Wpływ programu Erasmusna internacjonalizację uczelniw latach 1998-2008

Erasmus

Wpływ programu Erasmus na internacjonalizację uczelni w latach 1998-2008 Wynik i an

kiet ow an ia po lsk ich sz kó ł

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Warszawa 2008

w yż szych

Wpływ programu Erasmus na internacjonalizację uczelni w latach 1998-2008 Wyniki ankietowania polskich szkół wyższych

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Warszawa 2008

Publikacja sfinansowana z funduszu Programu „Uczenie się przez całe życie”

© Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Warszawa 2008 Fundacja ponosi pełną odpowiedzialność za treść niniejszej publikacji

Opracowanie: Ewa Kolanowska i Zespół Programu Erasmus w Narodowej Agencji Programu „Uczenie się przez całe życie”

Projekt graficzny, skład i łamanie: Monika Wojkowska ISBN: 978 – 83 – 87716 – 29 – 5

Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” ul. Mokotowska 43, 00-551 Warszawa www.frse.org.pl www.erasmus.org.pl

Szanowni Państwo!

Niniejsza broszura prezentuje wyniki ankiety przeprowadzonej w czerwcu 2008 r. przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji, pełniącą rolę Narodowej Agencji Programu Erasmus (w latach 1998-2006 stanowiącego cześć kompleksowego programu Socrates, w latach 2007-2013 – programu „Uczenie się przez całe życie”). Ankieta została przeprowadzona w związku z jubileuszem 10-lecia programu Erasmus w Polsce.

Celem ankiety było pokazanie wpływu, jaki podczas dziesięcioletniej już obecności w naszym kraju programu Erasmus, wywarł on na internacjonalizację kształcenia w polskich szkołach wyższych.

Treść ankiety oraz analiza jej wyników zostały opracowane przez Zespół Erasmusa w FRSE przy współpracy z zewnętrznym ekspertem. Opinie wyrażone w części podsumowującej wyniki ankiety odzwierciedlają stanowisko Zespołu Erasmusa.

Mamy nadzieję, że wnioski i spostrzeżenia zawarte w części podsumowującej wyniki ankiet będą stanowić wskazówki dla wszystkich uczelni oraz ich jednostek organizacyjnych, które zamierzają rozwijać edukacyjną współpracę międzynarodową i na szerszą skalę realizować mobilność studentów i pracowników. Ankietę wypełniły różne uczelnie: publiczne i niepubliczne, duże i małe, bardziej lub mniej doświadczone we współpracy międzynarodowej.

Z pewnością prezentowane przykłady rozwiązań, podane w ankietach, nie znajdą zastosowania we wszystkich uczelniach – formy działania zawsze są zależne od wielkości i specyfiki jednostki. Nad każdym jednak można się zastanowić.

Wymiana doświadczeń i przykładów praktyki jest jedną z zalet udziału w programach europejskich.

Zespół Erasmusa w FRSE

SPIS TREŚCI

I.

Podsumowanie wyników ankiety „Wpływ programu Socrates-Erasmus na internacjonalizację

5

uczelni” adresowanej do uczelnianych koordynatorów programu Erasmus I.1

Liczba wydziałów uczelni uczestniczących w programie

5

I.2

Polityka i przepisy dotyczące współpracy zagranicznej

6

I.3

Działania promocyjne związane ze współpracą zagraniczną

9

I.4

Prace/projekty badawcze/studyjne związane ze współpracą z zagranicą

12

I.5

Organizacyjne i jakościowe aspekty mobilności w ramach programu Erasmus

12

I.6

Mocne i słabe strony programu Erasmus

15

I.7

Zmiany wprowadzone w uczelni pod wpływem udziału w programie Erasmus

16

I.8

Podsumowanie wyników

18

II.

Podsumowanie wyników ankiety „Wpływ programu Socrates-Erasmus na internacjonalizację

20

uczelni” adresowanej do wydziałowych koordynatorów programu Erasmus

4

II.1

Skala udziału w programie

20

II.2

Działania promocyjne

20

II.3

Prace/projekty badawcze/studyjne związane ze współpracą zagraniczną

20

II.4

Organizacyjne i jakościowe aspekty mobilności w ramach programu Erasmus

20

II.5

Zmiany wprowadzone w jednostkach pod wpływem udziału w programie Erasmus

23

II.6

Inne aspekty

25

II.7

Podsumowanie wyników

26

III.

Nieco refleksji zamiast zakończenia

28

IV.

Treść ankiety

29

A.

adresowanej do uczelnianych koordynatorów programu Erasmus

29

B.

adresowanej do wydziałowych koordynatorów programu Erasmus

34

I. PODSUMOWANIE WYNIKÓW ANKIETY „WPŁYW PROGRAMU SOCRATES-ERASMUS NA INTERNACJONALIZACJĘ UCZELNI” ADRESOWANEJ DO UCZELNIANYCH KOORDYNATORÓW PROGRAMU ERASMUS

Ankieta została przesłana przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji do uczelnianych koordynatorów programu Erasmus w 217 uczelniach, które podpisały z FRSE umowę na realizację działań w ramach programu Erasmus w roku akademickim 2007/08. Ankietę wypełniło 77 (tj. 35,5%) uczelni.

I.1 LICZBA WYDZIAŁÓW UCZELNI UCZESTNICZĄCYCH W PROGRAMIE Większość (59, tj. 77%) uczelni, które wypełniły ankietę, uczestniczy w programie co najmniej od roku 2005/06.

Pozostałe 18 (23%) uczelni przystąpiło do programu w latach 2006/07-2007/08.

W większości uczelni (60, tj. 78%), które podały dane dotyczące liczby uczestniczących wydziałów, w programie biorą udział wszystkie wydziały (49 uczelni, 63,6%) lub zdecydowana większość wydziałów (11 uczelni, 14,3%; np. 3 z 4, 6 z 8 czy 11 z 12 wydziałów). W dwudziestu niżej wymienionych uczelniach liczba zaangażowanych wydziałów wzrosła wyraźnie lub bardzo wyraźnie w porównaniu z pierwszym rokiem udziału. Są to głównie uczelnie mające dłuższy „staż” w programie, ale jest wśród nich również kilka uczelni, które uczestniczą w programie dopiero od roku 2003/04 lub 2004/05.

Uczelnie, w których znacznie wzrosła liczba wydziałów uczestniczących w programie (x/x – liczba uczestniczących/istniejących wydziałów): 1. Uniwersytet Medyczny w Białymstoku – z 1/3 w roku 2004/05 do 3/3 w roku 2006/07.

2. Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku – z 2/3 w roku 1998/99 do 6/8 w roku 2006/07.

3. Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy – z 2/7 w roku 1988/99 do 7/7 w roku 2006/07.

4. Politechnika Krakowska – z 1/7 w roku 1998/99 do 7/7 w roku 2006/07.

5. Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie – z 8/14 w roku 1998/99 do 15/15 w roku 2006/07.

6. Krakowska Szkoła Wyższa im. A.F. Modrzewskiego z 1/5 w roku 2003/04 do 5/6 w roku 2006/07.

7. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Legnicy – 2/5 w roku 2003/04 do 5/5 w roku 2006/07.

8. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie – z 3/10 w roku 1998/99 do 10/10 w roku 2006/07.

9. Państwowa Wyższa Zawodowa Szkoła w Nysie – z 1/10 w roku 2004/05 do 11/11 w roku 2006/07.

10. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie – z 4/14 w roku 1998/99 do 12/14 w roku 2006/07.

11. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu – z 2/7 w roku 1998/99 do 7/8 w roku 2006/07.

12. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu – z 1/4 w roku 2000/01 do 4/4 w roku 2006/07.

13. Akademia Muzyczna w Poznaniu – z 4/4 w roku 2002/03 do 7/7 w roku 2006/07.

14. Uniwersytet Szczeciński – z 2/6 w roku 1998/99 do 8/9 w roku 2006/07.

15. Zachodniopomorska Szkoła Biznesu w Szczecinie – z 2/2 w roku 1999/2000 do 6/6 w roku 2006/07.

16. Uniwersytet Warszawski – z 5/18 w roku 1998/99 do 18/18 w roku 2006/07.

17. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie z 3/6 w roku 1998/99 do 7/7 w roku 2006/07.

18. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie – z 3/11 w roku 1998/99 do 13/13 w roku 2006/07.

19. Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie – z 3/6 w roku 2000/01 do 6/6 w roku 2006/07.

20. Akademia Wychowania Fizycznego im. Józefa Piłsudskiego w Warszawie – z 1/3 w roku 2002/03 do 3/3 w roku 2006/07.

W większości pozostałych uczelni, które podały odpowiednie dane, w programie uczestniczyły od początku wszystkie lub większość wydziałów (np. Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie – 4 z 4 w roku 1998/99 i 2006/07, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu – 3 z 3 w roku 1999/2000 i 5 z 5 w roku 2006/07, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza – 10 z 12 w roku 1998/99, a 13 z 13 w roku 2006/07, Collegium Civitas – 1 z 1 w roku 2002/03 i 2006/07) bądź liczba uczestniczących wydziałów zwiększyła się jedynie nieznacznie (przy czym część z tych uczelni ma w ogóle niewielką liczbę wydziałów, np. dwa czy trzy wydziały). W pięciu uczelniach trudno ocenić sytuację, ponieważ przystąpiły do programu dopiero w roku 2006/07 lub mają obecnie większą liczbę wydziałów niż w pierwszym roku udziału, a część z nich mogła powstać dopiero w ostatnich latach.

5

I.2 POLITYKA I PRZEPISY DOTYCZĄCE WSPÓŁPRACY ZAGRANICZNEJ Strategie dotyczące współpracy z zagranicą W 56 (73%) z 77 uczelni, które wypełniły ankietę, „Deklaracja polityki europejskiej/polityki w programie Erasmus” (EPS) stanowi jedyny dokument strategiczny dotyczący współpracy zagranicznej (pyt. 1).

W pozostałych 21 (27%) uczelniach (lista poniżej) kwestie związane ze współpracą zagraniczną zostały również uwzględnione w ogólnych strategiach rozwoju (15 uczelni) lub strategiach internacjonalizacji (6 uczelni). Wśród tych uczelni znajdują się zarówno uczelnie duże i mające już szerokie doświadczenie we współpracy zagranicznej, jak i uczelnie mniejsze, utworzone niedawno i/lub dopiero od niedawna uczestniczące w programie Erasmus.

Uczelnie, w których poza EPS istnieją również inne dokumenty strategiczne dotyczące współpracy zagranicznej: 1. Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy – Strategia umiędzynarodowienia.

2. Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji w Bytomiu – Strategia rozwoju WSEiA (plan rozwoju naukowo-badawczego, obejmujący plan rozwoju współpracy zagranicznej, podniesienia jakości i rozwoju pracowników naukowych) i plan rozwoju uczelni związany z jej położeniem geograficznym (zaspokajanie potrzeb społecznych, kulturowych i edukacyjnych regionu).

3. Górnośląska Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości im. K. Goduli w Chorzowie – Średnioterminowa strategia rozwoju GWSP. 4. Wyższa Szkoła Lingwistyczna w Częstochowie – Strategia rozwoju 2006-2010 (punkty dot. współpracy zagranicznej: rozwój oferty podwójnych dyplomów – dyplomy magisterskie dla tłumaczy, nauczycieli i absolwentów specjalizacji „stosunki europejskie i język biznesu” (wraz podanymi partnerami zagranicznymi) oraz udział w programach UE, m.in. Erasmus.

5. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta S. Wojciechowskiego w Kaliszu – Strategia PWSZ na lata 2004-2008 i Strategia na lata 2008-2012.

6. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Witelona w Legnicy im. Witelona w Legnicy – brak nazwy dokumentu.

7. Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. kard. A. Hlonda w Mysłowicach – Plan rozwojowo-badawczy GWSP (plan rozwoju naukowego uczelni – badania, współpraca zagraniczna, jakość kształcenia, rozwój pracowników naukowych) i plan rozwoju uczelni związany z jej położeniem geograficznym (zaspokajanie potrzeb społecznych, kulturowych i edukacyjnych regionu).

8. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu – Strategia rozwoju PWSZ (punkty dot. współpracy zagranicznej – wdrożenie systemu ECTS i określenie nowych płaszczyzn współpracy).

9. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu – Internacjonalizacja działalności dydaktycznej AE w Poznaniu.

