Insights Topaz

insights

Topaz

Het hele leven telt

Fikse uitdaging om voldoende personeel te houden

Hopen op een doorbraak in huntington-onderzoek

Inleiding

De Nederlandse ouderenzorg staat de komende jaren voor een aantal forse uitdagingen. Het aantal 80-plussers neemt in rap tempo toe. Tegelijk is er een groot tekort op de arbeidsmarkt. Maar al die 80-plussers hebben wel recht op een prettige laatste fase van het leven. De ontwikkelingen in de ouderenzorg zijn aanleiding voor het redactieteam van Insights om deze sector uitgebreid te belichten. Het resultaat leest u nu. Een informatieve uitgave, die inzicht geeft in een snel veranderende markt.

Zorgorganisatie Topaz in Leiden gaat die uitdaging aan. Samenwerking met andere organisaties is daarbij essentieel, vertelt bestuurder Lia de Jongh in deze editie van Insights. Samenwerking met de wetenschap, collega-zorginstellingen en andere partijen in de zorgketen. Het Expertisecentrum Dementie is zo’n samenwerking. Het expertisecentrum probeert de kloof tussen wetenschap en praktijk te overbruggen. Het organiseert onder meer een cursusweek voor mensen met dementie en hun partner. Tijdens deze week zijn er workshops over allerlei facetten van dementie.

Het expertisecentrum verdiept zich ook in bouwen en technologie voor ouderen. Die kennis wordt onder meer toegepast bij de nieuwbouw en renovatie van Topaz Overduin. Overduin is een TopCare-centrum voor de ziekte van Huntington. Voorzitter Arie Zwanenburg van de Vereniging van Huntington vertelt hoe het is om op te groeien in een gezin met huntington. De vereniging zet zich in om kennis en begrip van deze slopende ziekte te verspreiden.

Een knelpunt in de zorg is de krapte op de arbeidsmarkt. Om iets te doen aan de werkdruk en het tekort aan personeel moeten de administratieve lasten omlaag, betoogt Actiz-bestuurder Chantal Beks in deze Insights. 35 procent van de werktijd gaat nu op aan administratie. Dat is in totaal 25.000 fte in de gehele zorgsector! Als medewerkers minder registreren, hebben ze meer tijd voor de cliënten. Dat is goed voor de kwaliteit van de zorg. Die is de afgelopen jaren vooruitgegaan, vindt Marthijn Laterveer van LOC, maar er kan nog veel verbeteren. Belangrijk is dat cliënten betrokken worden bij het beleid en de uitvoering, op basis van gelijkwaardigheid.

Over ouderen en ouderenzorg wordt vaak gesproken in termen van uitdagingen en knelpunten. Ook in deze uitgave is dat soms het geval. Directeur Tineke Abma van Leyden Academy on Vitality and Ageing waarschuwt dat we ouderen niet alleen als een probleem mogen zien. “Veel mensen zijn tot op hoge leeftijd vitaal en willen bijdragen aan de samenleving.” Als vrijwilliger in de ouderenzorg zijn ze onmisbaar.

14 Fikse uitdaging om voldoende personeel te houden

16 Nieuwbouw en renovatie in de Katwijkse duinen

19 Van den Berg Architecten koestert coöperatieve aanpak

20 Hopen op een doorbraak in huntington-onderzoek

22 Cliënten en familie echt betrekken

24 Brocacef voor slimme, persoonlijke en toegankelijke zorg

25 Zorgtechnologie: Slimme toepassingen noodzakelijk voor toekomstige zorg

26 Kennis over dementie vergaren en verspreiden

Het hele leven telt

Ook de laatste fase van het leven is betekenisvol. Topaz zet zich dag in dag uit in om ouderen aandacht te geven en een glimlach op hun gezicht te toveren. “Dat is niet altijd gemakkelijk”, zegt Lia de Jongh, voorzitter van de raad van bestuur van Topaz. “Onze opdracht is om aan het boek van het leven een mooi laatste hoofdstuk toe te voegen. Anders is het niet compleet.”

Topaz is een organisatie met negen zorglocaties in de regio Leiden en de Bollenstreek. Topaz heeft vijf verpleeghuizen in Leiden, en verpleeghuizen in Katwijk, Noordwijkerhout en Voorschoten (twee locaties). Locatie Overduin in Katwijk is Expertisecentrum voor de ziekte van Huntington. Direct bij NS-station Leiden Centraal kunnen ouderen na verblijf in het ziekenhuis revalideren en herstellen in Topaz Revitel.

Naast intramurale zorg en revalidatie levert Topaz ook Volledig Pakket Thuis. Ouderen ontvangen met dit pakket 24uurs verpleegzorg aan huis. De specialisten van Topaz360 behandelen

mensen in hun eigen woning. Verder heeft Topaz diverse ontmoetingscentra voor dagopvang.

Lia de Jongh heeft sinds 2015 de leiding bij Topaz. Zij is geboren en getogen in Sassenheim, in de regio waarin Topaz werkzaam is. Ze studeerde psychologie en werkt sinds 1999 in de ouderenzorg. Vanaf 2004 vervulde zij diverse bestuursfuncties. Naast haar werk voor Topaz is de Jongh actief voor diverse organisaties. Ze was tot voor kort lid van de kerngroep Wonen en Zorg van branchevereniging Actiz en is nu onder meer lid van de raad van toezicht van de Luisterlijn en voorzitter van Huntington KennisNet Nederland.

Zaken goed op orde

“Topaz is ontstaan uit een fusie van drie stichtingen”, vertelt De Jongh. “Toen ik eind 2015 aantrad, kwam ik in een organisatie die de zaken goed op orde had. De processen en bedrijfsvoering

waren goed ingeregeld. Topaz is een organisatie die voorop wil lopen. Ik geloof niet in concurrentie, maar in samenwerking.

“Samenwerking is essentieel om het hoofd te bieden aan de grote uitdagingen die op ons afkomen: vergrijzing, ontgroening en verkleuring. Er komen meer ouderen en die worden ook steeds ouder, met complexe zorgvraag. Er zijn minder jongeren om voor deze ouderen te zorgen. We zien nu al grote problemen op de arbeidsmarkt. Ten slotte hebben we te maken met ouderen uit andere culturen, met andere gewoonten en andere wensen. Die knelpunten kunnen we niet alleen oplossen.”

Topaz is aangesloten bij diverse samenwerkingsverbanden en netwerken, zoals AVANT en Transmuralis. Sinds 2020

werkt de organisatie samen met Hammond Care, een zorgorganisatie in Australië (zie kader).

“We willen onze cliënten kennen, weten wie ze zijn en wie ze waren. Wat is hun geschiedenis? Wat waren hun hobby’s en wat kunnen we daar nu nog mee doen?”

Kwaliteit en doelmatigheid

AVANT is de regionale vereniging van aanbieders van verpleging, verzorging en wijkverpleging in de regio Zuid-Holland Noord. Zij werken samen om de kwaliteit en doelmatigheid van de zorg te verbeteren. De leden stimuleren het onderling contact om te leren van elkaar en expertise te delen. AVANT overlegt ook met externe partijen zoals Sleutelnet, Transmuralis, Zorgkantoor ZHN en ZW-Connect over gezamenlijke actuele thema’s.

Transmuralis is een samenwerking van verpleeghuizen, thuiszorg, ziekenhuizen, huisartsen, huisartsenposten, revalidatiezorg, GGZ, GGD en verzekeraar Zorg en Zekerheid in Zuid-Holland Noord. Transmuralis werkt aan het oplossen van knelpunten die

Lia de Jongh

zorgvragers, zorg verleners en managers ervaren. Het uitgangspunt is: de juiste zorg op de juiste plaats en tijd, door de juiste zorgverlener. Lia de Jongh is sinds 2020 voorzitter van het dagelijks bestuur van het netwerk.

Topaz360 is een team van gespecialiseerde behandelaren voor ouderen. Van specialisten ouderengeneeskunde (SO) en diëtisten tot ergotherapeuten en geestelijk verzorger. Het team van professionals staat als het ware om de oudere heen en behandelt de cliënt thuis. Samen zoeken ze naar mogelijkheden om zo lang mogelijk zelfstandig én plezierig thuis te blijven wonen. Zo wordt verhuizen naar een verpleeghuis uitgesteld of zelfs voorkomen.

nog genieten en heb je recht op kwaliteit van leven”, zegt De Jongh. “Mensen moeten een waardig bestaan kunnen leven, ook al lijden ze aan dementie. Daarom willen wij onze cliënten kennen, weten wie ze zijn en wie ze waren. Wat is hun geschiedenis? Waar hebben ze gewerkt? Wat waren hun hobby’s en wat kunnen we daar nu nog mee doen?”

Om ouderen de aandacht en zorg te geven die ze nodig hebben vraagt zeker in deze tijd een gezamenlijke inspanning van medewerkers, vrijwilligers en familie in het verpleeghuis. “Vrijwilligers zijn onmisbaar”, aldus De Jongh. “Zij bieden net dat beetje extra’s dat het leven kleur geeft. Een arm om een schouder. Een praatje over de kleinkinderen. Kleine dingen hebben vaak groot effect. Het is mooi, betekenisvol werk en heel belangrijk voor onze cliënten.”

