ΓΥΣΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ & ΣΥΜΒΟΥΛΔΥΤΙΚΗ ΓΥΣΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ
ΓΥΣΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ & ΣΥΜΒΟΥΛΔΥΤΙΚΗ ΓΥΣΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ Γξ Γηαλλέιε Παλαγηώηα, (MsEd, USA, ΔΚΠΑ),
Δηδηθή
Παηδαγσγόο
Οξζνγξαθία είλαη ε ρξήζε ηππνπνηεκέλσλ θαλόλσλ γηα ηελ θαηαγξαθή ησλ θζόγγσλ κηαο γιώζζαο. Η ηθαλόηεηα ηεο γξαθήο απαηηεί απ’ ην άηνκν λα κπνξεί λα ζπζρεηίζεη ήρνπο κε γξάκκαηα λα θάλεη αλάθιεζε ησλ γξακκαηηθώλ κνξθεκάησλ , λα κπνξεί λα δηαιέμεη αλάκεζα ζε έλα ζσζηό γξάθεκα όηαλ δελ ππάξρεη ζρέζε κεηαμύ ηνπ ήρνπ θαη ηνπ γξάκκαηνο, λα νκαδνπνηεί θαηαιήμεηο αθνινπζώληαο ηνπο βαζηθνύο θαλόλεο ηεο νξζνγξαθίαο (Γεκεηξίνπ, 1994).
Η Γπζνξζνγξαθία αλήθεη ζηελ θαηεγνξία ησλ Δηδηθώλ Μαζεζηαθώλ Γπζθνιηώλ. Απνηειεί εηδηθή δηαηαξαρή ηεο κάζεζεο ηεο νξζνγξαθίαο θαη ησλ θαλόλσλ πνπ ηε δηέπνπλ. Πνιύ ζπρλά ζπλππάξρεη κε ηελ δπζιεμία αιιά κπνξεί λα ππάξρεη θαη κόλε ηεο. Τν θαηλόκελν ηεο δπζνξζνγξαθίαο ζρεηίδεηαη κε ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδεη ην άηνκν ζηε δηαδηθαζία ηεο γξαθήο, ηόζν ζε επίπεδν ιέμεο, όζν θαη ζε επίπεδν ζύληαμεο, πξόηαζεο θαη παξαγξάθνπ.Η νξζνγξαθία είλαη ε θαηαγξαθή ησλ
θζόγγσλ κε ηππνπνηεκέλνπο θαλόλεο πνπ δελ ηεξνύλ ηε θσλεηηθή πξαγκαηηθόηεηα ηεο γιώζζαο (Γήκνπ, 1982, Πνινκαξθάθε, 1989, Μήηζηνπ, 2006 ). Σύκθσλα κε βηβιηνγξαθηθέο έξεπλεο (Firth, 1980, Potvin et al. 2007, Snowling & Stackhouse, 1997) ηα ζηάδηα ηεο νξζνγξαθεκέλεο απηόκαηεο είλαη ηα αθόινπζα νθηώ. 1.Σύιιεςε ηεο ηδέαο θαη ηαπηόρξνλα έιεγρν ηεο ζπλνρήο ηεο ηδέαο κε ην ππόινηπν θείκελν. 2. Δύξεζε ησλ θαηάιιεισλ ιέμεσλ νη νπνίεο ζα εθθξάζνπλ ηελ ηδέα. 3. Φσλεκηθή αλάιπζε ησλ ιέμεσλ. 4. Γξακκαηηθή θαη εηπκνινγηθή πνηόηεηα κέζσ ηεο θαηαλόεζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο πξόηαζεο. 5. Γξαθνθσλεκηθή αληηζηνίρηζε. 6. Η εύξεζε ησλ θαηάιιεισλ γξαθεκάησλ κε ηε βνήζεηα ησλ νξζνγξαθηθώλ θαλόλσλ. 7. Η αλάθιεζε ηνπ θηλεηηθνύ κνληέινπ απεηθόληζεο ησλ γξαθεκάησλ. 8. Γξαθή θεηκέλνπ. Λάζε δπζνξζνγξαθίαο δύλαληαη λα νθείινληαη ζε δηαηαξαρέο ηεο νπηηθήο θαη αθνπζηηθήο αληίιεςεο, ζε δηαηαξαρέο ηεο αλάπηπμεο ηνπ πξνθνξηθνύ ιόγνπ θαη ζε δπζθνιία ζηελ νξγάλσζε ηνπ ρώξνπ
θαη ηνπ ρξόλνπ. Γπζιεηηνπξγία ζην κεραληζκό ηεο νπηηθήο κλήκεο θαη παξαηεξείηαη έιιεηςε παγησκέλνπ νξζνγξαθηθνύ ζπζηήκαηνο. Γπζνξζνγξαθία θαη ζπρλά ζπκπηώκαηα Πξνζζήθε άρξεζησλ γξακκάησλ