10. Radomska Szkoła Wyższa – brak nazwy dokumentu.

11. Uniwersytet Szczeciński – Program rozwoju Uniwersytetu Szczecińskiego do 2010 r. (dział VIII – Współpraca z zagranicą określający warunki współpracy).

12. Uniwersytet Mikołaja Kopernika – brak nazwy dokumentu.

13. Uniwersytet Warszawski – Strategia Rozwoju UW 2000-2009 (ogólna strategia rozwoju uczelni), Założenia Strategii UW (Uchwała Senatu UW nr 109 z 13.03.2002 – ogólna strategia rozwoju UW), przemówienia Rektora UW inaugurujące rok akademicki 2006/2007 i 2007/2008 oraz program wyborczy kandydatów na stanowisko rektora UW. 14. Szkoła Główna Handlowa – Strategia internacjonalizacji SGH – informacja przedstawiona przez prorektora ds. współpracy z zagranicą na posiedzeniu Senatu SGH, Strategia SGH na lata 2001-2010 – dokument przedstawiony przez Rektora na posiedzeniu Senatu SGH, zawierający część dotyczącą współpracy z zagranicą.

15. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego – Stan obecny i kierunki rozwoju współpracy z zagranicą na lata 20062010.

16. Wyższa Szkoła Handlu i Prawa im. R. Łazarskiego w Warszawie – Uczelniana strategia internacjonalizacji.

17. Akademia Finansów w Warszawie – Uczelniana strategia międzynarodowa (obejmująca zakres współpracy, perspektywy rozwoju i umowy dwustronne z partnerami zagranicznymi).

18. Wyższa Szkoła Zarządzania – Polish Open University w Warszawie – POU Development Plan – 2005/062009/10.

19. Politechnika Wrocławska – Strategia rozwoju Politechniki Wrocławskiej (część dotycząca umiędzynarodowienia).

20. Wyższa Szkoła Handlowa we Wrocławiu – Strategia uczelni do roku 2010.

21. Dolnośląska Szkoła Wyższa – Strategia rozwoju uczelni (obejmująca wszystkie dziedziny rozwoju uczelni).

6

Deklarację EPS lub inny dokument strategiczny dotyczący współpracy zagranicznej przygotowuje się w uczelniach w wyniku dyskusji z władzami uczelni i jednostek organizacyjnych, nauczycielami, pracownikami administracyjnymi i/lub studentami (pyt.2). W 37 uczelniach (48%) taki dokument jest efektem dyskusji z udziałem co najmniej trzech z tych grup. W 19 (24,7%) uczelniach powstał on w wyniku dyskusji z wszystkimi czterema grupami zainteresowanych (lista poniżej). Siedem z tych uczelni to uczelnie, w których strategia współpracy zagranicznej została również określona w innym dokumencie niż deklaracja EPS. W 18 uczelniach (23,4%) dokument strategiczny powstał w wyniku dyskusji z udziałem trzech grup. W 16 (20,8%) spośród tych 18 uczelni w dyskusjach uczestniczyły władze uczelni i jednostek, nauczyciele akademiccy i pracownicy administracyjni, a w 2 (2,6%) uczelniach – władze, nauczyciele i studenci. W 20 uczelniach (26%) uczestnikami dyskusji były tylko dwie grupy – władze uczelni i pracownicy administracyjni (10 uczelni, 13%), władze i nauczyciele (8 uczelni, 10,4%) lub władze i studenci (2 uczelnie, 2,6%).

W 17 (22%) uczelniach dokument został przygotowany wyłącznie z udziałem władz uczelni i jednostek organizacyjnych.

Odpowiedzi z 3 uczelni są niejasne – żadna z czterech opcji do wyboru nie została zaznaczona w ankiecie. Niezależnie od różnych „połączeń” tych czterech grup, najczęściej w dyskusjach uczestniczyły władze uczelni i jednostek (74 uczelnie, 96,1%), następnie nauczyciele i pracownicy administracyjni (46 uczelni w obydwu przypadkach, 59,8%), a najrzadziej studenci (31,2%).

Uczelnie, w których strategiczny dokument dotyczący współpracy zagranicznej został przygotowany w wyniku dyskusji z wszystkimi czterema grupami zainteresowanych, tj. władzami uczelni i jednostek, nauczycielami, pracownikami administracyjnymi oraz studentami: 1. Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 2. Wyższa Szkoła Administracji Publicznej im. S. Staszica w Białymstoku 3. Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji w Bytomiu 4. Górnośląska Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości im. K. Goduli w Chorzowie 5. Wyższa Szkoła Lingwistyczna w Częstochowie 6. Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu im. E. Kwiatkowskiego w Gdyni 7. Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach 8. Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Kielcach 9. Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. kard. A. Hlonda w Mysłowicach 10. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie 11. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 12. Politechnika Szczecińska 13. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. A. Silesiusa w Wałbrzychu 14. Uniwersytet Warszawski 15. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 16. Wyższa Szkoła Zarządzania – Polish Open University w Warszawie 17. Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych w Warszawie 18. Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 19. Wyższa Szkoła Zarządzania „Edukacja” we Wrocławiu Jedynie 14 (18,2%) uczelni określiło w deklaracji EPS lub innym dokumencie dotyczącym współpracy zagranicznej konkretne docelowe „wskaźniki” internacjonalizacji lub podało inne istotne informacje (pyt. 3). Pięć z nich to również uczelnie wymienione wyżej na liście uczelni, które mają też inną niż EPS strategię internacjonalizacji i/lub konsultowały tę strategię w szerokim gronie. W 11 z tych 14 ankiet uczelnie podały następujące dodatkowe informacje i/lub mniej lub bardziej konkretne wskaźniki: 1. współpraca ma objąć wszystkie wydziały i kierunki; 2. docelowy procent wyjeżdżających: 10%, docelowy procent przyjeżdżających: 5%; 3. osiągnięcie wymiany na poziomie 10% liczby studentów rocznie, objęcie programem wszystkich nowotworzonych kierunków i oferowanie jednego scalonego zestawu kursów w jęz. angielskim dla studentów przyjeżdżających i miejscowych; 4. docelowa liczba wyjeżdżających i przyjeżdżających studentów: 30, docelowa liczba wyjeżdżających i przyjeżdżających nauczycieli: 10, docelowa liczba programów (kursów?) w jęz. obcym: 20, docelowa liczba programów studiów w jęz. obcym: 4; 5. podwojenie liczb w wymianie studentów, intensyfikacja wymiany kadry; 6. docelowa liczba i proporcje wyjeżdżających i przyjeżdżających studentów i nauczycieli, docelowa liczba kierunków objętych współpracą oraz programów w językach obcych (w ankiecie nie podano tych wskaźników); 7

7. nie określono konkretnych wskaźników, ale w związku z tym, że obecnie proporcje wyjeżdżających i przyjeżdżających osób uznaje się za niezadowalające, uczelnia podjęła szereg działań służących rozszerzeniu obcojęzycznej oferty dydaktycznej, m.in. utworzyła centralny Fundusz Innowacji Dydaktycznych; 8. docelowy procent wyjeżdżających i przyjeżdżających (nie podano tych wskaźników); 9. wyjazdy nauczycieli: 10% w ciągu roku; co najmniej 15% absolwentów ma mieć możliwość studiowania za granicą przez co najmniej 3 miesiące; 10. 7% studentów studiów stacjonarnych powinno skorzystać z możliwości czasowego studiowania za granicą; 11. 50% studentów wyjeżdżających; programy oferowane w języku angielskim.

60 (77,9%) uczelni ocenia realizację swej polityki dotyczącej współpracy zagranicznej (pyt.4). Niezależnie od różnych form oceny bieżącej, w większości uczelni realizację polityki ocenia się raz w roku podczas posiedzenia senatu, kolegium rektorskiego lub komisji senackiej/uczelnianej. Siedem uczelni częściej i/lub w innej formie ocenia realizację polityki: • coroczne posiedzenie senatu, posiedzenia komisji odpowiedzialnej za współpracę zagraniczną co najmniej dwa razy w roku, posiedzenia komitetu ds. programu Erasmus (co 2 miesiące – 1 uczelnia, co najmniej raz w roku – 1 uczelnia); • posiedzenia senatu dwa razy w roku i senackiej komisji ds. współpracy z zagranicą dwa razy w roku; • posiedzenia komisji senackiej co najmniej dwa razy w roku; • przynajmniej comiesięczne spotkania pracowników odpowiedzialnych za realizację polityki z władzami uczelni; • semestralne sprawozdania z działalności BWZ. W dwóch uczelniach ocena jest dokonywana rzadziej niż raz w roku i w sposób mniej sformalizowany: spotkania koordynatorów i władz uczelni po zrealizowaniu każdej umowy w programie Erasmus i wewnętrzna ewaluacja działań w obszarze zawartych umów dwustronnych – okresy 3-4 letnie. Kilka uczelni nie podało częstotliwości lub formy oceny (np. na bieżąco, sprawozdania, wewnętrzne spotkania i analizy).

Przepisy związane ze współpracą zagraniczną W zdecydowanej większości (71, tj. 92,2%) uczelni regulamin studiów lub inne przepisy wewnętrzne zapewniają studentom możliwość odbycia okresu studiów za granicą.

W takiej samej liczbie uczelni (71, tj. 92,2%) przepisy rozporządzenia MNiSW w sprawie warunków i trybu przenoszenia osiągnięć (ECTS) z 2006 r. zostały przeniesione do regulaminu studiów lub innych wewnętrznych przepisów uczelni (pyt. 6).

Połowa uczelni (39, tj. 50,6%) uwzględniła w przepisach lub innych dokumentach różne aspekty mobilności, które zostały „uregulowane” w „Europejskiej Karcie na rzecz Jakości Mobilności” (pyt. 7). Spośród nich 33 uczelnie podały nazwę takiego dokumenty i/lub uwzględnione aspekty. Są to ogólne wewnętrzne dokumenty, jak i dokumenty przygotowane specjalnie na potrzeby programu Erasmus, przyjmowane przez odpowiednie władze uczelni: • regulamin studiów; • regulamin organizacyjny/zakres obowiązków jednostki odpowiedzialnej za współpracę zagraniczną, regulamin organizacji współpracy międzynarodowej; • regulamin/rozporządzenie dotyczące wyjazdów zagranicznych studentów czy rekrutacji na studia zagraniczne; • regulamin programu/uczestnictwa w programie Erasmus, regulamin wymiany zagranicznej w ramach programu Erasmus, zasady przyznawania i realizacji stypendiów zagranicznych w ramach programu Erasmus; • pakiet informacyjny nt. programu Erasmus, praktyczny poradnik wymiany studentów w ramach programu Erasmus, przewodnik dla studenta Erasmusa, informatory/poradniki „Krok po kroku” czy „Welcome Guide” oraz materiały informacyjne BWZ lub Koordynatora Programu Erasmus.

Dokumenty te dotyczą różnych aspektów – od kryteriów rekrutacji przez przygotowanie zapewniane wyjeżdżającym studentom przed wyjazdem i opiekę w trakcie pobytu za granicą do zaliczania okresu studiów za granicą. Warto tu zwrócić uwagę, że w gronie uczelni zasługujących na wyróżnienie pod względem regulaminowego uporządkowania możliwości odbycia studiów za granicą znajdują się także mniej doświadczone uczelnie, uczestniczące w programie od niedawna, które podały obszerne informacje na ten temat. W tych uczelniach odpowiednie dokumenty regulują też kwestię zapewniania studentom informacji praktycznych związanych z pobytem w innym kraju, ew. przygotowania językowego oraz opieki ze strony uczelni przed i w trakcie pobytu za granicą.