De bijdrage van familie is ook onmisbaar. “We proberen mantelzorgers zo vroeg mogelijk te betrekken, voordat hun naaste bij ons komt wonen. In een gesprek verkennen we hoe zij deel kunnen blijven uitmaken van het leven van hun vader of moeder. Dat is altijd maatwerk. Misschien kan iemand komen helpen bij het koken in de woongroep of helpen bij het wassen van de naaste. Als iemand een keer wil blijven slapen, kan dat ook.”

Krappe arbeidsmarkt

Een waardig bestaan

Het motto van Topaz is: Het hele leven telt. “Ook in de laatste levensfase kun je

Net als voor andere zorgorganisaties is het voor Topaz een uitdaging om voldoende medewerkers binnen te halen en binnen te houden. “We hebben een ongekend krappe arbeidsmarkt”, constateert De Jongh. “De komende jaren gaan veel

“Onze opdracht is om aan het boek van het leven een mooi laatste hoofdstuk toe te voegen”

medewerkers met pensioen. Daar moeten we vervanging voor zien te vinden. Daarnaast is het ziekteverzuim sinds de coronacrisis een stuk hoger dan voor die tijd.”

Volgens De Jongh moet de ouderenzorg op zoek naar nieuwe organisatievormen, omdat door de ontgroening en vergrijzing het huidige systeem vast dreigt te lopen. Op LinkedIn postte ze een bijdrage onder de titel ‘De maaltijd van gisteren stilt de honger van vandaag niet’.

“Ons systeem dateert van na de Tweede Wereldoorlog. Verzorgingshuizen waren een oplossing voor het woningtekort. Verpleeghuizen kwamen er om het ziekenhuis te ontlasten, met zes mensen op een zaal. Het medische model. Weggestopt aan de rand van dorpen en steden. Mensen leefden gemiddeld 67 jaar. Nu leven we 20 jaar langer. Wat toen werkte, werkt nu niet meer.”

De Jongh kreeg veel reacties op haar post en sprak naar aanleiding daarvan met experts die iedere vanuit hun eigen invalshoek naar de ouderenzorg kijken. Centrale vraag in de gesprekken: Waar draait het echt om in de laatste levensfase? “Mensen willen wonen alsof

Australië

Een bijzondere samenwerking van Topaz is die met de Australische zorgorganisatie Hammond Care. De samenwerking kwam tot stand dankzij tussenkomst van hoogleraar Institutionele zorg en ouderengeneeskunde Wilco Achterberg (zie ook het artikel over het Expertisecentrum Dementie).

“Professor Achterberg werkt een deel van zijn tijd voor Topaz”, legt De Jongh uit. “We doen veel aan innovatie en werken daarvoor nauw samen met de wetenschap. Wilco had vanuit zijn werk voor het Leidsch Universitair Medisch Centrum contacten met Hammond Care. Het is een vooruitstrevende en innovatieve organisatie en ze hebben te maken met dezelfde vraagstukken als wij. Op gebieden als onderzoek en het ontwerpen van goede woonvoorzieningen voor ouderen delen we kennis en leren we van elkaar.”

het hun thuis is. Ze willen dat iemand zich om hen bekommert. Ook in de laatste fase gaat het om leefplezier. Dat is wat wij willen bieden aan onze cliënten. Daarom brengen we ook de keuken terug op de afdelingen, zodat het levendig en gezellig is.”

GeriCall plaatst ‘doctor in the middle’

Door de vergrijzing in ons land is ook het aantal kwetsbare ouderen dat aangewezen is op gespecialiseerde ouderenzorg in zorginstellingen sterk toegenomen. Dat betekent dat er ook steeds meer druk komt te liggen op artsen die gespecialiseerd zijn in ouderengeneeskunde. Om de werkdruk voor deze medici beheersbaar te houden en om ook in de avonden, nachten en weekenden goede en adequate medische (spoed)zorg voor ouderen in zorginstellingen te waarborgen, biedt GeriCall met hun artsen en het online platform GeriForce uitkomst.

Anders denken, anders doen

De sterke toename van het aantal ouderen dat is aangewezen op specialistische zorg en verzorging in een zorginstelling en het enorme tekort aan zorgpersoneel vraagt volgens Jeff Lafranca van GeriCall om een andere benadering. Hij is naast operationeel manager zelf ook arts. “Ik ken dus als geen ander de problemen waar we in de ouderengeneeskunde tegenaan lopen. Door een tekort aan artsen moet er wel met een veel bredere blik naar de borging van kwalitatieve (spoed)zorg gekeken worden. Als er ergens dichtbij elkaar meerdere verpleeghuizen van meerdere organisaties zijn dan is het al lang niet meer zo dat die 24/7

kunnen bouwen op hun eigen artsen. Via ons platform GeriForce hebben wij ruim 300 aangesloten artsen beschikbaar die samen met hun gekoppelde achterwacht medische zorg verlenen in de ANW-uren. Topaz is één van de zorginstellingen die voor hun 9 locaties gebruikmaakt van onze flexibele dienstverlening.”

Flexibele beschikbaarheid ouderengeneeskundige

De artsen die via GeriForce kunnen worden opgeroepen voor (spoed)zorg werken dus in de praktijk binnen een bepaalde regio steeds voor verschillende zorginstellingen en op diverse locaties. “Dat varieert van het hechten van een wond nadat een cliënt is gevallen, tot meer complexe medische problemen zoals onbegrepen gedrag. Voor zowel zorginstellingen als onze artsen is ons platform ideaal, het hele bedrijf zit in je smartphone. De meeste artsen doen dit werk naast hun eigen praktijk of vaste job in een ziekenhuis of zorginstelling.”

Doctor in the middle

“De geografische beschikbaarheid en expertise van gespecialiseerde artsen staat in ons concept centraal. Wij noemen dat ‘doctor in the middle’.” Dat met name jonge artsen die afgestudeerd zijn, het werken via het platform Geriforce als een verrijking zien, vindt Jeff eigenlijk wel logisch. “Zij werken steeds weer in een andere regio, op verschillende locaties en krijgen te maken met een grote verscheidenheid aan (spoedeisende) zorgvragen. Dat levert een schat aan werkervaring op en dat is uiteraard weer positief voor de toekomst van de ouderenzorg in Nederland.”

Meer informatie: www.gericall.nl

Jeff Lafranca

“Voor zowel zorginstellingen als onze artsen is ons platform ideaal, het hele bedrijf zit in je smartphone”

Pluriform Zorg legt focus op samen werken in de zorg

Je hoort overal dat de druk op de zorg in Nederland steeds meer toeneemt. Met het gebruiksvriendelijke Elektronisch

Cliënten Dossier (ECD) Pluriform Zorg en ECD app Anne levert Adapcare BV uit Ede een essentiële bijdrage aan het stroomlijnen en optimaliseren van zorgprocessen. “De ultieme uitdaging is dat de zorgprofessional het ook daadwerkelijk leuk vindt om met het ECD te werken”, stelt accountmanager Victor Antonisse.

Gebruiksvriendelijk en toegankelijk systeem

Zorginstellingen zijn vaak organisaties waar allerlei processen kriskras door elkaar heen lopen. Het ECD is volgens Victor een belangrijke tool om deze processen samen te brengen en meer te stroomlijnen. “Het creëren van synergie binnen de zorg levert in tal van opzichten voordeel op. Er is één omgeving waar alles wat met de zorg voor cliënten te maken heeft samenkomt. Die informatie is binnen ons ECD overzichtelijk en beschikbaar voor elke medewerker die daartoe gemachtigd is. De administratieve rompslomp waar zorgprofessionals nogal eens over klagen wordt hierdoor geminimaliseerd.”

Dynamisch en up-to-date

Omdat de ontwikkelingen binnen zorginstellingen niet stilstaan, dient ook een ECD qua software en functionaliteiten continu mee te groeien. “Onze samenwerking met Topaz is in dat opzicht wel een mooi voorbeeld”, stelt Victor. “Wij kwamen in 2014 met hen in contact. Zij zochten een ECD dat goed aansloot op hun werkproces. Wij hebben dit in kaart gebracht. Op de 9 locaties van Topaz in de regio Leiden maakt men tot op de dag van vandaag tot grote tevredenheid gebruik van ons systeem. Een voorbeeld van de doorontwikkeling is het in samenspraak met de behandelaars verbeteren van het behandeldossier. De eindgebruikers voeden ons om het ECD steeds weer beter en nog gebruikersvriendelijker te maken. Dat is een belangrijke sleutel naar een succesvol ECD. Met een knipoog naar de zorg zou je kunnen stellen dat wij met elkaar de zorg steeds een beetje beter maken.”

Meer informatie: www.adapcare.nl

Victor Antonisse

Weg met het clichébeeld van ouderen

Het beeld van ouderen in de media en in het brein van veel mensen is óf een kwetsbare oudere in het verpleeghuis, óf een kwieke genietende zestiger die op een elektrische fiets het land doorkruist en ’s avonds uitrust op zijn of haar relaxfauteuil. Tineke Abma, hoogleraar ouderenparticipatie in Leiden en directeur van Leyden Academy on Vitality and Ageing, wil af van dat clichébeeld. Het is tijd voor een herwaardering van ouderen.