ζπππππίηη
Παξαιείςεηο γξακκάησλ ρώκα, πνηα αληί πόξηα
ρκα
αληη
Λαλζαζκέλε ηξώσ
ηώσ
αληί
αλάγλσζε
Γηαιεθηηθέο επηξξνέο ιόγνπ αληί θαηζίθη Αληηζηξνθή όιεο ηεο ιέμεο αληί καδί
θαηζίθ ηδακ
Αληηζηξνθή θσλεέλησλ αεηόο
εαηόο αληί
Αληηζηξνθή ζηε ζεηξά ζπκθώλσλ πιέλσ
ιπέλσ αληί
Αληηζηξνθή ζπκθώλνπ ή θσλήεληνο όηαλ ην έλα αθνινπζεί ην άιιν γελέζιηα Αληηζηξνθή ζπιιαβώλ πίλσ Λαλζαζκέλε αληίιεςε ήρνπ κε έλα
γλεεζηια αληί λσπη αληί
ζεη γξακκάησλ, όπσο π κε νπ “Νενγξαθηζκνί”, γξάκκαηα θνιιεκέλα Τα Γηαγλσζηηθά θξηηήξηα θαηά DSΜ-ΙV (1994) γηα ηελ Γηαηαξαρή ηεο Γπζνξζνγξαθίαο είλαη: 1. Οη δεμηόηεηεο νξζήο γξαθήο, όπσο κεηξνύληαη κε ζηαζκηζκέλεο δνθηκαζίεο αηνκηθά είλαη ζεκαληηθά θαηώηεξεο από ηηο αλακελόκελεο ηεο ρξνλνινγηθήο ειηθίαο ηνπ παηδηνύ, ηεο λνεκνζύλεο ηνπ θαη ηεο θαηάιιειεο γηα ηελ ειηθία ηνπ εθπαίδεπζεο. 2. Η δηαηαξαρή ζην Κξηηήξην 1 παξεκπνδίδεη ζεκαληηθά ηε ζρνιηθή επίδνζε ή ηηο δξαζηεξηόηεηεο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο (όπνπ απαηηείηαη ζύλζεζε γξαπηώλ θεηκέλσλ).Δλλνείηαη όηη απαηηείηαη, νη γξακκαηηθά ζσζηέο πξνηάζεηο θαη ε ζσζηή νξγάλσζε παξαγξάθσλ. 3. Δάλ ππάξρεη αηζζεηεξηαθό έιιεηκκα ή βιάβε, νη δπζθνιίεο ζηηο δεμηόηεηεο ηεο γξαθήο είλαη πνιύ πεξηζζόηεξεο από απηέο πνπ απνξξένπλ από ηελ δηαηαξαρή. Σπρλά, ε δηαηαξαρή απηή ζπλππάξρεη κε Γηαηαξαρή ηεο Αλάγλσζεο (Γπζιεμία) ή Γηαηαξαρή ησλ Μαζεκαηηθώλ (Γπζαξηζκεζία). Δίλαη πνιύ ζπάλην λα εκθαληζηεί κόλε ηεο. Σπλήζσο ε δηαηαξαρή γίλεηαη εκθαλήο ζηε δεύηεξε ηάμε ηνπ Γεκνηηθνύ (αθνύ έρεη πξνεγεζεί ηππηθά
επαξθήο δηδαζθαιία ζηε ζύλζεζε πξνηάζεσλ), κεξηθέο θνξέο θαη αξγόηεξα. H Γπζνξζνγξαθία πνιύ ζπρλά ζπλνδεύεη ηε Γπζιεμία αιιά κπνξεί λα ππάξρεη θαη κόλε ηεο ρσξίο εκθαλείο δηαηαξαρέο ζηελ αλάγλσζε (Snowling &Stackhouse, 1997). Tα ιάζε ησλ παηδηώλ κε δπζνξζνγξαθία κπνξνύλ λα ηαμηλνκεζνύλ ζε επηά κεγάιεο θαηεγνξίεο νη νπνίεο αλαιύνληαη παξαθάησ (Eistienne, 1971) : 1. Λάζε ζηελ ηνπνζέηεζε ησλ γξαθεκάησλ ζην ρώξν. α. Αληηθαηάζηαζε γξακκάησλ από άιια γεηηνληθώλ κνξθώλ. -δηαθνξεηηθά πξνζαλαηνιηζκέλα (ξ. 9) -γεηηνληθήο κνξθήο (γ,ρ) β. Αληηζηξνθέο -αληηζηξνθή αξρηθνύ θσλήεληνο (αξ, ξα) -αληηζηξνθέο κέζα ζηελ ζπιιαβή ή ζε δηαδνρηθά ζύκθσλα (ηξία, ηίξα) γ. Παξάιεηςε γξακκάησλ ή ζπιιαβώλ δ. Πξόζζεζε γξακκάησλ ή ζπιιαβώλ ε. Σύλδεζε ησλ ιέμεσλ (ηεο κακάο ηνπ-ηεο κακάζηνπ)