8

Rozwiązania zachęcające pracowników do udziału we współpracy zagranicznej W 33 (42,9%) uczelniach opracowano politykę/plan rozwoju kadry obejmujący nauczycieli i/lub pracowników administracyjnych (pyt. 8), przy czym tylko 17 z nich podało nazwę takiego dokumentu (przeważnie strategia rozwoju uczelni) lub procedurę uwzględniającą aspekty związane ze współpracą zagraniczną (ocena pracy nauczyciela) bądź inne informacje. Bardziej szczegółowe informacje (częściowo związane bardziej z pyt. 9) podało 13 uczelni: • zaangażowanie we współpracę zagraniczną uwzględnia się w okresowej ocenie nauczycieli; • w polityce/planie stwierdza się, że nauczyciele akademiccy i pracownicy administracyjni powinni „brać udział w zawodowo ukierunkowanych pobytach za granicą”; szczególnie młodzi pracownicy w okresie 5 lat po doktoracie powinni odbyć staż za granicą; przy awansach będą promowani młodzi pracownicy, którzy odbyli takie staże; uwzględnianie aktywności międzynarodowej w ocenie pracy nauczyciela; • promowanie udziału we współpracy zagranicznej poprzez informacje o możliwościach doskonalenia zawodowego, dodatkowe wynagrodzenia za współpracę zagraniczną, zachęcanie pracowników administracyjnych do sprawdzania nowych rozwiązań; • promowanie udziału w formach doskonalenia zawodowego pracowników poprzez pomoc przy wyjazdach zagranicznych i przygotowywaniu materiałów edukacyjnych w języku obcym; • promowanie udziału pracowników we współpracy zagranicznej poprzez dofinansowywanie publikacji w czasopismach międzynarodowych i wyjazdów na konferencje międzynarodowe; • promowanie udziału pracowników we współpracy zagranicznej poprzez prowadzenie kursów podnoszących poziom znajomości języka angielskiego w ramach międzyuczelnianej inicjatywy „Study in ...”.

Ponad połowa (40, tj. 52%) uczelni prowadzi specjalne działania zachęcające nauczycieli do udziału lub ułatwiające ich udział we współpracy zagranicznej (pyt. 9). Wprawdzie w ankiecie uczelnie nie zostały poproszone o dodatkowe informacje na ten temat, ale następujące uczelnie przedstawiły bardziej szczegółowe informacje (niezależnie od rozwiązań wymienionych w odpowiedzi na pyt. 8): • ze względu na „niewielką skalę” w uczelni organizuje się nie tylko spotkania z grupą nauczycieli, ale także spotkania indywidualne; obsługa wyjazdów przez koordynatora; • pomoc na poziomie administracyjnym, nawiązywanie kontaktów, dofinansowanie; • kursy, spotkania informacyjne wewnętrzne i na zaproszenie partnerskich uczelni; • zamieszczanie informacji o konferencjach międzynarodowych i ofercie stypendialnej na tablicach informacyjnych oraz przekazywanie ich indywidualnie do nauczycieli; • kursy językowe na różnych poziomach dla wszystkich pracowników, dofinansowywane w bardzo dużym stopniu z centralnego budżetu uczelni; promowanie bezpłatnego udziału pracowników w konferencjach/seminariach nt. interi wielokulturowości organizowanych przez UW; w nowoutworzonym Biurze Jakości Kształcenia prowadzi się obecnie prace nad zmianą karty okresowej oceny nauczyciela w celu uwzględnienia w znacznie większym stopniu osiągnięć dydaktycznych, w tym zajęć prowadzonych w językach obcych i/lub uczelniach zagranicznych; • promowanie mobilności/udziału we współpracy podczas specjalnych spotkań oraz posiedzeń rad wydziałów i senatu WSHIP; • kursy dla nauczycieli-stypendystów programu Erasmus.

I.3 DZIAŁANIA PROMOCYJNE ZWIĄZANE ZE WSPÓŁPRACĄ ZAGRANICZNĄ Promowanie uczelni za granicą Wszystkie uczelnie poza jedną (76, tj. 98,7%) prowadziły działania służące promocji uczelni za granicą (pyt. 10).

Większość uczelni (59, tj. 76,6%) prowadziła co najmniej trzy z sześciu (włącznie z „innymi”) wymienionych w ankiecie działań: 3 uczelnie (3,9%) – wszystkie sześć rodzajów działań, 6 uczelni (7,8%) – pięć rodzajów działań, 27 (35%) uczelni – cztery rodzaje działań, a 23 uczelnie (29,9%) – trzy rodzaje działań. W pierwszej dziewiątce znalazły się następujące uczelnie prowadzące takie działania w sześciu i pięciu formach: 1. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Uniwersytet Warszawski, Szkoła Główna Handlowa (6), 2. Akademia Górniczo-Hutnicza, Krakowska Szkoła Wyższa im. A.F. Modrzewskiego, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Collegium Civitas, Wyższa Szkoła Zarządzania „Edukacja” we Wrocławiu, Dolnośląska Szkoła Wyższa (5).

Wśród uczelni, które prowadziły cztery lub trzy rodzaje działań, znajdują się zarówno bardziej doświadczone uczelnie 9

publiczne z dużych ośrodków akademickich (np. Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Uniwersytet Łódzki i Politechnika Łódzka), jak i publiczne i niepubliczne uczelnie z mniejszych ośrodków, które mają krótszy „staż” w programie Erasmus (np. Powiślańska Szkoła Wyższa w Kwidzynie, Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. kard. A. Hlonda w Mysłowicach, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie, Wyższa Szkoła Bankowa czy Wyższa Szkoła Handlu i Usług w Poznaniu).

13 uczelni (16,9%) prowadziło dwa rodzaje działań, 4 uczelnie (5,2%) jeden rodzaj działań, a – jak wspomniano wyżej – 1 uczelnia w ogóle nie prowadziła działań promocyjnych. Podobnie jak w przypadku szerszych działań promocyjnych wśród uczelni, które prowadziły tylko jeden lub dwa rodzaje działań, znajdują się zarówno bardziej, jak i mniej doświadczone uczelnie publiczne i niepubliczne z dużych i mniejszych ośrodków.

Największa liczba uczelni przygotowała różne publikacje informacyjno-promocyjne w języku obcym (72 uczelnie, tj. 93,5%) i pakiet/katalog ECTS w języku obcym (69, tj. 89,6%). Nieco mniej uczelni brało udział w międzynarodowych imprezach promocyjnych (59, tj. 76,6%) i prowadziło inne działania promocyjne (35, tj. 45,4%). Nieliczne uczelnie same organizowały międzynarodowe imprezy promocyjne (11, tj. 14,3%) lub stworzyły wspólne internetowe portale informacyjne z uczelniami zagranicznymi bądź publikowały informacje o swej ofercie na portalach pozauczelnianych (9, tj. 11,7%). Przynajmniej część z tych działań prowadzonych przez zdecydowaną większość uczelni (57, tj. 74%) służyła w szczególności zwiększeniu zainteresowania przyjazdami wśród studentów i/lub nauczycieli zagranicznych (pyt. 11). Taka sama liczba, tj. również zdecydowana większość, uczelni (57, tj. 74%) prowadziła te działania promocyjne w ramach programu lub w związku z udziałem w programie Erasmus (pyt. 12).

Przykłady działań promujących uczelnie za granicą (ciekawsze lub bardziej konkretne działania): • publikacje: informatory/foldery/prospekty o uczelni dla potencjalnych uczelni partnerskich w większości uczelni; broszura o Polsce, regionie, mieście czy uczelni; informatory „I want to study at …” i „Research and Science at …”; Survival Guide dla studentów zagranicznych; Kalendarz Studenta Erasmusa dla studentów zagranicznych; International Student Guide; • imprezy promocyjne z udziałem uczelni: targi EAIE, targi edukacyjne w różnych krajach (Polska, Rosja, Ukraina, Niemcy, Włochy, Francja, Belgia, Holandia, Maroko, Indie, Chiny, USA); udział w projekcie European Higher Education Fairs; • imprezy promocyjne organizowane przez uczelnie: Międzynarodowy Dzień Otwarty, na który zapraszani są m.in. przedstawiciele uczelni partnerskich; International Day na Wydziale; dni międzynarodowe dwa razy w roku; Enhancing Student Mobility in a Digital World (seminarium i publikacja dla uczelni należących do sieci UNICA, zrzeszającej europejskie uczelnie stołeczne); targi pracy dla zagranicznych partnerów korporacyjnych w ramach programu CEMS; • wspólne portale informacyjne: promocja uczelni na portalach adresowanych do kandydatów na studia z Białorusi i Ukrainy; prezentacja uczelni w specjalnych portalach (EdMedia); wspólny portal informacyjny z innymi uczelniami CEMS; • inne działania promocyjne: - udział w projekcie „Study in Poland”; udział w konsorcjach regionalnych (typu „Study in ……”; informacje aktualizowane w bazie KRASP; publikacje w wydawnictwach „Perspektyw” w ramach projektu „Study in Poland”; - udział w pracach międzynarodowych sieci tematycznych i sieci współpracujących uczelni (np. Grupa Compostela, Campus Europea; UNICA - Stowarzyszenie Uczelni Stołecznych Europy; CEMS; Santander Group); udział (m.in. organizacja konferencji) w stowarzyszeniu European Society for Research on the Education of Adults; - promocja poprzez udział w projektach Erasmus Mundus (dot. procedur przyjmowania i wysyłania studentów zagranicznych oraz uatrakcyjnienia oferty studiów magisterskich); - promocja w ramach kontaktów partnerskich miasta, gminy i województwa lub współpracy organizacji branżowych (np. turystycznych); - ubieganie się o międzynarodowe certyfikaty jakościowe, np. European Language Label, certyfikaty Rady Europy czy certyfikat Departamentu Edukacji USA uprawniający do udziału w Federal Student Financial Aid Program; - udział w dwóch ostatnich rankingach „Financial Times”; - przesyłanie listów intencyjnych wraz z informatorem do wybranych uczelni zagranicznych; własna strona internetowa w języku obcym; płyty CD lub film z prezentacją uczelni; spotkania ze studentami uczelni partnerskich podczas wyjazdów pracowników uczelni; promocja związana z uruchomieniem wspólnego programu studiów z uczelnią zagraniczną; prezentacje w uczelniach zagranicznych przy różnych okazjach, m.in. wizyt monitoringowych; wymiana materiałów promocyjnych podczas konferencji naukowych, m.in. w ramach 7 Programu Ramowego; udział w konkursie plakatów; tygodniowe wymiany studentów kilka razy w ciągu każdego roku i nadawanie tytułów honorowych profesorów profesorom zagranicznym; koncerty w cyklu „Zagraniczni Goście Uczelni”; 10

współorganizowanie z placówkami dyplomatycznymi innych krajów imprez kulturalno-naukowych; udział studentów w konferencjach ESN; przygotowanie gadżetów reklamowych;

Promowanie mobilności wśród studentów i pracowników uczelni Zdecydowana większość uczelni (59, tj. 76,6%) prowadziła działania służące promowaniu mobilności wśród swych studentów i/lub pracowników (pyt. 13), poza „standardowymi” działaniami wymienianymi w sprawozdaniach dotyczących programu Erasmus dla FRSE. Spośród nich 23 uczelnie (29,9% ogółu) prowadziły co najmniej trzy rodzaje takich dodatkowych działań. Pięć uczelni (6,5% ogółu) prowadziło wszystkie pięć wymienionych w ankiecie rodzajów działań, 7 uczelni (9%) – cztery rodzaje działań, a 11 uczelni (14,3%) – trzy rodzaje działań. W pierwszej dwunastce prowadzących pięć lub cztery rodzaje działań znalazły się następujące uczelnie (w nawiasie liczba „punktów”; 1 punkt za odpowiedzi twierdzące; punkt za dodatkowe informacje nie został dodany ze względu na różny stopień szczegółowości podanych informacji; przykłady zostały wymienione niżej): 1. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Uniwersytet Warszawski, Szkoła Główna Handlowa oraz Wyższa Szkoła Handlu i Prawa im. R. Łazarskiego w Warszawie (5); 2. Wyższa Szkoła Lingwistyczna w Częstochowie, Uniwersytet Łódzki, Politechnika Łódzka, Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. kard. A. Hlonda w Mysłowicach, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie, Uniwersytet im.

Adama Mickiewicza w Poznaniu i Akademia Ekonomiczna w Poznaniu (4).

Wśród uczelni prowadzących trzy rodzaje działań są zarówno bardziej, jak i mniej doświadczone we współpracy zagranicznej uczelnie publiczne i niepubliczne z różnych ośrodków (np. Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku i Wyższa Szkoła Administracji Publicznej im. S. Staszica w Białymstoku, Politechnika Krakowska, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytet Szczeciński, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Dolnośląska Szkoła Wyższa we Wrocławiu).

22 uczelnie (28,6%) prowadziły dwa rodzaje działań, 14 uczelni (18,2%) – jedno działanie, a 18 uczelni (23,4%) w ogóle nie prowadziło dodatkowych działań promujących mobilność. W tych trzech grupach znalazły się różne uczelnie, ale wyraźnie dominują wśród nich uczelnie niepubliczne o krótszym stażu w programie Erasmus i uczelnie publiczne uczestniczące w programie od niedawna lub od dłuższego czasu, ale na mniejszą skalę (np. uczelnie medyczne, rolnicze, akademie wychowania fizycznego, państwowe wyższe szkoły zawodowe).