“Ouderdom wordt te veel geassocieerd met aftakeling en kwetsbaarheid”, zegt Abma. “Ouderen worden weggezet als een probleem, als een kostenpost voor de samenleving. De term ‘vergrijzing’ is synoniem met ‘probleem’. Dat is stigmatiserend. Daarmee doen we ouderen én de samenleving te kort. Veel mensen zijn tot op hoge leeftijd vitaal, levenslustig en ondernemend. Daar is te weinig oog voor.”

Het is belangrijk dat ouderen ook na hun pensionering de mogelijkheid krijgen om actief te participeren in de samenleving, betoogt Abma. Ze citeert de Franse filosofe en feministe Simone de Beauvoir: ‘Iemands leven heeft waarde zo lang als men waarde toekent aan het leven van anderen door middel van liefde, vriendschap, verontwaardiging en mededogen.’

“Wat De Beauvoir zegt is: zolang je je kunt inzetten voor de ander, blijf je je van betekenis voelen. Ik denk dat dat de kern is van meedoen, mee mogen praten, zeggenschap hebben en er ook na je 65e kunnen zijn voor anderen. Dat maakt gelukkig en houdt mensen gezond.”

Geschenk van de eeuw

Veel ouderen laten zich gelukkig niet zo gemakkelijk aan de kant zetten. Van de 50-plussers doet zo’n 40 procent vrijwilligerswerk, vertelt Abma. Samen zijn zij goed voor 60 procent van al het werk dat door vrijwilligers wordt gedaan. “Dat geeft een heel ander beeld dan die ouderen die alleen maar geld kosten. In januari 2020 droeg een rapport van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving niet voor niets de titel: Het geschenk van de eeuw. Als ze voor een baas zouden werken zouden die vrijwilligers per jaar met elkaar 3,5 miljard euro kosten. Dat krijgt de samenleving ieder jaar cadeau.”

Onze samenleving zou zich meer moeten verdiepen in het perspectief van ouderen,

Tineke Abma

Foto: Stef Prins

vindt Abma. “Breng hen in beeld en laat ze hun verhaal vertellen. Zo organiseerde ik tijdens de landelijke conferentie ‘Een nieuwe generatie ouderen langer thuis’ een gesprek met ‘Mrs Senior Pride’ Magda Römgens, 85 jaar oud. De verkiezing is een initiatief van de Stichting Roze 50+, die zich inzet om de leefsituatie en het welzijn van LHBTI-ouderen te verbeteren. Er is maar weinig besef voor deze groep. De zaal hing aan haar lippen.”

Een eigen bedrijf Van de ouderen die met pensioen gaan koestert 10 tot 15 procent de wens om een eigen bedrijf te beginnen, bleek uit onderzoek van Leyden Academy on Vitality and Ageing. De Academy nam vervolgens zelf het initiatief voor de cursus Silver Starters, een gratis leergang waar ouderen ondernemersvaardigheden kunnen leren.

Han van Doorn (85) is een van de boegbeelden van de cursus. Hij maakte samen met zijn zoon de Are You Okay Today-app, waarmee mantelzorgers op afstand in de gaten kunnen houden of het goed gaat met een naaste. De app houdt het gebruik van elektrische apparaten bij via de meterkast. Als dat gebruik afwijkt van de dagelijkse routine, verstuurt de app een berichtje. Eerst naar de bewoner zelf en dan eventueel naar een mantelzorger. Zo blijft de regie bij de oudere zelf.

Het voorbeeld van Magda Römgens illustreert dat ‘de oudere’ niet bestaat. Dus moeten we ouderen ook niet als homogene groep benaderen. “We moeten de samenleving meer afstemmen op de diversiteit van ouderen. Niet invullen wat de behoefte is van ouderen; anders loop je het risico dat je iets aanbiedt wat niet aansluit bij de vraag en is al je moeite voor niets geweest. Ga in gesprek met ouderen.”

Het ondernemersprogramma laat goed zien waar Leyden Academy voor staat, zegt Abma. ‘Onze missie is om iets te doen voor ouderen en bij te dragen aan de kwaliteit van leven. We zijn een wetenschappelijk kennisinstituut, maar we willen meer doen dan academische publicaties schrijven. We werken altijd vanuit het perspectief van ouderen en betrekken hen zoveel mogelijk bij ons onderzoek. Voordat we een onderzoek starten, verdiepen we ons in wat er speelt en wat nodig is.”

Voor, om en met elkaar Ouderen kunnen ook een rol spelen in de zorg voor andere ouderen en doen dat ook vaak al. “Onderlinge solidariteit wordt steeds belangrijker. Met een toenemende zorgvraag door de ouder wordende samenleving en een relatieve afname van het aantal arbeidskrachten zullen we de bakens moeten verzetten. Zorg en welzijn alleen kunnen dit niet oplossen. We hebben iedereen nodig; voor, om en met elkaar, met zorg als weefsel in de gemeenschap.

“Daar zijn al veel mooie lokale voorbeelden van, zoals de vitality clubs, de knarrenhofjes, de participatiekoren en Oma’s soep waar studenten met ouderen koken. Deze initiatieven moeten we koesteren en omarmen. Het is mooi om te zien dat ook wetenschappelijke fondsen zoals ZonMw in toenemende mate dit soort initiatieven stimuleren om lokale co-creatie mogelijk te maken.”

De hoogleraar ouderenparticipatie eindigt het gesprek zoals ze het begon: met een citaat, dit keer van Malcolm X. ‘If I becomes we, illness becomes wellness’.

“Als we naar elkaar omkijken, dan krijgt ons leven meer betekenis en wordt ziekte welbevinden. Erken en omarm de inzet en bijdrage van ouderen, en geef ze een podium om hun ervaringen te delen. Het clichébeeld van ouderen is passé.”

“We moeten de samenleving meer afstemmen op de diversiteit van ouderen. Niet invullen wat de behoefte is van ouderen”

Lean denken en werken is niet meer weg te denken in de zorg

Lean Instituut @ Verbeeten uit Tilburg is een kennis- en opleidingsinstituut. “Wij richten ons op verbeteren, veranderen en veerkracht binnen de gezondheidszorg, het onderwijs en woningcorporaties. Topaz is één van de partijen waar wij al een aantal jaar met veel trots mee samenwerken en waarmee wij samen al hele mooie resultaten hebben bereikt”, stelt Miriam van Hattum. Zij is als lean-coach vanaf het begin bij het Slim & Wendbaar programma bij Topaz betrokken.

Borging van menselijke behoefte

Lean is binnen veel sectoren al lang niet meer weg te denken. Dat is volgens Miriam niet zo verwonderlijk.”Wij willen bijdragen aan een mooiere samenleving door te bouwen aan passende en voor iedereen goed geregelde zorg, onderwijs en woonmogelijkheden. Dat is ook waar het binnen onze samenwerking met Topaz om draait.“

Focus op zorg voor cliënt en welzijn van medewerkers Door processen te vereenvoudigen en verspillingen te elimineren, ontstaat meer ruimte voor zaken die er echt toe doen. Bij Topaz is dat primair de zorg en welzijn voor de cliënten Dit draagt ook bij aan het behoud van medewerkers. Miriam: “Wij trekken daarbij met Sandra Koppert en Joanne Huizinga als één team op. Slim & Wendbaar is niet meer weg te denken binnen Topaz.”

Meer informatie: www.leanverbeeten.nl

HartingBank zet vol in op duurzaamheid

HartingBank levert, beheert en onderhoudt zorghulpmiddelen voor zorgorganisaties. Zoals men bij HartingBank investeert in een langdurige klantrelatie zo zet de organisatie ook vol in op het thema duurzaamheid.

Drie top prioriteiten

Vanuit vestigingen door heel het land worden de klanten zo optimaal mogelijk bediend. Het streven daarbij is om in 2030 klimaatneutraal te zijn. Hiervoor heeft Hartingbank drie top prioriteiten bepaald: het versnellen van de energietransitie (vergroenen), bevorderen van de circulariteit én het voeren van een duurzaam personeelsbeleid.

Inzet op diverse fronten

Het verminderen van de Co2 uitstoot is een belangrijk thema. Zo wordt er 100% gebruik gemaakt van groene stroom. Ook het overstappen op een wagenpark dat volledig bestaat uit elektrisch aangedreven auto’s sluit hierop aan. Tevens is HartingBank de eerste leveranciers van zorgmiddelen die gebruik maakt van transportfietsen. Tevens wordt er door toepassing van refurbished hulpmiddelen alles aan gedaan om zo min mogelijk afval te creëren.

Medewerkers staan centraal

Bij de invulling van het thema duurzaam ondernemen staan de medewerkers centraal. HartingBank hanteert een inclusief personeelsbeleid met gelijke kansen voor iedereen. Het is daarbij belangrijk dat iedereen zijn werk gezond, fit en veilig kan doen.

