Wat als je naaste overlijdt?

Wat als je naaste overlijdt?

Afscheid nemen van iemand die je lief hebt, is zwaar om te verwerken. Toch zijn er meteen een aantal concrete zaken die moeten geregeld worden.

Wij hopen je met deze brochure wegwijs te maken in de vele administratieve verplichtingen die er op je af komen. De maatschappelijk werkers van het OCMW kunnen je hierin steeds bijstaan.

Ons oprecht medeleven.

Namens de medewerkers van het OCMW van Ham.

Wat vind je in deze brochure?

Eerste schikkingen • 3 Aangifte van het overlijden – regeling begraving of crematie – de begraafplaats – wie moet je op korte termijn verwittigen van het overlijden?

Wat moet je financieel in orde brengen? • 6 Verwittig je financiële instelling – vrijmaken van de geblokkeerde rekeningen – begrafenisvergoeding – ziekenfonds

Pensioenen en tegemoetkomingen • 9 Uitbetaling laatste pensioen – recht op een overlevingspensioen of overgangsuitkering – aanvraag overlevingspensioen – voorschot op het pensioen – renten en tegemoetkomingen

De nalatenschap • 12

Bestaat er een testament – aanvaarding/verwerping nalantenschap – aangifte nalatenschap – erfrechtbelasting – verdeling nalatenschap

Specifieke situaties • 16 Minderjarige kinderen – overlijden van een kind – overlijden na een arbeidsongeval of beroepsziekte – overlijden door verkeersongeval, verdacht of niet natuurlijk overlijden – overlijden in het buitenland

Praktische informatie • 20 Afstaan van organen – personenbelasting – auto en andere motorvoertuigen – uitvaartverzekering

Hulp van het OCMW • 22 Info voor nabestaanden • 23

2

1 1. Eerste schikkingen Bij een overlijden moet er veel geregeld worden: het overlijden aangeven, de begrafenisplechtigheid, het drukken van doodsbrieven….

De begrafenisondernemer neemt deze taken meestal op zich.

Afscheid nemen is een ingrijpend gebeuren. Bespreek daarom duidelijk jouw wensen en verwachtingen met de begrafenisondernemer over het verloop van de plechtigheid, de plaats waar de overledene wordt opgebaard, … .

1.1. Aangeven van het overlijden Het overlijden moet aangegeven worden op de dienst burgerlijke stand van de gemeente waar de persoon is overleden.

1.1.1. Door wie?

De begrafenisondernemer zorgt voor de aangifte van het overlijden. De documenten die hij daarvoor nodig heeft, zijn; • Attest van de geneesheer die het overlijden vaststelde; • Identiteitskaart en (eventueel) trouwboekje van de overledene.

Verder regelt de begrafenisondernemer de formaliteiten van vervoer, begraving, toelating tot begraving, crematie, … .

Om een zicht te krijgen op de kosten kun je een prijsofferte vragen aan de begrafenisondernemer want de prijzen kunnen sterk verschillen.

3

1.1.2. Uittreksels uit de overlijdensakte Na de aangifte bezorgt de begrafenisondernemer je de uittreksels uit de overlijdensakte. Deze uittreksels heb je nodig voor o.a. de werkgever of pensioenkas, de verzekeringsmaatschappijen, enz.

Bijkomende uittreksels kan je opvragen bij de dienst burgerlijke stand.

1.1.3. Laatste wilsbeschikking Iedereen kan bij de dienst burgerlijke stand van zijn gemeente, zijn laatste wilsbeschikking over begraving of crematie en het ritueel van de uitvaartplechtigheid laten inschrijven in het bevolkingsregister. Om je te laten registeren moet je een afspraak maken bij de dienst bevolking en burgerlijke stand. Dit kan via www.ham.be/maakeenafspraak of via 013 61 10 00.

 INFO

• Bij de begrafenisondernemer • www.crematie.be: nuttige info over crematie en de lijst van crematoria

1.3. De begraafplaats 1.3.1. Gemeentelijke begraafplaats Op de gemeentelijke begraafplaatsen zijn volgende vormen van begraving mogelijk: • Begraving in volle grond (zonder concessie) of in grafkelder (met concessie) • Bijzetting in het columbarium (met concessie) • Begraving van de urne (zowel met concessie als zonder concessie) Je kunt ook kiezen voor asverstrooiing of bewaring van de urne thuis.

Bij de aangifte van het overlijden controleert de gemeente of de overledene dergelijke wilsbeschikking liet registreren.

1.3.2. Met of zonder grafconcessie

 INFO

Een concessie geeft de concessiehouder het recht om een stuk grond te gebruiken voor een bepaalde duur.

Dienst bevolking en burgerlijke stand Dorpsstraat 19 - 3945 Ham 013 61 10 20 burgerzaken@ham.be www.ham.be

Je kan kiezen voor begraving met of zonder grafconcessie.

In een concessie met grafkelder kunnen tot 2 personen begraven worden. Een concessie in het urnenveld of columbarium geldt ook voor 2 asurnen.

1.2. Regeling begraving of crematie

1.3.3. Termijn

De begrafenisondernemer regelt de begraving of crematie.

De termijn voor begraving zonder concessie is wettelijk bepaald op 10 jaar grafrust en de termijn voor een begraving met een concessie met grafkelder werd gemeentelijk bepaald op 50 jaar.

De begraving of crematie mag slechts plaatsvinden na schriftelijke toelating en ten vroegste 24 uur na het overlijden. Bij de aangifte van het overlijden deel je de begrafenisondernemer de aanvraag tot cremeren mee.

Bij overlijden door een ongeval of bij een verdacht of niet natuurlijk overlijden, dient de Procureur des Konings een attest af te leveren, waarbij hij verklaart dat hij toestemming tot begraving geeft en de toelating voor crematie.

Euthanasie die aan de wettelijke voorwaarden voldoet, wordt gelijkgesteld met een natuurlijke dood.

4

De begrafenisondernemer kan je helpen bij het maken van een keuze.

