PLANET MATTERS

Σε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον δρα Ανδρέα Α. Παπανδρέου, καθηγητή περιβαλλοντικών οικονομικών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο T ο ενδιαφέρον και η ευαισθητοποίησή σας σε Η οποία είναι ιδιαίτερα πλούσια. Μπορείτε να μας Αθηνών, ανακαλύψαμε πόσο καθοριστικής σημασίας είναι η υπεύθυνη στάση μας για το μέλλον του πλανήτη και το δικό μας. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΟΝΙΑ ΤΑΛΑΝΤΙΝΟΥ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ ΚΡΑΣΑΓΑΚΗ

θέματα περιβαλλοντικά, πώς προέκυψε; Τι σας ενέπνευσε αναφέρετε μερικά παραδείγματα και να μας πείτε κατά πόσο

να υιοθετήσετε και σχετική ακτιβιστική δράση; Ασχολήθηκα πιστεύετε ότι τέτοιου είδους πρωτοβουλίες μπορούν να με τα περιβαλλοντικά κάπως τυχαία. Είχα τη μεγάλη τύχη να επηρεάσουν και να ευαισθητοποιήσουν το ευρύτερο κοινό; κάνω το διδακτορικό μου μ’ έναν από τους σπουδαιότερους Η πρώτη μου ερευνητική ενασχόληση με την κλιματική οικονομολόγους και φιλοσόφους της εποχής μας, τον αλλαγή ήταν το 1993, στο Ινστιτούτο Περιβάλλοντος της Νομπελίστα amartya sen. Με προσέλκυσε το γεγονός ότι Στοκχόλμης. Το 2002, συμμετείχα σε μια εθελοντική συνδύαζε την οικονομική επιστήμη με ζητήματα κοινωνικής ομάδα επιστημόνων για την υποστήριξη του υπουργείου ευημερίας και ηθικής φιλοσοφίας. Ο ίδιος με παρότρυνε Εξωτερικών σε ζητήματα περιβαλλοντικής διπλωματίας ν’ ασχοληθώ μ’ ένα θεωρητικό θέμα στην Οικονομική και κλιματικής πολιτικής. Το 2007, συνεργάστηκα με τη Επιστήμη, γνωστό ως «εξωτερικότητες» -ένα από τα πιο financial Times για τη διενέργεια ετήσιων συνεδρίων γνωστά παραδείγματα είναι η ρύπανση του περιβάλλοντος. με θέμα την κλιματική κι ενεργειακή ασφάλεια. Το 2010 Όταν ολοκλήρωσα το διδακτορικό κι έψαχνα ακαδημαϊκή ξεκινούσε η Τράπεζα της Ελλάδας μια πρωτοποριακή θέση, τα περισσότερα πανεπιστήμια ενδιαφέρονταν γι’ αυτήν Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής, στην την περιβαλλοντική διάσταση, κι άρχισα να διδάσκω και να οποία είχα την τιμή να συμμετέχω. Από τότε συνδέθηκα ερευνώ θέματα που αφορούσαν στο περιβάλλον και στη σχέση με τον διάσημο διανοητή, οικονομολόγο και ακτιβιστή της οικονομίας με τη φύση. Το ακαδημαϊκό μου ενδιαφέρον και jeffrey sachs. Το 2017, ιδρύθηκε το Ελληνικό Δίκτυο η συνειδητοποίηση του πόσο καταστροφικό για τη φύση είναι Λύσεων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, με στόχο να συνδέσει το οικονομικό σύστημα με ώθησαν σε μεγαλύτερη ενασχόληση την ακαδημαϊκή κοινότητα με λήπτες αποφάσεων, για να με ζητήματα διαμόρφωσης πολιτικής και κοινωνικής βρεθούν πρακτικές λύσεις για την επίτευξη των 17 Στόχων ευαισθητοποίησης. της Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Πιστεύω

πως μέσα από αντίστοιχες πρωτοβουλίες το ευρύτερο κοινό ευαισθητοποιείται περισσότερο και μαθαίνει τους τρόπους να συνεισφέρει αποτελεσματικά και με μεγαλύτερο αντίκτυπο. Σε αυτό βοηθάνε πολύ, ιδιαίτερα στους νέους, πρόσωπα όπως η greta Thunberg.