2. Φσλνινγηθά ιάζε. α. Αληηθαηάζηαζε άερνπ ερεξνύ θσλήκαηνο β. Απινπνίεζε ζπκπιέγκαηνο (βάθηηζα, βάθηζα) γ. Αθνκνίσζε (παγώλσ, παγώγσ) δ. Δπέλζεζε (θιαίσ, θαιαίσ) ε. Παξαπνίεζε θσλεέλησλ (πέληε, πέληα) 3. Λάζνο ρξήζε (ηζηνξηθή νξζνγξαθία) 4.Λάζε ζηε ρξήζε δηαθνξεηηθώλ γξακκάησλ ελόο ίδηνπ ήρνπ: επραξηζηώ-εθραξηζηώ. 5. Λάζε ζπκθσλίαο γξακκαηηθήο θιίζεο. Τα παηδηά κε δπζνξζνγξαθία κπνξεί λα γλσξίδνπλ ηνπο γξακκαηηθνύο θαλόλεο αιιά δελ κπνξνύλ λα ηνπο εθαξκόζνπλ. 6. Αληηθαηάζηαζε ιέμεσλ :γάηα-ζθύινο 7. Οκόερεο ιέμεηο: ιύπε-ιείπεη.
Σηξαηεγηθέο αληηκεηώπηζεο ηεο δπζνξζνγξαθίαο : · δνπιεύνπκε ηελ νξζνγξαθηθή κλήκε (Berry, 2006)
· δίλνπκε άκεζε δηόξζσζε ηνπ ιάζνπο ώζηε ν καζεηήο λα απνκλεκνλεύεη ζσζηά ην ιάζνο · πξνζπαζνύκε λα ζεκεηώλνπκε ηα ζσζηά νξζνγξαθεκέλα ζεκεία θαη όρη ηα ιάζε ·
κεηξάκε ην ζσζηό αξηζκό ιέμεσλ
· εμαζθνύκε ηελ αληηγξαθή (δείρλνληαο ηε ιέμε ζηόρν θαη ζηε ζπλέρεηα ηελ θξύβνπκε γηα λα ηε ζπγθξαηήζεη ζηε κλήκε ηνπ) · είκαζηε ζίγνπξνη όηη ν καζεηήο θαηαλνεί θαιά ην είδνο θεηκέλνπ πνπ γξάθεη θαη ηηο ζπγθεθξηκέλεο απαηηήζεηο · ζηνρεύνπκε πξνεηνηκαζκέλε
ζε
κία
νξζνγξαθία
ζσζηά
· ζπκβνπιεύνπκε ην καζεηή όηαλ γξάθεη θάηη πνπ δελ μέξεη νξζνγξαθηθά λα ην αθήλεη θελό ή λα βάδεη θάπνην ζεκάδη. Έηζη δελ ζα θαζπζηεξεί θαη ζα νδεγείηαη δίδνληαο πξνηεξαηόηεηα ζε ό,ηη πξέπεη (Scala, Marilyn, 2001) ·
νξζνγξαθία κε θελά
· αζθήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο (όρη πάλσ από 3 επηινγέο) · πεξηνξίδνπκε ηνλ αξηζκό ιέμεσλ εθκάζεζεο θαη πξνζπαζνύκε νη ζπγθεθξηκέλεο ιέμεηο λα έρνπλ κία ζεκαηηθή δνκή ·
απνθσδηθνπνηνύκε θσλεηηθά ηηο ιέμεηο
·
δνπιεύνπκε ηηο αλαινγίεο ησλ ιέμεσλ
· δεκηνπξγνύκε κε ην καζεηή έλα νδεγό θεηκεληθήο παξαγσγήο (θείκελν πνπ δηεγείηαη, επηρεηξεκαηνινγίαο, θαλόλεο ..) · νπηηθό ζρεδηάγξακκα έθζεζεο (ρξώκαηα, ζρήκαηα, ζύκβνια)
Βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο Γεκεηξίνπ, Σ. (1994). Λεμηθό όξσλ γισζζνινγίαο, Καζηαληώηεο Γήκνπ, Γ. Γ. (1982).· Η δπζνξζνγξαθία. Οη θνηλσληθέο θαη ςπρνινγηθέο ηεο απόςεηο. Αζήλα. Μήηζηνπ –Γάθηπια Γιπθεξία (2006). Νεπξνςπρνινγία δηαηαξαρώλ γξαθήο. Καζξεθηηθή γξαθή. Παλεπηζηεκηαθέο εθδόζεηο. Βόινο Πνινκαξθάθε Δ.(1989). Γπζνξζνγξαθία, Παηδαγσγηθή Ψπρνινγηθή Δγθπθινπαίδεηα Λεμηθό, ηόκνο 3. Διιεληθά Γξάκκαηα. American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th ed. (DSM-IV). Washington, DC, American Psychiatric Association, 1994.