W ramach promowania mobilności największa liczba uczelni przygotowała różne publikacje (37 uczelni, tj. 48%), organizowała konferencje, seminaria lub warsztaty (34, tj. 44,1%) i/lub organizowała Dni Erasmusa (32 uczelnie, tj.

41,6%). Mniej uczelni (26, tj. 33,8%) realizowało inne działania promocyjne, a jeszcze mniej (15, 19,5%) organizowało różne konkursy. Przynajmniej część z tych działań w ponad połowie uczelni (45, tj. 58,4%) była prowadzona w ramach programu lub w związku z udziałem uczelni w programie Erasmus (pyt. 14).

Przykłady konferencji/seminariów/warsztatów, publikacji, konkursów i innych działań: • konferencje/seminaria/warsztaty: spotkania z byłymi studentami Erasmusa; dni międzynarodowe/międzynarodowe dni otwarte/dni otwartych drzwi; obchody 20-lecia Erasmusa; konferencja nt. mobilności studentów dla pracowników i studentów; konferencja regionalna „Mobilność w programach międzynarodowych” dla pracowników i studentów wszystkich uczelni i PAN; seminarium nt. uznawalności studiów w systemie ECTS dla władz i pracowników uczelni; międzynarodowa konferencja ESN; zjazd członków ESN; • publikacje: artykuły w czasopismach uczelnianych; biuletyny dla studentów i pracowników uczelni; broszury informacyjne o Erasmusie; corocznie aktualizowane przewodniki dla studentów; płyty CD z informacjami o możliwościach wyjazdu rozdawane wszystkim zainteresowanym; materiały przedstawiające uczelnie partnerskie; artykuły i wywiady w lokalnych i krajowych mediach; • konkursy: organizacja międzynarodowego konkursu prac i plakatów na terenie Polski „Europa to również my”.

Pochwała różnorodności, szacunek dla różnic między ludźmi” z udziałem pracowników uczelni i partnerów zagranicznych; konkurs fotograficzny „Discover Europe” (inicjatywa Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, obecnie zasięg ogólnopolski); • inne działania: promocja Erasmusa podczas imprezy z okazji przystąpienia Polski do UE dla mieszkańców miasta; wykorzystywanie do celów promocji wizyt gości zagranicznych/zapraszanie gości zagranicznych w celu przybliżenia kultury danego kraju; koncert studentów Erasmusa z okazji 20-lecia programu; Kalendarz Studenta Erasmusa dla wyjeżdżających studentów polskich; obowiązkowe szkolenie dot. możliwości skorzystania z oferty stypendialnej dla wszystkich studentów I roku; Dni Kariery; dni narodowe z udziałem ambasadorów różnych krajów; Dzień Europejski, Central European Platform; plakaty jubileuszowe.

11

I.4 PRACE/PROJEKTY BADAWCZE/STUDYJNE ZWIĄZANE ZE WSPÓŁPRACĄ Z ZAGRANICĄ 13 uczelni (1,3%) podało, że w ciągu ostatnich pięciu lat prowadziło – samodzielnie lub we współpracy z innymi instytucjami – prace/projekty badawcze/studyjne dotyczące problematyki mobilności (pyt. 15). Wśród nich były 4 uczelnie (5,2%), które prowadziły tego rodzaju prace w ramach Erasmusa (pyt. 16). To pytanie nie zostało jednak właściwie zrozumiane przez większość z tych 13 uczelni, ponieważ wśród przykładów wymieniały one głównie różne przedsięwzięcia (projekty czy sieci) dydaktyczne i badawcze związane z daną dziedziną, a nie mobilnością. Przykłady przedsięwzięć spełniających, zdaniem Narodowej Agencji, definicję prac/projektów badawczych/studyjnych: • 2 projekty programu Erasmus Mundus External Cooperation Window (m.in. ECW – Common Research and Education as an Important Element of Cooperation and Development of Relations between the EU and the Countries of Eastern Europe”); • projekt Leonardo da Vinci „Brain Drain – Brain Gain”; • „Enhancing Student Mobility in a Digital World”, seminarium i publikacja dla pracowników administracji uczelnianej i przedstawicieli organizacji studenckich, m.in. ESN, z uczelni należących do sieci UNICA; • ankieta opracowana przez studentów Zakładu Socjologii Oświaty i Wychowania Instytutu Socjologii UW (2007); • analiza ankiet „Studenci zagraniczni Erasmusa” – praca zbiorowa studentów socjologii UW (2006); • publikacja „Obywatele Europy. Motywacje, koszty i korzyści udziału w programie Socrates-Erasmus”, Instytut Studiów Społecznych UW (2007); • różne przedsięwzięcia prowadzone w ramach badań własnych i statutowych przez jednostki, nie koncentrujące się jedynie na obszarze mobilności; • „Good Practice for International Relations Office” w ramach sieci AFANET/Socrates; • projekt Erasmus Mundus, akcja 4: „Handbook of good practice in the management of academic studies and pastoral care of international Master students”.

26 uczelni (33,8%) podało, że w ciągu ostatnich pięciu lat prowadziło – samodzielnie lub we współpracy z innymi instytucjami zagranicznymi – prace/projekty badawcze/studyjne dotyczące innych aspektów współpracy zagranicznej lub internacjonalizacji (pyt. 17). W 10 uczelniach (13%) te prace były realizowane w ramach programu Erasmus (pyt. 18). Podobnie jednak jak w przypadku pytań o prace dotyczące mobilności wszystkie uczelnie wymieniały tu błędnie różne inicjatywy realizowane w ramach współpracy dydaktycznej lub naukowej. Dwie uczelnie wspomniały o pracach nad wspólnymi programami, ale w związku z brakiem szczegółów trudno ocenić, czy są to prace studyjne, czy współpraca dydaktyczna.

• współpraca z uczelniami duńskimi, brytyjskimi i niemieckimi dotycząca wspólnych dyplomów; • prace dotyczące wspólnych programów i podwójnych dyplomów z uczelniami niemieckimi, francuskimi i portugalskimi, których efektem są przygotowywane umowy.

I.5 ORGANIZACYJNE I JAKOŚCIOWE ASPEKTY MOBILNOŚCI W RAMACH PROGRAMU ERASMUS W 55 uczelniach (71,4%) istnieje odrębna komórka zajmująca się organizacją mobilności (pyt. 19).

Rozwiązania dotyczące studentów wyjeżdżających W 63 uczelniach (81,8%) administracja uczelniana przeprowadza selekcję lub uczestniczy w rekrutacji studentów (pyt. 20).

31 uczelni (40,3%) organizuje dla wyjeżdżających studentów specjalne kursy/zajęcia językowe (pyt. 21). Uczelnie, które nie organizują takich zajęć, przedstawiły następujące przyczyny: • brak zapotrzebowania: lektoraty zapewniają wystarczające przygotowanie, wystarczająca znajomość języka obcego wśród studentów kwalifikowanych na studia za granicą, brak zainteresowania wśród studentów (większość uczelni); • trudności organizacyjne i finansowe: okres między zakończeniem rekrutacji (maj) a wyjazdem jest zbyt krótki – choć uczelnia oferuje lektoraty, zakwalifikowani studenci wybierają intensywne kursy organizowane poza uczelnią; trudności organizacyjne (uzgodnienie terminów/godzin) i finansowe (zbyt wysoki koszt przy zbyt niskim grancie OM, który ma pokryć jeszcze wiele innych wydatków organizacyjnych i administracyjnych); • etap „rozruchu”: kursy dopiero planowane; uczelnia uczestniczy dopiero pierwszy rok w programie; • inne: kursy są dofinansowywane indywidualnie; zbyt mało zainteresowanych i zdecydowanych na wyjazd studentów; zbyt 12

mała liczba wyjeżdżających studentów, co oznaczałoby konieczność współorganizowania zajęć z innymi instytucjami.

Większość uczelni (54, tj. 70,1%) zapewnia wyjeżdżającym studentom przygotowanie praktyczne i/lub kulturowe (pyt. 22), a jeszcze większa liczba uczelni (65, tj. 84,4%) przekazuje wyjeżdżającym studentom materiały informacyjne dotyczące kraju goszczącego (pyt. 23). Uczelnie, które nie organizują specjalnych zajęć na ten temat, przedstawiły następujące przyczyny: • brak zainteresowania/zapotrzebowania: studenci otrzymują takie informacje w inny sposób (sami wyszukują, otrzymują je od byłych stypendystów, otrzymują foldery uczelni zagranicznych z informacjami o kraju i uczelni) lub wybierają z reguły kraj, który ich interesuje i o którym już dużo wiedzą; • niewielka/zbyt mała liczba wyjeżdżających; ze względu na małą liczbę wyjeżdżających informacje są przekazywane przez DWZ i byłych stypendystów lub uczelnia ogranicza się do dofinansowania; • duża/zbyt duża liczba wyjeżdżających: zbyt duża skala wymiany ze zbyt dużą liczbą krajów; zbyt duża liczba wyjeżdżających, zamiast takich zajęć ESN organizuje liczne spotkania i inne imprezy; zbyt duże zróżnicowanie grup krajów, zamiast zajęć spotkania z przedstawicielami uczelni partnerskich; • etap „rozruchu”: zajęcia dotychczas nie organizowane, ale planowane; • inne: duże obciążenie studentów zajęciami, po dyskusjach ze studentami zrezygnowano z tej formy przygotowania, zamiast tego studenci korzystają z doświadczeń byłych stypendystów; zajęcia na ten temat organizowane przez uczelnię goszczącą; studenci poznają zagadnienia różnic kulturowych podczas normalnych zajęć; studenci uczęszczają na warsztaty w innej uczelni.

Zdecydowana większość uczelni (66, tj. 85,7%) organizuje spotkania z byłymi stypendystami Erasmusa (pyt 24).

W 14 uczelniach (18,2%), głównie większych i/lub z dłuższym „stażem” w programie, istnieje stowarzyszenie byłych studentów Erasmusa (pyt. 25; nazwy podało 13 uczelni). W większości uczelni tym stowarzyszeniem jest uczelniana sekcja ESN: 1) ESN (Wyższa Szkoła Administracji Publicznej im. S. Staszica, 2007); 2) ESN, Uniwersytet Łódzki, 2004; 3) ESN-EYE, Politechnika Łódzka, 1999; 4) ESN, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, 2006; 5) ESN Olsztyn, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, 2007; 6) ESN, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, 2007; 7) ESN, Uniwersytet Warszawski ; 8) ESN, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, 2006 (wcześniej grupa „Buddy”); 9) ESN, Lazarski, Wyższa Szkoła Handlu i Prawa im. R. Łazarskiego w Warszawie, 10) ESN, Collegium Civitas; 11) ESN, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, 2006. W trzech uczelniach istnieją następujące stowarzyszenia: „To be Erasmus” (Wyższa Szkoła Lingwistyczna w Częstochowie, 2007), „Student Cooperation Centre” (Uniwersytet Łódzki, 2007, oprócz ESN) i „Klub Erasmusa” (Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, 2008).

Nieliczne uczelnie (11, tj. 14,3%) zbierają informacje na temat ewentualnego wpływu okresu studiów/praktyki w ramach programu Erasmus na zatrudnienie absolwentów (pyt. 26). Jedynie 7 z nich podało na ten temat następujące bardziej szczegółowe informacje (nie jest jasne, dlaczego niektóre uczelnie odnoszą się w tym kontekście wyłącznie do staży Erasmusa): • ankieta przeprowadzana przez uczelniane biura karier wśród byłych stypendystów; • informacje zbierane w formie emaili i rozmów przeprowadzanych z absolwentami, które są w późniejszym czasie zbierane i podsumowywane; • informacje uzyskiwane indywidualnie od stypendystów.

Rozwiązania dotyczące studentów przyjeżdżających* Zdecydowana większość uczelni (63, tj. 81,8%) organizuje dla studentów przyjeżdżających kursy języka polskiego lub kieruje ich na takie kursy poza uczelnią (pyt. 27). Wśród uczelni, które nie zapewniają przyjeżdżającym studentom możliwości nauki/podniesienia poziomu znajomości języka polskiego, zdecydowaną większość (12) stanowią uczelnie niepubliczne; wśród tych uczelni są 2 uczelnie publiczne; jedna z nich stwierdziła w ankiecie w innym kontekście, że w przypadku wymiany studentów kierunków artystycznych doskonała znajomość języka nie jest konieczna, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach.