Εσείς, προσωπικά, ποιες eco-friendly συνήθειες έχετε υιοθετήσει στη ζωή σας, τις οποίες θεωρείτε ουσιαστικά

ωφέλιμες; Δε θα έλεγα ότι είμαι υπόδειγμα συμπεριφοράς. Διαχωρίζω τα σκουπίδια, αποφεύγω τα πλαστικά, προσπαθώ να εξοικονομώ ενέργεια στο διαμέρισμά μου και τις μεταφορές, αλλά έχω πολλά περιθώρια βελτίωσης. Πιστεύω πως είναι σημαντικό να κάνουμε ό,τι μπορούμε ατομικά για το περιβάλλον, αλλά τα περισσότερα προβλήματα αντιμετωπίζονται σε συλλογικό επίπεδο. Ακόμη και ηλεκτροκίνητο αυτοκίνητο ν’ αγοράσουμε, αν το ρεύμα παράγεται με καύση υδρογονανθράκων, δεν αντιμετωπίζουμε την κλιματική αλλαγή.

Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι είναι η κλιματική αλλαγή, για

την οποία γίνεται τόσος λόγος; Πάντοτε υπήρχαν φυσικές διακυμάνσεις στο κλίμα, αλλά οι επιστήμονες ισχυρίζονται πως πλέον η μέση θερμοκρασία της Γης αυξάνεται πιο γρήγορα από άλλες εποχές. Αυτή η αλλαγή σχετίζεται με το «φαινόμενο θερμοκηπίου», που, όμως, έχει ενισχυθεί από την ανθρώπινη δραστηριότητα και κυρίως από την καύση υδρογονανθράκων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο κ.ά.), η οποία εκπέμπει αέρια θερμοκηπίου, όπως διοξείδιο του άνθρακα, παγιδεύοντας υπέρυθρη ακτινοβολία, που οδηγεί στην αύξηση της μέσης θερμοκρασίας.

Ποιες είναι οι βασικότερες αιτίες που την προκαλούν, κι αν είναι εύκολο, μπορεί να ξεκαθαριστεί αν ευθύνεται τελικά ο άνθρωπος ή είναι επακόλουθο της ίδιας της

εξελικτικής πορείας της Γης; Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν σημαντικές εναλλαγές του κλίματος του πλανήτη σε μεγάλα χρονικά διαστήματα. Από την εποχή των παγετώνων (2,5 εκατομμύρια χρόνια πριν), το παγκόσμιο κλίμα μεταβάλλεται κυκλικά από συνθήκες παρόμοιες με τις δικές μας. Αυτές οι εναλλαγές σχετίζονται άμεσα με τις συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, οι διακυμάνσεις των οποίων τα τελευταία 800.000 χρόνια δεν ξεφεύγουν από ένα εύρος 180 ppm - 250 ppm. Η υψηλότερη συγκέντρωση στο παρελθόν (πριν από 300.000 χρόνια) έφτασε στα 300 ppm. Σήμερα, είναι πάνω από 400 ppm και συνεχίζει ν’ ανεβαίνει. Δεν είναι μόνο ότι δεν έχουμε ξαναδεί κάτι τέτοιο τα τελευταία 800.000 χρόνια, αλλά και ότι ποτέ δεν υπήρχε τόσο απότομη αύξηση, σε τόσο μικρό διάστημα. Αυτές οι υψηλές συγκεντρώσεις οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα και ξεκίνησαν από την εποχή που ανακαλύψαμε τον «μαύρο χρυσό», που συνέβαλε καθοριστικά στη βιομηχανική επανάσταση.

Μπορείτε να αναφερθείτε στις βραχυπρόθεσμες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής τόσο στο περιβάλλον όσο και στους ανθρώπους και τις κοινωνίες και στις επιπτώσεις που προβλέπεται να υπάρξουν από τη υπερθέρμανση του πλανήτη

στο μέλλον; Η κλιματική αλλαγή που οφείλεται σε ανθρώπινη δραστηριότητα έχει ήδη αυξήσει τη μέση θερμοκρασία της Γης κατά 1° c σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή. Με τους σημερινούς ρυθμούς, κι αν δεν αλλάξουμε ρότα, προβλέπεται μια αύξηση κατά 2-3° c μέχρι το 2100! Οι επιπτώσεις περιλαμβάνουν πιο ακραία καιρικά φαινόμενα, καύσωνες, πιθανές απότομες και τεράστιες μεταβολές, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν ακόμη και στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά επτά μέτρα -αν λιώσει ο παγετώνας της Γροιλανδίας. Θα δημιουργηθούν μεγάλες ζημιές στην παραγωγή τροφίμων, την παροχή νερού, τα οικοσυστήματα και τις οικονομικές δραστηριότητες -κάποιες περιοχές στην Ελλάδα θα είναι υπερβολικά ζεστές για τουρισμό. Η μετανάστευση θα αυξηθεί δραματικά από ξηρασίες και καύσωνες. Καθώς θα διαταράσσονται οι οικονομίες από τις επιπτώσεις και θα βλάπτονται δυσανάλογα οι ευάλωτοι και φτωχότεροι πληθυσμοί, μπορεί να οδηγηθούμε σε μεγαλύτερη πολιτική αστάθεια, με δραματικές συνέπειες για την παγκόσμια ειρήνη.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να ανακόψουμε την εξέλιξή

