Ontmoeting op gangniveau | Afstudeerproject | Gera Uijterlinde by GEvormd

DESIGN CONNECTED SPACES | HKU GERA UIJTERLINDE | JUNI 2021

ontmoeting op gangniveau

Inhoud 01

Opdracht

Onderzoek Literatuur

| Gesprekken & enquette | Gangbezoek USP

community - interactie

Concept

High Five

Vertragen voor ontmoeten in studentengebouwen

Het studentengebouw | Concept | Interieurplan Kleurenplan | Visuals Bijlage: Communicatieplan

OPDRACHT

ONTMOETING OP GANGNIVEAU Probleemstelling Op het Utrecht Science Park aan de Cambridgelaan in Utrecht, ontwikkelt Jebber circa 900 studenten-woningen met bijbehorende voorzieningen. Architectenbureau OZ heeft al een schetsontwerp gemaakt, maar voor verdere uitwerking van High Five worden studenten uitgedaagd om mee te denken. Het gebouw moet, naast dat het duurzaam is, ook slim aansluiten op de omgeving en de behoeften van de bewoners. In High Five komt een mix van zelfstandige en onzelfstandige kamers. De begane grond wordt volledig ingericht met gemeenschappelijke ruimtes voor de bewoners en een gedeelte wordt zelfs openbaar. De zelfstandige kamers met eigen keuken, badkamer en toilet beschikken alleen over een gemeenschappelijke ruimte in de vorm van een gang.

Maar deze bewoners kunnen wel gebruik maken van de voorzieningen op de begane grond. Doordat deze huurders geen gemeenschappelijke ruimte op gangniveau hebben, is de mogelijkheid tot interactie tussen de buren beperkt. Dit heeft als gevolg dat studenten zich afzonderen en in hun eigen wereldje leven. Daarom wil Jebber op gangniveau ook ontmoeting stimuleren. Maar hoe doe je dit met een zeer beperkte ruimte in de gang? En hoe willen huurders met elkaar communiceren?

“HOE STIMULEER JE ONTMOETING OP GANGNIVEAU ZONDER EEN GEMEENSCHAPPELIJKE RUIMTE TE REALISEREN?” Opdrachtomschrijving Jebber wil ook op gangniveau ontmoeting stimuleren. Daarom zijn zij opzoek naar creatieve ideeën en slimme ontwerpen om ontmoeting op gangniveau te creëren. ‘Want hoe stimuleer je ontmoeting op gangniveau zonder een gemeenschappelijke ruimte te realiseren?’ Dit is waar ik de komende 20 weken onderzoek naar ga doen en met een passende oplossing kom. Belangrijk is dat er goed onderzocht wordt wat de behoefte van de huurders zijn op gangniveau, hoe zij met elkaar in contact willen komen en hoe zij met ganggenoten willen communiceren. Hoe kan dit met de zeer beperkte ruimte in de gangen gerealiseerd worden?

Hoe wordt er optimaal gebruik gemaakt van de gehele gang? Ook is het belangrijk dat er in het ontwerp brandveiligheidseisen en vluchtroutes worden meegenomen en en dat het onderhoudsvriendelijk en hufterproof is.

Waarom Jebber het belangrijk vindt om juist ontmoeting op gangniveau te stimuleren?

Ze zien dat het kennen van je buren resulteert in minder overlast, en wanneer dit er wel is huurders dit onderling oplossen. Daarnaast vergroot het gevoel van kleinschaligheid en kan het zelf ruimtebesparende mogelijkheden geven omdat buren spullen onderling delen. Het welzijn van de student staat boven aan bij Jebber!

ONDERZOEK

Literatuur onderzoek

Community Je bent onderweg naar huis na een drukke werkdag. Het is een mooie nazomermiddag. Je loopt over het marktplein en het is nog gezellig druk: mensen doen de laatste koopjes, nemen een borrel op het terras. Je hoort gelach en geklets. Je wandelt jouw woonstraatje in. Hier verstomt het geluid van het plein al wat. Je zwaait naar een bekende aan de overkant van de straat. Je ziet een buurtgenoot die koffie drinkt op een bank en je maakt een praatje. Dan wandel je de entree van je woning binnen waar de onderbuurman je bij de brievenbus vriendelijk vraagt of jij wat minder met de deuren wilt slaan.

‘Natuurlijk! Geen probleem’. Je weet dat hij overdag slaapt omdat hij nachtdiensten draait. In de binnentuin spelen de kinderen buiten, je hoort geroezemoes uit de keukens. Op de brede galerij staan de planten nog prachtig in bloei, straks even water geven! En zo kom je thuis, jouw eigen plekje, je eiland van rust in dat buurtje waar je je zo prettig thuis voelt1.

1. Platfrom 31. (2021, januari). Ontwerp voor ontmoeten Hoe de gebouwde omgeving kan uitnodigen tot contact. https://www.platform31.nl/publicaties ontwerp-voor-ontmoeten p.3

Woonbuurt Dit voorbeeld schetst hoe prettig het kan zijn om op een informele manier contact te hebben met de mensen in je directe leefomgeving; je eigen buren en mensen uit de buurt. Dit is vaak het beeld van een prettige woonbuurt, waar mensen graag willen wonen. Een buurt voor iedereen gaat concreet om veiligheid, contact met buren, voorzieningen in de buurt, groen en ruimte en de rol en inzet van bewoners zelf, ook in het proces2. Het ontwerp van de buurt speelt hierin een belangrijke rol, met name de gedeelde ruimtes, want deze tussenruimtes of overgangsgebieden tussen openbaar en privé zijn belangrijk voor toevallig contact. Zo’n gedeelde ruimte kan de route door de wijk en buurt zijn, maar ook de drempelzone tussen stoep en de eigen voordeur of de collectieve ruimte van een woongebouw. Daarom is het van groot belang dat juist deze tussenruimtes voldoende maat en kwaliteit krijgen bij het nadenken over ontmoeting. Het is belangrijk dat mensen zich in deze ruimtes veilig voelen, dat de uitstraling vertrouwd is, dat hier ruimte is om even stil te staan en gedag te zeggen. Als de route van straat naar huis veilig en vertrouwd voelt, zullen bewoners zich daar thuis voelen en zorgvuldig omgaan met de ruimte. De route van straat naar huis zal dan steeds meer vertrouwd voelen. Verder is het prettig als een groep mensen die gebruik maakt van een gedeelde ruimte, tijdens de route van straat naar huis steeds kleiner wordt. Zodat er uiteindelijk een klein groepje mensen overblijft die jij je buur zal noemen. Dit sluit aan bij de positionering van het individu binnen een groep.

2. Platfrom 31. (2021, januari). Ontwerp voor ontmoeten Hoe de gebouwde omgeving kan uitnodigen tot contact. https://www.platform31.nl/publicaties ontwerp-voor-ontmoeten p.4

Community Termen als community en sociale cohesie worden vaak in de mond genomen als er over deze type buurten gesproken wordt. Een community, ander woord voor gemeenschap, bestaat uit een groep mensen die overeenkomende eigenschappen, doelstellingen, uitdagingen of interesses hebben. Je creëert als het waren een mini-samenleving in bijvoorbeeld een gebouw, die bestaat uit verschillende type mensen met gelijk gestemde ideeën en behoeftes. Hierdoor ontstaan er woongemeenschap die er voor zorgen dat de leefomgeving veilig, duurzaam en sociaal wordt3. Voor de meeste mensen is het vinden van een goede en gezellige buurt erg belangrijk bij het vinden van een huis. Maar niet alle buurten - zelfs de wijken die als leuk worden beschouwd - hebben geweldige communities. Dit is een belangrijke factor die gemakkelijk over het hoofd wordt gezien bij het overwegen van een nieuwe woning. Volgens Summerlake is er zeker een verschil tussen een community en een buurt4. Zij doelen met een buurt meer op een locatie. Als je naar buurten kijkt om naartoe te verhuizen, kijk je vaak naar enkele voor- en nadelen van de locatie waar je woont, zoals de criminaliteit in het gebied, het schooldistrict, hoe lang je naar je werk reist is en of er voorzieningen in de buurt zijn, zoals supermarkten, banken, benzinestations, restaurants en dergelijke. Een community gaat volgens Summerlake meer over de mensen die in die buurt wonen en de relatie die zij hebben met de buurt en met elkaar. Kortom, een buurt is meer een geologisch aspect en een community meer het sociale aspect.

Sociale cohesie Sociale cohesie is een vergelijkbare term voor community, die ook veel gebruik wordt binnen bepaalde buurten, woongroepen etc. Het is voor de mensen belangrijk om een positie in te nemen binnen een groep (3). 3. Terpstra, F. (2010, 26 april). Wat is een community? Freerk Terpstra. https:/ freerkterpstra.wordpress.com/2010/04/26/wat-is-een-community-2/ 4. Summerlake. (2017, 7 november). The Difference Between A Community And A Neighborhood. https://www.summerlake.info/the-difference-between-community-and-a-neighborhood/ 5. Encyclo. (z.d.). Sociale cohesie - 4 definities - Encyclo. Encyclo.nl. Geraa pleegd op 14 juni 2021, van https://www.encyclo.nl/begrip/Sociale_cohesie

Eenzaamheid Kortom, met sociale cohesie wordt er bedoeld met een groep mensen die erg met elkaar betrokken is. Een goed voorbeeld van een moment in de Nederlandse geschiedenis waarbij de sociale cohesie heel groot was, was tijdens de jaren ‘50 en ‘60. Er was toen sprake van een verzuilde samenleving. Dit betekent dat mensen zich groepeerden op basis van een maatschappelijke- of geloofsovertuiging. Wanneer mensen binnen een bepaalde groep dezelfde overtuiging of mening hebben, zie je vaak dat dit goed is voor de sociale cohesie, en dat de mate van cohesie ook hoog ligt6. Bij een grote mate van sociale cohesie, kunnen mensen elkaar bijvoorbeeld goed helpen, of elkaar een gunst verlenen. Je zegt ook wel dat een grote mate van sociale cohesie het sociaal kapitaal van mensen vergroot. Sociaal kapitaal is eigenlijk een verzamelnaam voor alle contacten, vrienden, familieleden, collega’s en andere kennissen die je hebt. Door een groot sociaal kapitaal, heb je meer toegang tot mensen die je kunnen helpen, steunen of je advies kunnen geven. Dit is dus een groot voordeel! Maar wanneer er sprake is van een lage mate van cohesie, voelen mensen zich niet, of in mindere mate, lid van een groep of gemeenschap en zullen ze elkaar minder snel vragen om een gunst of advies. Door het groeiende individualisme in Europese landen, zie je dat de sociale cohesie steeds meer afneemt. Over het algemeen genomen is Nederland dan ook een land met een verminderde sociale cohesie. Europese landen waar de sociale cohesie over het algemeen heel hoog is zijn Zweden, Noorwegen en Denemarken.

