grote koelvijver vlak voor het hoofdgebouw. Even later lezen we in de catacomben alles over de historie. De bouw begint in 1918. Maar eerst verwijderen 150 werkloze Amsterdammers alle bomen en struiken in een cirkel van 300 meter doorsnede. Dat is nodig om te veel storing op de lijn te voorkomen. In 1923 wordt Radio Kootwijk als langegolfzender in gebruik genomen. Het duurt dan nog zes jaar voordat koninginmoeder Emma de radiotelefoonverbinding met voormalig Nederlands-Indië opent voor publiek met de legendarische woorden: “Hallo Bandoeng, hoort u mij? Hier Radio Kootwijk.” In de Tweede Wereldoorlog gebruiken de Duitsers het zendstation voor de communicatie met onderzeeboten. Daarna zet het verval snel in.
ACTIVITEITEN Vanaf dit jaar is Radio Kootwijk vaker te bezoeken omdat het aantal openstellingen sterk is uitgebreid. Elke eerste zondag van de maand is er in een naburig gebouw ‘de Zalige Zondag’ met een lunch, een wandeling, een theatervoorstelling en een jeugdprogramma. De mensen van deze Theaterloods organiseren op aanvraag ook bijvoorbeeld eigen Inspiratiefestivals voor bedrijven en andere doelgroepen. In de zomer kun je voor drie data inschrijven voor een vollemaanwandeling in de omgeving van Radio Kootwijk. Ook zijn er dan de muziekdagen van het Nederlands Jeugdorkest.
GULPENER PUURZAAM
T E K O O P / In 1998 staan alle gebouwen van Radio Kootwijk opeens te koop. Beheerder KPN wil er zo snel mogelijk vanaf. Een vermogensbeheerder vraagt rentmeester Eelco Schurer te onderzoeken of het een interessante investering kan zijn. De achterstand van het onderhoud is dramatisch groot. De gebouwen staan al tientallen jaren leeg, de daken zijn ingezakt. Hij ziet overal loshangende dakgoten en ingegooide ramen en dat midden in een grote afgelegen zandverstuiving. Een akelig, unheimisch niemandsland. Zijn advies: niet doen! Eelco: “Die nieuwe eigenaar/beheerder wordt pas elf jaar later gevonden: Staatsbosbeheer. Dat is eigenlijk een logische keuze. Staatsbosbeheer beheert niet alleen 265.000 hectare natuur in ons land, maar ook nog eens 1900 gebouwen, voornamelijk rijksmonumenten zoals kastelen en forten. Veel mensen weten dat niet.”
“Hallo Bandoeng, hoort u mij?” In mei 2016 meldt Eelco zich opnieuw op Radio Kootwijk, dat dan een toplocatie in wording is. Staatsbosbeheer is nu de opdrachtgever. Zij vragen Schurer de nieuwe locatiemanager en rentmeester van het volledig gerenoveerde zendstation te worden. “Het aparte van Radio Kootwijk is dat de 20 gebouwen op het terrein industrieel erfgoed zijn. Daarmee verplicht je je als eigenaar dat ze ook voor de komende generaties bewaard blijven. Het onderhoud kost heel veel geld dat niet alleen door de overheid kan worden opgehoest. Mijn team en ik moeten dus op een creatieve manier voor andere geldstromen zorgen, waarbij de kwetsbare ligging midden in de natuur altijd een beperkende factor blijft. Radio Kootwijk ligt in een zwaar beschermd natuurgebied. De goedkeuring voor het huidig bestemmingsplan heeft dan ook tien jaar geduurd.” N A T U U R / “Het hoofdgebouw is nu officieel een evenementenlocatie. De belangrijkste opdracht is om zoveel mogelijk mensen kennis te laten
2074
nemen van de geschiedenis en de schoonheid van dit monument en het natuurgebied. Het zendstation wordt ook steeds meer door de zakelijke markt gebruikt voor bijvoorbeeld congressen, exposities of productpresentaties. In 2004 is hier de Amerikaanse thriller Mindhunter opgenomen. Daarvoor was een betere akoestiek nodig. Tegen het plafond is toen papiermaché aangebracht. Dat zit er nog steeds en maakt de ruimte nu geschikt voor allerlei muziekuitvoeringen. Maar de overlast voor de bewoners van het naburig dorpje en de natuur moet zoveel mogelijk beperkt blijven. Stilte en duisternis zijn de kernwaarden in dit gebied. Geen enkele activiteit mag langer dan half elf ’s avonds duren. In de winter, als de natuur in rust is, zijn er ’s avonds geen buitenactiviteiten. Dat zorgt vanzelf al voor een schifting. Hier komen geen grote festivals met harde muziek of een luidruchtig studentenfeest tot diep in de nacht.” “Dit jaar is een overgangsjaar. Er zijn meer openstellingen. Ook het aantal excursies op maat is uitgebreid. Daarvoor is steeds meer interesse. Een groep architecten krijgt hier een andere rondleiding dan bijvoorbeeld een schoolklas. Nu het bestemmingsplan is vastgesteld, werken we voor 2019 aan een nieuwe programmering voor een groter publiek, passend bij het unieke karakter van Radio Kootwijk.”
