kurs wiodący 2021/2022
Tu zaszła zmiana w scenach... Polska scenografia teatralna XX wieku
Otwarty Uniwersytet Poszukiwań kurs wiodący 2021/2022
Tu zaszła zmiana w scenach...
Polska scenografia teatralna XX wieku opieka programowa
Dariusz Kosiński, Dorota Buchwald, Robert Rumas współpraca
Monika Blige ko n ta k t
oup@grotowski-institute.pl pa r t n e r z y
WIRTUALNE MUZEUM INSCENIZACJI
Instytut im. Jerzego Grotowskiego przestrzenie
Sala Teatru Laboratorium » Przejście Żelaźnicze Czytelnia im. Ludwika Flaszena » Przejście Żelaźnicze Studio Na Grobli » ul. Na Grobli 30–32 Piekarnia » ul. Księcia Witolda 62–70 Brzezinka leśna baza Instytutu Grotowskiego » koło Oleśnicy Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Rynek-Ratusz 27, 50-101 Wrocław tel. +48 71 34 45 320, sekretariat@grotowski-institute.pl
grotowski-institute.pl grotowski.net Na okładce: szkic Jerzego Gurawskiego do Tragicznych dziejów doktora Fausta w Teatrze Laboratorium 13 Rzędów
Idea Kurs wiodący Otwartego Uniwersytetu Poszukiwań (OUP) w sezonie 2021/2022 poświęcony jest scenografii – jednej z najdynamiczniej i najciekawiej rozwijających się w Polsce sztuk teatralnych, w ewolucji której odbijają się także zmiany zachodzące w rozumieniu miejsca człowieka w świecie, w kulturze, życiu społecznym. W cyklu wykładów i warsztatów zaprezentowane zostaną i przeanalizowane wybrane dokonania polskich artystów teatru, którzy pracując w dziedzinie scenografii, poszerzali jej rozumienie i sposoby praktykowania, odchodząc od „dekoracji” ku sztuce kształtowania przestrzeni i jej dramaturgii. Poprzez namysł nad tymi dokonaniami będziemy dążyć do refleksji nad scenografią jako pojęciem i praktyką, do przemyślenia zmian, jakie zaszły w sposobach kształtowania przestrzeni (nie tylko teatralnej), a przez to też do odsłonięcia ewolucji w postrzeganiu miejsca człowieka w otaczających go mikro- i makroświecie. Punktem wyjścia dla cyklu jest realizowany w latach 2017–2020 projekt badawczy „Zmiana ustawienia. Polska scenografia teatralna i społeczna XX i XXI wieku”, którego zwieńczenie stanowi trzytomowa publikacja pod tym samym tytułem, opublikowana w roku 2020 pod redakcją Doroty Buchwald i Dariusza Kosińskiego. Jej trzeci tom wypełnia w większości reinscenizacja wystawy Zmiana ustawienia, która odbyła się na przełomie 2019–2020 roku w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki, a której kuratorem był Robert Rumas. To właśnie trio badawczo-artystyczne będzie sprawowało opiekę programową nad całością kursu. Przebieg Na comiesięczne zjazdy składać się będą: piątkowe wykłady otwarte oraz sobotnie warsztaty przeznaczone dla grupy roboczej. Kurs zakończy konferencja przygotowana przez uczestników grupy roboczej. Wybrane wystąpienia opublikowane zostaną w wydawanym przez Instytut internetowym czasopiśmie „Performer”. Warsztaty dla grupy roboczej Podobnie jak w latach ubiegłych chcemy utworzyć grupę roboczą złożoną z osób, które zadeklarują udział w całym projekcie – zarówno w wykładach, jak i warsztatach. Do udziału w grupie zapraszamy przede wszystkim studentów i doktorantów, którzy w porozumieniu z macierzystymi uczelniami mogą zaliczyć kursem wiodącym OUP zajęcia opcjonalne w ramach swoich kierunków. Z przyczyn organizacyjnych liczba uczestników grupy roboczej jest ograniczona do dwudziestu. Osobom spoza Wrocławia zapewniamy noclegi z piątku na sobotę w standardzie hostelowym w pokojach wieloosobowych. Sobotnie warsztaty poprowadzi Robert Rumas, artysta wizualny i scenograf, realizujący we współpracy z Tomaszem Brzezińskim projekt „Wirtualne Muzeum Inscenizacji” (WMI) powstający pod auspicjami elektronicznej Encyklopedii Te-
atru Polskiego. Celem WMI jest wykorzystanie możliwości współczesnej technologii dla stworzenia w Internecie swoistych rekonstrukcji ważnych przedstawień z historii polskiego teatru. Używane są do tego możliwości, jakie stwarza nowoczesna technologia: dostępność materiałów cyfrowych, modele 3D, strukturalnie uporządkowane sieci hiperlinków, animacje komputerowe itp. Wszystko to wymaga jednak rozległej pracy nad dostępną dokumentacją, doświadczenia scenograficznego oraz wyobraźni. Do takiej właśnie pracy zapraszamy uczestników grupy roboczej. Warsztaty opierać się będą na analizie projektów scenograficznych, dokumentacji fotograficznej, zapisów filmowych oraz innych materiałów źródłowych. Wspólnie z grupą roboczą spróbujemy przeanalizować dostępne materiały historyczne w celu poznania i zrozumienia danego języka inscenizacyjnego. Celem warsztatów ma być opracowanie na ich podstawie szeroko rozumianej rekonstrukcji i struktury konkretnej inscenizacji, która następnie zostanie docelowo zaprezentowana w Wirtualnym Muzeum Inscenizacji. W trakcie comiesięcznych spotkań grupa pod kierunkiem Roberta Rumasa i przy współpracy z badaczkami i badaczami zaproszonymi do wygłoszenia wykładów będzie podejmowała kolejne analizy dokumentacji i wspólnie pracowała nad rekonstruowaniem nie tylko wyjściowego modelu scenografii, ale też zmianami zachodzącymi w niej w poszczególnych sekwencjach przedstawienia. Mamy nadzieję, że w ten sposób oprócz swoistego laboratorium badań nad scenografią, powstanie także przestrzeń refleksji nad tym, co pozostaje po teatrze i jak można uzyskać choćby częściowy dostęp do jego przeszłości. W podsumowaniu kolejnych przeprowadzonych warsztatów spróbujemy zastanowić się nad znaczeniem historycznych inscenizacji oraz ich konsekwencjami dla współczesnych realizacji i praktyk kształtowania przestrzeni teatralnych i performatywnych. Zgłoszenia Chętnych do udziału w grupie roboczej prosimy o wysłanie wypełnionej karty zgłoszenia na adres: oup@grotowski-institute.pl do 15 września 2021. O przyjęciu do grupy roboczej poinformujemy drogą mejlową do 20 września 2021.