Niezależnie od wcześniej przekazanych informacji potencjalnie zainteresowanym studentom, niemal wszystkie uczelnie (73 z 77, tj. 94,8%; dwie uczelnie nie przyjmują studentów, co daje 73 z 75 uczelni, tj. 97,3%) przekazują przyjeżdżającym studentom informacje dotyczące warunków studiowania (pyt. 28). Wśród nich zdecydowana większość uczelni przekazuje te informacje podczas specjalnego zebrania (59, tj. 76,6%), w formie materiałów drukowanych (58, tj. * Dane w tej części mogą nie odzwierciedlać w pełni faktycznej sytuacji, ponieważ nie jest wykluczone, że dwie uczelnie, które wypełniły ankiety, w ogóle nie przyjmują studentów, ale nie podały tego faktu w ankiecie (taką informację podały tylko dwie inne uczelnie).

13

75,3%) i/lub w formie wykazu stron internetowych, na których można znaleźć potrzebne informacje (62, tj. 80,5%).

Prawie połowa uczelni (38, tj. 49,3%) przekazuje takie informacje w innej formie. Uczelnie przekazujące informacje w innej formie podały następujące przykłady: • opieka ESN (informacje, spotkania) – uczelnie, w których funkcjonuje sekcja ESN; • informacje przekazywane przez indywidualnego tutora/opiekuna; polski tutor przydzielony przed przyjazdem, udzielający wszelkich informacji, w ścisłej współpracy z ESN; bezpośrednia opieka polskich studentów w ramach programu „Zaopiekuj się studentem zagranicznym – Mentor”; • indywidualne rozmowy/konsultacje (głównie ze względu na niewielką liczbę przyjeżdżających, ale również w uczelniach przyjmujących większą liczbę studentów) przeważnie z koordynatorem lub BWZ; • informacje przekazywane emailem; • inne: specjalna platforma internetowa dla studentów zagranicznych; płyta CD; informacje przekazywane podczas wizyt nauczycieli w uczelniach zagranicznych; kontakty ze studentami (bez szczegółów).

Zdecydowana większość uczelni (56, tj. 72,7%) przekazuje te informacje w co najmniej trzech z ww. form (21, tj.

27,3%, we wszystkich czterech formach; 35, tj. 45,4%, w trzech formach). 11 uczelni (14,3%) przekazuje informacje w dwóch z ww. form, a 6 uczelni (7,8%) w jednej formie. Dwie uczelnie podały, że nie przyjmują studentów; 2 uczelnie (2,6%) w ogóle nie przekazują takich informacji bądź nie przyjmują studentów, ale nie wspomniały o tym w ankiecie.

Niemal wszystkie uczelnie (73 z 77, tj. 94,8%; dwie uczelnie nie przyjmują studentów; 73 z 75 uczelni, tj. 97,3%) przekazują również przyjeżdżającym studentom praktyczne informacje dotyczące pobytu w Polsce i/lub danym mieście (pyt. 29). Zdecydowana większość uczelni przekazuje te informacje podczas specjalnego zebrania (56, tj.

72,7%), w formie materiałów drukowanych (60, tj. 77,9%) i w formie listy stron internetowych, na których można znaleźć potrzebne informacje (62, 80,5%). Informacje w innej formie przekazują 34 uczelnie (44,1%). Większość uczelni przekazujących informacje w innej formie wymieniło takie same formy jak w przypadku informacji dotyczących studiowania, tj. indywidualne konsultacje, korespondencja mailowa i pomoc ESN lub indywidualnego opiekuna (zob. wyżej). Inne przedstawione przykłady: • kursy orientacyjne na początku semestru; • osobisty odbiór studentów z lotniska przez koordynatora Erasmusa, zakwaterowanie, zapoznanie studentów z miejscem pobytu i warunkami życia podczas wspólnego spaceru po mieście.

Większość uczelni (50, tj. 64,9%) przekazuje te informacje w co najmniej trzech z czterech ww. form (22, tj. 28,6%, we wszystkich czterech formach, a 28, tj. 36,4%, w trzech formach). 17 uczelni (22%) przekazuje informacje w dwóch formach, a 6 uczelni (7,8%) w jednej formie. Dwie uczelnie podały, że nie przyjmują studentów; a 2 uczelnie (2,6%) w ogóle nie przekazują takich informacji bądź nie przyjmują studentów, ale nie wspomniały o tym w ankiecie (są te same uczelnie, które nie zaznaczyły też żadnej formy w odpowiedzi na pyt. 28).

Ponad połowa uczelni (45, tj. 58,4%) organizuje specjalne imprezy służące integracji przyjeżdżających studentów (pyt. 30). Najczęściej uczelnie organizują następujące imprezy: spotkania ze studentami polskimi i władzami uczelni, dni/wieczory międzynarodowe i polskie/tydzień europejski, program kulturalny (wspólne zwiedzanie miasta i wyjścia/ wyjazdy do teatru i muzeów w regionie), wycieczki integracyjne (również do innych miejscowości, po Polsce), przyjęcia integracyjne i wspólne „wypady” do restauracji i pubów, imprezy okolicznościowe (z okazji juwenaliów, Barbórka, święta) oraz zawody i zajęcia sportowe. Inne przykłady podane jedynie przez kilka uczelni: • Orientation Week lub Orientation Day(s) – zwiedzanie miasta i kampusu, degustacja polskich dań, warsztaty interkulturalne prowadzone przez zagranicznego trenera, ognisko; Tydzień Powitalny; • zwiedzanie miasta przez grę terenową; • wizyty studentów zagranicznych w domach dziecka mające na celu przybliżenie dzieciom innych kultur i tradycji; • „Dream Cup” – coroczny turniej piłki nożnej dla studentów Erasmusa i dzieci z domów dziecka; • konkurs „Discover Europe”.

Ogromna większość uczelni (69, tj. 89,6%) zapewnia również przyjeżdżającym studentom dodatkowe wsparcie, poza przekazaniem informacji i organizowaniem imprez (pyt. 31). Najczęściej uczelnie przydzielają studentom opiekuna/tutora (przeważnie spośród studentów, ale w kilku przypadkach tę rolę pełni wydziałowy koordynator Erasmusa), a dodatkową opiekę zapewnia koordynator Erasmusa (również opieka akademicka na poziomie wydziału), BWZ (pomoc organizacyjna) oraz sekcja ESN, jeśli istnieje w danej uczelni. W następujących uczelniach funkcjonuje bardziej „sformalizowane” rozwiązanie pod nazwą „system opiekunów”, w ramach którego każdemu zagranicznemu studentowi przydziela się 14

konkretnego opiekuna (zwanego też „study Buddy”), pomagającego gościowi we wszystkich sprawach codziennych/ organizacyjnych: 1) Wyższa Szkoła Administracji Publicznej im. S. Staszica w Białymstoku (Buddy System), 2) Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta S. Wojciechowskiego w Kaliszu (Buddy System), 3) Akademia Ekonomiczna w Poznaniu (Buddy System), 4) Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, (Buddy System); 5) Politechnika Łódzka (program „Mentor – zaopiekuj się studentem zagranicznym”); 6) Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (programy Tutor, Buddy, Tandem); 7) Uniwersytet Warszawski (programy Mentor i Tandem we współpracy z ESN); 8) Collegium Civitas (program Tutor – bardzo szczegółowo określone obowiązki tutora); 9) Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu (program Mentor). W czterech uczelniach opiekę zapewnia wyłącznie sekcja ESN (Politechnika Krakowska, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wyższa Szkoła Handlu i Prawa im. R. Łazarskiego), a w dwóch inne osoby (np. opiekun studiów – Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Kielcach; pełnomocnik rektora – Radomska Szkoła Wyższa; 2 opiekunów, pracownik i student – Wyższa Szkoła Zarządzania i Finansów we Wrocławiu).

W ogromnej większości uczelni (63, tj. 81,8%) studenci zagraniczni są w miarę możliwości zakwaterowywani w tym samym miejscu co polscy studenci (pyt. 32).

Nieco ponad połowa uczelni (40, tj. 51,9%) zbiera i analizuje opinie przyjeżdżających studentów na temat studiów uczelni i pobytu (pyt. 33). Jedynie 16 (20,8%) uczelni zbiera te opinie w sposób sformalizowany, tj. w formie ankiety. Ankietę przeprowadzają następujące uczelnie: 1) Wyższa Szkoła Zarządzania i Finansów w Białymstoku, 2) Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji w Bytomiu, 3) Uniwersytet Łódzki, 4) Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie, 5) Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 6) Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, 7) Akademia Rolnicza w Szczecinie, 8) Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. A. Silesiusa w Wałbrzychu, 9) Uniwersytet Warszawski (trwają też prace nad włączeniem ankiety do ogólnouczelnianego systemu ankiet studenckich nadzorowanego przez nowoutworzone Biuro Jakości Kształcenia), 10) Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, 11) Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (obowiązkowa ankieta), 12) Wyższa Szkoła Handlu i Prawa im. R. Łazarskiego, 13) Collegium Civitas (2 ankiety – ankieta oceniająca każde zajęcia, na które uczęszczali studenci, i ankieta nt. motywów przyjazdu do CC, korzyści i zadowolenia), 14) Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, 15) Wyższa Szkoła Handlowa we Wrocławiu, 16) Wyższa Szkoła Zarządzania „Edukacja” we Wrocławiu. W większości pozostałych uczelni (ok. 15) koordynatorzy Erasmusa, BWZ, nauczyciele i/lub studenci przeprowadzają rozmowy ze studentami zagranicznymi, a w ponad 5 uczelniach studentów zagranicznych prosi się o pisemne wypowiedzi (notatki, maile, sprawozdania).

Zbierane w ten sposób informacje wykorzystuje się w celu poprawy jakości obsługi studentów i organizacji wymiany, lepszego dostosowania programu pobytu do potrzeb studentów, a także w celach promocyjnych.

I.6 MOCNE I SŁABE STRONY PROGRAMU ERASMUS Ponad połowa uczelni wymieniła różne programy (głównie programy UE i CEEPUS) i projekty obejmujące mobilność, w których uczestniczy, a spośród nich ok. 30 oceniło konkretnie na ich tle mocne i słabe strony programu Erasmus (pyt. 34 i 35). Poniższe uwagi przedstawiło co najmniej kilka uczelni: Mocne strony: • ogólne: marka i rozpoznawalność; stabilność i długa perspektywa programu; • skala: szerokie pole działania programu, szeroka oferta dotycząca rodzajów mobilności; duża skala programu; egalitarność programu; • procedury: jasność, przejrzystość i/lub jednolitość zasad działania programu dla wszystkich krajów; sprawdzone procedury działania; prosta obsługa programu i organizacja działań; łatwość aplikowania o fundusze, proste procedury wnioskowania i sprawozdawczości, niewiele dokumentów opisowych; mały stopień biurokratyzacji; bardziej uproszczony sposób rozliczania grantów niż w programie Leonardo da Vinci; program oznacza dla uczelni „nową erę w wymianie studentów i nauczycieli” pod względem liczby uczestników, stosowania spójnych standardów i procedur, internacjonalizacji i wielkości wyasygnowanych funduszy; • obsługa programu na poziomie krajowym: dobra/bardzo dobra organizacja na poziomie krajowym, bardzo dobra współpraca z Narodową Agencją (rzetelna i szybka informacja, szybka pomoc w sytuacjach wątpliwych i krytycznych, życzliwa pomoc), wszechstronna pomoc udzielana przez FRSE, przyjaźni pracownicy Biura Erasmusa w Narodowej Agencji, możliwość konsultacji z kompetentnymi osobami w trudnych sprawach, łatwa dostępność informacji, duża dostępność warsztatów poruszających różne aspekty mobilności; 15

• inne (podane jedynie przez pojedyncze uczelnie): uznawanie okresu studiów odbytego za granicą jako adekwatnego do okresu studiów w uczelni macierzystej; szerokie możliwości doskonalenia znajomości języków obcych; Słabe strony: • poziom finansowania: jedynie częściowe dofinansowanie/zbyt niskie dofinansowanie/brak całościowego finansowania, zmniejszająca się wielkość dofinansowania (stypendiów), szczególnie w relacji do zarobków, jakie studenci mogą uzyskać podczas sezonowej pracy w krajach UE; liczba przyznanych wyjazdów nie pokrywa zapotrzebowania; rzeczywisty spadek funduszy na jednego beneficjenta/niższe stypendia; mniejsze granty niż w programie Leonardo da Vinci; brak dodatkowego budżetu na przygotowanie pedagogiczno-kulturowo-językowe i organizację praktyk; • procedury: zbyt wysoka formalizacja technicznych czynności, nadmierna biurokracja, skomplikowana procedura administracyjna, zwiększająca się biurokratyzacja działań związanych z organizacją mobilności; nadmiernie rozbudowany system ankiet do badań nt. mobilności (bardzo czasochłonny i odciągający pracowników od zadań związanych z realizacją programu); • inne (podane przez pojedyncze uczelnie): poza uznaniem okresu studiów zagranicznych student nie otrzymuje dodatkowych korzyści w postaci świadectwa czy certyfikatu (szczególnie istotne w kontekście rozwijających się obecnie programów, które umożliwiają zdobycie drugiego dyplomu w partnerskich uczelniach brytyjskich)*; możliwość wyjazdu studenta tylko raz w życiu.

