Από το «Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας» στην πραγματικότητα του αστικού τοπίου με όχημα την σκηνογραφία by grad2review

www

Από το “Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας” στη πραγματικότητα του αστικού τοπίου

« Από το όνειρο καλοκαιρινης νύχτας,

στην πραγματικότητα του αστικού τοπίου με όχημα την σκηνογραφία »

•

[ για τις Ι. &

Ν. ]

5 Εικόνα 1 : σκίτσο, προσωπική συλλογή

Το αντικείμενο της παρούσας εργασίας αποτελεί η διερεύνηση της σχέσης του χώρου με την δραματουργία και συγκεκριμένα η δραματουργική έννοια του «ονείρου» στο έργο « Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ με την χωρική έννοια της αστικής πραγματικότητας στην Αθήνα και σχεδιαμός σκηνογραφικής πρότασης που θα ανταποκρίνεται σε αυτό.

[ πρόλογος ]

Με αφορμή τα 400 χρόνια από τον θάνατο του Ουίλιαμ Σαίξπηρ και την διαχρονικότητα του στα συναισθήματα και τις αγωνίες της καθημερινότητας των ανθρώπων δημιουργήθηκε η ιδέα της συγγραφής μιας πτυχιακής εργασίας και ο σχεδιασμός σκηνογραφίας του παραπάνω θεατρικού έργου, που θα μεταφέρει τους αναγνώστες και τους ενδιαφερόμενους στον σαιξπηρικό κόσμο και τα ερωτήματα που θέτει. Η ενασχόλησή μου με την σκηνογραφία στο Θέατρο κατά την διάρκεια των σπουδών μου αλλά και κατά την πρακτική μου εξάσκηση στο Teatro Bellarte , στο Τορίνο καθώς και τα συνεχή αφιερώματα για την πολυπολιστισμικότητα και τις αστικές αλλαγές του κέντρου της Αθήνας βοήθησαν στην εμβάθυνση του θέματος. Στόχος της μελέτης είναι η ανάδειξη του «σαιξπηρικού» στοιχείου και μετάδοση του μέσα από τη χωρική και σκηνογραφική προσέγγιση στις εγκαταστάσεις του θεάτρου «ΕΜΠΡΟΣ» στην περιοχή του Ψυρρή. Ευχαριστώ θερμά την καθηγήτρια μου, Λουκία Μάρθα για καθοδήγηση και την υποστήριξη καθώς και τις Ιωάννα Βρεάκου και Νάντια Κασσάρα που με την διπλωματική τους εργασία στην σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Θράκης (2018) για τνην επανάχρηση του διατηρητέου κτηρίου «ΕΜΠΡΟΣ» έδωσαν έστω και προσομοιωτικά τον χώρο για την υλοποίηση αυτης της σκηνογραφίας.

Πίνακας Περιεχομένων πρόλογος περιεχόμενα εισαγωγή

[06] [08] [10]

1. ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΗΣ ΝΥΧΤΑΣ _ΤΟ ΕΡΓΟ 1α. 1β. 1γ. 1δ. 1ε.

Ουίλιαμ Σαίξπηρ - η εποχή του πλοκή δραματουργική ανάλυση ανάλυση χαρακτήρων από το κείμενο στον χώροπρώτες προσεγγίσεις

[16] [18] [20] [28] [30]

2. Ο ΧΩΡΟΣ ΥΠΟΔΟΧΗΣ_ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ «ΕΜΠΡΟΣ» 2α. χώρος ένταξης: Η περιοχή του Ψυρρή 2β. ιστορικά στοιχεία θεάτρου 2γ. κριτήρια επλογής και χρήσης

[34] [38] [42]

3. ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΚΉ ΠΡΌΤΑΣΗ 3α.κεντρική ιδέα - πηγή έμπνευσης[46] 3β. μελέτη σκηνογραφικού χώρου [56] 3γ. ενδυματολογική πρόταση [76]

συμπεράσματα βιβλιογραφία ευχαριστίες

[82] [90]

Αφορμή για την εκπόνηση της παρούσας πτυχιακής εργασίας αποτέλεσε το ενδιαφέρον μου για την δραματουργία και την σκηνογραφία αλλά και η παρατήρησή μου στις κοινωνικές και συν ακόλουθα στις πολιτιστικές μεταβολές της περιοχής του κέντρου της Αθήνας την τελευταία δεκαετία.

[ εισαγωγή ]

Ο στόχος της εργασίας είναι αρχικά η ο σχεδιασμός σκηνογραφίας για το ‘Ονειρο Καλοκαιρινής Νύχτας» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ η οποία θα υπρετεί τις ανάγκες του θεατρικού κειμένου , αλλά και η ευαισθητοποίηση των αναγνωστών/ θεατών που προκύπτει από την επιλογή της τοποθεσίας και τοποθέτησης της σκηνογραφίας, την συσχέτιση των βαθύτερων νοημάτων και εννοιών του δραματουργικού κειμένου με την σύχρονη πραγματικότητα και από το συνολικό σχεδιαστικό ύφος που τονίζει την αντίθεση του ονείρου και της πραγματικότητας δηλαδή την σύγχρονηκοινωνική κατάσταση. Για την επίτευξη αυτού, χρησιμοποιήκαν οι παρακάτω μέθοδοι: Α) Μέθοδος συλλογής στοιχείων Για τις ανάγκες της παρούσας μελέτης, επιλέχτηκαν παραστάσεις του «Όνειρου Καλοκαιρινής Νύχτας» ως πγή έμπνευσης και ανάλυσης της δραματουργίας καθώς και ιστορικά, κοινωνικά, πολεοδομικά και αρθμητικά στοιχεία για το θέατρο «ΕΜΠΡΟΣ» και την περιοχή του Ψυρρή. Η μέθοδος συλλογής στοιχείων, όπως αναφέρθηκε, είναι βιβλιογραφική αλλά και διαδικτυακή.

