Τετράδια Ριζοσπαστικής Γεωγραφίας

πιο σταθερούς συνεταίρους και κάποιοι λιγότερο, όλοι όμως αισθάνονται την ένταση ανάμεσα στα πλεονεκτήματα της αφοσίωσης στον τόπο τους και στον πειρασμό να φύγουν. Οι γαιοκτήμονες, για παράδειγμα, φαίνεται να είναι η «ραχοκοκαλιά» κάθε τοπικής συμμαχίας, λόγω της φύσης της περιουσίας τους. Αλλά αν η γη ιδωθεί σαν ένας καθαρά χρηματοοικονομικός πόρος, τότε η κερδοσκοπική δραστηριότητα των κτηματομεσιτικών επιχειρήσεων μπορεί να είναι τόσο επιζήμια για μια τοπική συμμαχία όσο και οποιαδήποτε άλλη. Στο άλλο άκρο του φάσματος, βρίσκουμε επιχειρηματίες του χρηματοπιστωτικού τομέα να κατατρύχονται από παρόμοια διλήμματα, κι ας είναι οι πόροι που ελέγχουν πολύ πιο ευκίνητοι εκ φύσεως. Για παράδειγμα, εάν μια ισχυρή τράπεζα διακρατά τα ενυπόθηκα χρέη για τις περισσότερες υλικές υποδομές σε έναν τόπο, τότε, επιλέγοντας να διοχετεύσει το πλεονάζον κεφάλαιό της σε έναν άλλο τόπο όπου θα βρει μεγαλύτερο ποσοστό κέρδους, υπονομεύει την ποιότητα του ίδιου της του χαρτοφυλακίου. Προκειμένου λοιπόν να πραγματοποιήσει την αξία του χρέους που διακρατά, η εν λόγω τράπεζα μπορεί να αναγκαστεί να προβεί σε επιπλέον επενδύσεις στον τόπο που έχει ήδη επενδύσει, έστω και με ποσοστό κέρδους μικρότερο από αυτό που θα απολάμβανε αλλού. Μπροστά σε αντίστοιχες επιλογές έρχονται και οι κεφαλαιοκράτες που εμπλέκονται στην παραγωγή. Έχουν τη δυνατότητα είτε να βελτιώσουν τη συγκριτική τους θέση υποστηρίζοντας τη βελτίωση των τοπικών υποδομών μέσω μιας τοπικής συμμαχίας, είτε να μετακομίσουν σε ένα άλλο μέρος όπου οι συνθήκες είναι καλύτερες. Μπορούν επίσης να απειλήσουν ότι θα φύγουν εκβιάζοντας για να αποσπάσουν προνόμια (π.χ. φορολογικές απαλλαγές) από πιο ευάλωτους συνεταίρους. Ούτε όμως η εργατική τάξη είναι απρόσβλητη από τέτοιες πιέσεις, καθώς είναι πιθανό να αναγκαστεί να συγκρατήσει τις απαιτήσεις της από πιο ριζοσπαστικές κατευθύνσεις, φοβούμενη μήπως πυροδοτήσει φυγή κεφαλαίων η οποία θα υπονόμευε τα ήδη κεκτημένα προνόμιά της. Βλέπουμε λοιπόν πως η συγκρότηση τοπικών συμμαχιών δεν καταργεί τις ταξικές και φατριαστικές συγκρούσεις. Απλώς, αυτές λαμβάνουν μια χωρική διάσταση που λειτουργεί μαζί με άλλες μορφές πάλης. Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που η αναζήτηση σχετικής υπεραξίας εμπλέκει ταυτόχρονα την τεχνολογία και τον τόπο, έτσι και οι ταξικές και φατριαστικές συγκρούσεις αναγκαστικά ξεδιπλώνονται στο χώρο και το χρόνο. Η ιστορική γεωγραφία του καπιταλισμού είναι μια κοινωνική διαδικασία που εξαρτάται από την εξέλιξη των παραγωγικών δυνάμεων και των κοινωνικών σχέσεων οι οποίες απαντούν σε δεδομένους χωρικούς σχηματισμούς. Εκεί αναπτύσσονται αντίρροπες δυνάμεις που θέτουν τη χωρική κινητικότητα του κεφαλαίου και του εργατικού δυναμικού σε μια γεωγραφία 20