Berry, R. W.A. (2006). Teacher talk during wholeclass lessons. Engagement strategies to support verbal participation by students with learning disabilities. Learning Disabilities Research & Practice, Vol. 21, No. 4, pp. 211-233
Estienne F. (1971). Lecture et dyslexie. Ed. J.P Derlage. Frith, U. (1980). Unexpecting spelling problems, In Frith U. (ed), Cognitive Processes in spelling, London, Academic Press. Guide de prévention du décrochage scolaire, CTREQ, Québec. Potvin, P., Fortin, L., Marcotte, D. et al. (2007), Y’a une place pour toi ! Scala, Marilyn, C. (2001). Working together: Reading and writing in inclusive classrooms. International Reading Association. Newark, DE Snowling, M., and Stackhouse, J., (1997). Dyslexia Speech and Language A practitioner’s Handbook, Whurr Publishers, London
ΣΥΜΒΟΥΛΔΥΤΙΚΗ ΓΟΝΔΩΝ
Ο εξρνκόο ελόο παηδηνύ θέξλεη ζην γνλέα αλππνιόγηζηε ραξά. Μεγαιώλνληαο ην παηδί θνηλσληθνπνηείηαη θαη πάεη ζρνιείν. Όηαλ όκσο ην παηδί πάεη ζρνιείν κπνξεί λα παξνπζηάζεη θάπνηεο καζεζηαθέο δπζθνιίεο νη νπνίεο επηζθηάδνπλ ηόζν ηελ θαζεκεξηλόηεηα ηνπ παηδηνύ όζν θαη ηνπ γνλέα. Γηα θάπνηα παηδηά ε κάζεζε είλαη δύζθνιε θαη πεξίπινθε ππόζεζε θαζώο δελ κπνξνύλ λα αθνινπζήζνπλ ην ξπζκό ηεο ππόινηπεο ηάμεο θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνύ. Απηό έρεη σο απνηέιεζκα νη νηθνγέλεηεο απηέο λα βηώλνπλ έλα ζπλερέο άγρνο, λα βξίζθνληαη ζε ζύγρπζε θαη λα έρνπλ έληνλα ζπδπγηθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά πξνβιήκαηα. Οη γνλείο, πνπ ηόζν εύθνιά βξίζθνληαη ζην ζηόραζηξν γηα νπνηαδήπνηε ζπκπεξηθνξά ηνπ παηδηνύ ηνπο, πνιιέο θνξέο βξίζθνληαη ζε αδηέμνδν θαζώο δελ γλσξίδνπλ πώο λα αληηδξάζνπλ ζσζηά ζε ηέηνηεο θαηαζηάζεηο.
Μεξηθέο ζθέςεηο, γηα ηνπο γνλείο πνπ έρνπλ παηδί κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο.
· Πνηέ κελ κεηώζεηε ηηο πξνζδνθίεο ζαο γηα ην παηδί ζαο. Πηζηεύνπκε όηη όια ηα άηνκα κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, αμίδνπλ ην δηθαίσκα λα έρνπλ ηελ θαηάιιειε εθπαίδεπζε, ε νπνία κπνξεί λα ηνπο επηηξέςεη λα κάζνπλ θαη λα πεηύρνπλ ηνπο ζηόρνπο ηνπο.
· Πηζηεύεηε ζηελ βειηίσζε θαη όρη ζηελ ηειεηόηεηα. Βνεζήζηε ην παηδί ζαο λα επηιέμεη κηα θαξηέξα θαη λα βξεη αξγόηεξα κηα εξγαζία.