Β) Σχεδιαστική μέθοδος / Αποτύπωση Στην παρούσα εργασία, συναναλύεται ο δραματουργικός κόσμος του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, με τον σκηνογραφικό χώρο. Προσωπικά βιώματα από το χώρο του θεάτρου ως αποδέκτης αλλά και ως σχεδιάστρια σκηνογραφικών συνθέσεων, έδωσαν επιπρόσθετες πληροφορίες σχετικά με το θέμα που αναλύεται. Το περιεχόμενο της εργασίας αρθρώνεται σε δυο βασικές ενότητες: Στην πρώτη παρουσιάζεται και αναλύεται η σύνδεση μεταξύ του κειμένου και του χώρου. Πως μεταφέρθηκε η πληθώρα των εννοιών του «‘Ονειρου Καλοκαιρινής νύχτας» χωρικά αλλά και το αντίθετο, πως ένας σκηνογραφικός χώρος επηρεάζεται μέσα στο κείμενο και επηρεάζει εκείνους που ερχονται σε επαφή μαζί του. Η δεύτερη ενότητα, επικεντρώνεται στην σκηνογραφική προσέγγιση μέσα από μια εφαρμόσιμη -ίσως στο μέλλον- σκηνογραφική πρόταση στο διαμορφωμένο κτήριο του θεατρου «ΕΜΠΡΟΣ» στο πλαίσιο της διπλωματικής εργασίας των αρχιτεκτόνων Ιωάννα Βρεττάκου και Κωνσταντίνας Κασσάρα στο Πολυτενείο Θράκης το έτος 2018. Γραμμικά σχέδια, τριασδιάστατες εφαρμογές, σκίτσα και μοντέλα και ενδυματολογική αίσθηση πλαισιώνου αυτή την πρόταση και δίνουν υπόσταση στο βασικό αίνιγμα της εργασίας αλλά και της ζωής. «‘Ονειρο η Πραγματικότητα;»

1 [ ‘Ονειρο Καλοκαιρινής Νύχτας- το έργο ]

Εικόνα 2. “σκίτσο, “William Shakespeare”, πηγη φωτογραφίας: www.pinterest.com

1.α Ουίλιαμ Σαίξπηρ_ η εποχή του Ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ, αγγλος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας1, θεωρείται ευρέως ως ο σημαντικότερος συγγραφέας που έγραψε στην αγγλική γλώσσα και ένας από τους σημαντικότερους δραματουργούς παγκοσμίως. Τα σωζόμενα έργα του, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων συνεργασιών, αποτελούνται από 38 θεατρικά έργα, 154 σονέτα, δύο μεγάλα αφηγηματικά ποιήματα και άλλα μικρότερης έκτασης, ποιήματα, μεταφρασμένα στις περισσότερες γλώσσες παγκοσμίως. Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς άρχισε να γρά2 φει ο Σαίξπηρ αλλά αναφορές της εποχής του και αρχεία παραστάσεων δείχνουν ότι κάποια από τα έργα του είχαν ανέβει στη λονδρέζικη σκηνή από το 1592. Το έργο του επηρέασε σημαντικά το θέατρο και τη λογοτεχνία. Συγκεκριμένα, επέκτεινε τις δραματικές δυνατότητες των χαρακτήρων, της πλοκής, της γλώσσας και του ύφους. Το συνολικό συγγραφικό του έργο επηρέασε συγγραφείς, ζωγράφους και ψυχαναλυτές όπως ο Τόμας Χάρντι, ο Γουίλιαμ Φώκνερ, ο Χάινριχ Φύσλι, ο Σίγκμουντ Φρόυντ κ.ά. Επίσης η χρήση της γλώσσας στο συγγραφικό του Τα έργα του διαπνέονται από μία βαθειά κατανόηση της ανθρώπινης φύσης και παραμένουν επίκαιρα διότι αναλύουν θεμελιώδη ανθρώπινα ζητήματα όπως ο έρωτας, η ανάγκη για εξουσία και χρήμα, οι ψυχικές διαταραχές, οι συναισθηματικές σχέσεις κ.ά.

1 Γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1564 στο Στράτφορντ της Αγγλίας και πέθανε τον Μάιο του 1616 2 Μία ιστορία του 18ου αιώνα φέρει τον Σαίξπηρ να ξεκινά τη θεατρική του καριέρα ως ιπποκόμος που κέρδιζε τα προς το ζην φυλάγοντας τα άλογα των πλούσιων θεατών και των αφεντικών των θεάτρων και έγραψε τα περισσότερα από τα γνωστά έργα του μεταξύ του 1589 και του 1613 τα οποία ήταν και κωμωδίες αλλά και τραγωδίες.

1.β πλοκή To « Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας » είναι μια ρομαντική κωμωδία του Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Περιγράφει τις περιπέτειες τεσσάρων νεαρών Αθηναίων και μιας ομάδας ερασιτεχνών ηθοποιών, τη σχέση τους με το Δούκα και τη Δούκισσα της Αθήνας, Θησέα και Ιππολύτη, και ξωτικά του δάσους. Συνδετικός κρίκος στις τρεις ιστορίες που παρουσιάζονται είναι οι γάμοι του Δούκα της Αθήνας Θησέα και της βασίλισσας των Αμαζόνων, Ιππολύτης. Στην αρχική σκηνή, η Ερμία αρνείται να συμβιβαστεί με την επιθυμία του πατέρα της να την παντρέψει με το Δημήτριο. Έτσι εκείνη και ο αγαπημένος της, Λύσανδρος, αποφασίζουν να κλεφτούν και να διαφύγουν τη νύχτα μέσα από το δάσος. Η Ερμία εμπιστεύεται το σχέδιο στην καλύτερη φίλη της, Έλενα, η οποία όμως το μαρτυράει στο Δημήτριο για να κερδίσει την εύνοιά του και να τη διαλέξει. Οι δυο τους ακολουθούν τους δυο αγαπημένους, που ανυποψίαστοι κοιμούνται στο δάσος. Εν τω μεταξύ, στο δάσος καταφτάνουν ο Βασιλιάς των Ξωτικών Όμπερον και η βασίλισσα Τιτάνια, οι οποίοι έχουν διαπληκτιστεί, γιατί η Τιτάνια αρνείται να δώσει για “ιππότη” στον Όμπερον έναν ακόλουθό της.

Ο Όμπερον για να την εκδικηθεί προστάζει το ξωτικό Πουκ να βρει ένα λουλούδι, ο χυμός του οποίου κάνει όποιον το πιει να ερωτευτεί το πρώτο ον που δει μπροστά του. Βλέποντας το Δημήτριο να συμπεριφέρεται άσχημα στην Έλενα, ο Όμπερον διατάζει τον Πουκ να ρίξει λίγο υγρό στα βλέφαρά του. Κατά λάθος, ο Πουκ το ρίχνει στο Λύσανδρο, ο οποίος ερωτεύεται την Έλενα. Οι τέσσερις περιπλέκονται και οι νεαροί οδηγούνται σε μονομαχία .Ο Όμπερον για να αποφύγει την αιματοχυσία διατάζει τον Πουκ να τους ξανα-”μαγέψει”, και να λυθεί η παρεξήγηση. Τότε, τα ξωτικά εξαφανίζονται και εμφανίζονται στο δάσος για πρωινό κυνήγι ο Θησέας με την Ιππολύτη μαζί με τους μαστόρους. Ξυπνούν τους τέσσερις νέους και, καθώς ο Δημήτριος δεν αγαπάει πλέον την Ερμία, ο Θησέας παρακάμπτει την επιθυμία του πατέρα της Ερμίας και ετοιμάζει τους γάμους όλων. Οι τέσσερις νέοι σκέφτονται ότι τα γεγονότα της νύχτας πρέπει να ήταν κάποιο όνειρο. Με το σκοτάδι, ο Όμπερον κι η Τιτάνια ευλογούν το σπίτι και τους νιόπαντρους, ενώ ο Πουκ απευθύνεται σε ένα μονόλογο προς τους θεατές, ενώ πέφτει η αυλαία.