P r o g r am
19 listopada 2021
24 września 2021
Cela Konrada w teatralnych odsłonach
Po Zmianie ustawienia z Dorotą Buchwald, Dariuszem Kosińskim i Robertem Rumasem, ze współudziałem Tomasza Brzezińskiego Spotkanie stanowić będzie swoiste odsłonięcie punktu wyjścia tegorocznego kursu wiodącego OUP. Jego zasadniczym tematem będzie prezentacja projektu i książki Zmiana ustawienia. Polska scenografia teatralna XX i XXI wieku (Warszawa 2020) oraz wynikających z trzyletniego projektu konkluzji i inspiracji, które rozwijane będą w ramach spotkań. Zaprezentowane zostaną także koncepcja i metody tworzenia Wirtualnego Muzeum Inscenizacji oraz już zrealizowane w jego ramach rekonstrukcje. Tegoroczny program OUP jest zaproszeniem do dyskusji nad jego najważniejszymi filarami: scenografią oraz pracą nad przywróceniem możliwości kontaktu z przedstawieniami historycznymi. 25 września 2021 s p o t k a n i e z grupą roboczą oraz wizyta w Muzeum Teatru im. Henryka Tomaszewskiego spotkanie
8 października 2021
Rekwizyty Wyspiańskiego – scenografia ruchomych znaczeń dr hab. Doroty Jarząbek-Wasyl W sławnej szafirowej pracowni Stanisława Wyspiańskiego przy ulicy Krowoderskiej oprócz intensywnych kolorów ścian, uderzał brak zbędnych przedmiotów. Wyspiańskiemu wystarczało minimum wyposażenia: stół, krzesło, przyrządy malarskie. Do tego wyczyszczonego z dodatków wnętrza można porównać też pustą scenę – w której od podstaw, to jest od wymierzonej krokami podłogi – artysta tworzy na nowo odrębną przestrzeń spektaklu. Wprowadza do niej między innymi specyficzne przedmioty. Na scenograficzne koncepty Wyspiańskiego wpływał fakt, że malarz był tu równocześnie dramatopisarzem, kreującym cały świat sztuki. Nie krępował się pod tym względem żadnymi regułami, poza logiką artystyczną konkretnego utworu, eksponowaną poprzez barwę, formę, konstrukcję, płaszczyznę. Jednocześnie od strony technicznej, jako scenograf Wyspiański stosował rozwiązania sprawdzone przez starych majstrów teatralnych, środki malarstwa dekoracyjnego, zasady planowania odsłon zgodnie z uwarunkowaniami przestrzeni (kulisy, zapadnie, poziom podłogi). Scena była więc z początku pusta, a zarazem osaczona przez gąszcz gotowych znaków i sposobów operowania materią. Oba te bieguny działania: wyobraźni i pragmatyzmu można zaobserwować w tym, w jaki sposób Wyspiański używa rekwizytów, zwłaszcza przedmiotów o kluczowym znaczeniu, jak tron i korona w Bolesławie Śmiałym, stos pogrzebowy w Legendzie, czy klawikord w Warszawiance. Rekwizytom w obrębie scenograficznej wizji Wyspiańskiego, ich dynamice znaczeniowej i formie plastycznej, funkcji i ruchliwości, szkicom i przekształceniom będzie poświęcony ten wykład. 9 października 2021 wykład
Bolesław Śmiały Wyspiańskiego Roberta Rumasa z grupą roboczą poświęcone możliwościom rekonstrukcji prapremierowej inscenizacji Bolesława Śmiałego z 7 maja 1903 roku warsztaty
dr. hab. Zbigniewa Majchrowskiego Cela więzienna z III części Dziadów to węzłowe miejsce całego cyklu dramatycznego Mickiewicza: tu dokonuje się symboliczna przemiana Gustawa w Konrada – jedna z podstawowych figur polskiego losu; tu w toku wampirycznej Pieśni Zemsty dochodzi do głosu patriotyzm przemocowy; tu bohater wypowiada najbardziej zlegendyzowany monolog w polskim teatrze, Wielką Improwizację; tu moce nadprzyrodzone angażują się w politykę, co okaże się znamiennym rysem polskiego sposobu przeżywania historii. Scenografia celi Konrada w kolejnych inscenizacjach może zatem wiele powiedzieć nie tylko o reżyserskiej interpretacji Dziadów, ale i o stosunku twórców przedstawienia do narodowego imaginarium, a tym samym do wyobrażonej wspólnoty, jaką reprezentuje widownia. Na kształcie teatralnym arcydramatu Mickiewicza najsilniej zaważyła warszawska inscenizacja Leona Schillera z 1934 roku, przy wydatnym udziale Andrzeja Pronaszki, który pośrodku spiętrzonych podestów sceny ustawił trzy wielkie krzyże, czyniąc symbol Golgoty znakiem narodowej martyrologii. Te krzyże po dziś dzień rzucają cień na myślenie o Dziadach i o polskim romantyzmie. Przestrzeń, w której są wystawiane Dziady, stała się terenem konfrontacji kolejnych inscenizatorów z tą monumentalną wizją. Wykład przybliży zróżnicowane rozwiązania scenograficzne, zarówno podtrzymujące tradycję „teatru ogromnego”, jak i radykalnie zmieniające punkt widzenia. 20 listopada 2021 wykład
Dziady Schillera i Pronaszki Roberta Rumasa z grupą roboczą poświęcone dokumentacji i rekonstrukcji inscenizacji Dziadów Leona Schillera i Andrzeja Pronaszki w kolejnych wariantach zrealizowanych kolejno we Lwowie, Wilnie, Warszawie i Sofii w latach 1932–1934 warsztaty