της -τόσο ως μονάδες όσο και ως κράτη; Να εφαρμόσουμε πολιτικές που θα βοηθήσουν τη μετάβαση της οικονομίας μας σ’ ένα νέο, ενεργειακό μοντέλο. Αυτό μπορεί να γίνει με μεγάλες επενδύσεις σε νέες υποδομές που είναι φιλικές στο κλίμα, όπως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ηλεκτροκίνητες μεταφορές, οικοδομές που εξοικονομούν ενέργεια, εξυπνότερη διαχείριση των αποβλήτων. Ήδη, η ΕΕ με την Πράσινη Συμφωνία δίνει το παράδειγμα, ενώ ο πρόεδρος biden ακολουθεί μια φιλόδοξη τακτική «πράσινης ανάκαμψης». Δεν υπάρχει κανένα κομμάτι της παραγωγής και της κατανάλωσης που πρέπει να μείνει ανέπαφο. Μπορούμε ν’ αλλάξουμε τη διατροφή μας, ώστε να είναι λιγότερο ενεργοβόρα, π.χ. τρώγοντας λιγότερο ή καθόλου κρέας, ή ν’ ανανεώνουμε πιο αραιά τα ρούχα μας ή να επιλέγουμε μέσα μεταφοράς με λιγότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Οι επιχειρήσεις έχουν ήδη αρχίσει να σκέφτονται πώς μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές τους. Οι τράπεζες και οι επενδυτικοί οργανισμοί αποκλείουν ορισμένες δραστηριότητες που επιβαρύνουν το κλίμα. Πρώτο μέλημά μας πρέπει να είναι ν’ αποκτήσουμε συνείδηση του μεγέθους της κρίσης και να σκεφθούμε με ποιους τρόπους μπορούμε να βοηθήσουμε στην προσωπική μας ζωή, στον χώρο όπου δραστηριοποιούμαστε και στις πολιτικές που στηρίζουμε. Ευτυχώς, οι νέες γενιές δείχνουν να στρέφουν το ενδιαφέρον τους προς το περιβάλλον και δίνουν ελπίδες ότι η νέα βιομηχανική επανάσταση είναι εφικτή και μονόδρομος για την ευημερία όλων.

ABOUT Mε 30 χρόνια ακαδημαϊκής εμπειρίας σε πανεπιστήμια -University college London και Harvard-, oι δημοσιεύσεις και το ερευνητικό του έργο εστιάζουν στην περιβαλλοντική οικονομική, στη θεσμική και πολιτική οικονομική και τη μικροοικονομική. Είναι μέλος της Επιτροπής Μελέτης των Επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής της Τράπεζας της Ελλάδος, συμμετείχε στην εκπόνηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή στo πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, είναι επιστημονικός συνεργάτης του Διεθνούς Κέντρου Έρευνας για το Περιβάλλον και την Οικονομία, διευθυντής του Εργαστηρίου Πολιτικής Οικονομίας της Βιώσιμης Ανάπτυξης του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ και συμπρόεδρος στο Ελληνικό Δίκτυο Λύσεων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών.