Meer informatie: www.hartingbank.nl

Huschka Groep staat voor duurzame beveiliging

Vanuit haar videotoezichtcentrale in Zoetermeer richt de Huschka Groep zich 24/7 op een duurzame en innovatieve manier op objectbeveiliging, mobiele surveillance en veiligheidsopleidingen. Topaz maakt voor de beveiliging van haar verpleeghuizen en revalidatielocatie in Leiden en omstreken ook gebruik van de expertise van het bedrijf van directeur en eigenaar Emill de Waal.

Overgang naar beveiliging op afstand Veel bedrijfsprocessen en -systemen worden geautomatiseerd en/of gedigitaliseerd. Op het gebied van objectbeveiliging en de opvolging van alarmmeldingen bij brand of inbraak is dat volgens Emill niet anders. “Al onze surveillancevoertuigen rijden 100% elektrisch. “Daarnaast zien we de behoefte aan de fysieke aanwezigheid van onze beveiligers op locatie bij onze opdrachtgevers door digitalisering steeds verder afnemen. Interne systemen voor bijvoorbeeld cameratoezicht, inbraakalarm, brandmelding en het op afstand bedienen van deuren of slagbomen, worden gekoppeld aan onze systemen. Zo kunnen wij op afstand continu een oogje in het zeil houden en direct adequaat handelen als dat noodzakelijk is.”

Stroomlijning en digitalisering van processen

De innovatieve en duurzame manier waarop de Huschka Groep objectbeveiliging aanpakt sluit volgens Emill naadloos aan bij de transitie waar momenteel tal van bedrijven en instellingen druk mee bezig zijn. “Topaz is daar een goed voorbeeld van. Zij investeren in nieuwbouw op een aantal locaties en daarbij wordt ook veel aandacht besteed aan het stroomlijnen, digitaliseren en automatiseren van de systemen en processen binnen de organisatie. Ook vanuit hen is er dus de behoefte om hierin op het gebied van de beveiligingssystemen en toegangscontrole

Foto’s:

stappen te zetten. Momenteel verzorgen wij voor Topaz de alarmopvolging en voor de locatie Revitel in Leiden zetten wij onze objectbeveiliging en mobiele surveillance in. Ook in dit geval blijven wij kritisch onderzoeken hoe dit innovatiever beveiligd kan worden zonder in te boeten op kwaliteit.”

Optimaal inspelen op de behoeften van partijen zoals Topaz

De samenwerking met Topaz ziet Emill als voorbeeld van hoe zijn beveiligingsbedrijf graag werkt. “Wij bieden integrale beveiligingsoplossingen, waarbij we optimaal gebruik maken van reeds bestaande systemen. Door de data aan onze systemen te koppelen kunnen wij alles op afstand monitoren. Zo creëren wij met elkaar een meer duurzame en efficiënt beveiligde omgeving waarbij we real-time en 24/7 de noodzakelijke acties uit kunnen voeren. Denk aan het inschakelen van politie, brandweer of medische hulp, maar ook voor toegangscontrole en het op afstand openen en sluiten van de entree in de door ons beveiligde omgeving.”

Meer informatie: www.huschka.nl

Emill de Waal

Fikse uitdaging om voldoende personeel te houden

Er is een groot tekort aan mensen die voor de zorg kiezen. En door de vergrijzing wordt dat alleen maar erger. Als er niets gebeurt moet in de toekomst een op de vier schoolverlaters in de zorg gaan werken. Dat kunnen de economie en de samenleving simpelweg niet aan. Hoe zorgen we nu en straks voor voldoende medewerkers is de zorg? Dat vraagt actie op veel fronten, aldus Chantal Beks, bestuurder van zorgorganisatie De Wever in Tilburg en bestuurslid van branchevereniging ActiZ.

Volgens voorspellingen van het NIDI en CBS neemt het aantal ouderen toe tot 4,8 miljoen in 2050. Die groei bestaat vooral uit 80-plussers. Dit wordt wel de ‘dubbele vergrijzing’ genoemd. Op dit moment is 5 procent van de bevolking tachtig jaar of ouder. In 2050 is dit rond de tien procent. De ouderenzorg krijgt meer cliënten, terwijl vooral na de coronapandemie steeds meer medewerkers de sector vaarwel zeggen.

omlaag kan, hebben we 25 procent meer zorguren. Bij De Wever vragen we ons bij elke registratie af of het echt nodig is. En als het niet nodig is, niet doen.”

“De uitstroom komt doordat er veel mensen met pensioen gaan. Daarnaast verlaten sommige medewerkers de sector vanwege de werkdruk”, constateert Beks, lid van de themacommissie Arbeid van ActiZ. “Veel medewerkers hebben gekozen voor de zorg omdat ze mensen willen helpen. Maar in de praktijk zijn ze een groot deel van hun tijd kwijt aan registreren. Daarnaast blijven de salarissen achter bij de markt. ActiZ vindt dat er meer geld moet komen voor de salarissen.”

Werk leuker maken

De ActiZ-bestuurder heeft wel een paar suggesties om de werkdruk te verlagen en het werk leuker te maken. “Om te beginnen moeten we de administratieve lasten omlaag brengen. 35 procent van de tijd gaat op aan administratie. Dat is 25.000 fte in de hele sector! Als de administratieve lastendruk 30 procent

De minutenregistratie bij de thuiszorg is haar een doorn in het oog. “Die is op papier ook al drie keer afgeschaft. Maar zolang het de basis is voor de zorgverzekeraar om te betalen, blijven we registreren. Tijdens een recent debat in de Tweede Kamer hoorde ik minister Conny Helder zeggen dat ze stappen gaat nemen om de administratieve lasten te reduceren. Ik hoop dat ze haar woord houdt en dat het lukt.”

Beks merkt op dat medewerkers soms te veel naar zich toetrekken. “We willen graag zorgen en aardig zijn voor onze cliënten. Ons zorghart verleidt ons om dingen uit handen te nemen die ze zelf ook nog wel kunnen. Als je dat vier weken volhoudt, zijn cliënten de betreffende handeling verleerd. Als we meer inzetten op zelfredzaamheid, vraagt dat minder inzet van onze medewerkers. Het is ook belangrijk voor de zingeving.”

Dezelfde discussie moet ook op maatschappelijk niveau gevoerd worden, vindt ze. “In de thuissituatie begint dat al te komen. Wat neem je over? Wat kunnen mensen nog zelf? Wat kan de familie doen? Het is belangrijk om de verwachtingen daarover bij te stellen. Dat geldt overigens ook voor het verpleeghuis. De hulp van mantelzorgers wordt ook daar steeds belangrijker.”

Rol voor familie

Naasten van cliënten kunnen wellicht ook een rol spelen bij het opnieuw inrichten van de werkzaamheden van zorgmedewerkers. “De gemiddelde cliënt heeft ongeveer 1,5 uur zorg

Chantal Beks

“Als de administratieve lastendruk 30% omlaag kan, hebben we 25% meer zorguren!”

nodig”, aldus Beks. “De andere uren is er behoefte aan andere zaken, zoals welzijn, zingeving en horeca. Voor bijvoorbeeld horeca kunnen we misschien andere medewerkers aantrekken. Maar de familie en vrijwilligers kunnen daar ook uitkomst bieden.”

Werken in de zorg kan ook aantrekkelijk gemaakt worden met contracten op maat. Bij De Wever werken bijvoorbeeld mensen met een zogeheten ‘papa-mamacontract’. Hun werktijden zijn aangepast aan de tijden van kinderopvang en school. Daardoor kunnen mensen met kinderen in de zorg (blijven) werken. Er zit wel een risico aan, erkent Beks. “Andere medewerkers moeten de vroege en late diensten werken. Dat kan scheve gezichten geven. Maar tot nu toe worden de verschillende diensten onderling goed verdeeld.”

Hetzelfde knelpunt ziet de ActiZ-bestuurder bij de groeiende inzet van zzp’ers. “Ik ben niet tegen de inzet van zzp’ers, maar het kan tot emoties bij vaste medewerkers leiden. Bij het roosteren wordt extra rekening gehouden met de wensen van zzp’ers, omdat die ook ‘nee’ kunnen zeggen. Zzp’ers hoeven ook geen corveetaken in het team te doen. Tegelijk zien de vaste medewerkers dat de zzp’ers op het eerste gezicht meer verdienen dan zij. Dat die zzp’er zelf zijn of haar arbeidsongeschiktheid en pensioen moet regelen, wordt weleens vergeten.”

Zorgtechnologie

Technologie kan helpen om de druk op het personeel te verminderen. Zo kan een specialist ouderengeneeskunde met hulp van een virtuele bril op afstand meekijken met een verzorgende. Beks waarschuwt wel dat de introductie van

zorgtechnologie veel aandacht vergt dat borging belangrijk is. “Anders vallen medewerkers gemakkelijk terug in oude gewoonten en is alle moeite voor niets geweest.”

Kan het personeelstekort opgelost worden door buitenlandse verzorgenden aan te trekken? Beks aarzelt. “In het verleden hebben we twaalf

verpleegkundigen uit de Filipijnen laten opleiden. Dat vergde een forse investering. Na twee jaar waren er daarvan al zes vertrokken. Medewerkers uit Spanje bleken heimwee te hebben. En met het Nederlands wat ze hadden geleerd, konden ze het platte Tilburgs van onze cliënten echt niet volgen.”