2075
Samen met Eelco bezoeken we tot slot het hart van Radio Kootwijk: een imponerende zaal in het hoofdgebouw, ooit de grote machinehal voor alle zendapparatuur. “Rondom is die ruimte voorzien van metershoge ramen van waaruit je een prachtig uitzicht hebt. Het immense mozaïek en het lijnenspel op de vloer vragen alle aandacht. Het verhaal gaat dat de architect van het gebouw, Julius Luthmann, op één plek heel vernuftig twee tegels heeft omgedraaid zodat daar het mozaïek niet doorloopt. Want alleen God maakt iets helemaal volmaakt en de nederige mens mag dat niet nastreven. Voor elke nieuwe bezoeker is het een hele klus om dit speels element te ontdekken.” We gaan naar het uitkijkplateau. “Als het helder is, kun je kijken van Arnhem tot Zeewolde of naar Apeldoorn en Amersfoort. Zo’n 40 kilometer over de boomtoppen, die elk seizoen anders gekleurd zijn. Tot aan die steden zie je helemaal niets van menselijke ingrepen. Daardoor overzie je in één keer een fenomenaal natuurgebied.” En opnieuw worden we stil, heel stil. Lezersservice: Op You Tube zijn heel wat filmpjes te vinden over de geschiedenis van Radio Kootwijk. Meer info is ook te vinden op www.hierradiokootwijk.nl Tekst: Tjeu Seeverens / Foto’s: Rob Oostwegel
GULPENER PUURZAAM
Bas Jacob krijgt a lle ruimte in de M icrobrouwerij van het BrouwLokaa l:
“EXPERIMENTEREN IN NIEMANDSLAND” GULPEN – Zijn brouwdomein voelt als een stukje niemandsland. Een plek waar brouwer Bas Jacob alle ruimte krijgt om te experimenteren met bier. Zonder opgelegde commerciële drang, maar vanuit passie en vrijheid. Zo presteert hij op zijn best en waakt hij nauwlettend over de rijping van de barrel aged bieren uit Gulpen.
GULPENER PUURZAAM
2076
2077
GULPENER PUURZAAM
“Ik zie het als een proeftuin”
Z
ijn voorliefde voor bier brouwen begon bij hem thuis. Met ambachtelijke bierexperimenten rond het fornuis in wat keteltjes en emmertjes. De passie voor bier groeide door tijdens zijn studie. Bas, geboren en getogen Maastrichtenaar, studeerde Food & Innovation aan de HAS Hogeschool in ’s Hertogenbosch. Om daarna aan de slag te gaan bij brouwerij Maximus in Utrecht. “Een craft brouwerij, waar ik van de Engelse en Amerikaanse brouwstijl mocht proeven. Nadat ik veel kennis en ervaring had opgedaan bij verschillende craft brouwerijen, ging ik op studiereis naar Nieuw-Zeeland. Een fantastische ervaring in een land met een totaal andere biercultuur. Nieuw-Zeeland is een land waar alles kan op het gebied van craft bier, mede dankzij alle ervaringen en kennis van brouwers van buitenaf. Iedereen draagt zo een steentje bij aan de brouwcultuur. Voor elke brouwer een extreme uitdaging, die mij aanspreekt en niet meer loslaat. Gulpener gunt me de vrijheid als specialist operator en hoofdbrouwer van de Microbrouwerij in het BrouwLokaal.”