17 grudnia 2021
Reduta w plenerze – Książę Niezłomny w inscenizacji Osterwy i Galla dr hab. Wandy Świątkowskiej Wykład będzie poświęcony Redutowej inscenizacji dramatu Calderona/Słowackiego, a dokładniej dwóm jej wersjom plenerowym – z 1926 i 1927 roku. Wyprawy z Księciem Niezłomnym były największą akcją objazdową w historii teatru dwudziestolecia i według badaczy zapoznały z dramatem Calderona/Słowackiego połowę ludności Polski. Monumentalne widowisko pod gołym niebem stawiało przed aktorami, reżyserem i scenografem zupełnie nowe wyzwania i wymagało doskonałej organizacji całego zespołu. Iwo Gall, kierownik plastyczny, wybierał i przygotowywał tereny gry (przeważnie na tle architektury), zaś dla drugiej tury objazdów zbudował mobilną scenografię – ołtarz-organy, która stała się ośrodkiem koncentracji widowiska i pozwoliła umieszczać je w otwartych przestrzeniach. Przyjrzymy się założeniom obu inscenizacji, warunkom, w jakich Reduta grała, reakcji publiczności i recepcji krytycznej. Przedstawienia plenerowe warunkowały bowiem nowy rodzaj odbioru oraz relacji wykonawców z publicznością, wykorzystywały performatywność przestrzeni i materii, wpływając na zmysłowe doświadczenia uczestników. Zagadnienia te zostaną umieszczone na tle historii wypraw Reduty i plenerowych inscenizacji Wielkanocy (1924), podczas których redutowcy zdobywali niezbędną praktykę. Kontekstem zaś będą teksty zbierające doświadczenia z piętnastoletniej działalności obwykład
jazdowej: od wstępnych rozpoznań Edmunda Wiercińskiego (Pamiętnik z I objazdu Reduty, Warszawa 1986), przez praktyczne wskazówki Galla (Budowniczy tła scenicznego, Warszawa 1937) po ostatnio opublikowane notatki Osterwy z 1939 roku (Przygotowania [Redutowe], Warszawa 2020), a także wspomnienia uczestników, recenzje z plenerowych przedstawień i zachowana ikonografia. 18 grudnia 2021
Książę Niezłomny Osterwy i Galla Roberta Rumasa z grupą roboczą poświęcone inscenizacji Księcia Niezłomnego Calderona/Słowackiego w plenerowej inscenizacji Juliusza Osterwy i Iwo Galla (prem. 22 maja 1926) warsztaty
Ranga artystyczna większości premier była wysoka, bo tworzyli je wybitni reżyserzy, a grali znani aktorzy. Dekoracje do trzech przedstawień zaprojektował jeden z najciekawszych scenografów Feliks Krassowski. Wydarzeniem stała się prapremiera Mątwy w krakowskim Teatrze „Cricot” (7 grudnia 1933), do której scenografię i kostiumy zaprojektował Henryk Wiciński. Inscenizacje sztuk Witkacego odegrały istotną rolę w kształtowaniu się nowej świadomości estetycznej, przyczyniły się do rozbicia zakrzepłych wyobrażeń o budowie utworu dramatycznego i przyspieszyły proces destrukcji tradycyjnych i przestarzałych kanonów scenicznych. 19 lutego 2022
Mątwa Teatru „Cricot” i Wicińskiego Roberta Rumasa z grupą roboczą poświęcone Mątwie w krakowskim Teatrze „Cricot” (prem. 7 grudnia 1933), do której scenografię i kostiumy zaprojektował Henryk Wiciński wa rs z tat y
14 stycznia 2022
Przy stole. Architektura doświadczenia i świadectwa w inscenizacji Tragicznych dziejów doktora Fausta według Christophera Marlowe’a w Teatrze Laboratorium 13 Rzędów z prof. Jerzym Gurawskim, prowadzenie Dariusz Kosiński W dniu rocznicy śmierci Jerzego Grotowskiego przypomnimy jego inscenizację Tragicznych dziejów doktora Fausta według Christophera Marlowe’a (premiera 23 kwietnia 1963) – uważaną przez niektórych współpracowników i świadków za jego najlepsze przedstawienie teatralne. Taki sąd głosił między innymi kluczowy współtwórca tej inscenizacji, Jerzy Gurawski, który przedstawi jedną ze swoich najważniejszych prac teatralnych – architekturę przestrzeni tego przedstawienia, a także – wypracowaną przed sześćdziesięcioma laty w Opolu rewolucyjną koncepcję przestrzeni teatralnej. 15 stycznia 2022 spotkanie
Tragiczne dzieje doktora Fausta Grotowskiego i Gurawskiego Roberta Rumasa z grupą roboczą poświęcone możliwościom rekonstrukcji przestrzeni Tragicznych dziejów doktora Fausta Teatru 13 Rzędów w inscenizacji Jerzego Grotowskiego i Jerzego Gurawskiego (prem. 23 kwietnia 1963) warsztaty
18 marca 2022