My ATTiTUDe

Ο Λευτέρης Αραπάκης είναι ο ιδρυτής της Εναλείας, μιας νεοφυούς σχολής επαγγελματικής αλιείας, που εκπαιδεύει, ενώ παράλληλα ενισχύει και παρέχει κίνητρο στην τοπική αλιευτική κοινότητα, ώστε να συλλέγει πλαστικά από τη θάλασσα. Πρόσφατα, διακρίθηκε με το βραβείο για τους “young champions of the earth”, στο πλαίσιο του προγράμματος του ΟΗΕ για το Περιβάλλον. Ο ίδιος μάς απαντά

1. Η ιδέα της Εναλείας προέκυψε από… την ανάγκη μου να βρω τρόπους για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της ανεργίας, της υπεραλίευσης και της ρύπανσης από τα πλαστικά. 2. Η φιλοσοφία μας έγκειται… στη δημιουργία λύσεων μέσω των οποίων τόσο ο άνθρωπος όσο και το περιβάλλον θα συνυπάρχουν με αρμονία. 3. Η διαδικασία που ακολουθείται αποσκοπεί… στον καθαρισμό της θάλασσας από πλαστικά, μέσω των αλιέων, στην πρόληψη της πλαστικής ρύπανσης, αλλά και στην εκπαίδευση σε νέες, βιώσιμες τεχνικές αλιείας. 4. Τα πλαστικά που μαζεύονται από τις ακτές χρησιμοποιούνται… εν μέρει για τη δημιουργία νέων προϊόντων μόδας, όπως μαγιό, T-shirts και κάλτσες. Tα υπόλοιπα στέλνονται σ’ εταιρίες ανακύκλωσης. 5. Η αγάπη μου για το ψάρεμα οφείλεται… στην οικογένειά μου - είναι επαγγελματίες ψαράδες εδώ και πέντε γενιές. Είμαι, βέβαια, απαίσιος ψαράς, μάλλον ο χειρότερος στην Ελλάδα! 6. Το ψάρεμα μου έμαθε… να σέβομαι τη θάλασσα. 7. Ο ΟΗΕ μάς ανακάλυψε χάρη… στη δράση μας “Mediterranean cleanup”, μέσω της οποίας συνεργαζόμαστε με εκατοντάδες αλιείς από Ελλάδα και Ιταλία, για να συλλέξουμε πλαστικό από τη θάλασσα σε καθημερινή βάση. Πλέον, είναι μια από τις μεγαλύτερες δράσεις καθαρισμού πλαστικού από τη θάλασσα στην Ευρώπη. 8. Το βραβείο “Young Champions of the Earth” από τον ΟΗΕ για μένα σημαίνει… ευθύνη! 9. Τα ελληνικά λιμάνια στα οποία δραστηριοποιείται η Εναλεία είναι… το Κερατσίνι, το Λαύριο, η Σαλαμίνα, η Πάτρα, η Κυλλήνη, η Κέρκυρα, η Χαλκίδα, η Κύμη, η Νέα Μηχανιώνα, τα Νέα Μουδανιά, το Πόρτο Κουφό, η Αμμουλιανή, η Καβάλα, τα Χανιά, ο Άγιος Νικόλαος, η Νέα Μάκρη, η Βάρκιζα, το Ξυλόκαστρο, η Ιθάκη, η Αίγινα και η Αμοργός. 10. Το μεγαλύτερο πρόβλημα πλαστικών και αποβλήτων στη χώρα μας εντοπίζεται… στον Αργοσαρωνικό και τον Θερμαϊκό κόλπο. 11. Η δουλειά αυτή με κάνει… να νιώθω ότι δημιουργούμε λύσεις και θετικό αντίκτυπο. 12. Είναι σημαντικό να μεριμνήσουμε για το περιβάλλον, γιατί… είναι το «σπίτι» μας και ο μοναδικός πλανήτης στο Σύμπαν με ζωή. 13. Τα άτομα και οι καταστάσεις που μ’ εμπνέουν… είναι οι άνθρωποι της θάλασσας, οι ψαράδες, οι εμπειρίες και οι περιπέτειές τους. 14. Αντλώ δύναμη από… τους φίλους, την οικογένειά μου, αλλά και από μένα. 15. Οι σκέψεις που κάνω πριν κοιμηθώ… είναι ότι αφήσαμε τη θάλασσα πιο καθαρή απ’ ό,τι τη βρήκαμε. 16. Εάν θα έπρεπε να περιγράψω τον εαυτό μου με τρεις λέξεις, αυτές θα ήταν… δημιουργικός, αισιόδοξος, επίμονος. 17. Ένα όνειρο που έχω εκπληρώσει… είναι ότι γνωρίζω και είμαι καλά με τον εαυτό μου. 18. Ένα όνειρο που δεν έχω εκπληρώσει... είναι να κάνω τον γύρο του κόσμου. 19. Ευελπιστώ πως στο μέλλον το υποθαλάσσιο οικοσύστημα… θα είναι χωρίς πλαστικό. 20. Εύχομαι η επόμενη μέρα για τον πλανήτη… να μας βρει όλους υγιείς.