 INFO

Dienst burgerlijke stand Dorpsstraat 19 - 3945 Ham 013 61 10 20 burgerzaken@ham.be www.ham.be

1.4 Wie moet je op korte termijn verwittigen van het overlijden?

1.4.1. De bank De bank moet je zelf verwittigen. In principe volstaat een gewone verklaring. Een uittreksel van de overlijdensakte mag, maar is niet noodzakelijk.

1.4.2. Instanties van wie de overledene een inkomen kreeg zoals: • Pensioenkas of werkgever • Tegemoetkoming aan personen met een handicap: De FOD Sociale Zekerheid wordt automatisch van het overlijden op de hoogte gebracht door de Kruispuntbank.

 FOD Sociale Zekerheid, Kruidtuinlaan 50 bus 150, 1000 Brussel gratis nummer: 0800 987 99 (8.30 – 12.00 uur) www.handicap.fgov.be of handicap.belgium.be

• Oefende de overledene een zelfstandige activiteit uit, dan kan de boekhouder de praktische regelingen treffen zoals schrapping uit handelsregister,… .

1.4.3. Het ziekenfonds Als je via het lidmaatschap van je partner verzekerd was, vraag je zo snel mogelijk een eigen lidmaatschap aan.

1.4.4. Auto Voor een auto of ander motorvoertuig verwittig je FOD Mobiliteit en Vervoer, of je verzekeringsmakelaar.

 FOD Mobiliteit en Vervoer Vooruitgangstraat 56 - 1210 Brussel info@mobilit.fgov.be 02 277 31 11

1.4.5. De verzekeringsmaatschappij Verwittig onmiddellijk de maatschappijen van de levensverzekering, overlijdensverzekering, schuldsaldoverzekering, pensioensparen, groepsverzekering en breng ook de brandverzekering, familiale polis en autoverzekering op de hoogte.

1.4.6. De huiseigenaar • De huurovereenkomst loopt gewoon door wanneer de huurder of verhuurder overlijdt. De erfgenamen nemen alle rechten en verplichtingen over.

Wil je de overeenkomst niet verder zetten, dan kun je de huurovereenkomst slechts beëindigen door de gewone opzeggingsregeling, tenzij een speciale opzegtermijn is voorzien.

• Bij de huur van een sociale woning, verwittig je de sociale huisvestingsmaatschappij van je gewijzigde gezinssituatie. Als bij de huurprijsberekening rekening gehouden werd met het inkomen van de overledene en door het overlijden het gezinsinkomen daalt, kun je een herziening van de lopende huurprijs vragen.

1.4.7. De nutsvoorzieningen en instanties waarbij de overledene abonnee of lid was • Gas- en elektriciteitsmaatschappij; • Watermaatschappij; • TV aanbieders; • Telefoon, GSM, internetaansluitingen; • Dag- en weekbladen; Als je de contracten van de overledene wil verder zetten, deel je dit mee aan de maatschappij. Vermeld steeds je klantennummer.

1.4.8. Denk ook aan • Inleveren van het rijbewijs en de identiteitskaart van de overledene (dit laatste gebeurt meestal bij de aangifte van het overlijden).

• Bezorg ook alle voordeelbewijzen op naam van de overledene terug aan de betrokken instanties (vb. parkeerkaart) 5

2 2. Wat moet je financieel in orde brengen?

2.1. Verwittig je financiële instelling De financiële instellingen waar de overledene klant was, moet je onmiddellijk op de hoogte brengen van het overlijden.

Vraag je financiële instelling hoe je opnieuw over het geld kunt beschikken.

2.1.1. Verwittig de bank De financiële instellingen zijn verplicht om bij een overlijden alle rekeningen, spaarboekjes, … op naam van de overledene alsook van de huwelijkspartner tijdelijk te blokkeren tot er meer duidelijkheid is over wie de erfenis toekomt. Ook volmachten vervallen en bankkluizen worden verzegeld.

6

Enkel de rekening op naam van beide partners wordt geblokkeerd. De rekening op naam van de overlevende partner blijft vrij.

Vermeld best de oorzaak van het overlijden. De meeste financiële instellingen hebben polissen afgesloten voor hun klanten, vb. een vergoeding bij overlijden door ongeval.

Meebrengen: uittreksel uit de overlijdensakte of een kopie van de rouwbrief.

2.1.2. Betaling van noodzakelijke facturen

Het registratiekantoor kan het attest van erfopvolging enkel afleveren als er:

Als huwelijkspartner of wettelijk samenwonende kun je na het overlijden van je partner tot de helft van het bedrag dat op alle rekeningen staat op een vrije rekening laten (over)boeken voor de dagdagelijkse uitgaven. Het bedrag wordt als voorschot beschouwd op de verdeling van de nalatenschap. Let wel: het maximumbedrag van 5 000 euro mag je niet overschrijden.

• Geen testament is; • Geen huwelijkscontract of giften tussen echtgenoten zijn; • Geen handelingsonbekwame erfgenaam is (vb. een minderjarige, persoon onder voorlopige bewindvoerder).

Sancties bij overschrijden van het maximumbedrag

Neem best vooraf contact op met het registratiekantoor. Het aanvraagformulier vind je ook op www.belgium.be/nl/particulieren/gezin/overlijden/deblokkeren_ van_bankrekeningen

• Op de som die je boven het maximumbedrag van 5 000 euro afhaalde, verlies je als langstlevende je rechten. Je zal dit moeten terugbetalen aan de andere erfgenamen.

• Overschrijd je het maximumbedrag, dan kun je de nalatenschap niet meer verwerpen of aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving. Je aanvaardt dan automatisch de nalatenschap met de eventuele schulden van de overledene.

• Betalingen die betrekking hebben op het overlijden van de partner (begrafenisfactuur, medische kosten, rusthuis, …) kunnen wel van een geblokkeerde rekening betaald worden en vallen niet onder het maximumbedrag.