Scenografia teatru Adama Hanuszkiewicza prof. Magdaleny Raszewskiej Teatr Adama Hanuszkiewicza – zjawisko artystyczne, które prowokowało, wzbudzało dyskusje przez blisko dwadzieścia lat. Nie tylko swoją obrazoburczą interpretacją klasyki (rację miał Kreon, nie Antygona, Prezes, a nie Kordian) lecz także, a może – przede wszystkim – kształtem scenicznym. Nie byłoby „teatru Hanuszkiewicza”, gdyby nie twórczy wkład scenografów różnych estetyk, różnych rodowodów. Był etap pracy z Krzysztofem Pankiewiczem, była era Xymeny Zaniewskiej i był, niebywale wyrazisty, Marian Kołodziej. A emblematyczne dla tego teatru stały się prace Adama Kiliana i Marcina Jarnuszkiewicza, choć z każdym z nich Hanuszkiewicz pracował tylko raz. Paradoks zjawiska zwanego teatrem ma taki skutek, że dziś w „teatrze Hanuszkiewicza” (jego kształcie ideowym) każdy może znaleźć to, co chce i interpretować po swojemu, natomiast scenografię – każdy widzi. 19 marca 2022 wykład
18 lutego 2022
Balladyna Hanuszkiewicza i Jarnuszkiewicza
Witkacy w teatrze międzywojennym
warsztaty
prof. Janusza Deglera Lata 1918–1927 to najbardziej twórczy okres w życiu Stanisława Ignacego Witkiewicza (1885–1939). Jako członek awangardowej grupy Formistów bierze udział w kilkunastu wystawach, w trzech wydanych książkach: Nowe formy w malarstwie, Szkice estetyczne, Teatr formułuje teorię Czystej Formy, pisze ok. czterdziestu dramatów oraz powieść Pożegnanie jesieni. Wdaje się w liczne polemiki z przeciwnikami nowej sztuki. Okazją do tych polemik były premiery jego sztuk. Odbyło się ich osiemnaście, z których jedenaście na scenach zawodowych. Nowatorstwo jego dramaturgii spowodowało, że większość z nich odbyła się w niezwykłych warunkach (przesuwano premiery na koniec sezonu, celowo ograniczano liczbę spektakli i liczbę widzów). Niechętna była Witkacemu część środowiska teatralnego (aktorzy Teatru Małego w Warszawie odmówili udziału w Tumorze Mózgowiczu). Miał przeciwko sobie niemal całą krytykę teatralną, która zarzucała mu propagowanie „czystego nonsensu”. wykład
Roberta Rumasa z grupą roboczą poświęcone scenografii Balladyny Juliusza Słowackiego w reżyserii Adama Hanuszkiewicza i scenografii Marcina Jarnuszkiewicza w Teatrze Narodowym w Warszawie (prem. 8 lutego 1974) 8 kwietnia 2022
Jak ubrać mima? O scenografii w spektaklach pantomimicznych Henryka Tomaszewskiego Małgorzaty Bruder Henryk Tomaszewski nie mieścił się w formule klasycznego baletu, dlatego powołał do życia nową, nieuprawianą dotąd w Polsce, dziedzinę sztuki dramatycznej: teatr pantomimy. Współpracował ze znakomitymi polskimi scenografami m.in. z Jadwigą Przeradzką, Aleksandrem Jędrzejewskim, Krzysztofem Pankiewiczem, Franciszkiem Starowieyskim, Andrzejem Kreüz-Majewskim, Władysławem Wigurą, Zofią de Ines czy Kazimierzem wykład
Wiśniakiem. Od pierwszego programu we Wrocławskim Teatrze Pantomimy pracował z nimi nad stworzeniem kostiumu dla mima, który odpowiadałby na wyzwania, jakie stawia zespołowy teatr pantomimy. Pragnął „poruszyć” dekoracją, uczynić z niej partnera dla mima i jednoczesne nośnik stanów emocjonalnych – od budowania jej z ciał artystów po ruchome elementy przemieszczające się za mimem po scenie. 9 kwietnia 2022
Rycerze Króla Artura Tomaszewskiego i de Ines Roberta Rumasa z grupą roboczą poświęcone scenografii Rycerzy Króla Artura w reżyserii Henryka Tomaszewskiego i scenografii Zofii de Ines we Wrocławskim Teatrze Pantomimy (prem. 26 października 1981) warsztaty
13 maja 2022
Jerzy Grzegorzewski: Stare dekoracje realne i wirtualne Małgorzaty Dziewulskiej O Jerzym Grzegorzewskim mówiono, że zajmował się iluzją czasu psychicznego. Jego bohaterowie zwykle nie mogli przekroczyć jakiegoś progu, gubili się w świecie pełnym niespójnych struktur. W rezultacie przedstawiał życie jako coś dziwnego, co może nawet dzieje się bez naszego udziału. W działaniu scenograficznym korzystał często z mechanizmów o z góry zaprogramowanych czynnościach. Używał kurtyny jako nieznanego, nieodwołalnego mechanizmu. Sala Teatru Polskiego we Wrocławiu w końcu lat siedemdziesiątych była bardzo obszerna, z dwoma piętrami amfiteatralnych balkonów. W Śmierci w starych dekoracjach według opowiadania Tadeusza Różewicza (prem. 19 maja 1978) z początku reżyser chciał urządzić na scenie teatralny Rzym, a kiedy to nie wychodziło, postanowił odwrócić konwencjonalny układ: widzowie zasiedli na scenie, a akcja toczyła się na całej widowni i dwóch piętrach balkonów. Przestrzeń sali stała się ruinami Koloseum. Rozdwoił także postać główną na Bohatera i Sobowtóra, jakby na „duszę” i „ciało”, a ich konfrontacja następowała w budowaniu zmiennych dystansów między wielką widownią a balkonem. Kapryśną zmienność miał też filmowy montażu wraz z dyslokacją postaci. Ten świat miał coś z semiozy cyberkultury. Postacie żyły w zmiennych wizualizacjach wrażliwości. W ich licznych translokacjach, nomadyczności, bezdomności, alienacji, reżyser liczył na nawigację i aktywność percepcyjną odbiorcy. Oczekiwał, że widz sam zaktualizuje rzeczywistość teatru na granicy realnego i wirtualnego. 14 maja 2022 wykład