· Απαηηείζηε κηα δηαθνξεηηθή αμηνιόγεζε γηα ην παηδί ζαο. Τν λα κελ παξέρεη ην ζρνιείν, θάπνηα βνήζεηα ζην παηδί ζαο πνπ έρεη καζεζηαθέο δπζθνιίεο, κνηάδεη ζαλ λα κελ παξέρνπλ δηεξκελέα ζε θνηηεηή ν νπνίνο είλαη θσθόο. Δλεκεξώζηε όινπο ηνπο εθπαηδεπηηθνύο, πνπ δηδάζθνπλ ην παηδί ζαο. Η ελεκέξσζε γύξσ από ηελ δπζιεμία είλαη ειιηπήο. Η πξνθαηάιεςε απέλαληη ζηελ δπζιεμία δελ αθήλεη πεξηζώξην ζε γνλείο θαη θαζεγεηέο λα βιέπνπλ κε ζεηηθό κάηη ην δπζιεθηηθό παηδί.
· Πξνζθέξεηε ηα εξγαιεία, πνπ ζα βνεζήζνπλ ην παηδί ζαο λα πεηύρεη. Δίλαη ζεκαληηθό λα ζπκάζηε όηη έλα άηνκν κε Μ.Γ. κπνξεί λα κάζεη θαη λα δήζεη κηα επηπρηζκέλε θαη «θαλνληθή» δσή.
· Μάζεηε, όζα πεξηζζόηεξα κπνξείηε γηα ηηο Μ.Γ. ηνπ παηδηνύ ζαο. Δπεηδή ην παηδί ζαο έρεη κηα Μ.Γ. δελ ζεκαίλεη όηη πξέπεη λα βξίζθεηαη ζε εηδηθή ηάμε.
· Οη γνλείο, κπνξεί λα ρξεηαζηεί λα εξγαζηνύλ ζθιεξόηεξα από ηα παηδηά ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα βνεζήζνπλ ζηελ αλάπηπμε ησλ παηδηώλ ηνπο, ζηελ απηνεθηίκεζε θαη ηελ νηθνδόκεζε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο. Απηνεθηίκεζε θαη θαιέο ζρέζεηο, είλαη πνιύ ζεκαληηθά ζηελ αλάπηπμή ηνπο.
· Πνηέ, κελ εγθαηαιείςεηε ηελ βνήζεηα πξνο ην παηδί ζαο. Γώζηε ακέξηζηε αγάπε θαη ππνζηήξημε ζην παηδί ζαο. Θπκεζείηε, όηη όια ηα παηδηά αλαπηύζζνληαη κε δηαθνξεηηθνύο ξπζκνύο, έρνπλ δηαθνξεηηθέο αδπλακίεο θαη δπλαηά ζεκεία.
· Τν παηδί ζαο, γεληθά ην παηδί πνπ έρεη εηδηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο, δελ είλαη έλα δύζθνιν παηδί, δελ είλαη αζζελήο, είλαη έλαο λεπξν-δηαθνξεηηθόο κνλαδηθόο άλζξσπνο.
· Παξακείλεηε αηζηόδνμνη. Να ζπκάζηε όηη ν δάζθαινο δελ έρεη πάληα δίθην. Σε αληίζεζε κε άιιεο αλαπεξίεο, νη Δ.Μ.Γ. είλαη έλα θξπθό κεηνλέθηεκα, δελ παξακνξθώλεη ή δελ αθήλεη νξαηά ζεκάδηα πνπ ζα έθαλαλ ηνπο άιινπο λα θαηαλνήζνπλ ηηο δπζθνιίεο πνπ βηώλεη έλα δπζιεθηηθό παηδί.
· Να είζηε ππνκνλεηηθνί, αλζεθηηθνί θαη κε θαηαλόεζε. Δκπηζηεπηείηε ην έλζηηθηό ζαο. Αξθεηνί γνλείο κέζα ζηελ απνγνήηεπζή ηνπο θαη ην άγρνο ηνπο γηα ην κέιινλ ηνπ παηδηνύ ηνπο, μερλάλε λα επαηλνύλ ην παηδί ηνπο γηα ηα θαηνξζώκαηά ηνπ. Μελ μερλάηε ηνλ έπαηλν. Πάληα βνεζάεη ζε κεγάιν βαζκό.
Θα είκαζηε θνληά ζαο, αλ καο ην δεηήζεηε, ζαλ κηα πεγή πιεξνθνξηώλ, κε πξαθηηθέο ιύζεηο, πξνηάζεηο θαη κε αξθεηή θαηαλόεζε.
Καίηε Γεκάθε Msc Counseling