Een verminderde sociale cohesie leidt tot eenzaamheid. Eenzaamheid wordt gedefinieerd als ‘het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties (6). Het iets wat de afgelopen jaren steeds meer in beeld komt, want het is een belangrijk sociaal vraagstuk geworden. Eenzaamheid kan onder andere ontstaan doordat: • Individuele oorzaken: Zoals persoonlijke capaciteiten en eigenschappen. Een gebrek aan sociale vaardigheden, probleemoplossend vermogen, een negatief zelfbeeld of gezondheidsproblemen kunnen een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van eenzaamheid. • Oorzaken in veranderingen in het sociale netwerk: Deze veranderingen ontstaan vaak na ingrijpende gebeurtenissen, ook wel life-events genoemd. Voorbeelden daarvan zijn een echtscheiding, een ontslag, een overstap naar een nieuwe baan of opleiding, een verhuizing, of door het overlijden van dierbaren. • Maatschappelijke oorzaken die betekenisvol contact maken belemmeren. Denk bijvoorbeeld aan negatieve beeldvorming over ouderen, mensen met psychische beperkingen en migranten.

6. Mr. Chadd. (2021, 23 april). Sociale cohesie - Mr. Chadd Academy. Direct uitleg voor ieder vak. https://www.mrchadd.nl/academy/vakken/maa schappijleer/sociale-cohesie

Cohousing Eenzaamheid is te onderscheiden in twee types: emotionele eenzaamheid en sociale eenzaamheid. Emotionele eenzaamheid ontstaat bij een sterk gemis aan iemand wie je je verhaal kwijt kunt, de afwezigheid van een emotioneel hechte band met een partner, familielid of een hartsvriend(in). Sociale eenzaamheid is gekoppeld aan het gemis van betekenisvolle relaties met een bredere groep van mensen om je heen, zoals kennissen, collega’s, buurtgenoten, mensen met dezelfde belangstelling, mensen om samen een hobby mee uit te voeren. Kortom, eenzaamheid is een heel breed begrip en valt onder alle leeftijdsgroepen. Bij de ene leeftijdsgroep zal dit hoger liggen dan bij de andere. Met een aanpak gericht op het voorkomen van eenzaamheid valt volgens deskundigen meer winst te behalen dan door een aanpak gericht op het verminderen van eenzaamheid7. Om eenzaamheid te voorkomen is een fijne en veilige omgeving belangrijk. Iemand die in een sociale en fijne omgeving woont, zal zich minder snel eenzaam voelen dan iemand in een nieuwe, meer afzonderlijke en individuele buurt. Daarom wordt een sociale omgeving vaak ingezet om eenzaamheid te voorkomen, zie bijvoorbeeld ouderengemeenschappen

Woorden als community wordt veel benoemd bij het creëren van een ideale woonbuurt, maar dit blijkt vaak in de praktijk toch lastiger te zijn. Mensen kopen een huis in een nieuwe buurt en zouden bij mensen in de buurt komen waar ze geen overeenkomsten mee hebben. Het gevolg hiervan is dat de bewoners gedwongen met elkaar om moeten gaan om een community te realiseren in de nieuwe woonbuurt. Community is ook iets wat in de loop der jaren opgebouwd wordt. Een ander type community is co-housing. Dit is een vorm van gezamen-lijk wonen waarbij ieder over een zelfstandige woning of woonruimte beschikt en daarnaast gemeen-schappelijke voorzieningen en ruimten met elkaar deelt. Een belangrijk verschil is dat bij co-housing er een gemeenschappelijke ruimte is die gedeeld wordt, waar bij community dit niet het geval hoeft te zijn. Community gaat meer om de mensen in de buurt. Bij co-housing heeft ieder een eigen inkomen en is volledig autonoom. De mate van gezamenlijkheid en gedeelde voorzieningen is per woongroep verschillend. Meestal betreft dit een grote gezamenlijke woonkamer, keuken, wasmachines, berging en grote tuin. Soms zijn er ook werkplekken en vergaderruimtes. De basis is sharing en caring. Het delen van voorzieningen met elkaar en zorgen voor elkaar op basis van vrijwillige keuze8.

7. Movisie. (2020, 10 januari). Eenzaamheid: Wat weten we en waar staan we? https://www.movisie.nl/artikel/aanpak-eenzaamheid-wat-weten-we-waa -staan-we 8. Leenstra, M. (2019, 24 oktober). Cohousing: de nieuwe vorm van wonen. homify.nl. https://www.homify.nl/ideabooks/793594/cohousing-de-nieuw -vorm-van-wonen

“Hoe dichter mensen bij elkaar worden gebracht, hoe groter de kans om elkaar te ontmoeten en hoe groter de kans op het vormen van vriendschap en sociale interactie” (Abu-Gazzeh 1999).

Gemeenschappelijke ruimte Een belangrijke toevoeging aan co-housing is de gemeenschappelijke ruimte. Want naast alle extra ruimte op de route van straat naar huis kan een gemeenschappelijke ruimte een grote rol vervullen in burencontact. Deze ruimte bevindt zich tussen het privé van de woning en het openbare van de stad en vervuld daarmee een unieke rol. Activiteiten die bewoners niet kunnen of willen doen in hun eigen huis kunnen plaatsvinden in deze veilige collectieve ruimte. De inrichting en voorzieningen (wasmachines, een koffietafel, klusruimte etc) in zo’n ruimte kunnen het gebruik aanmoedigen. Het is het mooiste als de vraag naar specifieke voorzieningen bij de bewoners zelf vandaan komt9. Voor het ontwerp is het aan te raden deze gemeenschappelijke of gedeelde voorzieningen ‘in de loop’ te plaatsen, zodat bewoners er op weg naar huis onopvallend langskomen. Hierdoor zien bewoners op een ongeplande manier wat in de ruimte gebeurt, en is de drempel deze ruimte te gebruiken minder hoog. Een

gemeenschappelijke of gedeelde voorziening waar men apart naartoe moet gaan werkt in de praktijk veel minder goed (denk aan het mooie dakterras op een flatgebouw waar nooit iemand komt). Een gemeenschappelijke ruimte is ook kwetsbaar, hij functioneert alleen als ontmoetingsplek als hij ook daadwerkelijk gebruikt wordt en alle bewoners zich er welkom voelen. Het is belangrijk dat helder is wie hier een sturende rol in vervuld. Daarnaast: variatie in de mate van het gebruik zal altijd plaatsvinden, het is vaak ook van belang om rustiger periodes te accepteren.

9. Platfrom 31. (2021, januari). Ontwerp voor ontmoeten Hoe de gebouwde omgeving kan uitnodigen tot contact. https://www.platform31.nl/publicaties ontwerp-voor-ontmoeten p.32

Interactie Mensen zijn de meest sociale wezens op onze planeet. Sociale connecties zijn heel belangrijk voor onze emotionele en fysieke gezondheid. Het is wetenschappelijk bewezen dat vriendschappen een grote invloed hebben op ons geluk en de kwaliteit van leven. Goede contacten en sociale interactie in het dagelijks leven houden ons langer in leven. Of zoals Pettigrew vermeld: “Contact leidt tot meer vertrouwen, saamhorigheid en meer hulp over en weer. Het helpt om de wereld te zien door de ogen van de ander. En het verandert je als persoon: mensen met een diverse vriendengroep zijn ook toleranter tegenover vreemden.” Contact is bovendien besmettelijk: “wie ziet dat zijn buurman een goede relatie heeft met anderen, begint te twijfelen aan zijn vooroordelen10 ” 16

“Mensen zijn sociale wezens. Zonder anderen redden we het niet.” Rietje Krijnen

10. Platfrom 31. (2021, januari). Ontwerp voor ontmoeten Hoe de gebouwde omgeving kan uitnodigen tot contact. https://www.platform31.nl/publicaties ontwerp-voor-ontmoeten p.3

Ons sociale netwerk kan verdeeld worden in zwakke en sterke banden. De sterke banden zijn jouw gezin, je hele goede vrienden. Het is het hele kleine kringetje om je heen van de mensen die een groot deel van je leven bij je zullen zijn. Daaromheen is een hele grote cirkel van zwakke banden. Dat zijn de mensen die je een beetje kent: van werk, van de sportclub, van het schoolplein, uit je buurt. Dit zijn de mensen die op iets meer afstand van je staan. Het is gebleken dat juist dit netwerk van zwakke banden van groot belang is voor het zelfredzaam vermogen van mensen. Uit dit grote netwerk komt vaak die ene tip voor een nieuwe baan. En het is de buurvrouw die even een pannetje soep brengt als je ziek bent, of het zijn de teamgenoten die inspringen bij een verhuizing. Daarom is het van groot belang juist dit netwerk van zwakke banden de ruimte te geven. En die zwakke banden beginnen in een buurt met een vluchtige ontmoeting tussen buren11. Het blijkt dat voor het ontstaan van een ‘licht’ thuisgevoel in een buurt het enorm helpt als buurtgenoten een gemene deler hebben zoals gedeelde interesses of hobby’s. Dat blijkt zelfs belangrijker dan de vaker gedachte gedeelde leefstijl. Een thema als privacy is hierin belangrijk. Pas als je een goed eigen thuis hebt, waar je je terug kan trekken en op kan laden, kan je vanuit daar contact met anderen aan. Alledaagse ontmoetingen en vluchtig contact zijn belangrijk voor sociale netwerken in buurten. En die netwerken maken dat mensen elkaar helpen en een oogje

“Onze identiteit is een huis, met stevige fundamenten. Dan kunnen we de deuren opzetten.” Rutger Bregman

in het zeil houden12. Wetenschappers zijn het erover eens dat buurtcontacten de sociale cohesie en het gemeenschapsgevoel, tevredenheid met het leven kunnen verbeteren en sociaal welzijn kunnen bevorderen. Interactie met buren, zoals het uitwisselen van interesses of kleine gesprekken, kan het geluk, de gezondheid en het welzijn van mensen vergroten. Sociale interactie verschaft bewoners informatie over hun medeburen en de sociale structuur van de gemeenschap, en ondersteunt daarmee het primaire proces bij het ontwikkelen van buurtgemeenschappen. Dit bouwt op zijn beurt vriendschapspatronen en sociale verbinding op, en creëert gemeenschappelijke gemeenschapsregels. Met

11. Platfrom 31. (2021, januari). Ontwerp voor ontmoeten Hoe de gebouwde omgeving kan uitnodigen tot contact. https://www.platform31.nl/publicaties ontwerp-voor-ontmoeten p.8 12. Platfrom 31. (2021, januari). Ontwerp voor ontmoeten Hoe de gebouwde omgeving kan uitnodigen tot contact. https://www.platform31.nl/publicaties ontwerp-voor-ontmoeten p.4

een bepaald niveau van sociale interactie kunnen mensen het gevoel hebben sociaal geïntegreerd te zijn en dit kan het gevoel van eenzaamheid verminderen. Specifiek, Chile et al.201413 geven aan dat een laag niveau van sociaal contact met andere leden van een gemeenschap de belangrijkste factor is die sociaal isolement creëert voor bewoners van hoogbouwappartementen in de binnenstad.14 Ruimtelijke en fysieke kenmerken van de buurt beïnvloeden de sociale interactie. Interactie met buren is gerelateerd aan aspecten van de buurt. Of mensen al dan niet bereid zijn hun tijd te besteden aan interactie met buren, hangt af van de ervaring die ze in de omgeving hebben. Williams (2005)15 stelt dat sociale interacties worden gestimuleerd wanneer bewoners mogelijkheden hebben voor contact, dicht bij elkaar wonen en geschikte ruimtes hebben voor sociale interactie. Bovendien kunnen buurten die gedeelde paden van privé-eenheden naar verschillende activiteiten ruimten bieden, de kansen voor sociale interactie vergroten16.