Śmierć w starych dekoracjach Grzegorzewskiego Roberta Rumasa z grupą roboczą poświęcone próbom rekonstrukcji inscenizacji Śmierci w starych dekoracjach Tadeusza Różewicza stworzonej przez Jerzego Grzegorzewskiego na scenie Teatru Polskiego we Wrocławiu (prem. 19 maja 1978) wa rs z tat y
10–11 czerwca 2022 ko n f e r e n c j a n a u ko wa
z wystąpieniami członków grupy roboczej
Prowadzący Małgorzata Bruder – absolwentka teatrologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, pracowała w Drugim Studiu Wrocławskim, Wydziale Kultury Urzędu Miasta Wrocławia i Wrocławskim Teatrze Współczesnym. Od 2000 roku kustosz działu teatralnego w Muzeum Miejskim Wrocławia. Pomysłodawczyni, autorka projektu i kierowniczka Muzeum Teatru im. Henryka Tomaszewskiego, oddział Muzeum Miejskiego Wrocławia. Autorka publikacji i wystaw dotyczących wrocławskich teatrów i artystów, stale współpracuje z Wydziałem Scenografii ASP we Wrocławiu. Dorota Buchwald – teatrolog, praktyk i teoretyk dokumentowania teatru. Absolwentka Wydziału Wiedzy o Teatrze PWST w Warszawie (1985). W latach 1989–1990 sekretarz literacki Teatru Dramatycznego w Warszawie, 1990–1997 dokumentalista i redaktor wydawnictw Związku Artystów Scen Polskich, 1997–2003 kierownik Działu Dokumentacji Teatru w ZASP, 2003–2014 kierownik Pracowni Dokumentacji Teatru w Instytucie Teatralnym, 1995–2014 redaktor miesięcznika „Dialog”, redaktor wydawnictw teatralnych i książek, autorka tekstów o teatrze i rozmów drukowanych w „Antenie”, „Teatrze”, „Dialogu”, „Notatniku Teatralnym” i „Pamiętniku Teatralnym”. W latach 2014–2018 dyrektor Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego. Pomysłodawczyni i redaktor elektronicznej Encyklopedii Teatru Polskiego, kierownik i uczestnik projektów i grantów naukowych dotyczących ekonomii i zarządzania w instytucjach artystycznych, dramatopisarstwa, architektury teatralnej, recepcji twórczości Williama Shakespeare’a. Członek Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych. Janusz Degler – profesor Uniwersytetu Wrocławskiego i Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie – Filia we Wrocławiu, historyk literatury i teatru, edytor. Przewodniczący Komitetu Redakcyjnego Dzieł zebranych S.I. Witkiewicza, autor wielu prac poświęconych jego twórczości, m.in. tomu szkiców Witkacego portret wielokrotny (Warszawa 2009, 2013), wydawca Tekstów z lat 1965–1969 Jerzego Grotowskiego (Wrocław 1989, 1990, 1999) i promotor jego doktoratu honoris causa (Uniwersytet Wrocławski 1991). Małgorzata Dziewulska – autorka licznych publikacji o inscenizacji współczesnej oraz książek Teatr zdradzonego przymierza (Warszawa 1985), Artyści i pielgrzymi (Wrocław 1995), Inna obecność (Warszawa 2009). Była współzałożycielką Puławskiego Studia Teatralnego, współpracowała z Teatrem Laboratorium Jerzego Grotowskiego, wykładała w Zakładzie Teatru i Dramatu Uniwersytetu Jagiellońskiego, realizowała spektakle operowe. W latach dziewięćdziesiątych w kierownictwie literackim Starego Teatru w Krakowie, w okresie dyrekcji Jerzego Grzegorzewskiego kierowniczka literacka Teatru Narodowego w Warszawie. W Instytucie Teatralnym prowadziła autorskie seminaria „Profecja i promocja” oraz „Pracownia Kantorowska”. Jest nauczycielem akademickim na Wydziale Reżyserii Akademii Teatralnej, bierze udział w międzynarodowym projekcie „Odzyskana Awangarda” w Instytucie Teatralnym. Jerzy Gurawski – architekt, scenograf. Urodzony we Lwowie, studiował architekturę na Politechnice Krakowskiej. Jako pracę dyplomową przedstawił analizę przestrzeni teatralnej na przełomie wieków oraz projekt „teatru idealnego”, którego zasadą było wciąganie widza w akcję poprzez zmianę relacji między nim a sceną (widownia umieszczona pomiędzy sceną centralną o opasującą ja sceną tylną). Bezpośrednio po studiach został zaangażowany do Teatru 13 Rzędów w Opolu, gdzie przygotował przestrzenie teatralne do Siakuntali, Dziadów, Kordiana, Akropolis, Księcia Niezłomnego. Równolegle do pracy w Teatrze 13 Rzędów pracował jako architekt w Wojewódzkim Biurze Projektowym w Opolu i tamtejszym „Inwestprojkcie”. Po przeniesienie się Teatru Laboratorium do Wrocławia jego współpraca z Grotowskim uległa rozluźnieniu. Od 1974 jest jako architekt związany z Poznaniem, pracując najpierw w „Miastoprojekcie” (budowa kampusu UAM w Poznaniu-Morasku), a od roku 1989 – kierując własną pracownią.