I.7 ZMIANY WPROWADZONE W UCZELNI POD WPŁYWEM UDZIAŁU W PROGRAMIE ERASMUS W prawie połowie uczelni (36, tj. 46,7%) miały miejsce co najmniej trzy z sześciu zmian wymienionych w ankiecie (pyt. 36). W 53 uczelniach (68,8%) jednostki/komórki odpowiedzialne za współpracę z zagranicą zostały wyposażone w nowy sprzęt. W 51 uczelniach (66,2%) została zwiększona liczba pracowników zajmujących się współpracą zagraniczną. W 42 uczelniach (54,5%) utworzono nową jednostkę/komórkę zajmującą się współpracą zagraniczną.

W znacznie mniejszej liczbie uczelni zwiększono liczbę pracowników działu finansowego uczelni (10, tj. 13%), opracowano system komputerowy do obsługi programu Erasmus (12, tj. 15,6%) i/lub wprowadzono inne zmiany (11, tj. 14,3%). Wśród innych zmian uczelnie wymieniły: • zmiana zakresu obowiązków prorektora odpowiedzialnego za współpracę zagraniczną; • szybsze niż przewidziano w krajowych przepisach wprowadzenie systemu ECTS; wprowadzenie ECTS na 4 kierunkach i aktualizacja istniejących pakietów ECTS; • stworzenie aplikacji on-line dla kandydatów Erasmusa i obcokrajowców, programu komputerowego do zarządzania grantami studenckimi i programu do kwalifikacji studentów; • „efekty miękkie” takie jak większa przychylność władz uczelni i wykładowców wobec wyjeżdżających studentów oraz szeroko rozumiana zmiana świadomości odnośnie konieczności internacjonalizacji uczelni; stopniowe zmiany świadomościowe; uświadomienie konieczności podnoszenia kwalifikacji, w tym językowych, pracowników, poprawa jakości współpracy pracowników administracji centralnej i administracji wydziałowej, poprawa jakości usług i informacji adresowanych do studentów i pracowników (przyjeżdżających i wyjeżdżających); zaangażowanie administracji i dziekanatów w organizację wymiany; umożliwienie pracownikom udziału w kursach językowych w celu podwyższenia kwalifikacji i ułatwienia kontaktu z cudzoziemcami.

W 35 uczelniach (45,4%) funkcjonuje ogólnouczelniany system zapewniania jakości (pyt. 37). Spośród nich 14 uczelni przedstawiło następujące istotne dodatkowe informacje lub elementy tego systemu związane ze współpracą zagraniczną: • mobilność, ECTS, zasady zaliczania studiów odbytych w innej uczelni; • kadra naukowa jest cyklicznie monitorowana przez specjalną komisję, która ocenia postępy naukowe, ze szczególnym naciskiem na umiędzynarodowienie i jakość prowadzonych zajęć; losowo hospituje się również zajęcia prowadzone w jęz. obcym dla przyjeżdżających studentów; • ankiety oceniające, monitorowanie działań, coroczna ewaluacja przez senat; • element systemu ankietowego w uczelni – pytania dotyczą zarówno prowadzenia zajęć w jęz. obcym, jak i podnoszenia własnych kompetencji przez pracowników w oparciu o wyjazdy zagraniczne; * Przypis Zespołu Erasmusa – specyfika programu Erasmus polega na zrealizowaniu części studiów prowadzących do uzyskania dyplomu uczelni macierzystej (krajowej) w uczelni zagranicznej. Program nie „obiecuje” uzyskania drugiego dyplomu, czy dodatkowego certyfikatu, choć sytuacje takie maja miejsce i zdarzają się coraz częściej jako dodatkowa korzyść uczestnictwa w programie.

16

• funkcjonuje system zapewniania jakości w administracji, a aktualnie opracowuje się system zapewniania jakości kształcenia, który będzie uwzględniać elementy dotyczące mobilności pracowników i studentów; • ankiety studentów zagranicznych i ankiety studentów UW wyjeżdżających do uczelni partnerskich w aspekcie komparatywnym (ocena poziomu zajęć, organizacji mobilności, wykładowców, warunków studiowania i bytowych, aspektów kulturowych itp.); • uwzględnianie aktywności międzynarodowej w ocenie osiągnięć pracownika; • analiza ankiet studentów przyjeżdżających; • nowy system rejestracji dokumentów i korespondencji; • ankiety wypełniane przez studentów; • uczelniany system oceny jakości – USOJK; • wprowadzony system ISO i przeszkoleni w tym zakresie pracownicy.

Mniej niż połowa uczelni (31, tj. 40,3%) prowadzi pełne programy studiów w językach obcych poza filologiami obcymi (pyt. 38); 29 z tych uczelni wymieniło te programy w ankiecie. Jedynie w 6 uczelniach (7,8%) programy te (w tym jeden moduł) zostały przygotowane lub wprowadzone dzięki udziałowi w programie Erasmus (pyt. 39) (część uczelni pod hasłem „Erasmusa” rozumie również Erasmusa Mundusa). Są to: 1. Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie: „International Business” – kierunek Stosunki Międzynarodowe, studia I i II stopnia; 2. Uniwersytet Łódzki: administracja, studia II stopnia; informatyka (computer science), studia I i II stopnia; ekonomia, studia II stopnia; zarządzanie, studia I stopnia; informatyka i ekonometria, studia II stopnia; „Women’s and gender studies”, studia II stopnia Erasmus Mundus; nie wszystkie uruchomione ze względu na brak zainteresowania studentów; faktycznie prowadzone są studia na kierunkach administracja i zarządzanie; 3. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu – Inżynieria, studia I stopnia; 4. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie – moduł Informatyka, Zarządzanie i Finanse dla studentów zagranicznych; 5. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski: politologia, studia II stopnia; geodezja satelitarna i nawigacja, studia II stopnia; biotechnologia, studia II stopnia; 6. Uniwersytet Warszawski: na 5 kierunkach, studia II stopnia: zarządzanie, ekonomia (3 programy po angielsku), stosunki międzynarodowe, studia europejskie, gospodarka przestrzenna i ochrona środowiska („studia Mundusowe”); na kierunku psychologia – 5 letnie jednolite mgr; filozofia – studia I stopnia; jednoroczne zajęcia w Centrum Języka i Kultury Polskiej POLONICUM, School of Polish Law, szkoły prawa (francuskiego, hiszpańskiego, włoskiego, niemieckiego, amerykańskiego); pojedyncze zajęcia w poszczególnych innych jednostkach UW, np. w Instytucie Historii.

W 22 uczelniach (28,6%) prowadzi się programy studiów wspólnie z uczelniami zagranicznymi (pyt. 40); 21 z tych uczelni wymieniło te programy w ankiecie. Jedynie w 7 uczelniach (9,1%) programy te zostały przygotowane lub uruchomione dzięki udziałowi w programie Erasmus (pyt. 41). Są to: 1. Akademia im. J. Długosza w Częstochowie: studia magisterskie na kierunku fizyka, specjalność: nanofizyka we współpracy z Uniwersytetem LeMans, Francja; 2. Wyższa Szkoła Lingwistyczna w Częstochowie: studia podyplomowe TEFL (Teaching English as a Foreign Language) realizowane wspólnie z National University of Ireland w Galway; 3. Uniwersytet Łódzki: dyplom prawa francuskiego, wspólnie z Uniwersytetem w Tours; polsko-francuskie studia podyplomowe w zakresie zarządzania, typu MBA, z uczelnią w Lyon; computer-based English language studies, studia II stopnia, wspólnie z Uniwersytetem w Lancaster; te programy są efektem kontaktów w ramach programu Erasmus i wcześniejszych w ramach programu Tempus; 4. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie – jesienią rusza program Double Diploma wsparty dofinansowaniem z DAAD na Wydziale Architektury, studia I stopnia, wspólnie z FH Lausitz w Niemczech; program powstał na podstawie wcześniej współpracy w ramach Erasmusa; 5. Uniwersytet Warszawski: na 5 kierunkach, studia II stopnia: zarządzanie, ekonomia (3 programy po angielsku), stosunki międzynarodowe, studia europejskie, gospodarka przestrzenna i ochrona środowiska („studia Mundusowe”); na kierunku psychologia – 5 letnie jednolite mgr (programy te zostały wymienione wyżej jako programy prowadzone w językach obcych); Erasmus przyczynił się również w bardzo dużym stopniu do wzbogacenia oferty dydaktycznej w pozostałych przypadkach wymienionych wyżej przy programach/zajęciach w językach obcych; 6. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, 4 kierunki: 1) inżynieria i kształtowanie środowiska, studia II stopnia, 2) leśnictwo, studia II stopnia , 3) ekonomika, studia i II stopnia, 4) nauka o zwierzętach, studia I stopnia; 17

7. Politechnika Wrocławska, większość z następujących programów (w tym dwa programy Erasmus Mundus): Information Management; Erasmus Mundus Molecular nano-bio-photonics for telecommunication and biotechnologies; Erasmus Mundus Minerals and Environmental Programme; Environmental Health and Safety Risk Management; Information Technology; Nanoengineering; Simulation and Modeling in Physics; Quantum Engineering; Business Administration.

I.8 PODSUMOWANIE WYNIKÓW Uczelnie, które wypełniły ankietę (77, tj. 35,5% ogółu uczelni realizujących umowę z FRSE w roku akademickim 2007/08), można uznać za reprezentatywną grupę, jeśli chodzi o tematykę ankiety, tj. wpływ programu Erasmus na internacjonalizację uczelni. Większość tych uczelni uczestniczy w programie co najmniej trzeci rok, dzięki czemu miała już szansę wykorzystania różnych możliwości, jakie oferuje program, i wypracowania przynajmniej pewnych rozwiązań związanych z realizacją programu. Ponadto w większości uczelni w programie uczestniczą wszystkie lub zdecydowana większość wydziałów, dzięki czemu można założyć, że przyjęte rozwiązania nie mają charakteru jednostkowego czy doraźnego i są reprezentatywne dla danej uczelni.

Ankieta nie dotyczyła skali udziału w programie mierzonej liczbą wyjeżdżających i przyjeżdżających studentów i nauczycieli, ponieważ te informacje są przekazywane FRSE w corocznych sprawozdaniach. Pytania koncentrowały się wyłącznie na różnych rozwiązaniach strategicznych, prawnych i administracyjnych decydujących o jakości współpracy z zagranicą oraz wpływie Erasmusa na uruchamianie programów prowadzonych w językach obcych i wspólnie z uczelniami zagranicznymi, tj. tzw. „internacjonalizacji w domu” w aspekcie programów nauczania.

• Wyniki ankiety świadczą o tym, że Erasmus miał niezwykle istotny wpływ na stworzenie „systemu” współpracy zagranicznej czy „podstaw” internacjonalizacji, które obejmują: strategię współpracy, różne regulacje wewnętrzne dotyczące współpracy, działania promocyjne służące pozyskaniu partnerów zagranicznych i potencjał jednostek administracji uczelnianej zajmujących się współpracą zagraniczną.

