Kruip in je pen

DEEL DRIE De Duitse krijgsgevangene: Dit is een speciaal geval, het handelt over een Poolse soldaat die een Duitse soldaat gevangen neemt, die uiteindelijk zijn broer was, maar hiervoor moet ik terugschakelen naar een deeltje geschiedenis over de oppervlakte van Polen. Het verhaal van de gevangenneming had ik opgevangen van een man a oms g van de Nederlandse Koewacht die het in zijn jonge jaren vernomen had van zijn vader die de slag om Axel als buurtbewoner had meegemaakt. Bij Google ging ik mijn licht eens opsteken en daar kwam ik tot de vaststelling dat de grenzen van Polen in het verleden gans anders waren dan vandaag. Als ik nu de kaart van Polen als een vierkant beschouw dan was ongeveer één vierde links van de oppervlakte oorspronkelijk Duits grondgebied en rechts verloor Polen een strook grondgebied aan Rusland. Om daar wat meer klaarheid in te krijgen ging ik te rade bij een gepensioneerd lector (tevens Polenkenner vlot de taal sprekend en schrijvend) van één van de Gentse hogescholen met enkele vragen: A: Hoe zit dat met de wijzigingen van de Poolse grens in de jaren 1700? De omvang van het Poolse grondgebied veranderde meermaals. Ooit was het een groot koninkrijk samen met het hertogdom Litouwen. Het strekte zich uit van de Oder tot vóór Moskou en van de Bal sche Zee tot de Zwarte Zee (Oekraïne). Later in 1772, 1793 en 1795 verdeelden de mach g geworden buren het Duits Keizerrijk-Pruisen, Oostenrijk-Hongarije en het Russisch Keizerrijk de Poolse bondsstaat. EINDE EERSTE WERELDOORLOG WAPENSTILSTAND AAN HET WESTELIJK FRONT Op 11 november 1918 kwam de wapens lstand aan het westelijk front. Duitsland trok zijn troepen in het Westen terug. Op deze terugtocht bliezen de Duitsers in Terdonk de brug over het kanaal Gent-Terneuzen op. De restanten van de oude brug zijn nog zichtbaar in de oevers van het kanaal. In Kalve (Wachtebeke) zag een klein meisje (ons moeder Maria) de doodvermoeide Duitsers voorbij tsjokken. Ze had medelijden en stopte een soldaat een “kuste” brood toe. Oh ja, de Duitse keizer vluch e naar vrij Nederland en s erf daar in ballingschap. AAN HET OOSTELIJK FRONT Hier haalde Duitsland de overwinning. De Bolsjewieken moesten het verdrag van Brest- Litovsk tekenen. Rusland verloor grondgebied aan nieuwe staten o.a. Estland, Letland, Litouwen... Polen. VERDRAG VAN VERSAILLES Duitsland moest in het Westen het verdrag van Versailles tekenen als verliezer van de oorlog. België (met Amerika, Frankrijk en GrootBri annië) beze e een belangrijk economisch deel van Duitsland aan de Ruhr en Rijn, (velen van ons hebben na WO 2 daar hun dienstplicht vervuld). België kreeg bovendien een schadevergoeding, nl. Duits grondgebied: Eupen, Malmedy, Sankt-Vith (de Oostkantons) werd Belgisch. In het Oosten ze e dit verdrag Polen terug op de kaart na meer dan een eeuw. Polen vocht tegen Duitsland voor de westgrens: Silezië (drie opstanden tot 1922 en opstand in Pommeren), en tegen de Russische Bolsjevieken voor de Oostgrens. Het versloeg het Rode leger vernie gend in 1922. Duitsland verloor OpperSilezië en het Pommers gebied (Dantziger corridor) aan het nieuwe Polen. BEGIN TWEEDE WERELDOORLOG. In 1939 vielen Duitsland en Rusland Polen aan. (Rusland sloot zich later bij de geallieerden aan). Zij verdeelden Polen onder mekaar volgens het Molotov-Riebbentropf geheim verdrag. Bovendien hech e Duitsland OpperSilezië en Pommeren (dat linker deel) terug aan, dat deel waarover sprake in het begin van de tekst. De Poolse inwoners van deze twee gebieden werden onderdanen van het Derde Rijk. De Poolse mannen moesten dus in het Duitse leger dienen. In de Oostelijke gebieden deporteerde Stalin massa’s Polen naar Siberië, vermoordde minstens 25.000 Poolse officieren in Ka n en andere kampen en annexeerde Estland, Letland en Litouwen. Toen in 1941 Duitsland Rusland aanviel liet Stalin de resterende Poolse krijgsgevangen soldaten vrij om te vechten in het westelijk geallieerde leger. De andere jongere Polen lijfde hij in bij het Rode leger. Bij de Wehrmacht vocht het linker deel van Polen. Bij het Rode leger (het 1ste en 2de Poolse leger en de luchtmacht) en in het Britse, Franse, Amerikaanse, Canadese en Braziliaanse leger. En in een eigen leger aan Westelijke kant: de eerste Poolse Pantserdivisie, passeerde in september 1944 Wachtebeke-Overslag op weg naar de slag om Axel, (gedurende die passage plaatsten ze volgens ons moeder een kanon op ons hof met de loop rich ng Axel Gdyniabrug) en het tweede Poolse korps (Woes jnoorlog en bevrijding Italië), ona ankelijke Poolse parachu stenbrigade (slag om Arnhem, zie film “een brug te ver”), Poolse Luchtmacht en oorlogsmarine. CONCLUSIE: Dit alles maakt dat Polen mekaar gevangen konden nemen, a ankelijk van wie welk uniform droeg.