De Wever onderzoekt op dit moment of en hoe Oekraïense vluchtelingen ingezet kunnen worden binnen de organisatie.

“Ons zorghart verleidt ons om ouderen dingen uit handen te nemen die ze zelf ook nog wel kunnen”

Nieuwbouw en renovatie in de Katwijkse duinen

Prachtig gelegen in de duinen bij Katwijk staat verpleeghuis Topaz Overduin. Hier wonen ouderen met dementie, mensen met Korsakov en mensen met de ziekte van Huntington. In januari 2022 is op de locatie een groot bouwproject gestart. Een deel van het complex wordt gerenoveerd, een ander deel gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Als alles volgens plan verloopt, is de vernieuwing eind 2023 afgerond.

Edwin Kalbfleisch is lid van de raad van bestuur van Topaz en onder meer verantwoordelijk voor het vastgoed van de organisatie. “Vernieuwing was noodzakelijk”, legt hij uit. “De gebouwen waren verouderd en vroegen steeds meer onderhoud. Het werd steeds lastiger om zorg te leveren die voldoet aan de

kwaliteitsstandaard van Topaz. Zo werken we steeds meer met kleinschalige zorg, met woongroepen die een eigen keuken hebben. Daar waren de gebouwen niet op berekend.”

De voorbereiding van het project heeft veel tijd gevergd, vertelt hij. In het begin werd er gesproken over sloop van het gehele complex en vervangende nieuwbouw. Uiteindelijk is om redenen van duurzaamheid en financiën gekozen voor renovatie van het

Edwin Kalbfleisch

hoofdgebouw en de afdeling voor mensen met dementie, en sloop en nieuwbouw van de afdeling waar de mensen met de ziekte van Huntington wonen.

Renovatie hoofdgebouw

In januari 2022 is gestart met de verbouwing van het hoofdgebouw. Hier zijn onder andere kantoren gehuisvest van de ondersteunende diensten en behandelruimten voor bijvoorbeeld fysiotherapie en ergotherapie. Ook het restaurant bevindt zich hier tijdelijk. Dat wordt in de laatste fase verplaatst naar nieuwbouw tussen het hoofdgebouw en de nieuwe Huntingtonafdeling. Verder heeft de kapel een plek in het hoofdgebouw. Dit is een belangrijke voorziening voor veel bewoners.

De centrale keuken heeft het veld moeten ruimen. “Dat past bij de filosofie van Topaz”, aldus Kalbfleisch. “De afdeling voor mensen met dementie is verdeeld in woongroepen met tien bewoners en elke woongroep heeft zijn eigen keuken. Hier helpen gastvrouwen- en heren met het koken van verse maaltijden. Daarmee houden we rekening met wensen van de bewoners van die groep. Het kan dus zijn dat uit de ene keuken andere etensluchten opstijgen dan uit de andere keuken.”

De oude Huntington-afdeling is gesloopt. Van de tachtig bewoners hebben er zestig een tijdelijk onderkomen op het terrein van Overduin. De andere twintig bewoners logeren in verpleeghuis Topaz Zuydtwijck in Leiden. “We hebben de logistiek goed geregeld”, zegt Kalbfleisch. “Er rijdt een pendelbus, zodat bewoners zonder hindernissen naar Katwijk kunnen komen voor behandeling en activiteiten.”

“De ligging van Overduin in de duinen op vijf hectare grond geeft de bewoners ook mogelijkheden om naar buiten te gaan in een prikkelvrije omgeving”

Bijzondere doelgroep

Mensen met de ziekte van Huntington zijn een bijzondere doelgroep. Ze zijn jonger dan de andere bewoners van Overduin en het ziektebeeld is onvergelijkbaar (zie kader). Topaz Overduin is een zogeheten Topcare-instelling. Dat wil onder meer zeggen dat er diverse specialisten werken en dat patiënten er alle mogelijke behandeling en begeleiding kunnen krijgen. Topaz werkt ook mee aan wetenschappelijk onderzoek om kennis van de aandoening te vergroten en behandeling te verbeteren.

“Voor onze cliënten met de ziekte van Huntington maken we grotere kamers”, zegt Kalbfleisch. “De appartementen zijn ongeveer veertig vierkante meter. Daarnaast bieden we aangepaste activiteiten. De ligging van Overduin in de duinen op vijf hectare grond geeft de bewoners ook mogelijkheden om naar buiten te gaan in een prikkelvrije omgeving.” (Lees ook het interview met voorzitter Arie Zwanenburg van de Vereniging van Huntington.)

De ziekte van Huntington

De cliëntenraad van Overduin is vanaf het begin betrokken geweest bij de vernieuwing van de zorglocatie. Voor de bouw is gekozen voor het Katwijkse bouwbedrijf KBM. Dat heeft in 2018 ook de locatie Topaz Lakenhof in Leiden gebouwd. “Het is mooi dat een Katwijkse bouwer dit project in Katwijk bouwt”, vindt Kalbfleisch. De nieuwbouw is ontworpen door Van den Berg

Architecten volgens een pakket van eisen dat Topaz zelf heeft ontwikkeld (zie ook het interview met hoogleraar Wilco Achterberg).

Goed gespaard

Voordat de vernieuwing van start kon gaan, moesten de vergunningen worden geregeld. Overduin ligt aan een Natura 2000-gebied en heeft te maken met strenge regels rond flora & fauna en stikstofdeposities. Dat gaf echter geen onoverkomelijke hobbels. Verder moest het project financieel sluitend gemaakt worden. “De nieuwbouw kan niet uit volgens de bouwnormen”, zegt Kalbfleisch. “Topaz stopt er een deel eigen vermogen in. Gelukkig hebben mijn voorgangers goed gespaard.”

De dagelijkse gang van zaken op het bouwterrein wordt aangestuurd door manager Vastgoed Marco de Kievit en projectleider Joost Peschier. Bestuurder Kalbfleisch is intussen alweer bezig met een ander project: de locatie Groenhoven in Leiden wordt op termijn vervangen door nieuwbouw. Topaz overlegt met allerlei belanghebbenden over de toekomst van de locatie.

De ziekte van Huntington is een erfelijke hersenaandoening, waarbij de klachten steeds erger worden. Je lichaam maakt bewegingen terwijl je dat niet wilt. Praten en slikken kan moeilijker worden. Ook je gedrag verandert. Je wordt bijvoorbeeld somber, angstig of bent snel boos.

Huntington geeft diverse klachten, die steeds erger worden. Lichamelijke klachten, maar ook mentale klachten. Veel voorkomende kenmerken zijn: bewegen zonder dat je dat wilt; stijve spieren; hallucinaties; moeite met lopen; gewichtsverlies; vergeetachtigheid; woedeaanvallen: en somberheid. De klachten kunnen per patiënt verschillen.

& Nijgh Schaap

Van den Berg Architecten koestert coöperatieve aanpak

“Wij zijn niet de architect die in z’n eentje bepaalt hoe een gebouw er van binnen en buiten uit komt te zien. Onze aanpak is gericht op het maken van verbinding met onze opdrachtgevers, eindgebruikers, omwonenden en eventuele andere stakeholders. Draagvlak creëren is zeker bij onze projecten een heel belangrijk aandachtspunt”, vertelt Dick van de Merwe. Hij is architect en directeur bij Van den Berg Architecten.

Expertisecentrum Huntington

Met vestigingen in IJsselmuiden en Houten richt Van den Berg zich op het ontwerpen van gebouwen met een maatschappelijke functie. “In samenwerking met Topaz zijn wij bijvoorbeeld bezig met een heel mooi project aan de rand van Katwijk. Op een locatie die in de duinen ligt, transformeren we de bestaande locatie Overduin tot een deels nieuw en deels gerenoveerd gebouw dat dienst gaat doen als expertisecentrum voor mensen met de ziekte van Huntington. Een neurodegeneratieve ziekte waarbij bepaalde groepen zenuwcellen in de hersenen langzaam afsterven.

Het is gewoon heel mooi en dankbaar werk om daar met elkaar een gebouw voor te realiseren waar deze kwetsbare mensen zich veilig en comfortabel voelen. Dit past helemaal bij onze coöperatieve aanpak.”

Architecten die ideeën verbinden Dick vertelt enthousiast over de vele overleggen en brainstormsessies die aan het uiteindelijk ontwerp van Overduin vooraf zijn gegaan. “Het bestaande gebouw is trapsgewijs tegen de duinen gebouwd en diezelfde kwaliteit wilden we graag in de nieuwbouw ook laten terugkomen. Vanuit Topaz en andere partijen die veel ervaring hebben met de ziekte van Huntington is een lijst met wensen en ideeën gekomen en daarmee hebben wij samen met een interieurarchitect de vertaalslag naar een passend ontwerp mogen maken. De getrapte bouwlagen zijn bijvoorbeeld zo ontworpen dat er heel veel natuurlijk licht naar binnenkomt. Ook kunnen de mensen in alle ruimtes lekker naar buiten kijken. Zo’n goed doordacht concept voor een specifieke doelgroep kun je als architect naar onze mening nooit ontwerpen zonder gebruik te maken van goede en creatieve ideeën van anderen. Onze slogan ‘Architecten die ideeën verbinden’ onderschrijft die opvatting.”

