SEKUENTZIAZIOA
Irakurmena eta hitzak
• Testu-tipologia aberatsa lantzea. Mota guztietako testuak irakurtzea eta entzutea: narrazio-, deskribapen-, olerki-, azalpen-, antzerki-testuak.
• Irakurgaien ulermena lantzeko eta ikasleen errealitatearekin lotzeko ariketak, baita hausnarketa bultzatzeko jarduerak ere.
• Irakurgaiarekin eta unitateko gaiarekin lotutako hitzak lantzeko eta sakontzeko ariketak.
Komunikazioa
• Komunikazioaren elementuak. Hitzezko eta hitzik gabeko komunikazioa.
• Ahozko eta idatzizko komunikazioa. Zeinu-hizkuntza. Alfabetoak.
• Testua: propietateak, motak.
• Solasaldiak nola idatzi. Estilo zuzena eta zehar-estiloa.
• Deskribapen-testua.
• Azalpen-testua.
• Iritzia ematea. Argudio-testua.
• Jarraibide-testua.
• Eguneroko testuak: oharra, jakinarazpena, kartela, gutuna, mezu elektronikoa.
Komunikazio-lantegia
• Unitatearen gaiarekin eta irakurgaiarekin lotutako komunikazio-egoerak, ikasleen errealitatearekin lotura dutenak.
• Komunikazio-egoerak: ahozko aurkezpenak, gai bati buruzko azalpenak ematea, liburutegia erabiltzea, ipuin-kontalarien saioa egitea, artelanak deskribatzea, World Café saio batean parte hartzea, jarraibideak azaltzea, eguneroko testuak sortzea.
Hizkuntza eta gizartea
• Munduko hizkuntza-aniztasuna. Europako hizkuntza-familiak.
• Hizkuntza-aldakortasuna: aldakortasun motak.
• Hizkuntza-aurreiritziak. Hizkuntza-jarrerak.
Gramatika
• Hizkuntzaren elementuak. Perpausa.
• Izen-sintagma: izena, izenordaina, determinatzaileak.
• Aditz-sintagma: aditza, adberbioa.
• Deklinabidea: kasu gramatikalak, leku-denborazko kasuak, gainerako kasuak.
• Aditza: indikatiboa.
• Aditza: baldintza.
• Aditza: ahalera.
• Perpaus motak: hiztunaren asmoaren arabera, aditz-kopuruaren arabera. Perpaus elkartuak: ezaugarri orokorrak.
Lexikoa
• Hiztegia. Hiztegi motak.
• Hitzen esanahia: monosemia eta polisemia.
• Sinonimia eta antonimia.
• Hitzak sortzeko bideak.
• Hitz-eratorpena: atzizkiak. Izeneta izenondo-sortzaile diren atzizkiak.
• Hitz-elkarketa.
• Esapideak eta atsotitzak.
Ortografia
• Letra larriaren eta xehearen erabilera.
• Puntuazio-markak: puntua, bi puntuak, etenpuntuak, koma, puntu eta koma.
• Letra berezien idazkera: txistukariak, h letra.
• -a itsatsia.
• Marratxoaren erabilera hitz elkartuetan.
• Datak eta orduak nola idatzi.
Literatura
• Literaturaren jatorria eta literatura generoak.
• Genero narratiboa: ezaugarriak eta azpigeneroak.
• Genero lirikoa.
• Literatura-baliabideak.
• Antzerkia: ezaugarriak eta azpigeneroak.
• Ahozko euskal literatura: dekorazio-olerkiak, kopla zaharrak, baladak.
• Bertsolaritza. Bertso motak: zortzikoa eta hamarrekoa.
Literatura-dosierra
• Idazle handiak ezagutzea: Safo Lesbosekoa, Juan Ramón Jiménez, Mary Shelley, Esopo, William Shakespeare.
• Literatura-testu bereziak lantzea: prosa poetikoa, haikua eta limericka, literatura-baliabideak musikan, kopla zaharren antologia, bertsopaperak.
Irakurmena eta hitzak
• Testu-tipologia aberatsa lantzea. Mota guztietako testuak irakurtzea eta entzutea: narrazio-, deskribapen-, olerki-, azalpen-, kazetaritza-, antzerki-testuak.