13. Chile, L.M.; Black, X.M.; Neill, C. Experience, and expression of social isola on by inner-city high-rise residents. Hous. Care Support 2014, 17, 151–166. 14. Nguyen, L., van den Berg, P., Kemperman, A., & Mohammadi, M. (2020). Where do People Interact in High-Rise Apartment Buildings? Exploring the Influence of Personal and Neighborhood Characteristics. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(13), 2. https://doi org/10.3390/ijerph17134619 15. Williams, J. Designing Neighbourhoods for Social Interaction: The Case of Cohousing. J. Urban Des. 2005, 10,195–227. 16. Abu-Ghazzeh, T.M. Housing layout, social interaction, and the place of contact in Abu-Nuseir, Jordan.J. Environ. Psychol. 1999, 19, 41–73.

Sociale interactie Iedereen is omgeven door een onzichtbare bubbel van ruimte die hun perceptie van de juiste afstand tussen zichzelf en anderen regelt17. Het bewaren van een gepaste afstand tussen jou en je omgeving is erg belangrijk voor sociale interacties. Mocht je te dicht in de buurt komen bij andere mensen, dan zouden deze mensen zich ongemakkelijk kunnen voelen. Een gevoel van gebrek aan bescherming, angstgevoelens en andere negatieve effecten ervaren18. Op basis van zijn studie verdeelde Hall persoonlijke afstanden in vier typen. Deze zijn weergegeven in de tabel hiernaast. Sociale interactie en communicatie tussen buren valt onder sociale afstand. Daarom is het voor buren alleen gemakkelijk om te communiceren als ze elkaar op deze afstand (1,2-3,6 meter) ontmoeten. Binnen openbare ruimtes in hoge gebouwen zijn echter meestal niet geschikt voor het bewaren van een sociale afstand, en het is moeilijk om onbekende mensen te laten communiceren als ze het gevoel hebben dat ze te dichtbij zijn; bijvoorbeeld in krappe liftruimten.

Het is een afstand om sterke gevoelens te uiten, zoals tederheid, troost, liefkozing en woede.

Intieme afstand

0-45 cm

Persoonlijke afstand

Het is de afstand tussen naaste familieleden, vrienden of 0.45-1.3 m familieleden; afstand tussen mensen aan de gezinstafel is een goed voorbeeld.

Sociale afstand

Publieke afstand

Het is de afstand tussen vrienden, kennissen, collega's en buren in dagelijkse 1.2-3.6 m gesprekken. De ruimte die overblijft tussen de salontafel en de fauteuil toont dit soort sociale afstand.

3.6-7.6 m

Het is een afstand voor eenrichtingscommunicatie, zoals spreken in het openbaar of wanneer mensen gewoon willen kijken en niet willen deelnemen aan meer formele gelegenheden zoals deze.

17. Hall, Edward T. The Hidden Dimension. Doubleday, Garden City, N. Y, 1966. 18. He, X. (2018). Study of Interior Public Spaces for the Promotion of Social Interaction in High-rise Residential Buildings. https://scholarworks.rit.edu theses/9974/ p.24

Interactie in een hoog appartementsgebouw Hoge appartementsgebouwen hebben veel kritiek gekregen van onderzoekers in verschillende disciplines. Gifford (2007)19 concludeert dat woonom-gevingen in hoogbouw zowel voor- als nadelen hebben, aangezien ze meer privacy bieden en ongewenste sociale interactie beperken, en tegelijkertijd intieme sociale interactie en minder zorg tussen bewoners verminderen. Bovendien, is er een gebrek aan gedeelde ruimtes in hoge flatgebouwen, zoals lobby’s en lounges. Deze worden beschouwd als geschikte ruimtes om sociale netwerken in stand te houden. Door het gebrek aan deze ruimtes, kan dit leiden tot sociaal isolement20. Yuen (2005)21 ontdekte de meeste bewoners in een hoogbouwflat elkaar niet kennen en dat het hebben van veel buren, die dicht bij elkaar wonen, geen positieve gemeenschapsstemming opbouwt22. Bewoners kunnen voor een lange tijd dicht bij elkaar wonen terwijl ze in feite vreemden voor elkaar blijven. Echter, geeft een studie wel aan dat er een grotere kans is op interactie tussen degenen die op dezelfde verdieping wonen, met enkele tekenen van vriendschappen die worden gevormd. Invloed van interactie heeft ook effect op het gebied van veiligheid. Gifford (2007) wees erop dat minder interactie leidt tot een gebrek aan “natuurlijke bewaking” in een woonomgeving, die vatbaar is voor misdaden zoals diefstal, zodat bewoners vertrouwen op gesloten eigendomsbeheer om de veiligheid te versterken23. Zo kunnen mensen de neiging hebben om hun deuren op slot te doen, zelfs als ze alleen hun post checken. Dit allemaal vanwege de bezorgdheid dat 20

ze hun buren niet vertrouwen doordat het nog steeds vreemden voor elkaar blijven. Wanneer mensen weten wat er om hen heen gebeurt dan zal de mate van veiligheid in hun ogen toenemen. Hoe hoger de bewoners boven de grond leven, hoe zwakker hun perceptie van de bodemomgeving is24. Onder normale omstandigheden, gebaseerd op de reikwijdte van het gezichtsveld van een persoon, kan iemand die boven de vijfde verdieping woont niet worden geassocieerd met grondactiviteiten. Daarom is het voor grondactiviteiten moeilijk om bewoners aan te trekken die op de bovenste verdiepingen wonen. In lage en middelhoge gebouwen, kunnen alle bewoners gemakkelijk samenkomen en communiceren via activiteiten op de

19. Giord, R. The Consequences of Living in High-Rise Buildings. Arch. Sci. Rev. 2007, 50, 2–17. 20. Nguyen, L., van den Berg, P., Kemperman, A., & Mohammadi, M. (2020). Where do People Interact in High-Rise Apartment Buildings? Exploring the Influence of Personal and Neighborhood Characteristics. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(13), 2. https://doi org/10.3390/ijerph17134619 p. 3 21. Yuen, B. Romancing the high-rise in Singapore, Cities, Vol. 22, No. 1, 2005, pp: 3–13. 22. He, X. (2018). Study of Interior Public Spaces for the Promotion of Social Interaction in High-rise Residential Buildings. https://scholarworks.rit.edu theses/9974/ p.18

grond, en mensen op de grond kunnen zelfs rechtstreeks praten met mensen die onder de vijfde verdieping wonen. De bewoners op de hogere verdiepingen zijn dus minder in contact met de begane grond. Om die reden is de sociale interactie tussen de bewoners op hogere verdieping heel belangrijk om sociale cohesie en veiligheid te realiseren. Volgens Wang is het bieden van gemeenschappelijke ruimte voor communicatie de belangrijkste kwestie bij het stimuleren van buurtcommunicatie in moderne hoogbouwwoningen. Om die reden is het dus belangrijk om openbare ruimte te creëren in hoogbouw25. Ten eerste kunnen deze ruimtes plekken bieden waar mensen kunnen zitten, studeren, een gesprek kunnen voeren, evenementen kunnen houden en voor vele andere sociale doeleinden, waardoor de sociale interactie tussen bewoners wordt vergemakkelijkt om de gelegenheid te vergroten om elkaar te ontmoeten. Ten tweede, zodra bewoners elkaar beginnen te ontmoeten, zal het gevoel van onveiligheid afnemen, vooral omdat ze buren gaan herkennen in plaats van ze als vreemden te zien. Het is daarom belangrijk om ontmoetingsplaatsen te ontwerpen waar er een gevoel van veiligheid en geborgenheid is, om sociale interactie mogelijk te maken. Ten derde, als bewoners eenmaal vertrouwd zijn met de buren, zou het resulteren in stimuleren naar een gemeenschapsgevoel en sociaal cohesie. Vertrouwen zal hierbij een belangrijk onderdeel zijn. Tenslotte, gemeenschappelijke ruimtes zouden ook mogelijkheden kunnen bieden voor activiteiten om verschillende mensen in contact te brengen.

23. He, X. (2018). Study of Interior Public Spaces for the Promotion of Social Interaction in High-rise Residential Buildings. https://scholarworks.rit.edu theses/9974/ p.19 24. Gehl, Jan. Life Between Buildings: Using Public Space. Island Press, Washin ton, D.C, 1996. 25. He, X. (2018). Study of Interior Public Spaces for the Promotion of Social Interaction in High-rise Residential Buildings. https://scholarworks.rit.edu theses/9974/ p.23

Gemeenschappelijke ruimtes in hoogbouw • Gang: Gangen verbinden elk appartement met andere gemeenschappelijke ruimtes, zoals trappen en liften. Ze zijn vaak erg smal en zijn ontworpen voor circulatie, niet voor sociale interactie. • Trappen: Trappen dienen als functionele ruimtes die de bovenste en onderste verdiepingen met elkaar verbinden; in hoge gebouwen is het gebruik van trappen echter erg laag omdat mensen de voorkeur geven aan liften, vooral degenen die op de hogere verdiepingen wonen.