Εικόνα 3. στιγμιότυπο από την παράσταση “Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας”,2014

1.γ Δραματουργική Ανάλυση Το Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας είναι μια πρώιμη κωμωδία του Σαίξπηρ. Παραστάθηκε για πρώτη φορά γύρω στο 1594 ή 1595, πιθανόν με αφορμή τον γάμο κάποιου ευγενή.Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1600. Το υλικό που χρησιμοποίησε ο Σαίξπηρ για την κωμωδία αντλήθηκε από διάφορες πηγές όπως την ελληνική μυθολογία,την αγγλική λαϊκή παράδοση (ο Πουκ είναι ο Robin Good fellow των αγγλικών παραμυθιών),τις Μεταμορφώσεις του Ρωμαίου ποιητή Οβίδιου και από μεσαιωνικά ρομάντζα. Το εγκιβωτισμένο έργο «Πύραμος και Θίσβη» βασίσθηκε σε μια διαδεδομένη ιστορία της εποχής που είχε βαβυλωνιακή προέλευση. Στο σύνολό του όμως το έργο αποτελεί γνήσια δημιουργία της ποιητικής φαντασίας του συγγραφέα. Διακρίνουμε τέσσεροις κόσμους, των αρχόντων Θησέα και της Ιππολύτης , των νεαρών εραστών, των τεχνητών και των ξωτικών με παράλληλες κινήσεις κατά την πλοκή. Η δομή του Ονείρου αποκαλύπτει μια πιο συγκεκριμένη αντίληψη του κόσμου. Κεφαλή στην κλίμακα της εξουσίας είναι ο βασιλιάς, ακολουθούν οι ευγενείς και τέλος ο λαός. Στη χαμηλότερη βαθμίδα του γήινου μικρόκοσμου βρίσκονται τα φυσικά όντα που δεν συμμετέχουν στο πνεύμα, δηλαδή τα ζώα, τα φυτά και τα άψυχα πράγματα. Ο ανθρώπινος μικρόκοσμος δεν είναι κλειστός αλλά ανοιχτός στον ευρύτερο μακρόκοσμο του Θεού. Οι σχέσεις που αναπτύσσονται στην ανθρώπινη κοινωνία δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας ή τυχαίων φυσικών φαινομένων αλλά και της Θείας Πρόνοιας.

Το φανταστικό σύμπαν του Ονείρου διαρθρώνεται με μια ανάλογη πολυεπίπεδη δομή. Ο ανθρώπινος μικρόκοσμος είναι αυστηρά ιεραρχημένος. Κάθε επίπεδο δράσης αντιπροσωπεύει μια κοινωνική που συνδέεται με σχέσεις ιεραρχίας με τις άλλες ομάδες. Κατά την πλοκή του έργου σημειώνεται πως οι πράξεις των ανθρώπων δεν εξαρτούνται εντελώς από τους ίδιους αλλά από την παρέμβαση του κόσμου των ξωτικών, τα οποία στέκονται πάνω από τους ανθρώπους. Ακόμα, το έργο πραγματεύεται τις δυσκολίες που προκύπτουν στις ερωτικές σχέσεις των ανθρώπων, οι οποίες πρέπει να επιλυθούν ώστε να επιτευχτεί η οριστική και νόμιμη ένωσή τους μέσω του θεσμού του γάμου. Ο Σαίξπηρ, μέσα από τον φανταστικό κόσμο των ξωτικών, προτείνει μια άλλη ουτοπική μορφή σχέσεων στην οποία ο ερωτικός δεσμός άντρα-γυναίκας δεν τίθεται μέσα στα όρια ενός θεσμοθετημένου γάμου και δεν αποκλείει την ικανοποίηση του ερωτικού πόθου με άλλους περιστασιακούς συντρόφους. Για τους νεαρούς Αθηναίους, η πόλη τους ταυτίζεται με την καταπίεση των γηραιότερων και την επιβολή ενός άτεγκτου νόμου που αγνοεί τις προσωπικές επιθυμίες τους. Στο δάσος όμως οι σχέσεις που αναπτύσσονται είναι πολύ διαφορετικές , χωρίς όρια. Η φιλονικία του Όμπερον και της Τιτάνιας προκάλεσε τη στειρότητα της φύσης, τη φυσική ανισορροπία. Η ερωτική σχέση τους παρουσιάζεται ως ένα σύμβολο φυσικής γονιμότητας και ισορροπίας. Όταν αυτοί παύουν να συνευρίσκονται η φύση γίνεται άγονη, επικρατεί σήψη και χάνεται η φυσική σειρά των πραγμάτων.

Για την Ερμία και τον Λύσανδρο, στην αρχή, το δάσος και η φύση θεωρήθηκαν καταφύγιο από την καταπίεση της Αθήνας. Ένας χώρος ελευθερίας. Σύντομα όμως το μοτίβο του δάσους, σύμβολο της φύσης, συνδυάζεται και με το μοτίβο της νύχτας που στη συνείδηση των θεατών είναι ταυτισμένη με τη σεξουαλική δραστηριότητα και με τη δυνατότητα εκτέλεσης πράξεων που ξεφεύγουν από την τάξη. Στις σκηνές του δάσους, η επήρεια του φίλτρου γίνεται έναυσμα για να επιστρατεύσει ο Σαίξπηρ την τεχνική της δραματικής ειρωνείας. Οι εραστές αδυνατούν να κατανοήσουν την αλλαγή της συμπεριφοράς τους και αφήνονται να γίνουν φορείς και θύματα παρεξηγήσεων και φιλονικιών. Το μαγικό φίλτρο λειτούργησε ως αφορμή για να εκδηλωθούν οι ασύνειδοι φόβοι, οι ανασφάλειες και οι επιθυμίες των ηρώων. Η νύχτα και η μαγεία τους φέρνουν αντιμέτωπους με το θηρίο που κρύβουν μέσα τους. Η διαμονή τους στο δάσος λειτουργεί ως μια καθαρτική τελετουργία ενηλικίωσης και περάσματος από την κατάσταση της ανεύθυνης ζωής. Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που θίγεται στο έργο είναι αυτό της σχέσης μεταξύ του είναι και του φαίνεσθαι, που εδώ συνδέεται με την τεχνική της δραματικής ειρωνείας. Η Τιτάνια νομίζει ότι στον Σαΐτα βλέπει έναν γοητευτικό εραστή, που όμως στην πραγματικότητα είναι ένας γάιδαρος. Οι νεαροί Αθηναίοι φαίνονται ότι είναι άπιστοι, αλλά αυτό συμβαίνει εξαιτίας της επήρειας του μαγικού φίλτρου. Ποια όμως είναι σε τελική ανάλυση η ουσία (το είναι) και τι βλέπουν τα μάτια μας (φαίνεσθαι);