Dorota Jarząbek-Wasyl pracuje w Katedrze Teatru i Dramatu na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, współautorka tomu Od dekoracji do konstrukcji (w serii Zmiana ustawienia. Polska scenografia teatralna i społeczna XX i XXI wieku, pod red. Doroty Buchwald i Dariusza Kosińskiego); autorka książek i artykułów na temat procesu powstawania widowiska scenicznego w XIX i na początku XX wieku, zwłaszcza w czasach Stanisława Wyspiańskiego i Tadeusza Pawlikowskiego, edytorka archiwaliów teatralnych. Dariusz Kosiński – badacz teatralny i performatyk, profesor w Katedrze Performatyki Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 2010–2013 dyrektor naukowy Instytutu im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu, a następnie, do grudnia 2018 zastępca dyrektora Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie. Najważniejsze publikacje: Polski teatr przemiany (Wrocław 2007), Teatra polskie. Historie, (Warszawa 2010), Teatra polskie. Rok katastrofy (Warszawa 2012). Ostatnio wydał dwie monografie o wczesnych przedstawieniach Teatru 13 Rzędów: Grotowski. Profanacje (Wrocław 2015) i Farsy-misteria (Wrocław 2018), zbiór esejów Performatyka. W(y)prowadzenia (Kraków 2016) oraz książkę Uciec z Wesela (Kraków 2019) poświęconą Stanisławowi Wyspiańskiemu. Od jesieni 2016 stale współpracuje z „Tygodnikiem Powszechnym” jako krytyk teatralny i publicysta. Zbigniew Majchrowski – literaturoznawca i teatrolog, profesor w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Gdańskiego. Jego zainteresowania badawcze obejmują epokę romantyzmu oraz wiek XX wiek po współczesność. Ostatnio opublikował Kryptę Gustawa – monografię poświęconą teatralnym interpretacjom Mickiewiczowskich Dziadów w teatrze współczesnym. Jest to kontynuacja tomu Cela Konrada. Powracając do Mickiewicza (Gdańsk 1998) – Nagroda im. Leona Schillera oraz nominacja do Nagrody „Nike”. Inne jego książki to: „Poezja jak otwarta rana”. Czytając Różewicza (Warszawa 1993), Gombrowicz i cień wieszcza (Gdańsk 1995), Różewicz (Wrocław 2000) w serii „A to Polska właśnie”, Mickiewicz i wiek dwudziesty (Gdańsk 2006). Redagował z Marią Janion tom Odmieńcy (Gdańsk 1982) z cyklu „Transgresje”. Opracował zbiór teatraliów Andrzeja Kijowskiego Rytuały oglądania (Gdańsk 2005) oraz wybór sztuk teatralnych Ireneusza Iredyńskiego Kreacja. Dramaty (Warszawa 2014) w serii „Dramat polski. Reaktywacja”. Współautor i (współ)redaktor wielu prac zbiorowych, m.in.: Balsam i trucizna. 13 tekstów o Mickiewiczu (Gdańsk 1993), Od Shakespeare’a do Szekspira (Gdańsk 1993), Świat według Themersonów (Gdańsk 1994), Mickiewicz. Sen i widzenie (Gdańsk 2001), Dramat polski. Interpretacje (Gdańsk 2001), Księga Janion (Gdańsk 2007), Wojna i postpamięć (Gdańsk 2011), Re: Iredyński (Warszawa 2018). Teksty krytyczne publikuje na łamach „Dialogu”, „Didaskaliów” i „Teatru”. Jego artykuły były tłumaczone na języki: angielski, niemiecki, włoski i litewski. Magdalena Raszewska – historyk teatru, profesor nauk humanistycznych. Autorka m.in. monografii Teatr Narodowy 1949–2004 (Warszawa 2005), „Dziady” Dejmka (Warszawa 2008), 30xWST. Warszawskie Spotkania Teatralne 1965–2010 (Warszawa 2010), Ryszarda Hanin. Historia nieoczywista (Warszawa 2016), licznych artykułów z historii teatru i zagadnień społecznych współczesnego teatru. Jej najnowsza praca to monografia Kazimierza Dejmka, której wydawcą jest Teatr Narodowy. Interesuje się problemami biografistyki aktorskiej i metodologią analizy gry aktora, zagadnieniami kształtowania współczesnej przestrzeni teatralnej. Wykłada historię teatru i historię konwencji scenicznych na Wydziale Scenografii Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Kwalifikowany archiwista teatralny. Robert Rumas – artysta plastyk, kurator, projektant przestrzeni wystawienniczych i scenicznych w galeriach i muzeach, scenograf teatralny. Ukończył w 1991 roku Akademię Sztuk Pięknych w Gdańsku na Wydziale Malarstwa oraz w Pracowni Multimediów. Zainteresowany problematyką społeczeństwa jako obiektu manipulacji w kontekście pojęć dotyczących ekono-