De gemeenschappelijke ruimtes in hoogbouw dienen zowel voor verkeersruimte als de verbinding tussen elk appartement. Deze ruimtes in hoogbouw worden veelal gebruikt en zijn de plek waar het meeste sociale contact in de buurt plaatsvindt. Maar in vergelijking met buitenruimten is er weinig aandacht besteed aan sociale binnenruimten. Het ontwerp van de meeste openbare binnenruimten in hoogbouw negeert volledig de noodzaak van sociale betrokkenheid26. Deze ruimtes dienen namelijk vooral voor circulatie. In een hoogbouwflat zijn er verschillende ruimtes die dienen als circulatie ruimtes waar ook sociale interactie is. Op de begane grond is vaak de entreehal aanwezig, die meestal is voorzien van postvakjes en soms is er ook een zitruimte aanwezig. In het hogere gedeelte van de flat zijn er drie types gemeenschappelijk ruimte waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. 22

• Liften: liften tillen en vervoeren mensen naar de gewenste verdieping. Dit is het gebied waar buren elkaar het vaakst tegenkomen; het is echter erg beperkt.

26. He, X. (2018). Study of Interior Public Spaces for the Promotion of Social Interaction in High-rise Residential Buildings. https://scholarworks.rit.edu theses/9974/ p.22

Er is een wezenlijk verschil tussen het gebruik van een lift en een trap als verbinding naar de woning. Het gebruik van liften als de belangrijkste transportmethode is een belangrijk kenmerk dat hoogbouw onderscheidt van laag- en middenbouw, die doorgaans geen liften hebben26. De hoge werksnelheid van liften stelt bewoners in staat om minder tijd te besteden aan het verplaatsen van het maaiveld naar hun woonverdieping in vergelijking met bewoners in laag- en middenbouw, waardoor de tijd en kansen voor buren om elkaar te ontmoeten worden verminderd27. In de laagbouw en middelhoge gebouwen zonder lift verplaatsen bewoners zich via trappen van het maaiveld naar de verdieping waarop ze wonen. De trap verbindt de bovenste en onderste verdiepingen, waardoor de bewoners vertrouwd raken met elke verdieping die ze passeren. Bewoners kunnen een moment blijven hangen tijdens het proces van naar huis gaan, een pauze nemen en informele interacties aangaan met buren die ze ontmoeten. Maar wanneer ze een lift gebruiken, zijn de bewegingen van de bewoners geïsoleerd van het gebouw en kunnen ze dergelijke routes niet creëren. Liften dienen om elke verdieping te scheiden, waardoor bewoners alleen bekend zijn met de verdieping waarop ze wonen28. Hoewel bewoners de meeste mogelijkheden hebben om hun buren in de lift te ontmoeten, zijn liften kleinschalig en druk. Het snelle vervoersmiddel geeft mensen een gevoel van instabiliteit en urgentie. In een dergelijke omgeving houden mensen niet van nauw

contact met anderen en heerst er meestal alleen een stille, ongemakkelijke sfeer in de lift27a. De prioriteit van liften in hoogbouw zorgt ervoor dat de trap als negatieve ruimte wordt gezien, die niemand gebruikt. Maar de trap neemt nog steeds een bepaalde hoeveelheid ruimte in binnen de lay-out en de prijs van deze ruimte is gelijkelijk verdeeld over elk huishouden. Omdat het ook een onmisbare ruimte is, is het noodzakelijk om het gebruik van trappen te vergroten.

route van de bewoner met de trap

route van de bewoner met de lift

27. Shan, Wenjiao. “High-Rise Buildings in Contemporary China.” Order No. MQ93957 Carleton University (Canada), 2004. Ann Arbor: ProQuest. Web. 16 Sep. 2018. 28. Lee, Xu. Analysis of Neighborhood Relationships in High-rise Living Enviro ment. New Architecture. 1987 29. He, X. (2018). Study of Interior Public Spaces for the Promotion of Social Interaction in High-rise Residential Buildings. https://scholarworks.rit.edu theses/9974/ p.32

De bestaande onderzoeksresultaten (15) geven aan dat er beperkingen zijn in de mate waarin de openbare binnenruimten sociale interactie kunnen bevorderen: • De ruimtes, zoals de inkomsthal en de liftlobby, wor-

den gedeeld door alle huishoudens in de hoogbouw, waardoor het moeilijk is om intensieve interactie te bevorderen.

• De meeste ruimtes, inclusief de inkomsthal en primaire openbare ruimtes, bevinden zich op de begane grond, waardoor ze onbereikbaar zijn als sociale omgeving voor bewoners die op hogere verdiepingen wonen. • Sommige ruimtes, zoals de lift en gangen, zijn te smal, waardoor bewoners geen comfortabele afstand tussen elkaar kunnen bewaren (uit kostenefficiëntie is de gangruimte zo compact mogelijk). • Ruimtes zoals gangen en trappen zijn ontworpen om te functioneren als circulatieruimten, niet als sociale ruimtes. • Ruimtes zoals trappen bieden geen gelegenheid voor mensen om elkaar te ontmoeten.

Effect van hoogte op de mate van interactie

30. He, X. (2018). Study of Interior Public Spaces for the Promotion of Social Interaction in High-rise Residential Buildings. https://scholarworks.rit.edu theses/9974/ p.22

Overgang prive-openbaar Volgens de Amerikaanse geleerde Oscar Newman is de leefruimte te verdelen in vier ruimtelijke zones: privéruimte, semi-private ruimte, semi-openbare ruimte en openbare ruimte31. Voor elke bewoner is het een geleidelijk proces wanneer ze van een openbare ruimte naar hun eigen privéruimte gaan. Tijdens dit proces neemt het gevoel van verbondenheid binnen elke ruimte geleidelijk toe en wordt het gevoel van veiligheid van de woning geleidelijk sterker. Als ze van de openbare ruimte naar de privéruimte gaan, zullen bewoners zich waarschijnlijk meer vrijer en ontspannen voelen.

In vergelijking met traditionele huizen aan een binnenplaats hebben de moderne hoogbouwflats geen semi-privéruimte (zoals een binnenplaats) voor sociale interactie, en hebben ze geen semi-openbare ruimte (zoals een steeg) om de bewoners van elke verdieping met elkaar te verbinden. Vanwege dit gebrek aan sociale interactieruimte, is het moeilijk om een gevoel van verbondenheid en een gevoel van “thuis” te zijn in de semi-private en semi-publieke ruimtes van dergelijke gebouwen32. Bewoners in hoogbouwflats bezoeken elkaar over het algemeen niet of gaan niet naar de appartementen van hun buren, omdat het appartement een privéruimte is en mensen zich ongemakkelijk voelen om anderen binnen te laten.In hofwoningen bezoeken bewoners elkaar echter vaak omdat ze de binnenplaats hebben om te functioneren als buffergebied. Het is geen privéruimte, maar heeft toch een thuisgevoel en biedt een geweldige ruimte voor mensen om rond te hangen.

31. Newman, Oscar. Design Guidelines for Creating Defensible Space., United States, 1976. 32. He, X. (2018). Study of Interior Public Spaces for the Promotion of Social Interaction in High-rise Residential Buildings. https://scholarworks.rit.edu theses/9974/ p.94

Drempelzone De openbare ruimte van een traditioneel huis aan een hof heeft een hoge zichtbaarheid. Zoals te zien is in het figuur op de volgende pagina, kunnen bewoners in de kamer en bewoners op de binnenplaats elkaar door het raam zien; mensen in het hofhuis en mensen in de steeg kunnen elkaar ook door het raam of de deur zien. Hoewel in werkelijkheid soms zichtlijnen worden geblokkeerd, kunnen we nog steeds de visuele verbinding van de ruimtes voelen. Vanwege deze hoge zichtbaarheid is de binnenplaatsruimte erg open en trekt het bewoners aan om deel te nemen aan activiteiten en interactie met anderen. Aan de andere kant heeft de ruimte niet veel privacy en is het erg druk33. De openbare binnenruimte van hoogbouw is slecht zichtbaar vanuit de woning. Bewoners in het appartement kunnen elkaar niet zien in de gang, omdat er geen raam is geïnstalleerd in de muren die naar de gang zijn gericht en deuren altijd gesloten zijn. Bewoners op de trappen en in de liften hebben geen zicht omdat ze verticaal bewegen. De openbare binnenruimte van hoogbouw is geïsoleerd en heeft geen verbinding met andere ruimtes. Het biedt voldoende privacy voor de bewoners die in de appartementen wonen, maar aan de andere kant zet het bewoners niet aan tot interactie met elkaar. Gebrek aan zichtbaarheid tussen ruimtes kan leiden tot isolatie en eenzaamheid en ondermijnt de normale manier van communiceren van mensen. Te veel zichtbaarheid kan een gevoel van drukte en verstoring veroorzaken, 26

wat de concentratie en vrijheid van individuen beperkt. Mensen hebben verschillende niveaus van privacy nodig op verschillende tijdstippen, op verschillende locaties en voor verschillende activiteiten. Het ruimtelijke omgevingsontwerp van een woonbuurt moet verschillende niveaus van zichtbaarheid bieden om verschillende niveaus van privacy te creëren, en overgangen tussen deze verschillende niveaus moeten soepel verlopen. Er is voldoende privacy voor de individuele woningen van bewoners in hoogbouw, dus er moet meer gericht worden op het opener maken van de openbare binnenruimten om meer bewoners aan te trekken om deel te nemen aan buurtactiviteiten34. Ook maakt de hoge zichtbaarheid van de openbare binnenruimten het gemakkelijk voor bewoners om de omgeving te observeren en verbetert tot op zekere hoogte de veiligheid van de ruimte35, zodat bewoners zich veiliger voelen. Uit onderzoek blijkt dat 80% van de kortstondige ontmoetingen tussen buren ontstaan op de stoep bij de voordeur36. Ruimte geven aan een drempelzone biedt dus ongelooflijke kansen voor burencontact. De drempelzone in een woonwijk is de plek waar bewoners een bankje of een bloempot neer kunnen zetten in 33. He, X. (2018). Study of Interior Public Spaces for the Promotion of Social Interaction in High-rise Residential Buildings. https://scholarworks.rit.edu theses/9974/ p.95 34. He, X. (2018). Study of Interior Public Spaces for the Promotion of Social Interaction in High-rise Residential Buildings. https://scholarworks.rit.edu theses/9974/ p.96 35. Jacobs, Jane. The Death and Life of Great American Cities. Random House, New York, 1961. 36. Een onderzoek van Skjaeveland en Garling besluit met de conclusie dat 80% van de informele sociale contacten in een buurt beginnen vanuit de voortuin (1997). De bewoner verblijft veilig op eigen territorium en is toch makkelijk aanspreekbaar voor iedereen. Dorst, Een duurzaam leefbare woonomgeving