Topcare-predicaat

Bij Van den Berg Architecten is men er best trots op dat zij met het ontwerp van het nieuwe expertisecentrum in de duinen bij Katwijk een steentje bij hebben mogen dragen. “In 2015 heeft Topaz het Topcare-predicaat voor hun kwalitatieve ouderenzorg gekregen. Het is gewoon heel gaaf om als architect in zo’n project op te mogen trekken met betrokken en bevlogen zorgmedewerkers die allemaal hun inbreng hebben”, aldus Dick.

Meer informatie: www.vandenbergarchitecten.nl

Dick van de Merwe

Schetsontwerp locatie Topaz Overduin

Hopen op een doorbraak in huntington-onderzoek

De ziekte van Huntington is een erfelijke hersenaandoening, waarbij de klachten steeds erger worden. De oorzaak is een mutatie in het genetisch materiaal. Als een van de ouders drager is van het gen, is de kans 50 procent dat het kind de ziekte krijgt. In Nederland zijn er naar schatting 1700 patiënten. Genezing is niet mogelijk. Diverse zorginstellingen bieden patiënten wel behandeling om de effecten te verzachten.

Arie Zwanenburg (1947) is voorzitter van de Vereniging van Huntington, de belangenvereniging voor huntingtonpatiënten en hun naasten. Hij weet uit eigen ervaring hoe het is om op te groeien in een gezin dat getroffen is door huntington. “Ik was nog jong toen de eerste symptomen bij mijn vader zich openbaarden”, herinnert hij zich. “Ik hield veel van mijn vader, maar soms had hij plotseling onverklaarbare woedeaanvallen. Gelukkig alleen verbaal en nooit fysiek. Voor een kind is dat niet te begrijpen.”

“Soms ging ik samen met mijn vader ergens koffiedrinken. Dan liepen we samen over straat. Door zijn ziekte zwalkte mijn vader. ‘Kijk, daar loopt een dronken kerel’, hoorde ik dan iemand zeggen. Er was heel weinig bekend over de ziekte van Huntington, en al helemaal niet bij mensen die er niet direct mee te maken hadden.” In 1962 overleed zijn vader. Zwanenburg was toen 15 jaar oud.

Ga ik de ziekte ook krijgen? Die vraag hing als een donkere wolk boven de kinderen van het gezin Zwanenburg. Het zou nog tot 1993 duren voordat er een test zou komen om het genetisch materiaal te onderzoeken op de afwijking die de ziekte van Huntington veroorzaakt. Toen Arie Zwanenburg in 1970 trouwde, besloot hij geen risico te nemen; zijn huwelijk bleef kinderloos. Een test heeft hij nooit gedaan. Inmiddels in hij 75. “Het lijkt erop dat ik de dans ontsprongen ben.”

Zijn zus had minder geluk. Zij was 32 toen ze de ziekte van Huntington kreeg. Ze had toen al drie kinderen. Door een gruwelijke speling van het lot bleek haar echtgenoot ook huntington te hebben. De drie kinderen hadden alle drie ook de genetische afwijking. Inmiddels zijn alle vijf overleden.

Woody Guthrie

“Ook al kreeg ik de ziekte niet, ik voelde me moreel verplicht om me actief in te zetten om patiënten te ondersteunen en meer bekendheid te geven aan huntington”, vertelt Zwanenburg. “Daarom heb ik mij aangemeld als vrijwilliger bij de Vereniging van Huntington en inmiddels ben ik voorzitter. De vereniging is in 1976 opgericht met steun van de weduwe van de Amerikaanse folksinger Woody Guthrie. Guthrie overleed in 1967 aan de gevolgen van de ziekte van Huntington.”

“Ik hield van mijn vader, maar soms had hij plotseling onverklaarbare woedeaanvallen”

De vereniging heeft tot doel om de kennis over en het begrip voor de ziekte van Huntington te vergroten. Verder wil ze de kwaliteit van leven van patiënten bevorderen en onderzoek stimuleren. Voor dit laatste kent de vereniging jaarlijks een ‘Huntington Stimulation Grant’ toe van 25.000 euro. “Dat bedrag is vooral voor de eerste fase van onderzoek”, licht de voorzitter toe. “Als onderzoekers een goede opzet kunnen maken, kunnen ze elders extra fondsen werven.”

De vereniging krijgt haar inkomsten uit contributie van de circa 1100 leden, legaten en subsidies van het ministerie van VWS en

Onderzoek naar genezing

Prinses Beatrix Spierfonds. Daarnaast ontvangt de vereniging een aandeel van loterijopbrengsten via het Prinses Beatrix Spierfonds.

“We hebben een klein bestuur”, zegt Zwanenbrug. “De regiocontactpersonen zijn de ruggengraat van onze vereniging. Zij organiseren onder meer huiskamerbijeenkomsten waarbij leden in een klein gezelschap bespreken hoe het gaat en hoe ze om kunnen gaan met hun ziekte of die van een naaste. Soms organiseren ze ook bijvoorbeeld een wandeling, zodat mensen even met iets anders bezig kunnen zijn. Twee keer per jaar hebben we een landelijke contactdag voor de leden.”

Topcare

De ziekte van Huntington is (nog) niet te genezen. Vooralsnog zijn patiënten aangewezen op goede zorg. Nederland kent diverse Topcare-expertisecentra voor de ziekte van Huntington, waarvan Topaz Overduin er een is. Hier verblijven patiënten en worden patiënten ambulant behandeld. “Het ziekteverloop verschilt van patiënt tot patiënt, en de behandeling dus ook. Sommige mensen kunnen moeilijk bewegen en hebben begeleiding nodig van een fysio- of ergotherapeut. Anderen hebben moeite met spreken en slikken. Vaak zijn er ook gedragsproblemen waarbij de inzet van een psychiater of psycholoog gewenst is.”

Een aantal zorginstellingen organiseert periodiek een Huntington-café voor patiënten, kinderen en familie. Hier wordt iedere keer een ander thema belicht aan de hand van een presentatie van een deskundige. Mensen kunnen vragen stellen en ervaringen delen. Bij de bijeenkomsten is ook vaak iemand van de Vereniging van Huntington aanwezig. “Ik probeer er zo vaak mogelijk bij te zijn”, aldus Zwanenburg.

Op diverse plekken in de wereld wordt onderzoek gedaan naar genezing van de ziekte van Huntington, maar tot nu toe zonder resultaat. “Onder andere In de Verenigde Staten lopen experimenten met medicijnen”, weet Zwanenburg. “Maar het is niet te zeggen of en wanneer dat tot resultaten leidt. Ik wil ook geen voorspelling doen; dat wekt onterechte verwachtingen. Zoals neuroloog prof. dr. Raymund Roos eens tijdens een presentatie zei: ‘Ik heb geleerd voor neuroloog, niet voor waarzegger.’”

“De Vereniging van Huntington is opgericht met steun van de weduwe van de Amerikaanse folksinger Woody Guthrie”

Arie

Zwanenburg

Cliënten en familie echt betrekken

De afgelopen jaren is mede dankzij het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg de kwaliteit van de zorg in Nederlandse verpleeghuizen verbeterd. Toch is er nog een wereld te winnen, vindt coördinator Marthijn Laterveer van LOC, de organisatie die cliëntenraden ondersteunt en hun belangen behartigt. ‘Gemiddeld is het best aardig, maar het kan veel beter. Het uitgangspunt moet zijn: wat hebben cliënten nodig om een goed leven te leiden.”

Hoe is het gesteld met de kwaliteit in de verpleeghuizen?

“Op de meeste plekken is de kwaliteit van zorg best aardig. Wat beter kan is de zorg organiseren vanuit de vraag: wat hebben mensen echt nodig? Veel instellingen werken nog erg vanuit protocollen, richtlijnen en wetgeving. Als je begint met wat mensen belangrijk vinden en nodig hebben om een leven te leiden in contact met naasten, dan kom je vaak tot andere oplossingen.

“Die oplossingen kunnen ook buiten de zorg liggen. Een mooi voorbeeld komt uit Topaz Munnekeweij. Daar woont een mevrouw die lerares kunstgeschiedenis is geweest. Die vond weinig geluk in de reguliere activiteiten voor bewoners in het zorgcentrum. Maar toen een vrijwilliger haar af en toe begeleidde naar een museum, bloeide ze helemaal op.”

Wat zijn voor LOC belangrijke criteria voor kwaliteit?

“Kwaliteit ontstaat wanneer je met elkaar in de lokale setting kijkt wat belangrijk is. Wat hebben mensen nodig? Dat geldt voor cliënten, maar ook voor naasten en medewerkers. Van daaruit kun je kijken hoe je het gaat doen. Dat kan dus in een verpleeghuis in Leiden iets anders zijn dan in Noordwijkerhout of Katwijk. En het verschilt ook per individu.