HERSCHIKKING VAN DE POOLSE LANDSGRENS. Na de tweede Wereldoorlog schoof Stalin, op basis van de afspraken met de geallieerden in de conferen es van Yalta en Potsdam, Polen ruim 200 kilometer naar het Westen rich ng Duitsland en annexeerde defini ef 200 kilometer oostelijk Pools gebied. Als compensa e kreeg Polen volledig Silesië en een belangrijk deel van Oost-Pruissen. BELGIË OOK EEN STUKJE GROTER Belangrijk is ook dat Duitsland na mei 1940 Malmedy, Eupen, Sankt Vith annexeerde evenals Elzas-Lotharingen. Ook de mannen uit deze gebieden moesten in de Wehrmacht en konden dus als krijgsgevangenen in de handen vallen van Belgische en Franse soldaten in de rangen van de geallieerden. Dus ook daar kon het dat familieleden mekaar krijgsgevangen namen. B: Wat met die krijgsgevangenneming aan de Gdyniabrug? HET LEVEN VAN SOLDAAT “ALOJZY” KORT GESCHETST Om en rond het Pruisische gehucht waar Alojzy en Frania de dubbelwieg deelden in een paardenstoeterij, woedde de derde Silezische opstand. Het gezin vluch e naar gebied in handen van de Volkenbond. Vredesmacht. Alojzy groeide op in Katowice als speelse, goedlachse, gelovige jonge man vol inzet voor jan en alleman. Het Derde Rijk sloeg toe. Katowice werd terug Ka owitz. Gedwongen werd hij ingelijfd als “Beutesoldat” bij het Duits leger, begon zijn odyssee van het ijskoude Pskov naar de hi e van NoordAfrica. Krijgsgevangenschap bracht hem in Schotland bij de Eerste Poolse Pantserdivisie. Als “Antoni (Antek) Raczek” overleefde hij de veldtocht van Normandië over België en Nederland naar Wilhelmshaven. Katowice werd Stalinograd. Zijn diep verlangen om eindelijk terug naar huis te kunnen, botste op de angst voor het stalinis sche regime. Hij vond liefde en geluk in Gent maar … verlangde steeds intens naar het weerzien met zijn familie. “Wigilia karpem” (Kerstavond met karper) en “Wielkanoc” (Pasen) met “Dyngus” (tweede Paasdag, tradi e waarbij men op Paasmaandag elkaar nat gooit met water of parfum) waren zijn momenten vol “gleboka tesknota” (diep verlangen). Dat weerzien bloeide eindelijk in 1965 en is… blijven doorbloeien. Doorheen en ondanks alles bleef vader “ToniToontje, pépé Toon”, een levenslus ge, op mis sche man met een schalkse, aanstekelijke humor en een eenvoudig eigenzinnig credo: “Er is God van wie alles a angt maar wij moeten er zijn voor mekaar om er het beste van te maken”. Ook toen zijn lee ijd meer en meer tol eiste van zijn gezondheid, kreeg somberheid geen vat op hem. Hij hield haar af met een kwinkslag: Kan ja wal nie oltaid sontag sain”. De soldaat Alojzy was gedurende de oorlog in volgende landen: Polen, Duitsland, Estland, Letland, Rusland, Italië, Libië; Tunesië, Schotland, Frankrijk, België, Nederland, Duitsland en ten slo e Engeland, en van hier uit demobilisa e naar België. Tot zover de bijdrage van de “Polenkenner”.

SLOT Om te sluiten mijn dank aan: • Ons overleden vader voor het ons extra goed toedekken van onze oren om de kanonscheuten minder te horen • De Duitse studente wiens brief met

Corona boven water kwam • De man Ruud uit Koewacht die mij de weg toonde en wat uitleg verscha e over de Gdyniabrug • De vader van de lector die meegeholpen hee om ons te bevrijden • De lector (mijn schoonbroer), voor zijn bijdrage over de geschiedenis van Polen • Mijn zus voor het speuren naar teks outen in mijn verhaal • En de redac e van het Meyklokje voor het steeds verzorgde boekje. Einde verhaal H. Van Acker