2.2. Vrijmaken van de geblokkeerde rekeningen Om geld vrij te maken heb je een attest of een akte van erfopvolging nodig. Dit attest of deze akte vermeldt wie de erfgenamen zijn.

De ontvanger van het registratiekantoor of de notaris gaan ook na of er fiscale of sociale schulden zijn. Zolang er fiscale of sociale schulden zijn op naam van de erflater of erfgenaam, kunnen de geblokkeerde tegoeden niet worden vrijgemaakt.

2.2.1. Het ‘attest’ voor erfopvolging Het registratiekantoor levert dit attest snel en kosteloos af.

Meebrengen: het origineel uittreksel uit de overlijdensakte en het trouwboekje van de overledene.

 INFO Registratiekantoor Hasselt Voorstraat 43 bus 34 3500 Hasselt 0257 257 57 (9.00 – 12.00 uur) E-mail: rzsj.registratie.hasselt2@minfin.fed.be

2.2.2. Notariële ‘akte’ of attest van erfopvolging Bij een testament, een huwelijkscontract (giften tussen echtgenoten) of een handelingsonbekwame erfgenaam, moet je de notaris een akte of attest van erfopvolging laten opmaken.

2.2.3. Onderzoek naar fiscale en sociale schulden van de overledene en erfgenamen De notaris of de ontvanger van het registratiekantoor die de akte of het attest van erfopvolging opstelt, moet nagaan of de overledene of erfgenamen geen sociale of belastingschulden hebben en vermeldt dit op de akte of het attest.

De bankrekeningen worden pas vrijgemaakt als, in de akte of het attest van erfopvolging staat dat er geen schulden zijn of dat de schulden betaald zijn.

Tip: Als je belastingschulden hebt, betaal je deze best eerst voordat je de opzoekingen laat doen. Doe je de betaling na7

dien, dan vergt dit extra tijd en duurt het langer voordat de gelden kunnen worden vrijgemaakt.

2.2.4. Goed om weten • Termijn: de aflevering van het attest of de akte van erfopvolging duurt zeker 4 weken.

• De aanvrager krijgt het attest (de attesten) toegestuurd.

• Bij elke financiële instelling waar de overledene een rekening of spaarboekje had, moet je een attest of akte van erfopvolging voorleggen.

Voorzie per instelling een kopie van het uittreksel.

• Was je wettelijk samenwonend? In de praktijk verschillen de te treffen maatregelen volgens je situatie als koppel en bekijk je dit best met een notaris.

2.3. De begrafenisvergoeding De nabestaanden kunnen, bij het overlijden van een pensioengerechtigde ten laste van de Staatskas (= ambtenaren), een vergoeding krijgen ter compensatie van de gedane begrafeniskosten.

2.3.1. Aanvragen • De langstlevende echtgenoot ontvangt de begrafenisvergoeding automatisch als het overlevingspensioen ambtshalve werd toegekend.

• In de andere situaties moet je de begrafenisvergoeding zelf aanvragen.

2.3.2. Voor wie De begrafenisvergoeding wordt betaald aan: • De echtgenoot, of bij afwezigheid hiervan; • Aan de erfgenamen in rechte lijn of bij afwezigheid hiervan; • Elke derde persoon die bewijst dat hij de begrafeniskosten heeft gedragen.

Vb.: als een wettelijk samenwonende persoon kan bewijzen dat hij/zij de begrafeniskosten heeft betaald, kan deze aanspraak maken op de vergoeding.

8

2.3.3. Aanvraagformulier De aanvraag doe je met het formulier “begrafenisvergoeding”. Het aanvraagformulier kun je verkrijgen: • In de pensioenpunten • Via de gratis pensioenlijn 1765 • Via de website: http://pdos-sdpsp.fgov. be/pdos/faq/faq_921.htm Tip: hou je rijksregisternummer of je rust- of overlevingspensioennummer bij de hand

2.4. Het ziekenfonds 2.4.1. Inschrijving in het ziekenfonds Was je als weduwe of weduwnaar niet zelf verzekerd, maar via het lidmaatschap van je partner? Vraag dan een eigen lidmaatschap aan voor de terugbetaling van gezondheidszorgen.

Meebrengen: het lidmaatschap van de overledene en een uittreksel uit de overlijdensakte.

Zodra het overlevingspensioen geregeld is, ontvang je van de Federale pensioendienst een notificatie waarin vermeld staat dat het pensioenattest elektronisch aan je ziekenfonds wordt overgemaakt (regeling voor privésector).

2.4.2. Verhoogde tegemoetkoming voor gezondheidsredenen Met deze regeling betaal je minder remgeld voor geneeskundige verzorging.

Je komt hiervoor in aanmerking als: • Je een pensioen als werknemer ontvangt (privé-, overheidsdienst of zelfstandige werknemer); • Je bruto inkomen een bepaald bedrag niet overschrijdt.

Hiervoor vul je bij je ziekenfonds een “verklaring op eer” in.

Meebrengen: Je laatste pensioenstrookje en aanslagbiljet van de belastingen.

 INFO

Meer inlichtingen bij je ziekenfonds.

3 3. Pensioenen en tegemoetkomingen Er bestaan meerdere pensioenstelsels met verschillende regels.

• Voor de overledene die als werknemer een pensioen ontving van de Federale pensioendienst, wordt de dienst verwittigd door de Kruispuntbank.

• Bij een ambtenarenpensioen waarvan de gepensioneerde gedomicilieerd was in België ontvangt de Federale Pensioendienst automatisch een melding via de Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid.

• Voor een gepensioneerde ambtenaar die gedomicilieerd was in het buitenland moet het overlijden zonder uitstel aangegeven worden bij de bevoegde lokale overheid die een overlijdensakte moet opmaken.

Bezorg een kopie van de overlijdensakte aan de pensioendienst zodat zij de pensioenbetalingen kunnen stopzetten.

9

• Ontving de overledene nog geen rustpensioen?

• De overlevende partner moet dan een overlevingspensioen aanvragen binnen de 12 maanden na het overlijden (om het overlevingspensioen met terugwerkende kracht naar de datum van overlijden te onderzoeken).