GULPENER PUURZAAM
Met de Microbrouwerij in Gulpen wil hij een brug slaan tussen het BrouwLokaal, het kenniscentrum voor bier en het huis van De Vrije Brouwer, en de familiebrouwerij. “Ik zie het als een proeftuin, waar ik in mag experimenteren en gasten mag enthousiasmeren voor bier en het brouwproces. Kennis delen, daar gaat het om in onze bierwereld. Bezoekers krijgen hier de kans om aan de slag te gaan met toffe ideeën en lokale grondstoffen om zo hun eigen bier te brouwen. Door andere invalshoeken en persoonlijkheden is elk gebrouwen bier in de Microbrouwerij van het BrouwLokaal uniek. Dit levert vaak de meest fantastische en tegelijkertijd bizarre combinaties op.” B A R R E L A G E D / Met brouwmeester Steven van den Berg experimenteert Bas nu met barrel aged bieren. Samen met Wijngaard Sint Martinus uit Vijlen, bracht Gulpener eind 2017 Gulle Tinus uit. Deze barrel aged werd gelagerd in houten wijnvaten van Sint Martinus. Wijnmakers en brouwers hebben samen het proces van bier en wijn maken aan elkaar gekoppeld. Gulpener Wintervrund is na vriesdestillatie gelagerd in de wijnvaten waar Sint Martinus zijn Cabernet Cantor en Cabernet Cortis in gelagerd heeft. Door de combinatie van bier, wijn en houtlagering is een
2078
Bas Jacob: Gulpener gunt me de vrijheid als hoofdbrouwer van de Microbrouwerij in het BrouwLokaal.”
<
M I C R O B R O U W E R I J / Met hart en ziel deelt hij zijn kennis en visie over bier. “Nederland telt op dit moment meer brouwerijen dan bierland België”, weet hij trots. “Vooral de opkomst van craft en microbrouwerijen zorgen voor deze kentering. Een trend die vanuit Amerika is komen overwaaien en wortel schiet in ons land. Met als gevolg dat de consumptie van speciaalbieren in verhouding tot pils enorm groeiende is.”
sublieme en complexe bier-wijn blend ontstaan waar zowel bierbrouwer als wijnmaker enorm door verrast zijn. Dat experiment smaakte naar meer. Zo liggen er nu in de gewelfde kelders onder het BrouwLokaal al een tijdje twintig met bier gevulde whiskyvaten te lageren. “Het zijn vaten waarin verschillende jaargangen whisky werden gelagerd. Vaten uit 1995, die tot 2007 dienst hebben gedaan, maar ook van kortere gebruiksduur en recentere datum. Het hoge alcoholgehalte van whisky heeft dankbare sporen achtergelaten in de vaten. Net als de karamelachtige, bloemige whiskysmaak. Of gerookt door de whisky die geturfd werd, de whiskystoker noemt dat ‘peated’. Bij deze whisky is namelijk de mout gerookt, waardoor een rokerige, naar salmiak neigende smaak in de vaten achter blijft.” “Inmiddels hebben we met een select team deskundigen geproefd en geblend. Tijdens de lange lagering in de houten vaten stijgt het alcoholgehalte naar zo’n 12%. Een natuurlijk proces dat je niet aan het lot mag overlaten. Wekelijks proeven we hoe het bier zich ontwikkeld. Het is namelijk de kunst om het bier op zijn beste drinkmoment af te vullen. Tegen die tijd onthullen we ook de naam van deze nieuwe barrel aged bieren.”