een ruimte die ze zich enigszins toe kunnen eigenen. Het is een plek waar ze een stukje van hun identiteit aan de buitenwereld kunnen laten zien. Waar bewoners doordat ze daar even rommelen (bloemen water geven, kopje koffie in de zon drinken etc), op een laagdrempelige manier contact kunnen leggen met buren en passanten. Het is de plek van waaruit kinderen, met de veiligheid van hun huis in hun rug, de buitenwereld kunnen aanschouwen. Waar je, zonder moeite, onderdeel uitmaakt van de samenleving, je verbonden kan voelen. Drempelzones kunnen een rol spelen in het verbinden van de verschillende ruimtelijke/sociale schaalniveaus en zo bijdragen aan de samenhang van de gebouwde omgeving. Ook de manier waarop de woningplattegrond is ingedeeld is doorslaggevend voor het uiteindelijke gebruik van de drempelzone. Een slaapkamer aan de galerij blijkt bijvoorbeeld voor veel mensen onplezierig te zijn. Je buren lopen dan vlak langs de meest intieme ruimte van je huis. Mensen hangen gordijnen voor hun slaapkamerraam waardoor ze nooit bij elkaar naar binnen

kunnen kijken37. Het ontwerp van deze tussenruimten of overgangsgebieden tussen openbaar en privé, wat bij hoogbouw meestal de gang is, is belangrijk voor toevallig contact. Deze ontmoetingen vinden vaak plaats in een gemeenschappelijke ruimte. Zo’n ruimte kan de route over de gehele verdieping zijn, wat tegelijkertijd ook de drempelzone tussen stoep en de eigen voordeur of de collectieve ruimte is. Daarom is het van groot belang dat juist deze tussenruimtes voldoende maat en kwaliteit krijgen bij het nadenken over ontmoeting6. Het is belangrijk dat mensen zich in deze ruimtes veilig voelen, dat de uitstraling vertrouwd is, dat hier ruimte is om even stil te staan en gedag te zeggen38.

37. Platfrom 31. (2021, januari). Ontwerp voor ontmoeten Hoe de gebouwde omgeving kan uitnodigen tot contact. https://www.platform31.nl/public ties/ontwerp-voor-ontmoeten p.7 38. Platfrom 31. (2021, januari). Ontwerp voor ontmoeten Hoe de gebouwde omgeving kan uitnodigen tot contact. https://www.platform31.nl/public ties/ontwerp-voor-ontmoeten p.1

Conclusie Een buurt voor iedereen gaat concreet om veiligheid, contact met buren, voorzieningen in de buurt, groen en ruimte, en de rol en inzet van bewoners zelf. Vaak zijn dit verschillende type mensen met gelijk gestemde ideeën en behoeftes. Hierdoor ontstaan er woongemeenschap die er voor zorgen dat de leefomgeving veilig, duurzaam en sociaal wordt. In een buurt voor iedereen is er ook vaak sprake van grote mate van sociale cohesie, waar mensen elkaar bijvoorbeeld goed helpen, of elkaar een gunst verlenen. Dit heeft dus een belangrijk effect op het welzijn in de buurt, want een verminderde sociale cohesie leidt tot eenzaamheid. Een belangrijke factor hierbij zijn de gedeelde ruimtes, want deze tussenruimtes of overgangsgebieden tussen openbaar en privé zijn belangrijk voor toevallig contact. Activiteiten die bewoners niet kunnen of willen doen in hun eigen huis kunnen plaatsvinden in deze veilige collectieve ruimte. Sociale connecties zijn namelijk heel belangrijk voor onze emotionele en fysieke gezondheid. Het is wetenschappelijk bewezen dat vriendschappen een grote invloed hebben op ons geluk en de kwaliteit van leven. In een buurt zijn de alledaagse ontmoetingen en vluchtig contact belangrijk voor sociale netwerken in buurten. Deze ontmoetingen en interactie worden beïnvloedt door de ruimtelijke en fysieke kenmerken van de buurt. Smalle ruimtes voelen vaak onprettig aan omdat 28

mensen te dicht in elkaars comfortzone komen. Dit is vaak het geval in hoge appartementsgebouwen. Hier is namelijk een gebrek aan gedeelde ruimtes op de hogere verdiepingen in hoge flatgebouwen. Dit heeft als resultaat dat mensen elkaar niet kennen, er vorm is van onveiligheid en dat er grote vorm van eenzaamheid ontstaat. Om die reden zijn gemeenschappelijke ruimtes noodzakelijk voor de welzijn van de mensen in het gebouw. Echter, is hier vaak niet de ruimte of geld voor, daarom zijn de enige gedeelde ruimtes de lift, trappen en de gang. Bij de gang zijn de drempelzones een belangrijke factor, want daar is de overgang van ieders privézone met de gedeelde ruimte. Bewoners houden graag hun deur dicht, omdat ze niet willen dat er zomaar in hun privé ruimte gekeken wordt. De overgang van privéruimte naar openbaar is groot door het gebrek aan gemeenschappelijk ruimte. De aanwezigheid van een gemeenschappelijke ruimte zorgt namelijk voor meer interactie, het kennen van je buren, sociale cohesie en een gevoel van veiligheid. Dit samen met het organiseren van buurtactiviteiten zorgt voor meer ontmoeting op de hogere verdiepingen in een appartementsgebouw en minder eenzaamheid onder de bewoners.

Gesprekken en enquêttes

In dit hoofdstuk gesprekken en enquêtes is er informatie verzamelt die relevant is voor het onderzoek. Zo is er een enquête gedaan onder studenten waarin gevraagd is naar de interesses van de studenten, waar hun voorkeur ligt, wat zij belangrijk vinden in een gemeenschap en hoe zij de relatie met hun buren zien. Met de resultaten van deze enquêtes wordt er een goed beeld geschetst van de doelgroep. Verder zijn gesprekken gevoerd met onder andere een lid van het woonbestuur en met een beheerder van studentengebouwen. Hier zijn interessante punten naar boven gekomen.

Resultaten gesprekken Om een goed beeld te krijgen van hoe studenten wonen heb ik Casa Confetti benaderd. Casa Confetti is een studentencomplex van SSH op de Uithof in Utrecht. Het gebouw werd eind 2008 opgeleverd en heeft haar naam te danken aan de kleurige gevels. Met een lid van woonbestuur Casa Confetti is er besproken hoe de studenten wonen in het gebouw. Tijdens dit interview zijn er interessante onderwerpen naar boven gekomen. Deze zijn samengevat in drie begrippen:

Online community Samen verantwoordelijk stimuleert het buurtgevoel De tijd vertragen stimuleert ontmoeting

Resultaten enquettes Om een goed beeld te krijgen van de doelgroep: Studenten, is er een onderzoek uitgezet. Op deze enquette hebben 90 studenten gereageerd. Binnen

27 11

Gemeenschappelijke ruimte

Op de gang

De meesten studenten zien een gemeenschappelijke ruimte die ze met buren delen als een vorm van een zithoek. Hier willen ze dan lekker chillen, drankjes doen maar vooral kletsen met elkaar. Ook willen ze graag activiteiten doen in een gemeenschappelijke ruimte, denk bijvoorbeeld aan tafeltennis, tafelvoetbal of spelletjes. En zijn deze voorzieningen in de plint te vinden, dan is een grote meerderheid bereid om hier naar toe te gaan met hun buren.

Waar willen studenten hun buren ontmoeten?

Buiten

Bijna alle ondervraagde studenten zouden ook graag willen weten wie hun buren zijn en wie er nog meer bij hen in de omgeving wonen. En als ze weten wie hun buren zijn voelen ze zich ook veiliger in hun leefomgeving. Ruim de helft van de thuiswonende studenten geeft aan het fijn te vinden als ze ingedeeld worden op basis van interesse en eigenschappen, mits ze ook hun voorkeur kunnen aangeven.

“De ideale relatie die studenten met hun buren willen, omschrijven ze als een goede buur waar je af en toe een praatje mee doet, kop koffie mee drinkt of een borrel doet. En als daar vriendschap uit ontstaat is het mooi meegenomen” Ook het aanbieden van hulp en spullen lenen van elkaar vinden studenten belangrijk bij buren.

60 Op de vraag of ze verantwoordelijk willen zijn voor het beheer en onderhoud van een gemeenschappelijke ruimte geeft een meerderheid dit wel te willen.

83 Een meerderheid geeft aan dat een gemeenschappelijke ruimte belangrijk is om de sociale interactie tussen buren te verbeteren.

62 Staan studenten open voor een versoepeling tussen privé en semi private ruimte (half openbaar) ?

Persona’s op basis van de uitslag van de enquette

Gangbezoek op het USP | met beheerder Gebouw 1 : Cambridgelaan

Opvallend was de signing en de postermaar, dit was het enigste in de entreehal wat kleurrijk was. Op de verdiepingen hadden enkel de deuren een kleurtje. Kortom, hier waren geen goede voorbeelden van gangen.

Gebouw 2 : De Bisschoppen

Groot gebouw bestaande uit twee torens. Er is veel kleur toegepast bij de entree en in de gang waren vrijwel alleen de deuren van een kleur zijn voorzien. Volgens de beheerder Marcel was dit dan ook de fijnste gang om te onderhouden. Af en toe een nieuwe laag verf over de muren en klaar. Dit komt natuurlijk door de tegelvloer en de tegellambrisering. Verder was er niks te zien in de gang. Wat verder opviel, is dat de laatste kamers van de gang gemeenschappelijke kamers zijn (voor twee personen). Op een van de kamers hing een foto op de deur van de bewoners. Deze gang had ook een balkon waar ze gezamenlijk wel eens een feestje houden. Verder hadden de bewoners net een nieuwe bloembak gekregen die ze samen kunnen onderhouden.

Gebouw 3 : Johanna

Dit is een opvallend gebouw aan de buitenkant. Binnen in het gebouw gebeurde was het ook opvallend. Verdiepingen met een themakleur met daarop “huislijke”stickers. Dit was echter wel in de jip en janneke stijl, maar verder heel schoon en netjes. Hier en daar lagen deurmatten wat eigenlijk niet is toegestaan i.v.m. veiligheid. Het uiterlijk van de gangen zorgt bij binnenkomst wel voor een warm gevoel. Houten elementen zijn een belangrijke factor en verder het uitzicht naar buiten bij de liften. Deze ruimte bij de liften is nogal saai. Er staat een bank en een wallpaper met een beeld van Utrecht, maar verder is er geen interactie. Op een bank waren trouwens schoenen te vinden, als een soort weggeefhoek. Helaas wordt dit snel een zooitje.

Gebouw 4 : Casa Confetti

Dit gebouw geeft een goed voorbeeld neer hoe de gangen van High Five eruit komen te zien. Ook hier zijn namelijk schachten aanwezig, die uitsteken in de gang. Vergelijkbaar met High Five is de breedte van deze gang een stuk groter. Verder was er glas in de vloer aangebracht, zodat je een verdieping naar beneden kan kijken of naar boven. Is niet echt populair onder de studenten vanwege inkijk en het glas is al zo dusdanig beschadig dat er weinig te zien valt.