 INFO

Federale Pensioendienst Zuidertoren 1060 Brussel Gratis nummer 1765 www.sfpd.fgov.be/nl

3.1. Uitbetaling van het laatste pensioen 3.1.1. Aan de echtgenoot/echtgenote 3.1.1.1. Bij een pensioen van de Federale pensioendienst loontrekkende privésector of zelfstandige Valt de datum van het overlijden na de stortingsdatum van het pensioen, dan mag de langstlevende echtgenoot het pensioenbedrag behouden.

De pensioenkas regelt automatisch de betaling van het laatste pensioen aan de overlevende partner (op voorwaarde dat je op hetzelfde adres woont).

Opgelet: als beide echtgenoten een apart pensioen van een verschillende pensioenkas kregen, moet je dit zelf aanvragen.

3.1.1.2. Bij een overheidspensioen De langstlevende echtgenoot heeft steeds recht op het pensioen van de maand van overlijden. De wezen kunnen hierop aanspraak maken als zij door dit overlijden recht hebben op een overlevingspensioen.

3.1.1.3. Voor de andere erfgenamen Valt de datum van het overlijden voor de betaaldatum van het pensioen, dan hebben de andere erfgenamen (andere dan

10

de langstlevende echtgenoot en de wezen) geen recht op het pensioen van de maand van het overlijden.

Voor de achterstallige pensioenbedragen, moet je binnen het jaar een schriftelijke aanvraag doen.

3.2. Recht op een overlevingspensioen of een overgangsuitkering?

Het overlevingspensioen is een pensioen dat de langstlevende partner kan krijgen op basis van de beroepsactiviteit van de overleden huwelijkspartner.

Wettelijke of feitelijke samenwoonst opent geen recht op een overlevingspensioen.

In de pensioenregeling worden zij aanschouwd als alleenstaanden.

3.2.1. Overlevingspensioen De langstlevende partner moet voldoen aan: • Een minimumleeftijdsvoorwaarde Tot 2014 was de minimumleeftijd 45 jaar. Deze leeftijd wordt jaarlijks verhoogd tot 55 jaar in 2030.

• Minstens één jaar gehuwd zijn met de werknemer op het ogenblik van het overlijden of onmiddellijk voorafgaande onafgebroken periode van wettelijke samenwoning; vb.: slechts 6 maanden huwelijk, maar onmiddellijk daaraan voorafgaand was er een periode van minstens 6 maanden wettelijke samenwoonst, dan is er voldaan aan de verseiste van 1 jaar huwelijk.

1 jaar huwelijk is niet noodzakelijk als er op het moment van overlijden een kind ten laste is waarvoor één van beide echtgenoten kinderbijslag ontvangt OF er een kind uit het huwelijk (of wettelijke samenwoning) is geboren OF het overlijden het gevolg is van een ongeval of beroepsziekte die zich voordeed na de huwelijksdatum.

3.2.2. Overgangsuitkering (tijdelijke uitkering) Weduwen/weduwnaars die op het ogenblik van het overlijden van de huwelijkspartner jonger zijn dan 45 jaar kunnen aanspraak maken op een overgangsuitkering. De leeftijd van 45 jaar wordt tegen 2025 gradueel opgetrokken tot 50 jaar.

De overgangsuitkering wordt gedurende 12 maanden (zonder kinderlast) of 24 maanden (met kinderlast) uitbetaald en mag je cumuleren met inkomen uit arbeid en sociale vergoedingen.

• Ambtenaren: • Bij de Federale pensioendienst • Online via de website www.pensioenaanvraag.be

3.4. Voorschot op het pensioen Als je lang op de uitbetaling van je pensioen moet wachten en je daardoor in financiële moeilijkheden geraakt, kun je aan het OCMW van Ham voorschotten vragen.

Het recht op overlevingspensioen of overgangsuitkering stopt wanneer je hertrouwt.

Neem contact op met de sociale dienst van het OCMW. Zodra je van de pensioenkas de pensioenachterstallen ontvangt, betaal je de voorschotten terug aan het OCMW.

3.2.3. Aanvraag

3.5. Renten en tegemoetkomingen

Het overlevingspensioen wordt automatisch toegekend als de overleden echtgeno(o)t(e) al een rustpensioen genoot en dit vanaf de maand die volgt op de maand van het overlijden.

Ontving de overledene één of andere tegemoetkoming, rente of toelage (vb. tegemoetkoming hulp aan bejaarden, mindervalide, vergoeding wegens arbeidsongeval, …)? Verwittig deze diensten met een uittreksel uit de overlijdensakte.

Ontving de overleden echtgeno(o)t(e) nog geen rustpensioen? Dan moet je een aanvraag doen binnen de 12 maanden na het overlijden.

Opgelet: in de regeling voor het ambtenarenpensioen bestaat er ook een recht op een overlevingspensioen voor de wettelijk gescheiden echtgeno(o)t(e). Dit in tegenstelling tot de regeling voor werknemers, waar enkel de weduwe of weduwnaar recht heeft.

3.3. Aanvraag overlevingspensioen Voor alle inlichtingen is er het gratis nummer: 1765. De Federale pensioendienst (FPD) schakelt je door naar de juiste dienst voor werknemers, zelfstandigen en ambtenaren.

 INFO

OCMW Ham Dorpsstraat 19 - 3945 Ham 013 61 10 00 socialedienst@ham.be Federale Pensioendienst Gratis telefoonnummer 1765 Zij schakelen je door naar de juiste dienst voor werknemers, zelfstandigen of ambtenaren. www.sfpd.fgov.be/nl

3.3.1. Aanvragen • Loontrekkende en zelfstandigen: • Bij de pensioendienst van je gemeentebestuur • Bij de Federale pensioendienst in een gewestelijk kantoor of tijdens een zitdag • Online via de website www.pensioenaanvraag.be 11

4 4. De nalatenschap

4.1. Bestaat er een testament?

4.1.2. Navraag over bestaan testament

Een testament dat bij een notaris is opgemaakt, wordt geregistreerd in een centraal register. Het testament zelf, bewaart je notaris.