• Irakurgaien ulermena lantzeko eta ikasleen errealitatearekin lotzeko ariketak, baita hausnarketa bultzatzeko jarduerak ere.
• Irakurgaiarekin eta unitateko gaiarekin lotutako hitzak lantzeko eta sakontzeko ariketak.
Komunikazioa
• Lengoaia, hizkuntza, hizkuntzaren funtzioak.
• Testua: ezaugarriak.
• Narrazio-testua.
• Deskribapen-testua.
• Azalpen-testua.
• Publizitatea.
• Kazetaritza-testuak. Albistea.
• Komikia.
• Eguneroko testuak: idazki ofizialak.
Komunikazio-lantegia
• Unitatearen gaiarekin eta irakurgaiarekin lotutako komunikazio-egoerak, ikasleen errealitatearekin lotura dutenak.
• Komunikazio-egoerak: oratoriatxapelketan aritzea, mikroipuinlehiaketan parte hartzea, literatura-lurraldeari buruzko esku-orria egitea, eskolako egunkaria diseinatzea, komikiazokan parte hartzea, kulturprogramazioa sortzea.
Hizkuntza eta gizartea
• Hizkuntza-ukipena: elebitasuna, eleaniztasuna. Diglosia.
• Hizkuntza-aldakortasuna: erregistroak.
• Hizkuntza gutxituak sustatzea.
Gramatika
• Perpausa. Perpauseko elementuen ordena. Galdegaia.
• IS eta AS: osaera, erabilera, funtzioak.
• Aditz okatugabeak: aditzoina, aditz-partizipioa, aditz-izena.
• Aditza: indikatiboaren berrikuspena.
• Deklinabidea: mugagabea, Zerik, Nortzat kasuak.
• Deklinabidea: zenbakien, izenordainen eta erakusleen deklinabidea.
• Aditza: baldintza, ahalera, subjuntiboa.
• Aditz trinkoak: motak, baldintza, agintera.
Lexikoa
• Esanahia: adierazlea eta adierazia. Berezko esanahia eta irudizkoa.
• Hiponimia, hiperonimia.
• Siglak, akronimoak, laburdurak.
• Maileguak.
• Hitz-eratorpena: aurrizkiak.
• Lexiko-zehaztasuna.
• Erdarakadak, kalkoak.
• Onomatopeiak eta interjekzioak.
Ortografia
• Puntuazio-markak: marratxoa, marra luzea, parentesiak, kortxeteak, galdera- eta harriduramarkak, kakotxak.
• Maileguak nola idatzi.
• Hitz elkartuak nola idatzi.
• Zenbakiak nola idatzi.
• -a itsatsia
• Elementu bereziak nola idatzi: -garren, -(e)z gero, aurre-, atze-…
Literatura
• Hizkuntza, literatura, gizartea. Nola aztertu literatura-testu bat?
• Genero narratiboa: azpigeneroak. Eleberri motak.
• Ahozko euskal literatura: baladak.
• Genero lirikoa: literaturabaliabideak.
• Ahozko euskal literatura: kopla zaharrak eta bertsolaritza (XX.XXI. mendeak)
• Genero dramatikoa: antzerkitestua eta antzezpena.
• Ahozko euskal literatura: herriantzerkia (maskarada, pastorala).
• Literatura eta beste arte batzuk.
• Saiakera.
Literatura-dosierra
• Literatura-edukietan sakontzea: testu-iruzkinak egiten ikastea, munduko mitoak irakurtzea, munduko antzoki ospetsuak ezagutzea, maskaradetako pertsonaiak identifikatzea, saiakera-testuak irakurtzea…
Irakurmena eta hitzak
• Testu-tipologia aberatsa lantzea. Mota guztietako testuak irakurtzea eta entzutea: narrazio-, deskribapen-, kazetaritza-, azalpen-, antzerki-testuak.
• Irakurgaien ulermena lantzeko eta ikasleen errealitatearekin lotzeko ariketak, baita hausnarketa bultzatzeko jarduerak ere.