CONCEPT

Vertragen voor ontmoeten In studentengebouwen

In dit concept staat ontmoeten centraal, ontmoeting door vertraging. Want wanneer je je langzaam beweegt door een ruimte ben je bewuster van wat er om je heen gebeurt. Deze bewustwording vergroot de kans van een langer verblijf in de ruimte, wat kan leiden tot meer interactie met de omgeving en zelfs ontmoeting met andere mensen. Vooral als vertraging ontstaat in een verkeersruimte. Zoals een gang, dit is een plek waar mensen veelal in een rechte lijn doorheen bewegen en snel van A naar B willen gaan. Door de gang meer te transformeren naar een verblijfsruimte zal ontmoeting en interactie gestimuleerd worden. Kijk maar naar stationshallen, hier is een perfecte combinatie van verblijven en verplaatsen. De verkeersroute die een reiziger aflegt wordt er zo gestimuleerd dat de reiziger er uren kan verblijven als het moet. Er kan eten 38

en drinken gehaald worden, uitrusten op een bankje, borden lezen, luisteren naar de omroepen, kunst bekijken, naar de pop-up store en andere winkels, piano spelen of een praatje maken. Maar wanneer er haast is, zoals bijvoorbeeld je trein halen, is er de mogelijkheid om je snel te verplaatsen op het stationsplein. Voor studenten, de bewoners in studentengebouwen, is het belangrijk om met elkaar in contact te komen. Zo leren ze hun buren kennen en ontstaat er een vorm van community in het gebouw. Om deze studenten meer met elkaar in contact te laten komen, is vertraging nodig. Vertraging is een middel die ontmoeting kan stimuleren, omdat de bewoners langer in de gang zijn en de kans op ontmoeting en/of interactie daardoor vergroot wordt. Door ze te triggeren zullen zij langer in een ruim-

te verblijven. De gemeenschappelijke ruimtes zijn hier uitermate geschikt voor, deze kunnen dusdanig vormgegeven worden dat deze ruimtes leiden tot gespreksstof en spontane ontmoeting. Want hoe vaker er spontane ontmoeting plaats vindt, hoe meer de bewoners elkaar gaan herkennen en elkaar zien als buren. Zo ontstaat er een sociale cohesie. Om deze sociale cohesie te stimuleren is het belangrijk dat er in de gemeenschappelijke ruimtes van het gebouw bewustwording gecreëerd wordt. Dit kan toegepast worden door op elk verbindingspunt (overgangszone) in het gebouw iets te laten gebeuren wat aantrekkelijk is. Het effect hiervan is dat de bewoners, tijdens de route van de entree tot de voordeur van hun kamer, zullen vertragen wanneer ze in een andere ruimte komen. Door middel van zintuigen te stimuleren en een belevenis te creëren vertraag je als het ware hun weg in het studentengebouw. De gemeenschappelijke ruimtes in het gebouw bestaan grotendeels uit de entreehal, lift, trappen en de gangen. In dit concept ligt de focus op de gangen in het gebouw, de plek die voornamelijk gebruikt wordt als verkeersruimte en niet als verblijfsruimte. Hier komen alleen de bewoners die toegang hebben tot die gang waardoor er een sub-community ontstaat, een gangbuurtje op één verdieping als het ware.

Daarom is het van belang dat buren elkaar kennen. Het kennen van je buren resulteert tevens ook in minder overlast, en wanneer dit er wel is de bewoners dit onderling oplossen. Herkenning van je buren draagt ook bij aan zelfredzaamheid en vergroot het gevoel van kleinschaligheid in een groot gebouw. Echter, door het gebrek aan gemeenschappelijke ruimte in hoogbouw is de gang over het algemeen de enige plek waar de bewoners kunnen verblijven. De uitdaging ligt dan ook door de functie van de gang (verkeersruimte) te combineren met de functie verblijfsruimte. Hierbij moet er gezocht worden naar creatieve en slimme oplossingen om deze functies samen te laten werken in een smalle ruimte en inspelen op de behoeftes van de bewoners. Om vertraging voor ontmoeting te creëren moeten studenten hier kunnen verblijven, persoonlijke aspecten kunnen aanbrengen, verantwoordelijkheid dragen en gelegenheid hebben om te delen. Deze aspecten: verblijven, persoonlijk, verantwoordelijk en delen staan centraal in dit concept.

“Door op elke verbindingspunt (overgangszone) in het gebouw iets te laten gebeuren wat aantrekkelijk is zal je ontmoeting stimuleren. Zowel directe als indirecte ontmoeting”

“Hoe vaker er spontane ontmoeting plaats vindt, hoe meer de bewoners elkaar gaan herkennen en elkaar zien als buren. Zo ontstaat er een sociale cohesie.”

De vier aspecten

VERBLIJVEN Zorg voor een plek waar de bewoners kunnen verblijven. Een plek waar ze kunnen zitten om een kop koffie te drinken of om een praatje te maken. Dit is voor studenten de manier om in contact te komen met hun buren. Ze willen graag met hun buren een praatje kunnen maken op de terloopse plekken, zoals de gang. Hierdoor krijgt de gang een dubbele functie, verkeers- en verblijfsruimte (net zoals een stationshal).

Hoe ziet zo’n plek eruit? Creëer een plek waar bewoners kunnen verblijven, dit kan zowel willenkeurig in de gang als op bijzondere plekken toegepast worden. Een mooi voorbeeld van een bijzondere plek is bij een raam of balkon waar de bewoners kunnen genieten van het uitzicht. Mogelijkheden om te verblijven is door bijvoorbeeld zitelementen te plaatsen, die gelijktijdig kan dienen als boekenkast. Maar het kan ook een uitklapbare tafel zijn die je van de muur afhaalt, wat de mogelijkheid biedt om de bewoners samen te laten komen. Elke bewoner kan dan zijn of haar eigen stoel meenemen. Een andere mogelijkheid is een bar aan de muur, die in en uit te klappen is. Zo creëer je plekken die de bewoners graag willen zonder dat ze hinderlijk zijn in de looproute.

PERSOONLIJK Laat zien wie er achter de voordeur woont door te faciliteren in een plek waar de bewoner iets kenmerkends van zichzelf kan delen. Het delen van interesses, overtuigingen of hobby’s is goed voor de sociale cohesie. Het zorgt er namelijk voor dat mensen elkaar gaan helpen of een gunst verlenen en vergroot het netwerk van de studenten. Iemand houdt bijvoorbeeld van voetbal, dan zou je iets kunnen laten zien van voetbal, zodat andere bewoners die ook van voetbal houden dit zien. Dit kan leiden tot gespreksstof en een keer samen te gaan voetballen of wedstrijden te kijken.

Hoe ziet zo’n plek eruit? Dit kan als in een vorm van een minihuisje of plankje die naast de deur wordt bevestigd. Hier kunnen de bewoners items in zetten die hun persoonlijkheid typeren. Maar het zou ook een rand om de deurpost kunnen zijn waar je dingen aan kunt hangen of schrijven. Ook de buren kunnen hier een bericht achterlaten voor elkaar. Hiermee geeft je ze zelf de vrijheid om dit stukje muur

in te vullen en de identiteit van de studenten zichtbaar te maken. Zorg ervoor dat bewoners het eigen maken, zodat de studenten hun identiteit erin kunnen leggen en het zo ook persoonlijk wordt. Faciliteer dus in het aanbieden van plek, maar ga niet bepalen voor de bewoners wat ze er exact moeten doen, zo blijft het ook actueel en vernieuwend en gaat het lang mee. Maar het kan ook een raam zijn in de muur of deur waardoor er meer interactie met de privéruimte en de semi private-ruimte ontstaat. Dit zou alleen kunnen als je dan niet direct de privéruimte in kijkt. Verder zou je ook een deurmat kunnen verwerken in de vloer van de gang. Dit geeft ook een uitnodigend en persoonlijk gevoel om bij je buren aan te kloppen. Of een wall of fame zodat de bewoners kunnen zien wie er voorafgaand op de gang gewoond hebben en er zelf ook een foto op kunnen hangen.

VERANTWOORDELIJKHEID Geef de bewoners van de gang iets waar ze samen verantwoordelijkheid voor kunnen dragen. Zoals een plant bijvoorbeeld. Door er samen voor te zorgen zal dit het buurtgevoel stimuleren en zal er minder vandalisme plaatsvinden. Ook het actueel en schoonhouden van de ruimte valt hieronder en het beheer van de deelhoek of andere dingen die op de gang plaatsvinden. Ook het stukje solidariteit speelt hier een rol. Hulp aanbieden aan een buurman die zijn been gebroken heeft of de vissen eten geven als de buur een weekendje terug is naar zijn ouderlijkhuis. Ook deze dingen vinden studenten belangrijk bij buren blijkt uit onderzoek. Want beter een goede buur dan een verre vriend is echt waar studenten belang bij hebben. Samen verantwoordelijk zijn voor de hele gang. Maar ook elkaar kunnen aanspreken als iets niet goed gaat, samen tot oplossingen komen.

Hoe ziet zo’n plek eruit? Zoals al omschreven was hierboven kan het dus een plant zijn op de gang of balkon. Maar alleen dat is niet

genoeg. Ook spelletjes of informatiemuren die op de gang aanwezig zijn dienen intact en vooral actueel te blijven. Deze verantwoordelijkheid kan bij de bewoners worden neergelegd en ook het schoonhouden van de gang. Door de gang meer over te laten aan de bewoners zullen ze meer eigenaarschap moeten voelen en dus verantwoordelijkheid opbouwen. Er kan bijvoorbeeld ook een Whatsapp groep aangemaakt worden waar de bewoners van de desbetreffende gang in zitten zodat daar om hulp gevraagd kan worden. Dit kun je stimuleren door bij elke ingang van de gang een QR-code te plaatsen zodat mensen deze kunnen scannen en in de whatsapp groep komen. Daarnaast is het ook te stimuleren dat er vanuit de verhuurder een bedrag beschikbaar wordt gesteld zodat de bewoners dit kunnen gebruik om de gang te vernieuwen of op te knappen, met voorwaardes. Want uit een voorgaande enquête bij de doelgroep blijkt dat een merendeel wel verantwoordelijkheid willen nemen voor het onderhoud en het beheer wanneer dit samen gebeurt of als er een vergoeding tegenover staat.