“Een voorwaarde hiervoor is dat er een dialoog plaatsvindt op basis van gelijkwaardigheid. Daar gaat het soms mis. Corona was een belangrijke les. Op landelijk niveau werd besloten dat de verpleeghuizen dicht moesten. Zonder overleg met bewoners en

“Kwaliteit ontstaat wanneer je met elkaar in de lokale setting kijkt wat belangrijk is. Wat hebben mensen nodig?”

Over Marthijn Laterveer

Marthijn Laterveer werkt sinds 2001 bij LOC en is sinds 2002 betrokken bij de diverse kwaliteitskaders die voor de verpleeghuiszorg zijn opgetuigd. Het huidige kader dateert uit 2017 en is in 2021 aangepast om het te laten aansluiten op veranderde regelgeving. Laterveer staat in de startblokken om namens cliënten inbreng te leveren aan een nieuw kwaliteitskader, dat in maart 2023 gereed moet zijn.

naasten. Maar het maakte nogal wat uit of je in een huis woont met bijvoorbeeld één ingang of meerdere ingangen. Aan bewoners en familie is ook niet gevraagd of ze bereid waren om risico te lopen. Van een werkelijk gesprek is geen sprake geweest.”

Wat zou er volgens u in het nieuwe kwaliteitskader moeten staan?

“Het moet vooral geen dichtgetimmerd kader zijn, maar ruimte geven voor lokale en individuele invulling. Zodat er dialoog kan ontstaan en je helder krijgt wat mensen nodig hebben. Het huidige kader heeft veel goeds gebracht, maar draagt het risico in zich dat het een afvinklijstje wordt. Met beleid dat centraal gemaakt wordt zonder cliënten, familie en medewerkers echt te betrekken. Het allerbelangrijkste is dat zorg, cliënt en familie ruimte krijgen in een relatie waar het gebeurt. En dat onderwijs en bijscholing daarop aansluiten.”

LOC en Topaz nemen deel aan de ‘Radicale vernieuwing zorg’. Wat willen ze bereiken?

“Radicale vernieuwing zorg is een netwerk dat werkt aan zorg thuis en in het verpleeghuis waarin mensen het belangrijkst zijn. We werken aan een cultuuromslag van regels naar relaties, waarbij centraal staat wat er speelt tussen mensen die zorg nodig hebben, hun naasten en de mensen die zorg verlenen. Daar ontstaat goede zorg.

“In deelnemende organisaties zie je nu mooie dingen gebeuren. Dat verzorgenden niet kijken naar een persoon met een zorgzwaartepakket, maar bijvoorbeeld naar een oude mevrouw die ook oma is. En die het heerlijk vindt als haar kleinkind af en toe komt logeren. Dus dan zorg je voor een logeerbed. En ja, het risico dat dat kleinkind een verkoudheid of griep meebrengt, neem je dan voor lief. Dat zou je thuis toch ook doen? En die oude dame is dolgelukkig.”

Welke bijdrage kunnen cliëntenraden leveren?

“De positie van cliëntenraden is in het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg stevig verankerd. Al hebben ze nog niet in alle zorgorganisatie de plek die ze verdienen. Veel centrale cliëntenraden zitten vooral op het beleid. De lokale cliëntenraden zijn vooral met het dagelijkse leven bezig. Zij kunnen signalen opvangen van cliënten en familie en die als een spiegel voorhouden aan de beleidsmakers. Ze hoeven niet direct een oplossing aan te dragen. Het gaat erom dat ze duidelijk maken wat er anders zou kunnen.

“Ik hoop dat we in de zorg steeds meer cliënten zien als mensen met hun eigen kwaliteiten, mensen die er mogen zijn en betekenis hebben”

“Ik hoop dat we er in de zorg steeds meer in slagen om cliënten als mensen te zien met hun eigen kwaliteiten, mensen die er mogen zijn en betekenis hebben. En dat ook zo voelen, ook als ze dementie hebben. Dat geldt overigens niet alleen voor ouderen, maar ook voor cliënten in de ggz, de jeugdzorg en de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Iedereen telt mee, ook al heeft de een meer ondersteuning nodig dan de ander.”

Marthijn Laterveer

Brocacef voor slimme, persoonlijke en toegankelijke zorg

De zorgsector is een belangrijke pijler binnen onze samenleving. Brocacef Groep uit Maarssen zet zich al jarenlang in om slimme, persoonlijke en toegankelijke zorg te maken. Key accountmanager Erwin Luiten licht toe hoe daar vanuit de afdeling Ziekenhuizen en Instellingen concreet invulling aan wordt gegeven.

Oplossingen voor gehele gezondheidsketen

Brocacef Groep biedt oplossingen voor de gehele gezondheidsketen, waaronder: farmaceutische dienstverlening, het leveren van zelfzorgproducten, medicijnen, medische hulpmiddelen en gespecialiseerde supply chain oplossingen. Al 10 jaar is Brocacef de vaste leverancier voor medische hulpmiddelen voor alle 9 locaties van Topaz.

Samenwerken aan efficiënt proces

“Door de jarenlange samenwerking en de korte lijnen tussen beide organisaties kan het logistieke proces op maat worden ingericht. Als vast contactpersoon zorg ik samen met de afdeling inkoop en collega’s van Topaz ervoor dat de medische hulpmiddelen, waaronder drinkvoeding, wondverzorging en verbruiksartikelen zoals mondmaskers en medische handschoenen, op het juiste moment, op de juiste locatie en op juiste afdeling worden beleverd. Door de continuïteit in de

samenwerking werken we steeds verder toe naar een efficiënt proces. De bereidwilligheid om met elkaar mee te denken helpt daarbij enorm. Iets wat ik erg waardeer aan de samenwerking met Topaz’, aldus Erwin.

Meer informatie: www.brocacef.nl

Eetgemak groep

Verse gerechten op maat

De Eetgemak Groep is dé specialist in verse gerechten op maat Dagelijks koken wij voor ziekenhuizen, zorginstellingen, kinderdagverblijven en voor mensen thuis.

Wij bieden een keuken op afstand waar een team van ervaren, gepassioneerde koks, diëtisten en productontwikkelaars verse, op maat gemaakte gerechten bereiden. Deze gerechten kunnen zelf eenvoudig op locatie worden bereid en/of geserveerd.

De kracht van lekkere, goede en gezonde voeding

Altijd vers Altijd op maat Altijd wetenschappelijk benaderd

Dagelijks werken onze 160 technische talenten aan prachtige, duurzame installaties in en om gebouwen. Met tevreden klanten die in een comfortabele omgeving kunnen wonen en werken als resultaat!

Totaal, op eigen kracht.

Heereweg 23 | 2161 AC LISSE | 0252 466 466 | info@senl.nl

Meer weten? 071 408 41 40 • info@eetgemak.nl • www.eetgemak.nl

Erwin Luiten

Zorgtechnologie

Slimme toepassingen noodzakelijk voor toekomstige zorg

De krapte op de arbeidsmarkt leidt tot een hogere werkdruk in de ouderenzorg. Er is steeds minder vaak tijd voor een praatje met cliënten. Het aantal zorgvragers neemt de komende jaren toe. Topaz moet daarom steeds creatiever omgaan met de inzet van haar zorgmedewerkers en daarnaast meer gebruikmaken van technologie.

Technologie kan bijdragen aan vrijheid, veiligheid en welzijn voor de cliënten. “Topaz heeft al diverse slimme technologische toepassingen uitgeprobeerd”, zegt Maarten Ellenbroek, Business IT Consultant bij Topaz. “Het is ingewikkeld om deze toepassingen goed in te bedden in de zorgprocessen. De uitdaging is te zorgen voor een basisinfrastructuur waarop ook toekomstige voorzieningen kunnen aansluiten. En voor een omslag in de zorg, zodat de technische mogelijkheden beter benut worden.”

Topaz is het programma domotica gestart om de basisvoorzieningen op al haar locaties op orde te brengen. Het betreft de vervanging van de bestaande verpleegoproepsystemen in de zorglocaties, maar ook voorzieningen om langer thuis te kunnen wonen.

Alarmering

Peter van der Toorn is programmamanager en partner van adviesbureau Creq uit Zoetermeer. Hij vertelt dat Topaz start met alarmering als een cliënt hulp nodig heeft of wanneer zich een gevaarlijke situatie voordoet. Via

Maarten Ellenbroek (m.ellenbroek@topaz.nl, www.topaz.nl) is business IT-consultant bij Topaz en houdt zich bezig met de vertaling van de informatiebehoefte van de zorgorganisatie naar oplossingen in de informatievoorziening.

Peter van der Toorn (peter@creq.nl, 06-25075106, www.creq.nl) is partner bij advies Creq uit Zoetermeer. Hij richt zich op de architectuur en implementatie van technologie bij zorgorganisaties en is programmamanager van het domoticaprogramma van Topaz.

communicatiemiddelen kan de cliënt op afstand contact hebben met de zorg.

Ook komen er voorzieningen om de cliënten vrijer te laten bewegen door een locatie. “Via locatiebepaling kunnen we cliënten volgen en meldingen doorgeven aan de zorgmedewerkers als de cliënt gaat dwalen”, zegt Van der Toorn. “De zorgmedewerkers kunnen alles per cliënt individueel instellen.”