• Irakurgaiarekin eta unitateko gaiarekin lotutako hitzak lantzeko eta sakontzeko ariketak.
Komunikazioa
• Testua: kohesio-baliabideak.
• Narrazio-testuak: ezaugarriak.
• Oroitzapenak eta bizipenak kontatzea: biografia, autobiografia, memoriak.
• Kazetaritza-testuak: kazetaritzageneroak, albistea, erreportajea.
• Ikus-entzunezko komunikabideak. Internet. Fake news.
• Azalpen-testua.
• Publizitatea. Iragarkietako hizkera. Iragarkia.
• Testu formalak: erreklamazioa, eskabidea.
• Komunikazioa interneten.
Komunikazio-lantegia
• Unitatearen gaiarekin eta irakurgaiarekin lotutako komunikazio-egoerak, ikasleen errealitatearekin lotura dutenak.
• Komunikazio-egoerak: bidaiakontakizuna idaztea, istorio ilustratuak sortzea, autobiografia grafiko txikia sortzea, irratsaio batean parte hartzea, telebistaelkarrizketa sortzea, youtuber izatea, publizitate-agentzia sortzea, herritarren foroan parte hartzea, bloga idaztea.
Hizkuntza eta gizartea
• Hizkuntza-aniztasuna. Munduko hizkuntza-familiak. Hizkuntza nagusiak eta hizkuntza gutxituak.
• Hizkuntza-aldakortasun diatopikoa. Dialektologia. Euskalkiak eta euskara batua.
• Hizkuntza-ideologia eta hizkuntza-jarrerak.
Gramatika
• Perpauseko hitzen ordena.
• Perpaus bakuna eta perpaus elkartua.
• Juntadura: motak.
• Adberbioak.
• Menderakuntza: perpaus osagarriak, perpaus erlatiboak, denborazko perpausak, moduzko perpausak, kausazko eta ondoriozko perpausak, kontzesioeta baldintza-perpausak.
• Aditza: ahalera, agintera.
• Deklinabidea: mugagabearen erabilera.
• Erregimen berezia duten aditzak.
Lexikoa
• Hitzen esanahia: denotazioa eta konnotazioa.
• Hitzen arteko harreman lexikoak: sinonimia, antonimia, polisemia, homonimia.
• Hitz-eratorpena: euskal aurrizkiak, mailegatutako aurrizkiak, atzizkiak (izen- eta izenondo-sortzaileak).
• Maileguak.
• Hitz-elkarketa.
• Tabu-hitzak eta eufemismoak.
Ortografia
• Puntuazio-markak: puntua, bi puntuak, etenpuntuak, koma, puntu eta koma, marratxoa, marra luzea.
• Letra berezien idazkera: txistukariak, bustidurak, g eta j.
• Ehunekoak nola idatzi.
• Marratxoaren erabilera hitz elkartuetan.
• Ortografia eta teknologia berriak.
Literatura
• Zer den literatura. Hizkera literarioa. Literatura-generoak.
• Ohiturazko eleberrigintza. Txomin Agirre.
• Euskal Pizkundea eta gerra aurreko poesia. Lauaxeta, Lizardi, Orixe.
• Gerraosteko literatura. Jon Mirande. Gabriel Aresti eta poesia soziala.
• Euskal eleberrigintza modernoaren sorrera. Txillardegi, Ramón Saizarbitoria, Arantxa Urretabizkaia.
• Diktadura osteko literatura. Pott banda. Joseba Sarrionandia, Bernardo Atxaga.
• Gaur egungo euskal literatura. Emakumeak euskal literaturan.
• Euskal antzerkigintza: XX.-XXI mendeak.
• Bertsolaritza: XVIII.-XIX. mendeak.
Testu iruzkinak
• Hainbat generotako literaturatestuak irakurtzeko eta iruzkintzeko aukera: Kresala, Txomin Agirre; Arrats beran, Lauaxeta; Harri eta herri, Gabriel Aresti; Leturiaren egunkari ezkutua, Txillardegi; Obabakoak, Bernardo Atxaga; Nola gorde errautsa kolkoan, Miren Agur Meabe; Euskarazetamol, Patxo Telleria…
Irakurmena eta hitzak
• Testu-tipologia aberatsa lantzea. Mota guztietako testuak irakurtzea eta entzutea: narrazio-, deskribapen-, olerki-, argudio-, azalpen-, antzerki-testuak.