DELEN Creëer een plek waar bewoners spullen met elkaar kunnen delen die zij niet dagelijks nodig hebben, denk bijvoorbeeld aan een stofzuiger of strijkplank. Maar ook waar bewoners spullen kunnen achterlaten die zij niet meer nodig hebben, zoals planten stekjes, kleding of eten. De bewoners doen dit nu ook al maar er is meestal geen ingerichte plek voor waardoor het al snel rommelig eruit zit op de gang. Zorg daarom voor een centraal punt in de gang waar dit kan. Bewoners weten het dan ook makkelijk te vinden en als ze iets nodig hebben. Creëer ook een plek waar de bewoners informatie met elkaar kunnen delen zoals flyers, posters of ander informatie. Zo ontstaat er meer interactie in de ruimte. Een goede plek om dit te doen is bij de liften. Mensen staan hier vaak te wachten en kunnen dan ondertussen lezen en hierop reageren. Maar het kan ook prima in de gang toegepast worden zodat bewoners met ganggenoten informatie kunnen delen. Ook kan dit gebruikt worden om bijvoorbeeld standen van spelletjes bij te houden of competities waar bewoners ook fanatiek aan mee doen.

Hoe ziet zo’n plek eruit? Een centrale plek in de gang waar de bewoners hun mening of gedachtes kunnen uiten. Maak gebruik van beschrijfbaar materiaal zoals een schoolbord of een whiteboard. Maar ook materiaal waar ze dingen kunnen ophangen zoals hout of kurk. Zorg dat het opvalt in de ruimte en toegankelijk is. Bijvoorbeeld een centrale plek waar mensen verblijven of wachten, dicht bij overgangszones of waar bewoners elkaar kruizen in hun looproute.

HIGH FIVE

Bouwen naar de behoefte van de studenten

SSH en Jebber Jebber heeft de opdracht gekregen om circa 900 woningen te plaatsen in een nieuw gebouw met studentenwoningen op het Utrecht Science park. Het zou de vijfde en hoogste gebouw zijn die verhuurder SSH heeft op het USP. Vandaar dat het nieuwe gebouw de naam High Five krijgt. Het gebouw moet dat het naast duurzaam is ook slim aansluiten op de omgeving en de behoeftes van de bewoners. Het ontwikkelen van een community staat daarbij centraal. De plint wordt ingericht om de community te versterken daarbij is gekeken naar de behoefte van de studenten die aansluit op het algemene concept van High Five; “High Five & smile everyday”.

“Je eigen plek en daarnaast voldoende ruimte(s) om te studeren, ontspannen, bewegen, eten & drinken en ontmoeten. Een plek die volledig aansluit op jouw behoeften maar je toch elke dag weet te verrassen. De High Five elementen toveren iedere dag een glimlach op jouw gezicht.” Voor de huurders komen er studieplekken, een wasserette en een gezamenlijke woonkamer, maar ook zijn er openbare voorziening die toegankelijk zijn voor niet huurders van High Five zoals sport, horeca en cultuur. Naast dat er in de plint voorzieningen zijn aangebracht om community te stimuleren is er ook onderzoek gedaan naar community vorming op andere plekken binnen het gebouw. Uit onderzoek kwam dat de sociale voorzieningen van extra belang zijn. Daarom is het ook belangrijk om dit op gangniveau te stimuleren.

Concept toegepast op High five Vertraging toepassen om ontmoeting te stimuleren, dat is de kern van dit concept. Ontmoeting is namelijk belangrijk zodat de bewoners hun buren gaan kennen. Hierdoor ontstaat er een community waar minder overlast en eenzaamheid is, en juist meer sociale cohesie en gevoel van veiligheid. High five is een gebouw dat bestaat uit zelfstandige en onzelfstandige kamers, waar de zelfstandige kamers geen gemeenschappelijke ruimtes hebben en de onzelfstandige kamers wel. In dit verslag ligt de focus met name op de groep die niet beschikt over een gemeenschappelijke ruimte. De zelfstandige kamers bevinden zich in de torens van het gebouw. Elke verdieping bestaat enkel uit zelfstandige kamers, circa 18 kamers. De huurders hebben enkel toegang tot hun eigen verdieping, waardoor er duidelijk woonbuurtjes ontstaan. De uitdaging is om de bewoners ook daadwerkelijk onderling met elkaar te verbinden. De plattegrond bestaat uit 18 woningen die worden ontsloten door twee gangen, waar aan beide uiteinde ramen bevinden. Door deze raamoppervlakken hebben de bewoners zicht op hun omgeving en komt er licht in het de gangen. De lichtinval wordt deels tegengehouden door de uitstekende schachten in de gang. Deze uitkepingen zorgen voor een wisselend beeld in de gang. Tussen twee schachten bevinden er elke keer twee deuren die toegang verlenen tot hun woningen. De trappen en liften bevinden zich in het midden van de verdieping, die de twee gangen van elkaar scheidt. Toch worden de twee gangen met elkaar verbonden door een andere gang. Verder bevindt zich een kast op de verdieping die gebruikt kan worden door de bewoners.

In deze plattegrond worden elementen toegepast die betrekking hebben op de vier aspecten uit het concept: verblijven, verantwoordelijkheid, delen en persoonlijk.

Als eerste het aspect ‘verblijven’, waar er gezocht moet worden naar elementen waar bewoners met elkaar een praatje kunnen houden, kop koffie kunnen drinken en/of gezamenlijke activiteiten kunnen ondernemen. Kenmerkend voor de verdiepingen van High Five is dat er aan elk uiteinde van een gang een raamoppervlak bevindt. Dit is een mooie plek om te verblijven. Om die reden is er gekozen voor een duo schommel, zodat de bewoners hier lekker kunnen “hangen”. Ook het stukje gang wat de twee gangen met elkaar verbindt biedt een goede mogelijkheid om te verblijven. Door daar te faciliteren in spelletjes op de vloer is er een game hall ontstaan. Ten tweede het aspect ‘verantwoordelijkheid’, waar er gedacht moet worden aan dat de bewoners zich verantwoordelijk voelen voor de gang en de bijbehorende attributen. In High Five stimuleren ze naar het creëren van communities. Uit het onderzoek blijkt dat samenwerking en een gedeelde verantwoordelijkheid invloed heeft op het creëren van een community. Om die reden wordt verantwoordelijkheid ook toegepast in High Five. Daarnaast wordt de gang niet een onverzorgde puinhoop, maar blijft het een fijne ruimte. De studenten gaan dus meer verantwoordelijkheid krijgen/ nemen voor de gang. Dit wordt dus ondersteunt met alle andere aspecten (verblijven, delen en persoonlijk) die in de gang toegevoegd worden. Bij deze aspecten is er namelijk behoefte aan verantwoordelijkheid van de bewoners om deze in stand te houden. Ten derde het aspect ‘delen’, waar de focus ligt op het creëren van een plek in de gang waar de bewoners met elkaar spullen kunnen delen. Hierbij kan er gedacht worden aan het delen van objecten, maar bijvoorbeeld ook aan het delen van informatie. In High Five is het mogelijk om in 54

de kern van de verdieping een kast te realiseren waar een centrale plek kan komen om spullen te delen met elkaar. Belangrijk aan deze plek, is dat deze bereikbaar is voor alle bewoners van die verdieping. Het centrale punt op de verdieping is een belangrijke plek voor ontmoeting. Om dit te versterken is er gekozen om een schrijfbare wandafwerking toe te passen. Als laatste het aspect ‘persoonlijk’, waar er gezocht moet worden naar herkenning onder de buren. Bewoners moeten aan de buitenkant van de woning kunnen zien “wie” er woont. Dus wat voor persoon woont er, wat is zijn identiteit, interesses enz. Op die manier gaan de bewoners elkaar beter leren kennen en interesses delen. Omdat er in High Five uitstekende schachten van 30 cm zijn die tussen 2 deuren in zitten, biedt dit de mogelijkheid om de ruimte tussen de voordeuren iets te faciliteren zodat het persoonlijk wordt. Door een modulaire wand te plaatsen waar de bewoners zelf de indeling van de boxen kunnen bepalen, ontstaat er diversiteit in de gang en kunnen de bewoners hun eigen identiteit erin leggen. De boxen zijn vervolgens bedoelt om items in te presenteren die hun typeren of spullen die ze willen delen met anderen.

Interieurplan Game hall

Geef-, neem- en deelkast

Kijkraam

De persoonlijke wand

De deelmuur Lekker hangen

“GEEF-,NEEM- EN DEELKAST” Deze kast biedt de mogelijkheid aan om spullen met elkaar te delen of weg te geven. Zo kan er in de deelhoek huisraad gedeeld worden met de gang die niet dagelijks nodig zijn maar wel handig is om te hebben. Zoals bijvoorbeeld een wasrek, trapje of stofzuiger. Deze spullen kunnen in de kast worden opgeborgen zodat de ruimte netjes blijft. Op de wand en vloer is met de kleur aangegeven waar spullen kunnen staan die niet in de kast passen zoals klapstoelen of krukjes. Maar heb je als bewoners iets over en wil je het weg doen? Dan biedt de weggeefhoek de mogelijkheid aan om hier spullen neer te zetten die jij niet meer nodig hebt maar een ander er wel blij mee kan maken. Zoals kleding, schoenen of meubels. Ook hier is op de wand en vloer aangegeven waar spullen mogen staan zodat er ruimte blijft om door heen te bewegen.

Naast de deur aan weerskanten zijn krijtborden te vinden waarop je kan aangeven wat je leent uit de deelhoek of wat je bijvoorbeeld wilt weggeven maar in een koele ruimte bewaart moet worden. Zo kunnen de andere bewoners zie waar iets is gebleven is of wanneer het weer terug komt. De deelcultuur is sterk aanwezig onder studenten en daarom biedt dit de mogelijkheid aan om het op een centraal punt in de gang aan te bieden zodat iedereen het ook makkelijk weet te vinden en het geen rommeltje wordt in de gangen, wel zo veilig.

“THE GAME HALL” Dit stukje gang gaat vrijwel weinig gebruikt worden als looprouten en functioneert eigenlijk alleen als vluchtroute. Daarom is er bedacht om hier op de vloer spelletjes af te beelden zoals twister, kegelen, schaken/dammen, voetbal etc. Links op de wand is ook een kast over de gehele breedte van de muur bevestigd waar de diverse spel attributen opgeborgen kunnen worden. Tevens functioneert de boven kant als bar, zodat daar drankjes opgezet kunnen worden. De kast loopt iets de hoek om zodat het vanuit de gang te zien is dat er wat te doen is in dit stukje gang.

“LEKKER HANGEN” Met deze duo schommel wordt er een verblijf plekje gecreëerd voor de bewoners op de gang. Hier kunnen ze samen verblijven voor een praatje of een drankje en dat terwijl je ook lekker van het uitzicht kan genieten. De duo schommel is vast gemonteerd van plafond tot de grond waardoor er geen onveilige situaties ontstaan. De duo schommel zorgt dus voor een plek waar interactie met medebewoners kan ontstaan maar ook met de buitenwereld.