2079
V R I J H E I D / “Wat we hier doen is echt ambachtelijk brouwen”, vindt hij. “Ik mag hier in alle vrijheid brouwen. Als basis om tot mooie bieren te komen. Ik ben ervan overtuigd dat we later dit jaar een aantal barrel aged bieren kunnen laten proeven, die zich onderscheiden door smaak en stroperig karakter. Bij voorkeur om van te genieten bij open haardvuur op een drinktemperatuur tussen 12 en 14 graden Celsius. Zou ik een bier moeten brouwen vanuit puur commercieel oogpunt, dan zal het heel anders smaken. Juist daarom heb ik bewust voor Gulpener gekozen. Deze Microbrouwerij is een stukje niemandsland.”
Tekst: Wim Göbbels / Foto’s: Rob Oostwegel
PILS Het brouwen van traditionele bieren zoals pilsener is complexer dan ambachtelijke microbrouwsels, meent Bas Jacob. “Pils brouw je vooral naar de smaak die de consument verwacht. Dit kan een smaakafvlakking in de hand werken. Met Château Neubourg, dat al drie jaar op rij bekroond is tot beste pilsner van Nederland, onderscheidt Gulpener zich. Het brouwen van een nieuwe pilssoort is heel moeilijk. Dat geldt trouwens voor alle traditionele biersoorten. Laat mij maar experimenteren met nieuwe smaken en gewaagde combinaties.”
GULPENER PUURZAAM
COLUMN
GULPENER VERENIGT BEWUSTE GENIETERS HUISJE IN MIJN TUIN
Bewuste genieters verenigen zich. Een bewuste genieter zoekt continu naar de puurzame dingen des levens. Hij bekent kleur, hecht waarde aan pure echtheid. Puurzaam maakt deze visie deelbaar en wil
De eerste keer dat ik geconfronteerd werd met het begrip ‘niemandsland’ was toen mijn ouders samen met de buren een huisje timmerden voor mij en de kinderen die bij ons in het blok woonden. Dit huisje bouwden ze op een klein stuk grond te midden van alle tuinen, waarvan het onduidelijk was van wie dit nou precies was.
G
ezamenlijk werd er een houten, vrolijk gekleurd huis getimmerd en werd het stukje niemandsland ‘symbolisch’ onder toezicht van de kinderen uit de buurt gesteld. Er waren geen regels en iedereen was er welkom. Tot er op een dag een ondernemer een winkel opende in het blok. Hij vond dat de kinderen in de buurt, wij dus, te veel herrie maakten. Hij maakte er werk van en wist aan te tonen dat het niet onwaarschijnlijk was dat het huisje op zijn grond stond. Ons zelf getimmerde huis moest wijken. De grond werd omheind, niemand keek er meer naar om en langzaam groeide het dicht. Er werd niet meer gespeeld en het blok werd stil.
Voor mij staat het einde van ons vrolijke huisje symbool voor hoe mensen met eigendom omgaan. Vaak is het belangrijker om dingen toe te eigenen dan ze te laten floreren. We leven in een wereld waar de logica is dat alles aan mensen toegekend moet worden. Wat niet van iemand is begrijpen we niet. Land, grondstoffen, gebouwen, dingen. Alles krijgt een eigenaar. Best vreemd, op een planeet waar het individu iets tijdelijks is en omstandigheden als erosie de samenleving steeds opnieuw aanpassen aan nieuwe tijden. Bezit is dus een vergankelijk begrip. Het leven wordt leuker als we ons niet te druk maken over wat van wie is. We kunnen ons beter samen inzetten voor de dingen die van niemand zijn. De dingen die we delen en die het leven kleur geven, ongeacht het naamkaartje dat eraan hangt.
tevens bewuste genieters en bier verenigen. Sluit u aan bij de verenigde bewuste genieters en ontvang viermaal per jaar ons magazine Puurzaam. G E E S T V E R W A N T / Maar u ontvangt meer dan enkel dit magazine voor bewuste genieters. U wordt onze geestverwant en ‘aandeelhouder’ van ons brouwproces. U gaat daarmee in de toekomst elk glas Gulpener bier nog meer als een stukje van u zelf beleven. H O P O O G S T / Ieder jaar wordt in de tweede week van september de hop op feestelijke wijze geoogst. U als mede-eigenaar wordt daarvoor uitgenodigd. Inmiddels is deze oogst tot ver buiten Limburg een uniek feest geworden, bestemd voor vrienden, ambassadeurs en mede-eigenaren van de hopplanten. A A N M E L D E N / Om u als bewuste genieter aan te sluiten bij Puurzaam dient u de antwoordbon in dit magazine ingevuld te retourneren of u via onze website aan te melden. De kosten bedragen € 19,99 per jaar. Wanneer u kunt aantonen student te zijn, krijgt u van ons € 9,99 retour. Voor groepskortingen kunt u contact met ons opnemen via puurzaam@gulpener.nl.