• Irakurgaien ulermena lantzeko eta ikasleen errealitatearekin lotzeko ariketak, baita hausnarketa bultzatzeko jarduerak ere.
• Irakurgaiarekin eta unitateko gaiarekin lotutako hitzak lantzeko eta sakontzeko ariketak.
Komunikazioa
• Komunikazioa, lengoaia, hizkuntza, hizkera.
• Hizkuntza-erregistroak eta -aldaerak. Gizalegea.
• Narrazio- eta deskribapentestuak.
• Azalpenak eta argudioak ematea.
• Argudio motak.
• Kazetaritza-testuak: iritzigeneroak.
• Solasaldiak.
• Testu formalak: instantzia, ziurtagiria, akta.
• estu akademikoak eta profesionalak.
Komunikazio-lantegia
• Unitatearen gaiarekin eta irakurgaiarekin lotutako komunikazio-egoerak, errealitatearekin lotura dutenak.
• Komunikazio-egoerak: audiogida bat sortzea, ikerketa txiki bat egitea, botanika-albuma sortzea, booktrailerra egitea, mahai-inguru bat antolatzea, bakarrizketa-txapelketa bat antzeztea, elkartasun-kanpaina bat antolatzea, lan-elkarrizketa bat egitea.
Hizkuntza eta gizartea
• Euskararen historia soziala: jatorriari buruzko teoriak. Euskara Antzinaroan.
• Euskararen historia soziala: Erdi Arotik XX. mendera.
• Euskararen historia soziala: euskararen oraina eta geroa.
Gramatika
• Zer da gramatika? Gramatikaren aztergaiak.
• Perpausaren atalak: IS eta AS. Sintagma bakoitzaren elementuak.
• Deklinabidearen berrikuspena.
• Sintaxia: perpaus elkartuen berrikuspena. Juntadura eta menderakuntza.
• Aditzaren berrikuspena: ezaugarriak.
• Aditz laguntzaileak.
• Aditza: hikaren erabilera. Aditz alokutiboak.
Lexikoa
• Hiztegietako informazioa.
• Teknizismoak eta argota.
• Aditz polisemikoak: eman, jo, hartu, etorri.
• Maileguak, latindar esapideak, kultismoak.
• Neologismoak eta garbizaletasuna.
• Siglak, laburdurak, akronimoak eta sinboloak.
• Aldaketa semantikoa.
• Kalkoak eta kalko okerrak.
• Hizkera sexista.
Ortografia
• Puntuazio-markak: marratxoa, marra luzea, parentesiak, kortxeteak, galde- eta harriduramarkak.
• Maileguak nola idatzi.
• Letra berezien idazkera.
• Siglak, laburdurak, neurriunitateak nola idatzi.
• Bibliografia nola idatzi.
Literatura
• Lehen euskal testigantza idatziak. Errenazimentua (I): Bernat Etxepare.
• Errenazimentua (II): Joanes Leizarraga eta Juan Pérez de Lazarraga.
• Barrokoa (I): Sarako Eskola. Axular.
• Barrokoa (II): Tartas. Oihenart.
• Ilustrazioa (I): Larramendi, Kardaberaz, Mendiburu.
• Ilustrazioak (II): antzerki neoklasikoa. Prosa didaktikoa: Juan Antonio Mogel.
• Erromantizismoa (I): Elizanburu, Etxahun Barkoxe.
• Erromantizismoa (II): Bilintx, Iparragirre, Eusebio Maria Azkue.
• Ahozko euskal literaturaren antologia.
Testu-iruzkina
• Hainbat generotako literaturatestuak irakurtzeko eta iruzkintzeko aukera: Linguae Vasconum Primitiae, Bernat Etxepare; Gero, Axular; Oihenarten gaztaroa neurtitzetan, Arnaud Oihenart; Euskararen berri onak, Agustin Kardaberaz; Peru Abarka, Juan Antonio Mogel…