• Zasady obowiązujące w programie Erasmus zobowiązały uczelnie do opracowania polityki dotyczącej współpracy zagranicznej (EPS), która w zdecydowanej większości uczelni stanowi jedyny dokument nakreślający politykę w tej dziedzinie. Takie „ćwiczenie w myśleniu strategicznym” stanowi samo w sobie cenny efekt programu. Trzeba tu też jednak odnotować, że – choć w Procesie Bolońskim podkreśla się znaczenie udziału studentów w różnych działaniach podejmowanych przez uczelnie – jedynie w mniej niż jednej trzeciej uczelni studenci uczestniczyli w pracach nad EPS lub inną strategią współpracy zagranicznej/internacjonalizacji. Studenci są największym beneficjentem programu Erasmus (zarówno z uwagi na proporcje, jakie w ogólnej ofercie programu zajmuje mobilność studentów, jak również fakt, że student jest ostatecznym odbiorcą wszelkich inicjatyw podejmowanych przez uczelnie). Studenci aktywnie uczestniczą w procesie umiędzynarodawiania uczelni sprawując pieczę nad zagranicznymi kolegami. Udział studentów w procesie decyzyjnym związanym z edukacyjną współpracą międzynarodową nie powinien podlegać żadnym dyskusjom.

• Wprawdzie pytania ankiety nie dotyczyły wpływu programu na wprowadzanie różnych wewnętrznych regulacji w dziedzinie współpracy zagranicznej, Erasmus miał niewątpliwie decydujący wpływ w tej dziedzinie, a w szczególności w sprawach związanych z wymianą studentów. Pierwszym podstawowym elementem mobilności jest sama możliwość wyjazdu studentów. Ta możliwość została zagwarantowana w przepisach – jak wynika z ankiety – zdecydowanej większości uczelni przede wszystkim, jeśli nie wyłącznie, w związku ze skalą wyjazdów studentów w ramach Erasmusa, tj. programie, który – co potwierdzają ankietowane uczelnie – jest największym programem obejmującym mobilność. Znaczna liczba wyjeżdżających studentów skłoniła uczelnie do zastąpienia wcześniejszych doraźnych rozwiązań i formalnego uregulowania tej kwestii. Drugi podstawowy element mobilności, tj. zaliczanie okresu studiów na zasadach ECTS, został umocowany w przepisach krajowych, a następnie wewnętrznych przepisach zdecydowanej większości uczelni, wyłącznie dzięki temu, że to rozwiązanie było już od lat promowane, a ostatnio stało się „standardem” w ramach Erasmusa. Ponadto w decydującej mierze dzięki zasadom obowiązującym w programie (np. konieczność odpowiedniego przygotowania studentów przed wyjazdem za granicę czy kwestie poruszone w „Europejskiej Karcie na rzecz Jakości Mobilności”, do której odwołują się różne dokumenty Erasmusa), w połączeniu ze skalą wymiany, połowa uczelni uregulowała wiele jakościowych aspektów mobilności w różnych wewnętrznych dokumentach. Nie chodzi tu oczywiście o przepisy same w sobie, ale o to, że „porządkują” one działania administracji i nadają im odpowiedni standard.

18

• Z ankiety wynika, że dzięki tym standardom zdecydowana większość uczelni dobrze lub bardzo dobrze przygotowuje studentów do wyjazdu i zapewnia im odpowiednią opiekę podczas pobytu za granicą, a równocześnie zapewnia szeroką informację i rzetelną opiekę przyjeżdżającym studentom zagranicznym. Warto tu również podkreślić, że w zdecydowanej większości uczelni codzienną opiekę nad studentami zapewniają polscy studenci na zasadzie koleżeńskiej pomocy (Buddy, Mentor, Tandem).

• Odpowiednie zasady organizacji mobilności stanowią, same w sobie, istotny efekt z punktu widzenia potencjału czy jakości funkcjonowania jednostek administracji uczelnianej, zajmujących się współpracą zagraniczną. Niezależnie od tego, jak wynika bezpośrednio z ankiety, w połowie uczelni stworzono pod wpływem programu nowe komórki ds. współpracy zagranicznej, a w większości uczelni – oprócz zwiększenia liczby pracowników – istniejące jednostki zostały wyposażone w nowy sprzęt.

• Erasmus przyczynił się również w ogromnej mierze do wyraźnego zintensyfikowania w ostatnich latach działań związanych z promocją uczelni za granicą. Takie działania prowadziły niemal wszystkie uczelnie, zdecydowana większość w co najmniej trzech formach i znaczna większość w ramach programu lub w związku z programem Erasmus.

• Działania promujące uczelnie za granicą, prowadzone w ramach Erasmusa, przekładają się też bezpośrednio lub pośrednio na wzrost liczby przyjeżdżających do uczelni studentów i nauczycieli, a w ten sposób poprawiają ich „wskaźniki internacjonalizacji”.

• Istotnym „wskaźnikiem internacjonalizacji” jest również liczba wyjeżdżających z uczelni studentów i nauczycieli.

Wyniki ankiety mogłyby sugerować, że uczelnie były generalnie mniej zaangażowane w promocję mobilności wśród swoich studentów i pracowników. Prawie jedna czwarta w ogóle nie prowadziła uwzględnionych w ankiecie działań promujących mobilność, a mniej niż jedna trzecia prowadziła je w co najmniej trzech formach. Trzeba jednak pamiętać, że ankieta dotyczyła wyłącznie dodatkowych działań, a uczelnie prowadzą przecież różne działania w tym zakresie, które wymieniają w sprawozdaniach dla FRSE. W tym kontekście warto było jednak wyjaśnić, czy bardziej ograniczona promocja mobilności w środowisku danej uczelni nie wynika może z tego, że – jak podają niektóre uczelnie w punkcie ankiety dotyczącym „słabych stronach Erasmusa” – program oferuje zbyt skromne fundusze.

• W znacznie mniejszym, a nawet znikomym stopniu Erasmus przyczynił się do umiędzynarodowienia oferty dydaktycznej uczelni. Jedynie w mniej niż jednej dziesiątej uczelni programy prowadzone w obcych językach lub wspólnie z uczelniami zagranicznymi są bezpośrednim lub pośrednim efektem współpracy w ramach programu.

Informacje o pewnych dodatkowych efektach Erasmusa w tej dziedzinie (np. regularne prowadzenie zajęć w języku obcym dla polskich studentów), jak również o przyczynach nikłego zainteresowania polskich uczelni współpracą w ramach projektów Erasmusa dotyczących programów nauczania, zostały przedstawione w raporcie na temat wyników ankiety adresowanej do wydziałowych/instytutowych koordynatorów programu Erasmus.

19

II. PODSUMOWANIE WYNIKÓW ANKIETY „WPŁYW PROGRAMU SOCRATES-ERASMUS NA INTERNACJONALIZACJĘ UCZELNI” ADRESOWANEJ DO WYDZIAŁOWYCH KOORDYNATORÓW PROGRAMU ERASMUS

Ankieta została przesłana przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji do uczelnianych koordynatorów programu Erasmus w 217 uczelniach, które podpisały z FRSE umowę na realizację działań w ramach programu Erasmus w roku akademickim 2007/08, z prośbą o przekazanie jej wydziałowym/ instytutowym koordynatorom programu Erasmus. Ankietę wypełniło 85 jednostek uczelnianych (wydziałów, instytutów lub katedr) z 33 uczelni (15,2%).

II.1 SKALA UDZIAŁU W PROGRAMIE Przedstawione przez jednostki dane liczbowe (pyt. 1-10) są bardzo fragmentaryczne i nie pozwalają na ocenę zmian dotyczących skali udziału większości jednostek w programie. Znaczna część jednostek w ogóle nie podała odpowiednich danych lub przedstawione dane są niejasne.

II.2 DZIAŁANIA PROMOCYJNE Mniej niż połowa jednostek (36, tj. 42,3%) prowadziła w ciągu ostatnich lat działania służące promocji za granicą, których celem było w szczególności zwiększenie zainteresowania przyjazdami wśród studentów i/lub nauczycieli zagranicznych (pyt. 11). Wśród nich znajdują się 23 (27% z łącznej liczby 85 jednostek) jednostki, które prowadziły takie działania w ramach programu lub w związku z udziałem w programie Erasmus (pyt. 12). Działania te obejmowały najczęściej udział w międzynarodowych targach, konferencjach i imprezach akademickich w Polsce i za granicą oraz promocję prowadzoną przez same partnerskie uczelnie zagraniczne na podstawie przekazanych materiałów, nauczycieli z danej jednostki podczas wyjazdów zagranicznych oraz studentów danej jednostki podczas stypendium zagranicznego.

Kilka jednostek opracowało i rozpowszechniało materiały promocyjne lub stworzyło stronę bądź portal internetowy.

II.3 PRACE/PROJEKTY BADAWCZE/STUDYJNE ZWIĄZANE ZE WSPÓŁPRACĄ ZAGRANICZNĄ Jedynie 4 jednostki (4,7%) podały, że prowadziły w ciągu ostatnich pięciu lat – samodzielnie lub we współpracy z innymi instytucjami – prace/projekty badawcze/studyjne dotyczące problematyki mobilności (pyt. 13); 2 z tych jednostek (2,3%) prowadziły tego rodzaju prace w ramach programu Erasmus (pyt. 14). 15 jednostek (17,6%) podało, że realizowało przedsięwzięcia badawcze/studyjne dotyczące innych niż mobilność aspektów współpracy zagranicznej lub internacjonalizacji (pyt. 15); 4 (4,7%) z tych jednostek prowadziły takie prace w ramach programu Erasmus (pyt.

16). Z dodatkowych informacji podanych przez część tych jednostek wynika jednak, że żadne z tych przedsięwzięć nie polegało faktycznie na analizie mobilności czy innych aspektów internacjonalizacji; były to różne formy współpracy dydaktycznej lub badawczej związane z określoną dziedziną (np. warsztaty tematyczne dla studentów danego kierunku).

II.4 ORGANIZACYJNE I JAKOŚCIOWE ASPEKTY MOBILNOŚCI W RAMACH PROGRAMU ERASMUS* Rozwiązania dotyczące studentów wyjeżdżających Zdecydowana większość jednostek (81, tj. 95,2%) monitoruje przebieg studiów swych studentów w uczelni zagranicznej (pyt. 17) przynajmniej w jednej formie, przy czym nie można wykluczyć, że takie działania prowadzą faktycznie wszystkie jednostki wysyłające studentów (zob. przypis). Większość z nich prowadzi takie działania w co * Dane przedstawione w tej części ankiety mogą nie być w pełni miarodajne nawet dla 85 jednostek, które wypełniły ankietę, ponieważ część z nich w ogóle nie wysyła za granicę lub nie gości u siebie studentów i/lub nauczycieli, a nie podała takich informacji w ankiecie.

20

najmniej dwóch formach, a ponad połowa w trzech formach. Największa liczba jednostek (81, tj. 95,2%) utrzymuje w tym celu kontakty emailowe i/lub telefoniczne ze swymi studentami. Często wyznacza się również do tego celu konkretnego opiekuna w macierzystej jednostce (66 jednostek, tj. 77,6%). W ponad połowie jednostek (47, tj.

55,3%) temu celowi służą również wizyty nauczycieli podczas pobytu studenta w uczelni zagranicznej. 4 jednostki (4,7%) monitorują przebieg studiów swych studentów za granicą w innej formie (kontakt z koordynatorem w uczelni zagranicznej (2 jednostki), raporty z przebiegu studiów przygotowywane przez studentów (1), przegląd dokumentacji prac wykonanych podczas stypendium (1)).

Jeśli chodzi o uznawanie okresu studiów odbytego za granicą (pyt. 18), rozkład odpowiedzi wygląda następująco (4 jednostki nie wybrały żadnej odpowiedzi, a znaczna część jednostek zaznaczyła więcej niż jedną z czterech możliwych odpowiedzi do wyboru – zob. rozkład uwzględniający połączenia niżej): • 45 jednostek (52,9%) odpowiedź „a”: wszystkim lub zdecydowanej większości studentów zalicza się w pełni okres studiów bez konieczności uzupełniania zaliczeń/zdawania egzaminów z tych przedmiotów, które znajdują się w programie nauczania wydziału macierzystego, a nie zostały zaliczone za granicą; • 56 jednostek (65,9%) odpowiedź „b”: część studentów musi uzyskać zaliczenia/zdać egzaminy z tych przedmiotów, które znajdują się w programie nauczania wydziału macierzystego, a nie zostały zaliczone za granicą, ale bez konieczności uczęszczania na zajęcia z tych przedmiotów; • 26 jednostek (30,6%) odpowiedź „c”: część studentów musi nie tylko uzyskać zaliczenia/zdać egzaminy z przedmiotów, ale także uczęszczać na zajęcia z tych przedmiotów, które znajdują się w programie nauczania wydziału macierzystego, a nie zostały zaliczone za granicą; • 2 jednostki (2,3%) odpowiedź „d”: inne rozwiązanie (te rozwiązanie nie są jasne lub nie jest zrozumiałe, dlaczego zostały sklasyfikowane przez jednostkę jako inne rozwiązanie).