mii, religii, narodu czy rasy. Uważany jest obok Katarzyny Kozyry, Artura Żmijewskiego i Pawła Althamera i Zbigniewa Libery za jednego z najważniejszych przedstawicieli nurtu sztuki krytycznej w Polsce lat dziewięćdziesiątych. Prezentował swoje prace w znaczących galeriach polskich, m.in. w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki i w Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowym w Warszawie oraz Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Brał udział w wielu ważnych wystawach międzynarodowych m.in. w Kunst- und Ausstellungshale w Bonn, Moderna Musset w Sztokholmie, Centrum Sztuki Współczesnej w Moskwie, Kunsthalle w Wiedniu, Berlinie, Hamburgu i Bohum, Muzeum Sztuki w Zagrzebiu oraz Ludwig Museum w Budapeszcie. Jego prace znajdują się w wielu kolekcjach sztuki współczesnej w Polsce i poza jej granicami. Jest autorem wielu aranżacji i organizacji przestrzeni prezentacji sztuki współczesnej. Współpracował z wieloma polskimi i zagranicznymi kuratorami m.in. Dorotą Monkiewicz, Andą Rottenberg, Danielem Muzyczukiem, Joanną Zielińską i Bojaną Pejić. Od 2004 roku zajmuje się organizacją przestrzeni i scenografią w spektaklach multimedialnych, teatralnych i operowych. Na stałe współpracuje z reżyserem Michałem Zadarą i reżyserką Martą Górnicką. Scenografie i organizacje przestrzeni teatralnych według swoich projektów realizował w Teatrze Narodowym i Operze Narodowej w Warszawie, Teatrze Powszechnym i Nowym Teatrze w Warszawie, Starym Teatrze w Krakowie, Teatrze Polskim i Wrocławskim Teatrze Współczesnym, Teatrze Polskim w Poznaniu, Teatrze Polskim w Bydgoszczy, Teatrze Wybrzeże w Gdańsku oraz w Maxim Gorki Theater i Komische Oper w Berlinie oraz Staat Theater Braunschweig. W roku 2015 roku za całokształt twórczości otrzymał prestiżową nagrodę im. Katarzyny Kobro przyznawaną przez Akademię Artystów Polskich w Muzeum Sztuki w Łodzi. W roku 2020 był kuratorem wystawy Zmiana ustawienia. Polska scenografia teatralna i społeczna XX i XXI wieku w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie. Wanda Świątkowska – adiunkt w Katedrze Teatru i Dramatu na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka monografii poświęconych polskiej recepcji Hamleta Williama Shakespeare’a: Hamlet.pl. Myślenie „Hamletem” w powojennej kulturze polskiej (Kraków 2019), Hamleci Jerzego Grotowskiego (Wrocław 2016), Książę. Hamlet Juliusza Osterwy (Kraków 2009). Ostatnio wydała z Andrzejem Kruczyńskim tom dzienników Juliusza Osterwy dotyczący przedwojennych objazdów Reduty – Dzienniki wypraw 1938–1939 (Warszawa 2020). Obecnie przygotowuje do druku antologię źródeł do historii Reduty: Reduta. Źródła i komentarze (2021). Jej zainteresowania naukowe obejmują historię Reduty oraz filozofię teatralną i rękopiśmienny dorobek Juliusza Osterwy; recepcję dramatów Williama Shakespeare’a, ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia Hamleta w kulturze polskiej; działalność Teatru Laboratorium oraz wykorzystanie narzędzi performatyki w badaniach nad teatrem i dramatem.