Εμφανες μοτίβο που επανλαμβάν συχνά μέσα στο έργο είναι των ματιών: Άχ, να έβλεπε ο πατέρας μου με τα δικά μου μάτια! (σσ. 11)· Οέρωτας δεν βλέπει με τα μάτια, βλέπει με το νου(σ. 18)· η λογική στρατηλατεί τη θέλησή μου και με διατάζει/ στα μάτια να σε δω, για να διαβάσω μέσα τους(σ. 41). και τι είδε [η Τιτάνια]όταν πρωτάνοιξε τα μάτια/ και τώρα το ’χει ερωτευτεί παράφορα(σ. 53) κ.ά. Στα μάτια άλλωστε στάζει ο Πουκ το μαγικό φίλτρο. Δεν είναι τυχαίο που η δράση τοποθετείται τη νύχτα του μεσοκαλόκαιρου, που στις λαϊκές παραδόσεις της Ευρώπης συνδέεται με παγανιστικές τελετουργίες γονιμότητας.Κατά κάποιο τρόπο, ο Σαίξπηρ αναγνωρίζει ότι μπορεί η τάξη και ο γάμος να είναι η ιδανική μορφή συμβίωσης, αλλά η φυσική καταγωγή των ανθρώπων από τη μια πλευρά και η καταπιεστική ανάγκη του πολιτισμού για τάξη από την άλλη, αναπόφευκτα υπονομεύουν την κοινωνική αρμονία. Για τον λόγο αυτό, ο άνθρωπος δεν μπορεί να τα αγνοήσει. Το λεγόμενο διονυσιακό στοιχείο (ο κόσμος των ενστίκτων και του ζωόμορφου Πάνα) θα υποβόσκει πάντοτε στον ανθρώπινο πολιτισμό και η αγνόησή του μόνο καταστροφικές συνέπειες θα έχει. Κάθε πολιτισμός οφείλει να του δίδει δυνατότητες εκτόνωσης, πριν αυτό οδηγήσει σε χάος. Ο συγγραφές δίνει ιδιαίτερη σημασία και στους συμβολισμούς, η επιλογή του γαϊδάρου δεν είναι τυχαία. Αν και είναι ένα άσχημο ζώο καις σύμβολο της χαμηλής νοημοσύνης, στη λαϊκή παράδοση ο γάιδαρος αποτελεί σύμβολο γονιμότητας λόγω του υπερμεγέθους γεννητικού οργάνου του.

δραματουργικός πίνακας ανάλυσης κειμένου Ο έρωτας, δηλαδή, δεν έχει μόνο την έννοια της ρομαντικής αγάπης, αλλά και του τυφλού γενετήσιου και κτηνώδους πόθου. Το θέμα του γάμου, όπως τονίζεται στο κείμενο, είναι στενά συνδεδεμένο με το θέμα της πατριαρχικής ιεραρχίας των γενεών και των φύλων. Ο Θησέας γίνεται ο αφέντης της Ιππολύτης, ακόμα και αν αυτή είναι μια ανεξάρτητη αμαζόνα . Η Ερμία υποχρεώνεται να υπακούσει στον πατέρα της με απειλή θανάτου. Ακόμα και στα ξωτικά παρατηρούμε ότι ο Όμπερον έχει τη δύναμη ελέγχου Τιτάνιας. Πρέπει να παραδεχτούμε όμως ότι οι ηρωίδες του έργου είναι όλες αρκετά δυναμικές σε σχέση με τις γυναίκες της Αναγέννησης. Η δύναμή τους προέρχεται κυρίως από την πρωταρχική ικανότητα της γυναίκας, την αναπαραγωγική και τα επακόλουθα φυσικά ένστικτα που τη συνοδεύουν Στο Όνειρο, ο Σαίξπηρ δημιουργεί μια φαντασιακή θεατρική ψευδαίσθηση, κάτι σαν όνειρο, όπου τα όρια της λογικής και της πραγματικότητας υπερβαίνονται για να παρουσιάσουν μια διαφορετική οπτική των πραγμάτων. Καλεί τους θεατές του να απολαύσουν τον εναλλακτικό κόσμο και την ουτοπία του. Κι αν

δεν τους αρέσει, ας πούνε ότι ήταν ένα όνειρο.3 Συνοπτικά θα μπορουσαμε να πουμε πως οι έννοιες που αντλούμε από το κείμενο είναι εξής:έρωτας και πάθος, πατριαρχία και φεμινισμός, εξουσία, κτηνοβασία, αντίθεσεις ονειρου και πραγματικό3επίλογο του έργου από τον Πουκ).38Σήγκελ, Πωλ, Ο Σαίξπηρ στην εποχή τους και στην εποχή μας, μετ. Φ. Κονδύλης, εκδ. Κοροντζή, Αθήνα, 2000, σσ. 199-200.39Grady, σσ. 278-80.40Pavis, λήμμα «Μεταθέατρο», σ. 306.