Samuel Levie Foodtrendwatcher 2012 en Social Entrepreneur 2010 Eigenaar Brandt & Levie Medeoprichter Food Cabinet Oprichter Youth Food Movement
Ja, ik ben een bewuste genieter
GULPENER PUURZAAM
2080
Ja, ik geef PUURZAAM cadeau
2081
GULPENER PUURZAAM
COLOFON Puurzaam | Nummer 37 | april 2017 Uitgever B.V. Gulpener Bierbrouwerij Rijksweg 16 6271 AE Gulpen puurzaam@gulpener.nl
VOORDELEN LIDMAATSCHAP
Hoofdredactie Maartje Rutten
4 x per jaar magazine Puurzaam
Redactie Judith Kloppenburg, Gina Vodegel, Wim Göbbels, Jo Janssen, Tjeu Seeverens
Mede-eigenaar Hoptuin Uitnodiging Hopoogst
Column Samuel Levie Cartoon Paul Kusters
Eindredactie en vormgeving Pepe Editorial Design Drukkerij Schrijen-Lippertz Voerendaal FSC-gecertificeerd
Handtekening
Datum
Ja, ik ben student en ontvang €9,99 retour
Ik maak het bedrag zelf over en ontvang hierover een email
af te schrijven van IBAN:
Cover Schilderij van Martijn Lucas van Erp
Ja, ik machtig Gulpener het abonnementsgeld a € 19,99
GULPENER BIERBROUWERIJ
Fotografie Rob Oostwegel, Camping Buitenland, Paul Klaver, Hans Breeveld, Yoshi Livo
Antwoordnummer 8100 6270 ZX Gulpen Woonplaats
Postcode
Postzegel niet nodig
Adres
2082
Naam
GULPENER PUURZAAM
Ja, ik word lid van Puurzaam en betaal slechts €19,99 per jaar via automatische incasso en krijg als welkomstgeschenk een hopplant cadeau.
Handtekening
Datum
Ik maak het bedrag zelf over en ontvang hierover een email
af te schrijven van IBAN:
Woonplaats
Postcode
Adres
Naam
Ja, ik machtig Gulpener het abonnementsgeld a €19,99
GULPENER BIERBROUWERIJ
Antwoordnummer 8100 6270 ZX Gulpen
www.gulpener.nl
(uw naam) PUURZAAM aan: Stuur namens
Ja, ik ken een bewuste genieter en geef PUURZAAM cadeau. Ik betaal slechts €19,99 per jaar via automatische incasso en de ontvanger krijgt een hopplant cadeau.
Postzegel niet nodig
www.gulpener.nl
Abonnementen Puurzaam verschijnt vier keer per jaar. Horecarelaties, ambassadeurs en leden ontvangen het magazine automatisch. Een jaarabonnement op PUURZAAM kost €19,95 en kan op ieder gewenst tijdstip ingaan. Losse nummers kosten €5,95 en zijn, zolang de voorraad strekt, aan te vragen via puurzaam@gulpener.nl. Beëindiging van het abonnement kan schriftelijk, uiterlijk vier weken voor het verstrijken van de abonnementstermijn. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. Alle teksten uit deze uitgave mogen, mits o.v.v. bron, zonder enig voorbehoud worden overgenomen. Ook zonder schriftelijke toestemming.
2083
GULPENER PUURZAAM
“Ik dacht: als ik in het niemandsland van intimiteit ga spelen, dan zal ik leren om een artiest te worden.” Jeff Buckley (Amerikaans singer-songwriter en gitarist, 1966-1997)
LOSSE VERKOOP € 5,95