Weet je niet of jouw overleden familielid een testament heeft laten opmaken of welke notaris het bewaart?

Er kan ook een eigenhandig testament worden opgemaakt. Dit is het goedkoopst maar kan verloren geraken. Ook de bewijskracht van een eigenhandig testament is gering.

4.1.1. Testament bij notariĂŤle akte De overledene liet een testament bij notariĂŤle akte opmaken. Neem dan contact op met een notaris.

12

Dat kun je navragen bij: Het centraal register voor testamenten Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat, CRT Bergstraat 30 – 34, 1000 Brussel 02 505 08 56 crt@fednotr.be www.notaris.be

Stuur je de aanvraag met een uittreksel uit de overlijdensakte naar het centraal register. Deze opzoeking is gratis. Het Centraal register voor testamenten kan je zeggen of er een testament bestaat en welke notaris het bewaart. Om de inhoud van het testament te kennen, richt je je tot een notaris.

je waar je aan toe bent. Bij een aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving kan je nooit tot meer gehouden worden dan de waarde van de activa. In het slechtste geval erf je dus gewoon niets.

4.1.3. Eigenhandig geschreven testament

Kan je met zekerheid zeggen dat er in de nalatenschap méér schulden dan inkomsten aanwezig zijn? Dan verwerp je best de nalatenschap. Dan erf je niets, maar dan ben je ook niet verplicht om de schulden te betalen.

Jouw overleden familielid kan ook een eigenhandig geschreven testament hebben gemaakt, dat niet gekend is bij een notaris of bij een registratiekantoor. De persoon die een eigenhandig geschreven testament bezit, laat dit best registeren bij de notaris. De notaris stelt hiervan een proces-verbaal op en legt een eensluidend afschrift neer bij de Rechtbank van Eerste aanleg van de laatste woonplaats van de overledene.

4.2. Aanvaarding of verwerping van de nalatenschap Als de overledene meer schulden dan bezittingen nalaat, kun je de nalatenschap: • • •

Aanvaarden Verwerpen Bij twijfel de nalatenschap aanvaarden ‘onder voorrecht van boedelbeschrijving’

4.2.1. Je aanvaardt de erfenis De nalatenschap omvat de bezittingen, maar ook de schulden die de overledene nalaat. Als je de erfenis aanvaardt, moet je ook al de schulden van de overledene betalen. Op de erfenis moet je erfbelasting betalen.

4.2.2. Je aanvaardt onder voorrecht van boedelbeschrijving Bij twijfel of de erfenis niet meer schulden dan bezittingen omvat, kun je de erfenis ‘aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving’.

De notaris zal een inventaris opmaken van al het actief (inkomsten) en passief (schulden) van de nalatenschap. Zo weet

4.2.2. Je kunt de nalatenschap ook verwerpen

Door de nalatenschap te verwerpen word je niet meer aanzien als erfgenaam.

Je hoeft de schulden niet te betalen, maar je hebt dus ook geen recht op de bezittingen.

Opgelet: Je mag de nalatenschap niet eerst aanvaard hebben of handelingen van aanvaarding gesteld hebben (vb. het huis van de overledene leeg maken).

 INFO

Info over aanvaarding en verwerping van de nalatenschap krijg je bij de notaris.

4.3. De aangifte van de nalatenschap Als je erft, ben je verplicht dit aan te geven.

Had de overledene zijn fiscale woonplaats in Ham, dan stuur je het aangifteformulier van nalatenschap naar de Vlaamse belastingdienst, dienst erfbelasting (adres zie verder).

4.3.1. Waaruit bestaat de aangifte van nalatenschap?

De aangifte van de nalatenschap is een overzicht over de activa en passiva van de overledene op de datum van het overlijden. De aangifte dient onder meer om de fiscus toe te laten de onroerende goederen juist te noteren en de erfbelasting te berekenen. (In Vlaanderen werd de naam successierechten vervangen door erfbelasting).

13

4.3.2. Termijn

4.3.5. Waar?

Het aangifteformulier moet je binnen de 4 maanden na het overlijden indienen. De termijn wordt verlengd tot 5 maanden bij overlijden in een ander land van de Europees Economische ruimte en tot 6 maanden bij overlijden buiten de Europees Economische ruimte. Elke erfgenaam kan dit afzonderlijk doen, maar meestal wordt één gezamenlijke aangifte opgesteld.

Het aangifteformulier moet ondertekend worden door de indieners of hun gemandateerde(n) en moet verstuurd worden naar: Vlaamse belastingdienst – Erfbelasting

4.3.3. Opstelling van de aangifte van nalatenschap De erfgenamen mogen zelf de aangifte opstellen of kunnen hiervoor naar een notaris gaan.

De aangifte moet ondermeer volgende elementen bevatten: • De volledige identiteit en het rijksregisternummer van de erfgenamen en van de aangetrouwde erfgenamen als ze gehuwd zijn volgens het stelsel van de algemene gemeenschap van goederen; • De erfopvolging (dit is de wijze waarop de nalatenschap toekomt aan de verschillende erfgenamen en staat in het attest of de akte erfopvolging); • De erfgenamen vermelden ook of zij gehuwd waren met een huwelijkscontract. Zo ja: datum contract, naam van de notaris en stelsel vermelden.

• De opsomming van de goederen én schulden (o.a. begrafeniskosten), die van de nalatenschap en huwelijksgemeenschap deel uitmaken. De goederen moeten geschat worden op hun verkoopwaarde op de dag van het overlijden; • Een aantal fiscale verklaringen.

4.3.4. Vrijstelling Als de nalatenschap slechts roerende goederen van geringe waarde omvat, en als het om een erfenis in rechte lijn gaat, dan kun je vrijstelling van aangifte vragen.