ΠΡΑΞ Η/ ΣΚΗΝ Η

1/1

1/2

2/1

2/2

3/1

3/2

4/1

4/2

5/1

ΧΩΡΟ Σ

ΧΡΟΝΟΣ

Αθήν α/ παλά τι Θησέ α

4 μέρες πριν τον γάμο Θησέα και Ιππολύ της

Αθήν α/ Σπίτ ι Σανί δα Δάσο ς κοντ ά στην Αθήν α Άλλο μέρο ς του δάσο υς Δάσο ς

Ίδια μέρα

Άλλο μέρο ς του δάσο υς

Ίδια νύχτα

Άλλο μέρο ς του δάσο υς

Ίδια μέρα, Καλοκα ίρι

Αθήν α / σπίτ ι Σανί δα Αθήν α/ Παλά τι Θησέ α

ΠΡΟΣΩΠΑ          

ΣΚΗΝΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ

Θησέας Ιππολύτη Φιλόστρατ ος Ακόλουθοι Ερμία Ελένη Δημήτριος Λύσανδρος Αιγαίας Τεχνίτες

ΗΧΟΙ 

 



• • • • • • • • •

Τιτάνια Πουκ Ξωτικά Τεχνίτες

 

            

Όμπερον Πουκ Ερμία Ελένη Λύσανδρος Δημήτριος Όμπερον Τιτάνια Πουκ Ξωτικά Θησέας Ιππολύτη Αιγέας



Ίδια μέρα, Καλοκα ίρι



Τεχνίτες

Επόμεν η ημέρα



Όλοι

Ίδια νύχτα

 

  

Όμπερον Τιτάνια Πουκ Ξωτικά Δημήτριος Ελένη Τιτάνια Όμπερον Πουκ Ξωτικά Εραστές

     

ΑΝΑΦΟΡΕΣ



 Ίδια νύχτα

Δυνατές φωνές

ΕΝΔΥΜ Α ΤΟΛΟΓ ΙΑ

 



μαγικό λουλού δι

 

Μαγικό λουλού δι Φίδι

φωνές

Ήχος λιονταρι ού Μουσική Σφύριγμα Μελωδία γοργόνας

Ξέφωτο Μάσκα γαιδάρ ου Μαγικό λουλού δι Βότανο

Σκηνικ ά αντικε ίμενα παράστ ασης μαστόρ ων κεριά

 

Νέα σελήνη τραγωδί α μυθολογ ία μαγεία Τρωάδες Φοίβη



«Θέατρο εν θεάτρω»



Κόρινθο ς Εστία



μυθολογ ία



μυθολογ ία

Μάσκα γαϊδάρου Κουστούμ ια τεχνιτών

τητας, ανθρώπινα πάθη και παράδοση .

Πείτε στο εαυτό σας πως για λίγο κοιμηθήκατε και πως στον ύπνο σας ότι συνέβη ονειρευτήκατε.

Ανάλυση Χαρακτήρων Λύσανδρος

| δυναμικός & περηφανος

Δημήτριος

| ειρωνικός & ευκολόπιστος

Ερμία

| θαρραλέα & παθιασμένη

Ελένη

| ανασφαλής & χειριστική

Αιγέας

| αυταρχικός

Θησέας

| δίκαιος & δυναμικός

Ιππολύτη | υπεροπτική & δυναμική Τιτάνια | παθιασμενη & υπεροπτική Όμπερον Πουκ

| πολυμήχανος | πολυμήχανος & δαιμόνιος

Τεχνίτες | Ξωτικά

πιστοί & υπομονετικοί

| πιστά & ευγενικά

απο το κείμενο στον χώρο

2 [ Θέατρο “ΕΜΠΡΟΣ” ]

χώρος ένταξης : η περιοχή του Ψυρρή Η γειτονιά του Ψυρρή βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας και ορίζεται από τις οδούς Ερμού, Αθηνάς, Ευριπίδου, και Σαρρή. Πρόκειται για μια από τις παλαιότερες συνοικίες της Αθήνας κατέχοντας σημαντική γεωγραφική θέση, μιας και βρίσκεται σε άμεση επαφή με περιοχές,μεγάλης σημασίας, που περιλαμβανουν λειτουργίες υπερτονικού χαρακτήρα, όπως η Πλάκα, τόπος προσέλκυσης τουρισμού, το εμπορικό τρίγωνο που συγκεντρώνει τις διοικητικές και οικονομικές υπηρεσίες της Αθήνας,το Γκάζι - Κεραμεικός που διακρίνονται από χρήσεις πολιτισμού, και τις 3 σημαντικότερες πλατείες της Αθήνας (Ομόνοια-ΣύνταγμαΜοναστηράκι). Ονοματοδοτήθηκε από κάποιον επ΄ονόματι Ψυρρή, που είχε στην ιδιοκτησία του πολλά οικόπεδα στην περιοχή.4 Στην περιοχή παραμένει αναλλοίωτος ο πολεοδομικός ιστός από τη εποχή της Τουρκοκρατίας με στενούς και δαιδαλώδεις δρόμους οι οποίοι με κέντρο την πλατεία Ηρώων καταλήγουν στους περιμετρικούς κύριους άξονες. Κατά τον 19ο αιώνα, ήταν μια πυκνοδομημένη λαϊκή και υποβαθμισμένη γειτονιά με χαμηλή δόμηση και βιοτεχνικό χαρακτήρα. Αποτελούσε έναν από τους σημαντικότερους οικιστικούς πυρήνες της Αθήνας με περίπου 1800 κατοίκους, όταν ο συνολικός πληθυσμός της Αθήνας ήταν 9640 κάτοικοι.

ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ

ΓΚΑΖΙ

ΕΞΑΡΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΤΡΙΓΩΝΟ

ΨΥΡΡΗΣ

πλατεία Ομόνοιας πλατεία Κουμουνδούρου

ΠΛΑΚΑ

πλατεία Εξαρχείων

πλατεία Κοτζιά

πλατεία Κλαυθμώνος πλατεία Μοναστηρακίου

πλατεία Συντάγματος

4 Σύμφωνα με τον Κ. Μπίρη, το όνομα Ψυρρής αναφέρεται σε γεωγραφική καταγωγή και υποδηλώνει κάτοικο της νήσου των Ψαρρών, τα οποία ονομάζονταν Ψύρρα ή Ψυρρή.

