Erfgoed

ERFGOED Cholera morbus of blauwe dood

De coronapandemie teistert de wereld nu al bijna twee jaar en het einde lijkt jammer genoeg nog niet in zicht. Besmettelijke ziekten en epidemieën zijn natuurlijk geen recent fenomeen. Zo kent iedereen ongetwijfeld tot de verbeelding sprekende ziekten, zoals pest, pokken of lepra, die onze voorouders de daver op het lijf joegen. In dit artikel focussen de vrijwilligers van het GA&DC op een ziekte die vandaag vooral met de derde wereld wordt geassocieerd.

In de negentiende eeuw leefden vele mensen in slechte woningen en beschikten ze niet over het comfort dat vandaag zo vanzelfsprekend lijkt. Zeker in de volkswijken van de grote steden waren de levensomstandigheden vaak schrijnend. Her en der in het straatbeeld stonden handpompen waar de mensen hun dagelijks drinkwater gingen halen. Vele pompen stonden echter op ondiepe putten, waardoor het drinkwater besmeurd kon worden door mesthopen of vuil rioolwater. Op het platteland was de drinkwatervoorziening meestal niet zo dramatisch, maar ook hier dronken de mensen grondwater uit een waterput of haalden ze hun drinkwater uit de beken of rivieren.

Het drinken van verontreinigd water kon dramatische gevolgen hebben. Rond 1830 arriveerde vanuit Azië via Rusland een genadeloze en snelle doder in Europa, nl. de cholerabacterie. Tijdens de negentiende eeuw vonden verscheidene grote pandemieën plaats, die afgewisseld werden met kleinere uitbraken en vaak een hoge menselijke tol eisten.

Toen in 1832 een eerste choleraplaag ons land trof, werden ook in Betekom maatregelen genomen om de besmettelijke ziekte een halt toe te roepen. De straten, beken en grachten werden door het gemeentebestuur gereinigd. In reactie op een brief van de gouverneur van Brabant richtte het gemeentebestuur zich op 16 mei tot de inwoners van het dorp. De inwoners werden geadviseerd hun huizen zo netjes mogelijk te houden en de woon- en slaapkamers wit te kalken. Ook het stro dat in de slaapkamers werd gebruikt, moest regelmatig ververst worden. Het Bureel van Weldadigheid, een voorloper van het huidige OCMW, zou er voor zorgen dat de armen uit het dorp kalk en vers stro zouden ontvangen, evenals extra kleren en voedsel. Enkele dagen later werd ook een plaatselijke gezondheidscommissie opgericht. Deze had tot doel na te gaan welke bijkomende maatregelen genomen konden worden om een uitbraak van de ziekte tegen te gaan. Het gemeentebestuur van Betekom werd door de hogere overheid aangemaand om een apart gebouw of lokaal te voorzien, waarin eventuele zieken konden verpleegd worden in quarantaine. Betekom beschikte echter niet over een dergelijk gebouw. Pas met de bouw van het gemeentehuis in 1840 kwam er een publieke ruimte die daarvoor gebruikt kon worden. Vermoedelijk ontsprong Betekom de dans en vielen er geen slachtoffers te betreuren.

Tijdens een andere grote uitbraak in 1866-1867 stierven meer dan 43 000 mensen in ons land, waarvan een kleine 10 700 in de provincie Brabant. De ziekte kwam nu akelig dichtbij. In Aarschot werden 125 besmettingen geteld van wie 43 personen zouden overlijden. In het buurdorp Tremelo stierven 4 mensen en in Werchter maar liefst 17 inwoners. Betekom werd wonderwel niet getroffen.

De cholera- en andere epidemieën die in de negentiende eeuw door ons land raasden, deden de lokale en hogere overheden inzien dat hygiëne en waterbevoorrading onontbeerlijk waren voor de volksgezondheid. De provincies en de staat gaven daarom subsidies voor het dempen van ongezonde waterlopen of het oprichten van publieke waterputten. De dorpspomp van Betekom was hiervan een concreet gevolg.

Het Gemeentelijk Archief en Documentatiecentrum (GA&DC) bestaat uit een kleine groep van enthousiaste vrijwilligers met een passie voor het verleden van de gemeente. Hun interesse in de geschiedenis van Begijnendijk en Betekom varieert van documenten, foto- en ander beeldmateriaal tot objecten en geluids-fragmenten. Alles wat toelaat om de rijke historie van de gemeente te belichten en te reconstrueren, boeit hun. Zo werd in de loop van de jaren een behoorlijke brok aan informatie, beeldmateriaal en objecten verkregen.

Een hoogdag voor iedereen die geïnteresseerd is in genealogie

Ben je geïnteresseerd in de geschiedenis van beroemde of minder bekende families? Wens je zelf de handen uit de mouwen te steken en jouw eigen familiestamboom uit te pluizen? Wees dan op zondag 23 januari 2022 van de partij voor de 28ste editie van de Stambomendag van het GA&DC.

Die dag kan je doorlopend van 9.00 tot 18.00 u in GBS De Puzzel te Begijnendijk kennismaken met verschillende genealogische verenigingen en heemkundige kringen uit de streek. Zij stellen allen een uitgebreide genealogische verzameling ter beschikking, waarin je naar believen kunt opzoeken en grasduinen.

Interessante lezingen

Naar goede gewoonte worden tijdens de Stambomendag ook interessante gastsprekers aan het woord gelaten. Zo geeft Jan Caluwaerts van Family Research Belgium om 11.00 u een toelichting over de clanstructuren in Leuven en Brussel. Annelies Coenen van het Algemeen Rijksarchief vertelt van 14.00 tot 16.00 u alles over de digitaliseringsprojecten van het Rijksarchief en de zoekrobot ‘Zoeken in het Rijksarchief’.

www.gadc.be

Je kan dat materiaal op vaste dagen of na afspraak in het centrum raadplegen. Het spreekt voor zich dat de leden ook zelf aan de slag willen met deze verzameling. Zij trachten het rijke verleden van de gemeente weer tot leven te brengen via specifieke activiteiten, zoals het geven van lezingen, het organiseren van filmavonden en een stambomendag, het fotograferen en filmen van gebeurtenissen en de deelname aan activiteiten van andere verenigingen. Sommige projecten resulteren in een artikel, brochure of boek.

Ben je geïnteresseerd in de geschiedenis van de gemeente en wil je actief mee de handen uit de mouwen steken? Dan ben je meer dan welkom bij het GA&DC.

gadc@begijnendijk.be