14

 INFO

Gratis nummer 1700 Model-aangifteformulier: https://belastingen.vlaanderen.be/ de-aangifte-van-nalatenschap Aangifteformulier ondertekend verzenden naar Vlaamse belastingdienst – Erfbelasting Vaartstraat 16 9300 Aalst

4.4. Erfbelasting Vlaanderen heeft het begrip successierechten vervangen door de nieuwe benaming ‘erfbelasting’. Erfbelasting is een vorm van belasting op de goederen die je erft.

4.4.1. Berekening De erfbelasting wordt berekend op de nettowaarde van je erfdeel. De te betalen erfbelasting verschilt volgens: • De grootte van het geërfde deel; • Je verwantschap met de overledene.

4.4.2. Erfbelasting: schijven, vrijstelling en vermindering In Vlaanderen bestaan voor erfgenamen in rechte lijn (grootouders > ouders > kinderen), tussen echtgenoten en tussen wettelijk samenwonenden, alsook sommige situaties van feitelijk samenwonenden, drie schijven van erfbelasting.

Belastingschijf

Tarief

Van 0,01 tot 50 000 euro

3%

Van 50 000,01 tot 250 000 euro

9%

Vanaf 250 000,01 euro

27%

• Het erfbelastingstarief wordt afzonderlijk toegepast op de nettowaarden van de roerende en van de onroerende goederen. Door de opsplitsing kun je twee maal van het laagste tarief genieten.

• Er bestaat een gunsttarief voor de kleinere nalatenschappen.

• Voor kinderen jonger dan 21 jaar wordt een vermindering toegepast.

• De gezinswoning is vrijgesteld voor erfbelasting voor de langstlevende partner (zowel voor gehuwden als voor wettelijk en feitelijk samenwonenden).

4.4.3. Betaling binnen 2 maanden De erfbelasting betaal je binnen de 2 maanden na het krijgen van het aanslagbiljet. Hou de betaaltermijn goed in de gaten. Betaal je te laat, dan moet je immers een belastingverhoging betalen en die kan aanzienlijk hoger uitvallen dan de vroegere interesten. De nalatigheidsinteresten bestaan nog steeds en beginnen te lopen vanaf 2 maanden na de verzendingsdatum van het aanslagbiljet.

4.5.2. Minderjarigen Als er minderjarigen zijn, gebeurt de minnelijke verdeling onder het voorzitterschap van de Vrederechter. Je kunt ook wachten tot alle erfgenamen meerderjarig zijn, zodat de verdeling zonder deze formaliteiten mogelijk is.

 INFO

Inlichtingen over nalatenschap en erfenisregeling • Voor je specifieke situatie wend je je best tot een notaris.

• De koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat beschikt over praktische informatiebrochures.

• Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat Bergstraat 30 – 34, 1000 Brussel 02 505 08 11 www.notaris.be https://vlaanderen.be/erfbelasting

4.5. De verdeling van de nalatenschap 4.5.1. Wettelijke volgorde De verdeling gebeurt volgens de wettelijke erfopvolging. De huwelijkspartner, de kinderen en de ouders (als er geen kinderen zijn) genieten een wettelijke bescherming. Het geërfde deel hangt af van het aantal kinderen. Heeft de erflater een testament opgesteld, dan kan er worden afgeweken van de wettelijke volgorde.

Hiervoor ga je best langs bij de notaris, want ook bij het opstellen van een testament moeten regels gevolgd worden.

Voor onroerende goederen moet er een authentieke akte opgesteld worden door de notaris.

15

5 5. Specifieke situaties

5.1. Gevolgen voor de minderjarige kinderen 5.1.1. Verhoogde wezenbijslag Een kind van wie één of beide ouders overlijdt, heeft recht op de wezenbijslag.

De wezenbijslag is een verhoogd bedrag zolang de overblijvende ouder geen nieuw gezin vormt. Je ontvangt de wezenbijslag vanaf de maand die volgt op de datum van overlijden.

Als de overleden of overlevende ouder in het jaar voor het overlijden niet heeft gewerkt en geen uitkering kreeg, dan kan iemand anders in het gezin in hun plaats het recht op wezenbijslag openen.

Het recht op de verhoogde wezenbijslag stopt als de overlevende ouder hertrouwt of gaat samenwonen*. Als de ouder terug alleen gaat wonen of scheidt, dan is er opnieuw recht op de verhoogde wezenbijslag.

5.1.1.1. Voorwaarden

*Twee personen vormen een feitelijk gezin, als:

Het moet een wettelijk erkend of geadopteerd kind van de overleden ouder zijn.

• ze samenwonen en op hetzelfde adres zijn gedomicilieerd;

16

• ze geen familie of aangetrouwde familie zijn, tot de derde graag inbegrepen

een grote steun om er geleidelijk aan mee te leren leven.

• ze samen bijdragen tot de financiële of andere lasten van het gezin;

De zelfhulpgroep “Ouders van een overleden kind” staat open voor ouders die een kind verloren hebben. Je kunt er contacten leggen en ervaringen uitwisselen met andere ouders die in gelijkaardige situaties vertoeven. Jaarlijks is er een landelijke ontmoetingsdag waarbij er ook een kinderprogramma is voor broers en zussen. Ze voorzien ook het tijdschrift ’t Vergeet-mij-nietje.

5.1.1.2. Aanvraag Het kinderbijslagfonds dat de kinderbijslag al uitbetaalt op grond van de prestaties van een ouder, verneemt het overlijden automatisch en onderzoekt meteen het recht op wezenbijslag.

Als je geen bericht ontvangt van het kinderbijslagfonds, neem dan best zelf contact op met je kinderbijslagfonds. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als de ouder overleden is in het buitenland.

5.1.1.3. De voogdij over minderjarige kinderen De overlevende ouder blijft automatisch het ouderlijk gezag uitoefenen, zoals vóór het overlijden van zijn/haar partner. Enkel bij het overlijden van de langstlevende ouder of de enige ouder richt de vrederechter de voogdij in. De gemeente verwittigt het Vredegerecht.