Ενώ ενα αιώνα πριν αποτελούσε κέντρο μεγαλοαστών,από το 1870 άρχισε να μετατρέπεται σε μιαπεριοχή με αυξανόμενο επίπεδο εγκληματικότητας. Κατά τον 20ο αιώνα, η βιοτεχνία άκμασε ακόμα περισσότερο και το 1922, με την μικρασιατική καταστροφή πολλοί πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στου Ψυρρή. Στα τέλη του 20ου αιώνα το ΥΠΕΧΩΔΕ αποφάσισε την αναβάθμιση του Ψυρρη. Η εν λόγω ανάπλαση στόχευε στην απομάκρυνση της οχλουσας βιοτεχνίας, την επιστροφή της κατοικίας και την διατήρηση και την ανάδειξη του αστικού ιστού της περιοχής και περιελάμβανε: μετατροπή δρόμων σε πεζόδρομους και σε δρόμους ήπιας κυκλοφορίας, διαπλάτυνση πεζοδρόμων, αναδιαμόρφωση των πλατειών και δενδροφυτευσεις Δημιοουργήθηκαν πλήθος καφέ, εστιατορίων και μπά και η περιοχή του Ψυρρή αναδείχτηκε σε κεντρικό κοσμικό στέκι της Αθήνας. Στην αρχή υπήρξε άνθηση των τεχνών της ψυχαγωγίας η ασυδοσία όμως των ιδιοκτήτων κατέστρεψε το πλάνος της συύπαρξης βιοτεχνίας -κτοικίας και ψυχαγωγίας με αποτέλεσμα την εγκατάλειψη τόσο από τους κατοίκους, όσο και από τους επαγγελματίες, μετατρέποντας την περιοχή σε αυτό που είναι σήμερα.

Εικόνα 4. στένό στην περιοχή του Ψυρρή, 2017

το θέατρο: ιστορικά στοιχεία Κατασκευασμένο τη δεκαετία του 1930, το ιστορικό (κηρυγμένο διατηρητέο μνημείο από το 1989) κτίριο του Εμπρός λειτούργησε αρχικά ως τυπογραφείο της ομώνυμης εφημερίδας και από το 1988 ώς το 2007 ως στέγη του Θεατρικού Οργανισμού “Μορφές” και στη συνέχεια της Εταιρείας Θεάτρου “Εμπρός”. Εγκαταλελειμμένο και κλειστό επί πέντε σχεδόν χρόνια, επανενεργοποιήθηκε ως κατάληψη τον Νοέμβρη του 2011 με πρωτοβουλία της ομάδας καλλιτεχνών ”Κίνηση Μαβίλη” και με τη συμμετοχή και στήριξη της Κίνησης Κατοίκων Ψυρρή καθώς και άλλων καλλιτεχνών και θεωρητικών από τον χώρο των παραστατικών τεχνών, της μουσικής και των εικαστικών. Μετά από έναν περίπου χρόνο πολύπλευρων καλλιτεχνικών και κοινωνικών δράσεων, και αφού μεσολάβησαν δύο απόπειρες της Αστυνομίας να σφραγίσει και να κλείσει το Θέατρο, την ευθύνη της λειτουργίας και διαχείρισής του ανέλαβε η εβδομαδιαία ανοιχτή του συνέλευση στην οποία μπορούν να συμμετέχουν ελεύθερα όσοι επιθυμούν.

Εικόνες 5 & 6. παλαιότερες όψεις του θεάτρου “ΕΜΠΡΟΣ”

41 Εικόνες 7&8 . σημερινή όψη του θεάτρου “ΕΜΠΡΟΣ”

κριτήρια επιλογής και χρήσης «Για να δημιουργηθεί ένα όνειρο είνα απαραίτητο να έχει προηγηθεί ένα πραγματικό συμβάν , άμεσα συνδεδεμένο με το όνειρο» κατά τον Sigmund Freud. Το πρόσφατο συμβάν δηλαδή διαδραματίζεται ξανά στο χωροχρόνο της φαντασίας όμως. Ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ στο «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» δεν καθιστά σαφές αν τα γεγονότα συμβαίνουν σε πραγματικό η φανταστικό χρόνο , αν είναι ρεαλιστικά ή αν έχουν συμβεί κατά την διάρκεια του ύπνου των ηρώων. Η αντίθεση ονείρου και πραγματικότητας μου κέντρισε τον ενδιαφέρον εννοιολογικά και προσπάθησα να την μεταφέρω σκηνογραφικά με την αισθητική αλλά και την οπτική αντίληψη του θεατή,οριοθετώντας δύο κόσμους που ενώνονται τον ονειρικό που επιθυμούμε να δούμε και τον αστικό που ήδη υπάρχει. Το θέατρο «ΕΜΠΡΟΣ» ήταν η κατάλληλη επιλογή ένταξης αυτής της σκηνογραφικής ιδέας, διότι το ίδιο το κτήριο ορίζει την απόλυτη αντίθεση : τοποθετημένο σε ένα άκρως αστικό και βιομηχανικό περιβάλλον πρεσβεύει τον πολιτιστικό αγώνα και μεταδίδει την ανάγκη τω ανθρώπων να εκφραστούν και να δημιουργήσουν, να δράσουν , έστω και λίγο , στον δικό τους «ονειρικό» κοσμο.

3 [ σκηνογραφική πρόταση]

3α. κεντρική ιδέα - πηγή έμπνευσης Η επιθυμία δημιουργίας ενός ενιαίου συνθετικού συνόλου το όποιο θα χαρακτηρίζεται από δύο κόσμους ,τον “ονειρικό” και τον “πραγματικό”,οδήγησε στη χάραξη μιας κίνησης η οποία διασχίζει κτηριακά σύνολα ενδιαφέροντος στην περιοχή του Ψυρρή , με αδόμητο , δομημένο και εμπορικό χαρακτήρα. Οι χαράξεις τον χαρτών ενώνουν τα σύνολα αυτά και προκύπτουν όγκοι και φόρμες που θα δομήσουν την σύνθεση της σκηνογραφίας σε κάθετο και οριζόντιο άξονα. Οι τριγωνικές και πολυπρισματικές φόρμες αναπτύσσονται προς τα όρια της σκηνής με σκοπό τη δημιουργία μιας κεντρικού εγκατάστασεις η οποία θα λειτουργία ως σκηνικό αλλά και χώρος διέυλεσης των ηθοποιών ενώ οι πιο αφαιρετικές, αέρινες φόρμες που δημιουργούνται από την υφασμάτινη κατασκεύη στην οροφή του θεάτρου σηματοδοτούν την ονειρική ατμόσφαιρα. Δίνεται η δυνατότητα θέασης από διαφορετικές θέσεις και με ποιοτική διαφοροποίηση και με κεντρικό πυρήνα την άμεση οπτική επαφή ηθοποιών και θεατών. Σε συνδυασμό με την αντίθεση των δύο κόσμων, η σχηματική μορφή και εννοιολογική ανάλυση της φόρμας του ανθρώπινου DNA ολοκληρώνει την κεντρική σκηνογραφική ιδέα. Μεγάλο

κομμάτι

της

συνθετικής

διαδικασίας

κατέλαβε η επεξεργασία του κτηρίου “ΕΜΠΡΟΣ” καθώς έπρεπε να διαχειριστούμε το εύρος της κερκίδας και τη γεωμετρία του οικοπέδου, καθώς παραμένει ένα κτήριο “μνήμειο “ και οτιδήποτε διέξαγεται εντός του πρέπει να συνδυάζεται με τον πολιτιστικό του χαρακτήρα και την μορφολογία του.