kurs wiodący
2021/2022 24 września 2021 Po Zmianie ustawienia s p o t k a n i e z Dorotą Buchwald, Dariuszem Kosińskim i Robertem Rumasem, ze współudziałem Tomasza Brzezińskiego 25 września 2021 s p o t k a n i e z grupą roboczą oraz wizyta w Muzeum Teatru im. Henryka Tomaszewskiego 8 października 2021 Rekwizyty Wyspiańskiego – scenografia ruchomych znaczeń w y k ł a d dr hab. Doroty Jarząbek-Wasyl 9 października 2021 Bolesław Śmiały Wyspiańskiego w a r s z t a t y Roberta Rumasa z grupą roboczą poświęcone możliwościom rekonstrukcji prapremierowej inscenizacji Bolesława Śmiałego z 7 maja 1903 roku 19 listopada 2021 Cela Konrada w teatralnych odsłonach w y k ł a d dr. hab. Zbigniewa Majchrowskiego 20 listopada 2021 Dziady Schillera i Pronaszki w a r s z t a t y Roberta Rumasa z grupą roboczą poświęcone dokumentacji i rekonstrukcji inscenizacji Dziadów Leona Schillera i Andrzeja Pronaszki w kolejnych wariantach zrealizowanych kolejno we Lwowie, Wilnie, Warszawie i Sofii w latach 1932–1934 17 grudnia 2021 Reduta w plenerze – Książę Niezłomny w inscenizacji Osterwy i Galla w y k ł a d dr hab. Wandy Świątkowskiej 18 grudnia 2021 Książę Niezłomny Osterwy i Galla w a r s z t a t y Roberta Rumasa z grupą roboczą poświęcone inscenizacji Księcia
Tu zaszła zmiana w scenach... Polska scenografia teatralna XX wieku
Niezłomnego Calderona/Słowackiego w plenerowej inscenizacji Juliusza Osterwy i Iwo Galla (prem. 22 maja 1926) 14 stycznia 2022 Przy stole. Architektura doświadczenia i świadectwa w inscenizacji Tragicznych dziejów doktora Fausta według Christophera Marlowe’a w Teatrze Laboratorium 13 Rzędów s p o t k a n i e z prof. Jerzym Gurawskim, prowadzenie Dariusz Kosiński 15 stycznia 2022 Tragiczne dzieje doktora Fausta Grotowskiego i Gurawskiego w a r s z t a t y Roberta Rumasa z grupą roboczą poświęcone możliwościom rekonstrukcji przestrzeni Tragicznych dziejów doktora Fausta Teatru 13 Rzędów w inscenizacji Grotowskiego i Gurawskiego (prem. 23 kwietnia 1963) 18 lutego 2022 Witkacy w teatrze międzywojennym w y k ł a d prof. Janusza Deglera 19 lutego 2022 Mątwa Teatru „Cricot” i Wicińskiego w a r s z t a t y Roberta Rumasa z grupą roboczą poświęcone Mątwie w krakowskim Teatrze „Cricot” (prem. 7 grudnia 1933), do której scenografię i kostiumy zaprojektował Henryk Wiciński
18 marca 2022 Scenografia teatru Adama Hanuszkiewicza w y k ł a d prof. Magdaleny Raszewskiej
19 marca 2022 Balladyna Hanuszkiewicza i Jarnuszkiewicza Roberta Rumasa z grupą roboczą poświęcone scenografii Balladyny Juliusza Słowackiego w reżyserii Adama Hanuszkiewicza i scenografii Marcina warsztaty
Jarnuszkiewicza w Teatrze Narodowym w Warszawie (prem. 8 lutego 1974)
8 kwietnia 2022
Jak ubrać mima? O scenografii w spektaklach pantomimicznych Henryka Tomaszewskiego w y k ł a d Małgorzaty Bruder
9 kwietnia 2022 Rycerze Króla Artura Tomaszewskiego i de Ines w a r s z t a t y Roberta Rumasa z grupą roboczą poświęcone scenografii Rycerzy Króla Artura w reżyserii Henryka Tomaszewskiego i scenografii Zofii de Ines we Wrocławskim Teatrze Pantomimy (prem. 26 października 1981)
13 maja 2022 Jerzy Grzegorzewski: Stare dekoracje realne i wirtualne
Małgorzaty Dziewulskiej 14 maja 2022 wykład
Śmierć w starych dekoracjach Grzegorzewskiego w a r s z t a t y Roberta Rumasa poświęcone próbom rekonstrukcji inscenizacji Śmierci w starych dekoracjach Tadeusza Różewicza stworzonej przez Jerzego Grzegorzewskiego na scenie Teatru Polskiego we Wrocławiu (prem. 19 maja 1978).
10–11 czerwca 2022
ko n f e r e n c j a n a u ko wa
z wystąpieniami członków grupy roboczej wykłady
Czytelnia im. Ludwika Flaszena, 17:00 wstęp wolny (8 kwietnia 2022 – Muzeum Teatru im. Henryka Tomaszewskiego) warsztaty
Czytelnia im. Ludwika Flaszena, dla grupy roboczej (9 kwietnia 2022 – Muzeum Teatru im. Henryka Tomaszewskiego)
Otwarty Uniwersytet Poszukiwań (OUP) to zainicjowany w sezonie 2010/2011 program regularnych spotkań o charakterze wykładów i warsztatów odbywających się w Instytucie im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu, adresowany do wszystkich zainteresowanych poruszaną w ich trakcie tematyką, a w sposób szczególny do studentów uczelni wyższych Wrocławia i innych polskich ośrodków akademickich. Swą nazwą nawiązuje z jednej strony do tradycji otwartych uniwersytetów i wszechnic, działających na pograniczu lub poza instytucjonalnym systemem szkolnictwa wyższego, z drugiej do Uniwersytetu Poszukiwań Teatru Narodów, który z inicjatywy i pod kierunkiem Jerzego Grotowskiego odbył się we Wrocławiu w roku 1975. Otwarty Uniwersytet Poszukiwań jest platformą swobodnej wymiany wiedzy i doświadczeń przedstawicieli różnych szkół, sposobów myślenia i metodologii, podejmujących zagadnienia nieobecne lub obecne niedostatecznie w istniejących programach nauczania, a zarazem reprezentujących innowacyjne podejście do podejmowanych problemów. Mamy nadzieję, że jako przedsięwzięcie otwarte i zarazem pozostające instytucjonalnie poza systemem szkolnictwa wyższego będzie on stanowił ważne uzupełnienie kształcenia uniwersyteckiego w zakresie wiedzy o teatrze, przedstawieniach i kulturze. W ramach Otwartego Uniwersytetu Poszukiwań realizowane są: kursy wiodące, semestry autorski oraz wykłady mistrzowskie. Inicjatorem OUP jest prof. Dariusz Kosiński. Instytut im. Jerzego Grotowskiego Rynek-Ratusz 27, 50-101 Wrocław grotowski-institute.pl grotowski.net