“DE DEELMUUR” Deze deelmuur geeft de bewoners de mogelijkheid om berichten voor elkaar achter te laten of om anderen dingen te kunnen delen. Deze vorm van communicatie zorgt voor indirecte contact met andere bewoners en kan daarom ontmoeting stimuleren. Er is voor gekozen om de wanden rondom het centrale punt van de gang (lift en trap gedeelte), wandafwerking met schrijfbare functie (krijtverf of whiteboard) toe te passen. Zo kan er ook in de game hall scores makkelijk bijgehouden worden of competities die onderling gaande zijn overzichtelijk gemaakt worden. Maar er kan er ook een QR-code komen op deze muur waar je toegang tot een whatsappgroep van de gang krijgt en hier ook informatie met elkaar kan delen. Het is vrij aan de bewoners om deze wanden in te vullen en tevens ook schoon te houden.

“KIJKRAAM” Betrek het uitzicht bij de gang, want waarom zou je niks doen met het prachtige uitzicht die de gangen straks zullen hebben? Door op de ramen elementen te accentueren die je in de omgeving ziet, creëer je meer interactie met buiten. Zo weet je precies waar je naar kijkt en kun je belangrijke dingen eruit halen. Daarnaast is het ook leuk om leuke feitjes op een bord te plaatsen naast het raam. Hierop kan aangegeven worden op welke hoogte je je bevindt, hoe ver je kan kijken met mooi weer of welke andere stad je kan zien liggen. Omdat de verdieping verschilt wat je ziet is er per gang een passend ontwerp nodig. Zo zie je op de 3e verdieping meer van de directe omgeving dan op de 19e verdieping. Een voorbeeld hoe het zou kunnen is hierboven te zien.

Als de bewoners op de stip gaat staan kun je vanuit een bepaalde hoek de lijnen en tekst kloppend maken die op het raam staan. Vanuit hier zie je dus elementen die interessant zijn of waar je zelf ook heen kan gaan. Verder wordt er ook op elke raam omschreven welke richting je kijkt van Utrecht, bijvoorbeeld Utrecht West, Utrecht Noord etc. Dit geeft gelijk een richtingsgevoel wanneer je naar buiten kijkt.

“DE PERSOONLIJKE WAND” Hiermee laat je zien wie er achter de voordeur woont zonder de privacy te schenden. Door deze modulaire wand kunnen de bewoners zelf de indeling van de wand bepalen waardoor het eigengemaakt kan worden. Zo kunnen erin de boxen spullen gedeeld worden en is er één waar de bewoner een persoonlijk item in kan zetten. De boxen zijn afgesloten met plexiglas zodat het voldoet aan de brandveilig eisen en je altijd kan zien wat er in de box zit. De kleur van de boxen zijn gelijk aan die van de voordeur zodat er goede onderscheid te zien is van wie wat is. Je zou het kunnen beschouwen als een soort “voortuintje” waar de bewoners zich verantwoordelijk voor voelen. Een verlenging van hun privé omgeving.

“VERANTWOORDELIJKHEID” Verantwoordelijkheid geldt voor de gehele gang. Het stukje waar bewoners samen verantwoordelijkheid voor moeten zijn kun je makkelijk ondersteunen. Zoals een plant bijvoorbeeld. Door er samen voor te zorgen zal dit het buurtgevoel stimuleren en zal er minder vandalisme plaatsvinden. Ook het actueel en schoonhouden van de ruimte valt hieronder en het beheer van de deelhoek of andere dingen die op de gang plaatsvinden. Ook het stukje solidariteit speelt hier een rol. Hulp aanbieden aan een buurman die zijn been gebroken heeft of de vissen eten geven als de buur een weekendje terug is naar zijn ouderlijkhuis. Ook deze dingen vinden studenten belangrijk bij buren blijkt uit onderzoek. Want beter een goede buur dan een verre vriend is echt waar studenten belang bij hebben. Samen verantwoordelijk zijn voor de hele gang. Maar ook elkaar kunnen aanspreken als iets niet goed gaat, samen tot oplossingen kome

Kleurenplan

Voor de kleuren die toegepast kunnen worden in de gangen van High Five is het volgende bedacht. De wens is dat niet elke verdieping dezelfde kleur krijgt, want anders wordt het een eentonig gebouw. Kenmerkend voor Hoogbouw zijn de vele verdiepingen in het gebouw. In het onderzoek was al aangeduid dat de eerste vijf verdiepingen een relatie hebben met het maaiveld en de daarop liggende verdiepingen niet. Om die reden is het belangrijk om toch te proberen een relatie te leggen met de omgeving. Het concept is daarom ook de kleur die buiten te zien is naar binnen te halen. Dus de lage verdiepingen krijgen groen (van gras en bomen) het middelste geel, oranje, rood (kleur van de zon) en de bovenste lichtblauw, donkerblauw en paars (de lucht). Zo wordt buiten nog meer geaccentueerd binnen in het gebouw. Op de tekeningen hiernaast is een impressie te zien hoe het er ongeveer uit komt te zien. Op de volgende pagina is een kleurenoverzicht afgebeeld waarin de opbouw van de kleuren in relatie tot de verdiepingen te ziente zien is. Bij het raam komt de lichtste kleur en in het midden de donkerste, wat drie verdiepingen boven elkaar wordt herhaald. Verder is er gekozen om de kleur als een “wikkel” te laten werken in de ruimte. De verdieping is namelijk op te delen in twee gangen, links en rechts. Dus krijgen de voordeuren die tegen over elkaar liggen dezelfde kleur (zie plattegrond hiernaast). 70

De kleur wordt op alle oppervlakken toegepast, inclusief de deur, waardoor het lijkt dat in een wikkel over de verdieping loopt. Dit zorgt voor een optische verbinding tussen de twee gangen.

Verdieping 19-21

Door de verdiepingen onderling met elkaar te verbinden is ervoor gekozen om in het kleurenpalet 1 contrasteren kleur toe te voegen die op de verdieping erboven komt. Bijvoorbeeld de “groene verdiepingen” hebben een gele accentkleur. Deze accentkleuren worden toegepast op de twee kamers die in het midden van de gang bevinden (zie hiernaast).

Verdieping 16-18

Verder worden er neutrale kleuren gebruikt voor de vloer, wanden en plafond, zoals grijs- en wittinten. Het is aan de opdrachtgever om de materialen te bepalen. Het advies is er wel om voor het materiaal hout te kiezen voor een lichte houtsoort, die voldoet aan de brandveiligheidseisen. Op die manier oogt de ruimte lichter en ruimtelijker. De geef-, neem- en deelkast heeft ook twee kleuren nodig, omdat er duidelijk een onderscheid moet zijn tussen de weggeefhoek en de deelhoek. Hierbij moet er rekening worden gehouden met welke kleuren er toegepast worden in de gang. Zou de kleur bijvoorbeeld groen zijn, dan moet deze kast een contrasterende kleur krijgen (bijv. geel, oranje of rood). De deuren van de kast worden aan beide kanten in dezelfde kleur uitgevoerd.

Verdieping 13-15

Verdieping 10-12

Verdieping 7-9

Verdieping 4-6

Verdieping 1-3

Indruk van de nieuwe ingerichte gang

TOT SLOT Vaak zijn in appartementsgebouwen de gangen saai, kleurloos, onpersoonlijk en kennen de buren elkaar amper. Met dit concept is er gezocht naar een oplossing waardoor er een verblijfsruimte ontstaat op de gang en dat er meer interactie is onder de studenten. Dit doel is behaald door een middel te vinden om ontmoeting te stimuleren, wat simpelweg in één woord vertraging is. Dit heeft namelijk invloed op de snelheid dat de bewoners door de gangen bewegen, wat weer leidt tot meer interactie en/of ontmoeting in de gang. Met behulp van verschillende aspecten die voortkwamen uit het onderzoeken zijn er verschillende elementen toegepast in de gang die het proces van vertragen zullen beïnvloeden. Deze elementen zorgen namelijk voor bewustwording onder de bewoners om ze te triggeren om langer in de gang te verblijven. Door ze op de juiste plekken te plaatsen zullen de bewoners meer met elkaar delen, meer van elkaar te weten te komen en meer activiteiten met elkaar ondernemen. Kortom, met behulp van dit concept zullen de studenten op een prettige en gezellige manier meer kunnen genieten van hun studententijd.

Bijlage A - Communicatieplan Voor SSH Voor SSH is het belangrijk dat zij faciliteren in de mogelijkheden die mijn concept biedt. Ook is het goed als SSH nieuwe bewoners informatie geeft over de gang. Met de regels erop die er gehanteerd worden en hoe de Geef, Neem en Deel kast werkt, waar de persoonlijke wand voor bedoeld is etc. Dit kan in een vorm van een flyer zijn of boekje. Als de bewoners namelijk gelijk informatie krijgen hoe “de gang” werkt zullen zij er ook gebruik van maken en zal dit op den duur niet doodbloeden. Ook is het leuk als er een gangmaker(s) aangesteld wordt. Deze gangmaker is dan het aanspreekpunt over de gang als het waren. Hij of zij is het eerste aanspreekpunt voor beheer en SSH. Mocht er wat nodig zijn, kan de gangmaker ermee naar de beheerder die kan dan contact leggen met SSH, maar ook andersom. Zo blijft de communicatie sterk en toegankelijk.

zen moeten ook zij een nieuwe kiezen en dit communiceren met SSH. De rol van de gangmaker is op de hoogte zijn van alles wat er in de gang gebeurt, geluidsoverlast, bewoners die de regels niet helemaal na leven ect. Maar met dit concept is iedereen juist verantwoordelijk voor de gang om contact te leggen, op elkaar te letten en waar nodig is elkaar te helpen om samen een fantastisch studententijd te maken. Zij gaan dus grotendeels de taken van de gangmaker op zich nemen, maar de gangmaker blijft wel het eerste aanspreekpunt van de beheerder en SSH.

Voor de bewoners De bewoners zijn verantwoordelijk voor het netjes en schoonhouden van de gang. Want wanneer je de bewoners meer verantwoordelijk geeft over de gang zullen zij er ook beter mee omgaan. Dus laat de bewoners de gang lekker schoonmaken of een muurtje witten. Ze moeten verantwoordelijkheid gaan voelen over de spullen en attributen die er in de gang te vinden zijn. Hier moet dan uiteraard wel iets tegenover staan, bijvoorbeeld een jaarlijkse vergoeding zodat daarvan dingen opgeknapt kunnen worden of spullen worden aangeschaft voor de deelhoek. Ook de gangmaker wordt door de bewoners gekozen, de huurders moeten de gangmaker zelf aanwijzen. En mocht de gangmaker verhui77