οδικοί χάρτες του Ψυρρή

ΧΑΡΑΞΕΙΣ ΧΑΡΤΩΝ _ ΔΙΑΣΔΙΑΣΤΑΤΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΨΥΡΡΗ

χαράξεις συνόλων

εμπορικά σύνολα κτηρίων

δομημένα σύνολα κτηρίων

αδόμητα σύνολα κτηρίων

φόρμες που προκύπτουν

ΧΑΡΆΞΕΙΣ ΧΑΡΤΩΝ _ ΤΡΙΣΔΙΆΣΤΑΤΗ ΑΝΆΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΉΣ ΤΟΥ ΨΥΡΡΉ

δομημένα σύνολα κτηρίων

ένωση κτηριακών συνόλωνς υψηλού ενδιαφέροντος

τρισδιάστατη απεικόνιση της σύθεσης των αδόμτων κτηριακών συνόλων

φόρμες που προκύπτουν

Ο αριθμός «4»

Επίλογή του DNA

Παρατρείται πως στο κείμενο ο συγγραφές αναφέρει έιτε έμμεσα έιτε άμεσα τον αριθμό 4 . Ως αριθμός , σύμβολο η θεότητα. Η έννοια του αριθμού βρίσκεται σχεδόν σε όλα τα επιστημονικά πεδία και την παράδοση:

Αφού εντοπίστηκε η συνεχής αναφορά του αριθμού 4 στο κείμενο και αναλύθηκε στα διάφορα επιστημονικά πεδία , κατέληξα να εντάξω στην κεντρική συνθετική ιδέα της σκηνογραφίας το ανθρώπινο DNA:

Φυσική : 4 διαστάσεις ύλης Μαθηματικά : θεώρημα «ευτυχισμένων & δυστυχισμένων αριθμών», φυσικός αριθμός Βιολογία : Ομάδες αίματος / Σύνθεση DNA Γεωγραφία : προσανατολισμός Γεωλογία: 4 στοιχεία της φύσης , 4 εποχές Γεωμετρία: τετράγωνο, τετράπλευρο Μουσική : κουαρτέτο Ψυχολογία: 4 λειτουργίες του εαυτού μας κατα τον Jung ( ego functions) Φιλοσοφία: «τετραγωνο των αισθήσεων» και «τεσσερις χυμοί του σώματος» κατα τον Αριστοτέλη Συμβολισμοί : σταυρός, ναριθμός γράμμα δ, λατινικός αριθμός ΙV , σύβλο μυστηρίου , ειρήνης δύναμης και νύχτας.

ΧΩΡΙΚΑ

τριδιάστατη αλυσιδωτήδομή που αποτελείται από δισδιάτες συνθέσεις ύλης σε επανάληψη / οργανική και αφηρημένη εξάπλωση στον χώρο/ γεωμετρική και ορθοκανονικη σύνθεση

ΕΝΝΟΙΛΟΓΙΚΑ

η πολιτιστική δράση που επιδιώκουμε να εξαπλωθεί στην περιοχή του Ψυρρή με οδηγό την ανθρώπινη συννείδηση. και την ανάγκη για ανάπτυξη/ το μόνομόριο που αναπαράγεται μόνο του όπως η προσωπική αντίληψη .

ένταξη ιδέας στον χώρο

κλίμακα 1:50

Μελέτη σκηνογραφικού χώρου

κάτοψη στάθμης +0.00 κλίμακα 1:100

οψοτομή Β-Β’ κλίμακα 1:100

οψοτομή Α-Α’ κλίμακα 1:100

+0.00

επιδαπέδια κατασκευή κλίμακα 1:50

όψη κατασκευής γυψοσανίδας κλίμακα 1:50

κατασκευαστικές λεπτομέριες

δομικός σκελετός 20cm

μεταλλική ράβδος πάχους 3mm μεταλικός σκελετός πάχους 3 mm γυψοσανίδα πάχους 15 cm

τομή οροφής

λεπτομέρια ένωσης

12.10

13.7

25.0

+0.00

-0.90 +0.00

-0.90

Τα μέρη της κατασκεής θα αποτελούνται από πλάκες ξύλου 18 χιλιοστών με επίστρωση βερνικιού ανθρακί χρώματος με μεταλλική υφή. (hammerite metal 60RR 07-002)

κάτοψη οροφής +3.20

φωτογραφίες προπλάσματος

ενδυματολογική πρόταση

Ξεκινώντας από την προτίμηση μου στο συγγραφικό έργο του Ουίλιαμ Σαίξπηρ και την διαχρονικότητα του, γεννήθηκαν ερωτήματα και προβληματισμοί για τις έννοιες που επεξηγεί στα κείμενα του και κυρίως για τον αν πραγματικά οι έννοιες αυτές υφίστανται και στην σημερινή κοινωνία. Μέσα από μια την έρευνα σχετικά με την χωρική μεταφοράς αφαιρετικών εννοιών και συναισθημάτων, την σχέση του κειμένου με την σκηνογραφία και τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την επίτευξη μια σκηνογραφικής πρότασης, αλλά και την κοινωνική και πολιτιστική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η σημερινή ελληνική πραγματικότητα, προσπάθησα να δημιουργήσω μια χωρική συνθήκη όπου ο θεατής θα ζήσει μια έντονη βιωματική εμπειρία.

[ συμπεράσματα ]

Στην πράξη, προσπάθησα να αποδώσω δύο κόσμους, όπως και στο έργο «‘Ονειρο καλοκαιρινής νύχτας» όπου ο θεατής -παρατηρητής θα αντιληφθεί τις αντιθέσεις αλλά και τις ομοιότητες. Θα διαισθανθεί τν σκηνογραφική και οπτική μετάβαση από την πραγματικότητα στο όνειρο και το αντίθετο , αλλά και τον κοινό πυρήνα και την συνύπαρξη αυτών πάνω στη σκηνή. Η διαδικασία της έρευνας για την εκπόνηση της παρούσας εργασίας ήταν ένα δημιουργικό ταξίδι αναζητήσεων που οδηγούσε συνεχώς σε νέες ανακαλύψεις αλλά και ερωτήματα. Η μαγεία του θεάτρου και η τέχνη της σκηνογραφίας σε συνδυασμό με τις δυναμικές του συγγραφικού έργου του Ουίλιαμ Σαίξπηρ πλάθουν ένα κόσμο που φαίνεται πως δε θα πάψει ποτέ να παράγει μοναδικές εικόνες, ατμόσφαιρες και συναισθήματα.