 INFO Website voor ouders van een overleden kind: www.ovok.be Ouders van verongelukte kinderen Lotgenotenvereniging van families van jonge verkeersslachtoffers met als doel hulp en steun te verlenen.

 INFO

Zelfhulpgroep ouders van verongelukte kinderen: www.ovk.be

5.2. Overlijden van een kind

5.3. Overlijden na een arbeidsongeval of beroepsziekte

5.2.1. Wie verwittigen

5.3.1. Na een arbeidsongeval

Informeer:

Is het overlijden het gevolg van een ongeval op het werk of op de weg van en naar het werk? Dan voorziet de arbeidsongevallenwet een aantal vergoedingen.

• Het kinderbijslagfonds; • De school en verenigingen waar het kind lid van was.

Meld het overlijden best zo snel mogelijk aan de instanties waarvan je sociale voordelen krijgt, die rekening houden met je gezinssamenstelling.

5.2.2. Verzekering

Welke vergoedingen kunnen toegekend worden bij een dodelijk arbeidsongeval?

De begrafeniskosten (vergoeding is afhankelijk van het basisloon van het slachtoffer);

Afhankelijk van de omstandigheden van overlijden kun je aanspraak maken op de familiale- en schoolverzekering.

De vervoerskosten;

5.2.3. Praten over verlies

De overlijdensbijslag (forfaitair bedrag dat naargelang de omstandigheden levenslang of voor een bepaalde tijd wordt betaald).

Kunnen praten over het verlies van het kind is voor de ouders en het gezin vaak

De rente (afhankelijk van het basisloon van het slachtoffer);

17

Voor wie?

De overlevende echtgenoot of de wettelijk samenwonende partner en de kinderen die recht hebben op kinderbijslag.

Als er aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan, kunnen ook de ex-echtgenoot, de ouders, de kleinkinderen en de broers en zussen rechthebbende zijn.

Zelfstandigen hebben vaak een persoonlijke verzekering die een bedrag voorziet bij overlijden door een ongeval.

 INFO

Fedris Sterrenkundelaan 1 1210 Brussel 02 272 20 00 www.fedris.be finan@fedris.be https://www.socialsecurity.be/citizen/nl/ arbeidsongeschiktheid-ongeval-en-beroepsziekte/ arbeidsongeval/vergoedingen-voor-een-dodelijk-arbeidsongeval

5.3.1. Na een beroepsziekte Als het overlijden het gevolg is van een erkende beroepsziekte voorziet de beroepsziektewet een aantal vergoedingen: een vergoeding voor de begrafeniskosten, een rente voor de echtgenoot en voor minderjarige kinderen. Deze rente kun je cumuleren met een loon of pensioen. Verwittig het Federaal agentschap voor beroepsrisico’s.

 INFO

Fedris Sterrenkundelaan 1 1210 Brussel 02 272 20 00 www.fedris.be overlijden@fedris.be

18

5.4. Overlijden door verkeersongeval, verdacht of niet natuurlijk overlijden Bij een overlijden door een verkeersongeval of verdacht overlijden of niet natuurlijk overlijden (vb. moord of zelfmoord), wordt de lokale politie verwittigd. Zij brengen het parket op de hoogte.

Het parket van de Procureur des Konings stelt een onderzoek in naar de doodsoorzaak. De overledene blijft ter beschikking van het parket tot het de toelating tot begraving/crematie geeft.

5.4.1. Hulp bij overlijden door een verkeersongeval Als een derde persoon aansprakelijk is voor het ongeval, dien je best een eis tot schadeloosstelling in tegen deze persoon.

De organisatie Rondpunt verstrekt toegankelijke informatie aan iedere betrokkene bij een verkeersongeval.

 INFO

Rondpunt VZW www.rondpunt.be info@rondpunt.be

5.4.2. Juridische hulp bij een niet natuurlijk overlijden Heb je te maken met een gerechtelijke procedure en ben je op zoek naar informatie of advies? Bij een justitiehuis kun je terecht voor juridische eerstelijnshulp. De justitiehuizen zorgen o.a. voor informatie en staan slachtoffers van strafbare feiten bij.

Nabestaanden hebben het recht om bij een overlijden het gerechtelijk dossier in te zien. De dienst slachtofferonthaal kan tussenkomen zodat je als slachtoffer of als nabestaande van het slachtoffer, de nodige aandacht krijgt tijdens de hele gerechtelijke procedure (vanaf de indiening van de klacht tot de strafuitvoering) zodat je je rechten kan doen gelden.

 INFO

• Justitiehuis Hasselt – dienst slachtofferonthaal • slachtofferonthaal.hasselt@ vlaanderen.be • www.departementwvg.be/ justitiehuizen/slachtoffer

5.5. Overlijden in het buitenland 5.5.1. Overlijdensakte Overlijdt een Belgisch familielid in het buitenland? De FOD Buitenlandse Zaken kan tussenkomen voor het aanvragen van een buitenlandse akte van overlijden.

Hoe? Dien een aanvraag in bij de ambtenaar van de burgerlijke stand van de laatste woonplaats van de overledene in België.

Kosten? De kosten die hieraan verbonden zijn, zijn voor jou. Het gaat om eventuele lokale rechten, vertaling, legalisatie. Je moet hiervoor een voorschot storten.

5.5.2. Begraving De familie bepaalt de bestemming van het stoffelijk overschot. Ze neemt de beslissingen voor begraving ter plaatse of in België eventueel in samenspraak met het ziekenfonds of reisbijstandsverzekering van de overledene.

De FOD Buitenlande Zaken en het beroepsconsulaat van België kunnen hulp bieden bij het verstrekken van inlichtingen en bij repatriëring.

 INFO

FOD Buitenlandse zaken Karmelietenstraat 15 - 1000 Brussel 02 501 81 11 info@diplobel.fed.be www.belgium.be/nl/familie/overlijden/ in_het_buitenland Gemeente Ham Dorpsstraat 19 - 3945 Ham 013 61 10 20 burgerzaken@ham.be www.ham.be

19

6 6. Praktische informatie 6.1. Afstaan van organen

6.2. Personenbelasting

Elke overleden persoon in ons land is bij wet orgaandonor, tenzij er verzet wordt aangetekend.