Verdere digitalisering

Het vervangen van de traditionele verpleegoproepsystemen alleen is niet voldoende, waarschuwt Van der Toorn. Het moet het startpunt zijn van verdere digitalisering van het zorgproces: aansluiten van slimme sensoren; gebruik van data om gedragspatronen te identificeren, afwijkingen te signaleren en preventief te handelen; integratie met andere toepassingen, zoals het cliëntendossier.

Technologie wordt onmisbaar, maar het zal niet eenvoudig zijn om het zorgproces te ondersteunen met de juiste technologie en de zorgmedewerker er op een intuïtieve manier mee te laten werken. Het programma domotica gaat die uitdaging aan. Het zal intensief samenwerken met zorgmedewerkers, vertegenwoordiging van cliënten en een technologiepartner om tot een succesvolle implementatie te komen die bijdraagt aan het veilig en uitvoerbaar houden van de zorg.

Voor meer informatie: www.creq.nl

Maarten Ellenbroek (l) en Peter van der Toorn (r)

Kennis over dementie vergaren en verspreiden

Het Expertisecentrum Dementie is een samenwerking van zorgorganisaties Topaz en ActiVite. Het doel van het Expertisecentrum is kennis over dementie te verzamelen en deze kennis beschikbaar te maken voor medewerkers van de eigen organisatie, maar ook voor andere partijen in zorg en samenleving en voor naasten van mensen met dementie. Bijvoorbeeld via een all­inclusive ‘werkvakantie’ voor mensen met dementie en hun partner.

Wilco Achterberg is een van de grondleggers van het Expertisecentrum. Hij werkt drie dagen per week als

hoogleraar institutionele zorg en ouderengeneeskunde bij het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Daarnaast is hij specialist ouderengeneeskunde bij Topaz. Behalve bij het Expertisecentrum is hij ook betrokken bij Revitel, de revalidatie locatie van Topaz bij NS-station Leiden.

Kloof overbruggen

“We constateerden dat er een kloof gaapt tussen de wetenschap en de praktijk”, vertelt Achterberg. “Kennis uit de wetenschap vindt moeizaam zijn weg naar de werkvloer. En inzichten en vragen van medewerkers die dagelijks werken met ouderen, bereiken de wetenschap niet. Topaz ziet het belang om wetenschap en praktijk bij elkaar te brengen. Er lopen diverse onderzoeken van promovendi op locaties van deze zorgorganisatie.”

Het Expertisecentrum wil de kloof tussen wetenschap en praktijk overbruggen. Achterberg keek het idee af van Hammond Care in Australië, een vooruitstrevende organisatie voor

ouderenzorg waarmee hij wetenschappelijke banden heeft. Inmiddels is er ook een samenwerking tussen Topaz en Hammond Care. “Ik was er in 2018 op bezoek en maakte daar kennis met het concept. Ze onderzoeken onder meer welke woonomgeving optimaal bijdraagt aan het welzijn van ouderen.”

In 2019 ging het Expertisecentrum Dementie van start. Het is een samenwerking van Topaz en collega-zorgorganisatie ActiVite. ActiVite beheert een aantal zorglocaties rond Leiden en heeft daarnaast een grote thuiszorgpoot. Via ActiVite kunnen ook zelfstandig wonende ouderen profiteren van de inzichten die het Expertisecentrum opdoet en krijgt het Expertisecentrum input ‘uit de wijk’. ActiVite en Topaz leveren beide een projectleider voor het Expertisecentrum.

Beter Thuis met Dementie

Martine Heruer is namens Topaz projectleider bij het Expertisecentrum. Ze doet dit samen met haar collega Marijke van Haeften van ActiVite. Het grootste succes van het Expertisecentrum is het project Beter Thuis met Dementie, vertelt Heruer. Dit is een vijfdaags verblijf met overnachtingen en maaltijden voor mantelzorgers en hun partners. Het doel is om in die vijf dagen mensen handvatten aan te reiken om om te gaan met dementie.

“We organiseren Beter Thuis met Dementie op een vakantieboerderij in Koudekerk”, legt Heruer uit. “We bieden de deelnemers veertien workshops aan waarin alle aspecten van dementie aan de orde komen. De workshops worden verzorgd door onder andere een fysiotherapeut, een ergotherapeut, een specialist ouderengeneeskunde, een casemanager dementie en een geestelijk verzorger. Een intensief pakket, maar er is ook

ruimte voor ontspanning. Het project draagt bij aan een grotere draagkracht en een kleinere draaglast bij de deelnemers.”

Beter Thuis met Dementie is net als het Expertisecentrum zelf een idee dat is overgewaaid uit Australië. Zorgverzekeraar Zorg & Zekerheid en gemeenten in Zuid-Holland Noord dragen financieel bij. Van deelnemers wordt een eigen bijdrage gevraagd van 250 euro. “Deelnemers waarderen hun verblijf met een 9,3”, zegt Heruer. “Door corona heeft het een tijd stilgelegen, maar in september zijn we weer begonnen. Voor 2023 staan zes cursusweken gepland.”

Moeilijke situaties bespreken

Beter Thuis met Dementie is een project van het team Semimuraal Extramuraal, een van de vijf teams van het Expertisecentrum. De andere teams zijn Steun & Consultatie, Kennis, Omgeving & Technologie en Expertise op de afdeling. Steun & Consultatie bespreekt casuïstiek

“Het Expertisecentrum Dementie wil de kloof tussen wetenschap en praktijk overbruggen”

Wilco Achterberg Martine Heruer

uit de eigen gelederen van Topaz en ActiVite. Medewerkers kunnen moeilijke situaties inbrengen, maar ook andere organisatie kunnen bij het team terecht voor advies, zoals zorgaanbieders en de politie.

verpleeghuis en hoe de overdracht zo soepel mogelijk kan verlopen. In september organiseerde het Kennisteam ‘Brein & Bios’ (zie kader). Een andere activiteit is ‘Brein & Broodjes’, een laagdrempelige bijeenkomst aan het eind van de middag voor medewerkers van ActiVite en Topaz om kennis te delen.

Het team Expertise op de afdeling doet onderzoek om de behandeling van cliënten direct te verbeteren. Bij de locatie Zuydtwijck wordt probleemgedrag bij cliënten geobserveerd en uitgebreid besproken tussen verzorging en specialisten. De bevindingen worden gebruikt om het behandelplan aan te passen. Samen met Marente is onderzocht hoe de behandeling van jongere mensen met dementie beter toegespitst kan worden op hun situatie.

Het Kennisteam doet onderzoek en verspreidt kennis. Zo loopt er in samenwerking met zorgaanbieder Marente een onderzoek naar de overgang van thuis wonen naar wonen in het

Het vijfde team, tot slot, richt zich op omgeving, bouw en technologie. Het team heeft een eigen programma van eisen opgesteld gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. “Vaak wordt er zomaar wat gebouwd”, zegt Achterberg. “Wij hebben bijvoorbeeld voor de nieuwbouw bij Overduin cliënten uitgebreid bevraagd.” Het team stond ook aan de basis van speciale rondleidingen voor mensen met dementie in Museum Boerhaave en Museum De Lakenhal in Leiden.

Brein & Bios

In de week van 19 tot en met 23 september, rond Wereld Alzheimerdag, draaiden in bioscoop Trianon elke dag twee films over dementie met op woensdagmiddag een speciale kindervoorstelling. Bezoekers konden gratis de filmzaal in en na de film konden ze napraten. Getoonde films waren onder andere Kapsalon Romy, The Father en Supernova.

“Museum Boerhaave en Museum

De Lakenhal hebben speciale rondleidingen voor mensen met dementie”

T. 071 - 402 58 08

www.bouwbedrijfmeijvogel.nl

Totaal installateur

❚ Klimaatinstallaties

❚ Sanitaire installaties

❚ Elektrotechniek

❚ Service & onderhoud

❚ Duurzame technieken

In samenwerking met Topaz verzorgen de elektrische shuttles van Easy Go Electric uw wijkvervoer en uitjes.

Lijnderdijk 103C | 1161 KD Zwanenburg | 020-334 2748

www.iyyo.eu

insights

Insights is een uitgave van Goo Media

T 071 - 70 70 161

E redactie@goomedia.nl

I www.goomedia.nl

Coördinatie

Peter Molenaar

Realisatie

Paula Meijer

© Goo Media 2022

Productie

Ellen van Vliet

Vormgeving

Rachelle de Boer

Tekstproductie

Bureau Schrijfwerk

Niets in deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave de grootst mogelijke zorgvuldigheid wordt betracht kunnen uitgever en auteurs geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van eventuele onjuistheden of onvolledigheden.

Deze uitgave is CO2 neutraal geproduceerd

Deze uitgave kwam tot stand dankzij de medewerking van:

Topaz

T 071 - 579 83 00

I www.topaz.nl

Adapcare • Bouwbedrijf Meijvogel • Brocacef • Creq •

De Gouden Wisser • Easy Go Electric • Eetgemak • GeriCall •

HartingBank • Huschka Groep • Lean Instituut •

Nijgh & Schaap Schilders • Schulte & Lestraden •

Van den Berg Architecten • Vink Installatie Groep