X [ βιβλιογραφία ]

Βιβλία • Alexander, C. M. S. (Ed.). (2009). The Cambridge companion to Shakespeare’s last plays. Cambridge University Press.

• Quadri, F., Bertonni, F., Stearns, R. (1997) Robert Wilson. New York: Rizzolli.

• Σήγκελ, Π. (2000). Ο Σαίξπηρ στην εποχή του και στην εποχή μας. Αθήνα: Κώστας Κοροντζής.

• Schlemmer, O., Moholy-Nagy, L., Molnár, F. (1960) The Theater of Bauhaus, μτφ. A. S. Wensinger. Middletown, Connecticut: Wesleyan University Press.

• Brockett, O. G. & Franklin J. H. (2008). History of the theatre. USA: Pearson, 10th ed. • Brook, P, (1968) Η Σκηνή χωρίς Όρια, Δοκίμιο πάνω στα προβλήματα του σύγχρονου Θεάτρου, μτφ. M. P.Papara. Αθήνα: Εκδόσεις Εγνατία. • Esslin, M. (2005), Μπρεχτ: Ο Άνθρωπος και το Έργο του, μτφ. Φ. Κονδύλης. ΑθήναΓιάννενα: Δωδώνη. • Holmberg, A. (1996) The Theatre of Robert Wilson. Cambridge: Cambridge University Press. • Marinetti, F. T., Settimelli, E. Corra, B. (1972) The Futurist Synthetic Theater. Μιλάνο: Farrar, Straus & Giroux, Inc.

• Szondi, P. (1981) Poésies et Poétiques de la Modernité, Traduction française de textes sur Mallarmé,Lille: Presses Universitaires de Lille. • Κόττ, Γ. (1970). Σαίξπηρ, ο σύγχρονός μας. Αθήνα: Ηριδανός. • Bennett, S. (1996). Performing nostalgia: shifting Shakespeare and the contemporary past. London/New York:Routledge. • Τολστόι Λ.,Ο Σαίξπηρ και η δρματική τέχνη, μτφ. Αντωνοπούλου Π., Κεραμευς, Αθήνα • Παναγιώτης Δόικος,(2001), “Πλάτων, Φαίδρος”, Εκδ. Ζήτρος Θεσσαλονίκη • Rothwell, S. Kenneth & Melzer,Annabelle Henkin,(1990) “Shakespeare on Screen- an International Filmography and Videography”, Mansell, USA 89

Διπλωματικές Εργασίες

Διαδικτυακές Πηγές

• Χατζησάββα Δήμητρα, (2009), Διδακτορική διατριβή “Η έννοια του τόπου στις αρχιτεκτονικές θεωρίες και πρακτικές: σχέσεις φιλοσοφίας και αρχιτεκτονικής στον 20ο αιώνα”, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

• https://www.embros.gr/

• Θεμιστοκλής Παντελίδης, (2014), Ερευνητική εργασία “Η επίδραση της θεατρικής διαδικασίας στον αρχιτεκτονικό χώρο”, Πολυτεχνείο Κρήτης, Χανιά •Βουρκουτιώτη Βασιλική/ Αντωνίνης Ιάκωβος,(2014),Πτυχιακή εργασία “Θεατρική Ενδυματολογία”, Α.Τ.Ε.Ι Πειραιά, Πειραιάς/ Αθήνα • Βρετακάκου Ιωάννα/ Κασσάρα Κωνστατίνα, Διπλωματική Εργασία “ΚΟινωνικό κέντρο δημιουργικής έκφρασης και απασχόλησης στου Ψυρρή”, Πολυτεχνείο Θράκης , 2018 • Στέφανος Αθανασόπουλος/ Πάνος Μάντζιος, Διπλωματική Εργασία “Θέατρο και σχολή σκηνογραφίας στην περιοχή του Ψυρρή”,ΕΜΠ, 2014

•https://www.scribd.com/document/271905323/ %CE%9F%CE%9D%CE%95%CE%99%CE%A1%CE%9F-%CE%9 A%CE%91%CE%9B%CE%9F%CE%9A%CE%91%CE%99%CE%A 1%CE%99%CE%9D%CE%97%CE%A3-%CE%9D%CE%A5%CE%A7%CE%A4%CE%91%CE%A3 •https://docplayer.gr/2981551Dramatoyrgiki-analysi-i.html •http://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=Blog&file=page&op=viewPost&pid=38167 •http://www.kathimerini.gr/890708/article/ politismos/8eatro/sai3phrikos-kosmos-ftiagmenos-apo-swmata •https://www.nosweatshakespeare.com/blog/ what-exactly-is-shakespearean/ •https://www.thoughtco.com/love-in-shakespeare-2985056 https://www.bartleby.com/ essay/Analysis-of-film-Shakespeare-in-LoveFKUHTQZTC

Θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς την καθηγήτρια μου Μάρθα Λουκία που με την καθοδήγηση της και την συνεχή επιμονή της για ένα καλύτερο απότελεσμα κατάφερα να ολοκληρώσω την πτυχιακή μου εργασία και κατά συνέπεια τις σπουδές μου στο Τμήμα Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής , Διακόσμησης και Σχεδιασμού Αντικειμένων του τμήματος Καλλιτεχνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στις Βρετακάκου Ιωάννα και Κασσάρα Νάντια , που χωρίς την βοήθεια τους όλο αυτή η σκηνογραφική ιδέα δεν θα έιχε υπόσταση , καθώς μου αφιέρωσαν ένα μεγάλο κομμάτι της μελέτης τους για την αναδιαμόρφωση του χώρου ένταξης , το θέατρο «ΕΜΠΡΟΣ» . Όλους του καθηγητές κατά το πέρας των ακαδημαικών ετών , που με τις γνώσεις τους σε διαφορετικούς τομέις, μου μετέδωσαν ένα σύνολο γνώσεων για την εργασιακή μου πορεία.

[ ευχαριστίες ]

Τους συγγενείς και φίλους που με την ψυχολογική και υλική τους υποστήριξη έκαναν το όνειρο για σπουδές πραγματικότητα . Και τέλος , όσους νομίζουν πως δεν με βοήθησαν , αυτοί ήταν που με ώθησαν να προσπαθήσω περισσότερο και να κυνηγήσω και την δική μου θέση στον δύσκολο αγώνα της επίτευξης των προσωπικών στόχων . Όλα τώρα ξεκινούν !

Enjoy!