Voor het jaar van overlijden moet er nog een belastingaangifte gebeuren voor de inkomsten van de overledene. Hiervoor moet je een afzonderlijke aangifte doen voor de overlevende en de overleden echtgenoot.

6.1.1. Wettelijke regeling In ons land mogen de organen bij overleden personen weggenomen worden.

Dit kan niet als de betrokkene hiertegen vooraf verzet heeft aangetekend op het gemeentehuis (dienst bevolking). Ook de familie kan zich verzetten tegen de orgaanafname, tenzij de overledene zich geregistreerd heeft als orgaandonor

 INFO

Gemeente Ham Dorpsstraat 19 3945 Ham 013 61 10 20 burgerzaken@ham.be www.ham.be.

20

6.2.1. Afzonderlijke aangifte Voor het inkomstenjaar waarin één van de echtgenoten overleed, moet een afzonderlijke aangifte worden ingediend voor de overledene en overlevende echtgenoot.

Voor het jaar van overlijden worden ze fiscaal als alleenstaande beschouwd.

(Maar als dit interessanter is, kun je een gemeenschappelijke aanslag vragen).

6.2.2. Belasting Elke echtgenoot of echtgenote wordt belast op: • De inkomsten die hij/zij persoonlijk heeft verkregen; • De helft van de inkomsten die tot de huwelijksgemeenschap behoren.

De kinderen of andere personen ten laste mag je niet dubbel aangeven. Dus niet en op de aangifte van de nalatenschap, en op de aangifte van de overlevende.

Het is verplicht een keuze te maken. Als een van de echtgenoten geen inkomen heeft, kan een huwelijksquotiënt worden toegekend.

6.2.3. Indienen aangifte Voor de overleden persoon wordt de aangifte ingediend door de erfgenamen of de daartoe aangestelde lasthebber.

 INFO

Personenbelasting https://financien.belgium.be/nl/particulieren/gezin/overlijden/belastingaangifte

6.3. Auto en andere motorvoertuigen 6.3.1. Je wenst het voertuig te behouden 6.3.1.1. Door wie?

Alleen de overlevende huwelijkspartner, de wettelijk samenwonende of één van de kinderen kan de kentekenplaat (het Europese model) op zijn/haar naam laten overschrijven.

6.3.1.2. Regeling Bezorg hiertoe binnen een termijn van 4 maanden aan Federale overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer (Vooruitgangstraat 56, 1210 Brussel , info@mobilit.fgov.be, 02 277 31 11) 1. Het formulier “Aanvraag tot inschrijving van een voertuig” en een vignet van de verzekeringsmaatschappij

2. Een uittreksel uit de overlijdensakte, een uittreksel van de geboorteakte van het kind of een recent attest van wettelijke samenwoning; 3. Als je het voertuig van de overledene samen met de kentekenplaat overdraagt, is een vignet van de autokeuring niet nodig. Wordt het voertuig van de overledene ingeschreven onder een totaal nieuwe kentekenplaat, dan is de administratieve keuring vereist.

6.3.1.3. Verkeersbelasting Bij overdracht van een kentekenplaat blijft de gewone verkeersbelasting doorlopen. De belasting op inverkeersstelling (BIV) wordt niet opnieuw gevraagd bij overdracht op naam van de wettige echtgenoot (als BIV door de overledene werd betaald). In de andere gevallen is de BIV wel verschuldigd.

6.3.2. Je behoudt het voertuig niet Stuur de kentekenplaat van het voertuig zo vlug mogelijk terug naar: Federale overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer - Dienst schrappingen (Vooruitgangstraat 56, 1210 Brussel).

Je kunt de kentekenplaat ook tegen betaling laten schrappen in een postkantoor. De kentekenplaat wordt dan onmiddellijk geschrapt en je krijgt een bewijs van schrapping. De verkeersbelasting blijft verschuldigd zolang de kentekenplaat niet geschrapt is.

6.3.3. Verzekeringsmaatschappij Verwittig ook de verzekeringsmaatschappij waar het voertuig verzekerd is. Bij het uit verkeer nemen van het voertuig, betaalt de maatschappij de premie terug voor de maanden dat het voertuig nog verzekerd is.

6.4. Uitvaartverzekering Steeds meer mensen sluiten een verzekering af voor de betaling van de kosten van de uitvaartplechtigheid. Informeer je goed voor je een beslissing neemt.

21

7

7. Hulp van het OCMW Zit je met vragen of heb je het moeilijk?

De maatschappelijk assistenten van het OCMW zoeken samen met jou naar een oplossing. Ze zijn gehouden aan het beroepsgeheim.

Het OCMW van Ham is er voor alle mensen van onze gemeente. De medewerkers van de sociale dienst geven je ondersteuning en helpen je met administratieve regelingen, financiële moeilijkheden, … .

22

 INFO

Sociale Dienst OCMW Ham Dorpsstraat 19 - 3945 Ham 013 61 10 00 socialedienst@ham.be www.ham.be

8. Informatie voor de nabestaanden

8

Volgende websites kunnen je begeleiden tijdens het rouwproces: • www.rouwkost.be • www.rouwzorgvlaanderen.be • https://www.vlaanderen.be/regelingen-bij-een-overlijden • Voor begeleidende hulp kan je terecht bij: • Centrum Geestelijke gezondheidszorg – CGG http://www.litp.be/index/be-nl/5988/navigationcats/2115/ • Centrum Algemeen Welzijnswerk – CAW http://www.cawlimburg.be/zoek-je-hulp • Zelfmoordlijn https://www.zelfmoord1813.be/

23

De brochure werd samengesteld dankzij de input van: De RVP Pensioendienst Overlijdensbrochure OCMW Grimbergen De Vlaamse belastingdienst www.notaris.be