Uwzględniając połączenia różnych odpowiedzi do wyboru, sytuacja wygląda następująco: • w 22 jednostkach (25,8%) wszystkim lub zdecydowanej większości studentów zalicza się w pełni okres studiów bez konieczności uzupełniania zaliczeń/zdawania egzaminów z tych przedmiotów, które znajdują się w programie nauczania wydziału macierzystego, a nie zostały zaliczone za granicą (wyłącznie odpowiedź „a” do wyboru); • w 13 (15,3%) jednostkach większości studentów zalicza się w pełni okres studiów bez konieczności uzupełniania zaliczeń/zdawania egzaminów z tych przedmiotów, które znajdują się w programie nauczania wydziału macierzystego, a nie zostały zaliczone za granicą, ale zdarza się również, że część studentów musi uzyskać zaliczenia/zdać egzaminy z tych przedmiotów, które znajdują się w programie nauczania wydziału macierzystego, a nie zostały zaliczone za granicą, ale bez konieczności uczęszczania na zajęcia z tych przedmiotów (odpowiedzi „a” i „b”); • w 18 jednostkach (21,2%) część studentów musi uzyskać zaliczenia/zdać egzaminy z tych przedmiotów, które znajdują się w programie nauczania wydziału macierzystego, a nie zostały zaliczone za granicą, ale bez konieczności uczęszczania na zajęcia z tych przedmiotów (wyłącznie odpowiedź „b”); • w 2 jednostkach (2,3%) większości studentów zalicza się w pełni okres studiów bez konieczności uzupełniania zaliczeń/zdawania egzaminów z tych przedmiotów, które znajdują się w programie nauczania wydziału macierzystego, a nie zostały zaliczone za granicą, ale zdarza się również, że część studentów musi nie tylko uzyskać zaliczenia/ zdać egzaminy z przedmiotów, ale także uczęszczać na zajęcia z tych przedmiotów, które znajdują się w programie nauczania wydziału macierzystego, a nie zostały zaliczone za granicą (odpowiedzi „a” i „c”); • w 17 jednostkach (20%) część studentów musi uzyskać zaliczenia/zdać egzaminy z tych przedmiotów, które znajdują się w programie nauczania wydziału macierzystego, a nie zostały zaliczone za granicą, ale bez konieczności uczęszczania na zajęcia z tych przedmiotów, jak również część studentów musi nie tylko uzyskać zaliczenia/zdać egzaminy z przedmiotów, ale także uczęszczać na zajęcia z tych przedmiotów, które znajdują się w programie nauczania wydziału macierzystego, a nie zostały zaliczone za granicą (odpowiedzi „b” i „c”); • w 8 jednostkach (9,4%) występują połączenia wariantów „a” + „b” + „c” (6 jednostek) lub „a” + „b” + „d” („d” – inne rozwiązanie; 2 jednostki); • w 1 jednostce (1,2%) studenci muszą nie tylko uzyskać zaliczenia/zdać egzaminy z przedmiotów, ale także uczęszczać na zajęcia z tych przedmiotów, które znajdują się w programie nauczania wydziału macierzystego, a nie zostały zaliczone za granicą (wyłącznie odpowiedź „c”).

Jasne i logicznie powiązane z odpowiedziami dane o procencie studentów, których dotyczą warianty „b” i „c” (pyt. 19; odpowiedź „d” została pominięta ze względu na marginalną skalę tych rozwiązań i niejasne odpowiedzi – zob. wyżej), podało jedynie 41 jednostek. Odsetek studentów, których dotyczy wariant „b” (konieczność uzyskania zaliczenia/ zdania egzaminu po powrocie z zagranicy, ale bez konieczności uczęszczania na zajęcia), jest bardzo zróżnicowany: 9021

100% (7 jednostek, 8,2%), 70-80% (2 jednostki, 2,3%), 50-65% (9 jednostek, 10,6%), 20-30% (10 jednostek, 11,8%) i 5-15% (13 jednostek, 15,3%). Odsetek studentów, których dotyczy wariant „c” (konieczność zaliczenia i uczęszczania na zajęcia), jest również zróżnicowany: 80% (4 jednostki – wydziały prowadzące kierunki medyczne, 4,7%), 20-40% (8 jednostek, 9,4%), 10% (6 jednostek, 7%) i 2-5% (3 jednostki, 3,5%). W przypadku połączenia wariantu „b” i „c” odsetki wyglądają następująco: odpowiednio, 90% i 10%; 70% i 30%; 60% i 40%; 80% i 20%; 20% i 80% (4 wydziały medyczne); 20 i 80%, 30% i 30% czy 50% i 30% (pozostałego procentu w tych trzech przypadkach dotyczy zapewne wariant „a”, ale nie zostało to zaznaczone w ankiecie).

W zdecydowanej większości jednostek (74, tj. 87%) studenci są informowani przed wyjazdem o tym, jaki przedmiot będą musieli zaliczyć po powrocie z uczelni zagranicznej (pyt. 20).

W większości jednostek (59, tj. 69,4%) procedura podejmowania decyzji o uznaniu okresu studiów odbytego za granicą i ew. uzupełnieniu brakujących zaliczeń jest określona w wewnętrznych przepisach/zaleceniach (pyt. 21).

Jeśli chodzi o sposób podejmowania decyzji (pyt. 22), w 59 jednostkach (69,4%) decyzję podejmuje dziekan, w 45 jednostkach (52,9%) – osoba upoważniona przez dziekana, a w 20 jednostkach (23,5%) przyjęto inne rozwiązanie (rada wydziału, koordynator ECTS z komisją, kierownictwo i nauczyciele, dziekan i prorektor ds. studenckich, nauczyciel prowadzący przedmiot). Część jednostek wskazała dwa rozwiązania, a wśród nich większość (23 jednostki, 27% ogółu) stanowią jednostki, w których decyzje podejmuje dziekan i osoba upoważniona przez dziekana.

Zdecydowanie najważniejszą przyczyną problemów związanych z uznawaniem okresu studiów (pyt. 23) są różnice programowe między jednostką macierzystą a wydziałem goszczącym studentów (64 jednostki, 75,3%), a w następnej kolejności brak dostępu do szczegółowych informacji o programach realizowanych w uczelni zagranicznej (44 jednostki, 51,7%). Znacznie mniejsza liczba jednostek wskazała następujące przyczyny: zbyt ogólne zapisy „Learning Agrement” (13 jednostek, 15,3%), brak jasnych procedur podejmowania decyzji o uznawaniu okresu studiów w jednostce/uczelni macierzystej (8 jednostek, 9,4%) i różne „inne przyczyny” (12 jednostek, 14,1%). „Inne przyczyny” to: wymogi minimum programowego, likwidacja wykładu/zajęć wpisanych do LA już po przyjeździe studenta do uczelni zagranicznej, opóźnienia w przesyłaniu lub nie przesyłanie dokumentów przez wydział goszczący, nie zdanie egzaminu/ nie uzyskanie zaliczenia przez studenta w uczelni goszczącej, specyfika niektórych przedmiotów, cofanie studentów na niższy rok w uczelni zagranicznej, niedostępność niektórych przedmiotów w powszechnie znanym języku obcym (przedmiot prowadzony wyłącznie w języku danego kraju).

Rozwiązania dotyczące przyjeżdżających studentów Zdecydowana większość jednostek (63, tj. 74,1%) wyznacza specjalnych opiekunów dydaktycznych/naukowych dla przyjeżdżających studentów (pyt. 24).

Jeśli chodzi o sposób organizacji zajęć dla zagranicznych studentów (pyt. 25), w 27 jednostkach (31,8%), które prowadzą kierunki „filologie obce” (11 jednostek, 12,9%) lub inne kierunki w języku obcym (16 jednostek, 18,8%), zagraniczni studenci Erasmusa dołączają do polskich studentów i/lub innych studentów zagranicznych studiujących na danym kierunku. Na kierunkach prowadzonych w języku polskim 39 jednostek (45,9%) organizuje dla studentów zagranicznych specjalne zajęcia w języku obcym, w których na ogół nie uczestniczą polscy studenci, a 32 jednostki (37,6%) organizują specjalne zajęcia, w których uczestniczą zarówno studenci zagraniczni, jak i studenci polscy.

W 22 jednostkach (25,9%) przyjęto inne rozwiązanie, np.: studenci piszą prace dyplomowe pod kierunkiem wyznaczonych nauczycieli; student realizuje przedmiot w ramach indywidualnych spotkań z wyznaczonym nauczycielem; studenci zagraniczni uczestniczą w normalnych zajęciach w języku polskim, a indywidualny opiekun tłumaczy na język angielski; uruchamia się przedmiot w języku obcym, który jest fakultatywnym przedmiotem dla polskich studentów; studenci uczestniczą w zajęciach w języku polskim, otrzymują prezentacje w języku angielskim i mają dodatkowe konsultacje w języku angielskim z prowadzącym przedmiot; studenci zagraniczni uczestniczą w zajęciach w języku polskim, ale nauczyciel komunikuje się z nimi w języku obcym; przedmioty nauczane po polsku są zaliczane przez studentów zagranicznych na podstawie indywidualnej pracy; zajęcia indywidualne dla studentów zagranicznych (w tym indywidualne projekty/prace). Prawie połowa jednostek stosuje co najmniej dwa z ww. rozwiązań. Najczęściej występują połączenia „kierunek w języku obcym” + „specjalne zajęcia wyłącznie dla studentów zagranicznych” lub „specjalne zajęcia w jęz. obcym wyłącznie dla studentów zagranicznych” + „specjalne zajęcia w języku obcym dla polskich i zagranicznych studentów”.

Jedynie 45 jednostek (52,9%) wskazało, które ze stosowanych rozwiązań dotyczy największej liczby przyjeżdżających 22

studentów (pyt. 26). Jeśli chodzi o same kierunki normalnie prowadzone w języku polskim, rozwiązania „specjalne zajęcia w jęz. obcym wyłącznie dla studentów zagranicznych” i „specjalne zajęcia w jęz. obcym dla studentów polskich i zagranicznych” dotyczy największej liczby studentów w zbliżonej liczbie jednostek (ok. 10 – niektóre jednostki podały niejasne dane lub w połączeniu z innymi wariantami).

Jeśli chodzi o zbieranie opinii zagranicznych studentów (pyt. 27), w sumie tylko 54 jednostki (63,5%) zaznaczyły jedną z odpowiedzi i wszystkie one zbierają opinie goszczących studentów, choć w różny sposób. Jedynie 25 jednostek (29,4%) zbiera opinie zagranicznych studentów w formie ankiety. Jeśli chodzi o rodzaj ankiet, 13 jednostek (15,3%) zbiera te opinie w formie „standardowej” ankiety nt. zajęć dydaktycznych wypełnianej zarówno przez studentów polskich, jak i zagranicznych; 4 jednostki (4,7%) w formie specjalnej ankiety nt. zajęć dydaktycznych, wypełnianej wyłącznie przez studentów zagranicznych; 8 jednostek (9,4%) w formie specjalnej ankiety nt. zajęć dydaktycznych i innych aspektów pobytu (organizacyjnych, finansowych itp.) wypełnianej wyłącznie przez studentów zagranicznych.

Pozostałe 29 jednostek (34,1%) zbiera opinie zagranicznych studentów w innej formie; zdecydowana większość w formie ustnej (rozmowy/wywiadu przeprowadzanego przez nauczyciela, koordynatora Erasmusa lub dziekana, dyskusji na temat jakości zajęć lub otwartej dyskusji); tylko w jednym przypadku student zagraniczny przygotowuje raport końcowy przedstawiający pobyt, doświadczenia i uwagi.

Rozwiązania dotyczące przyjeżdżających nauczycieli Wykłady/zajęcia prowadzone przez przyjeżdżających nauczycieli (pyt. 28) stanowią najczęściej wyłącznie dodatkowy wykład/zajęcia dla studentów danej jednostki (46 jednostek, tj. 54,1%), a jedynie w 8 jednostkach (9,4%) wyłącznie integralną część programu studiów; w 18 jednostkach 21,2%) występują obydwa te rozwiązania. Pozostałe uczelnie nie zaznaczyły żadnej z dwóch odpowiedzi.

W trakcie pobytu nauczycieli zagranicznych jednostki organizują (pyt. 29) (12 jednostek nie zaznaczyło żadnej odpowiedzi, ale tylko cztery z nich podały, że nie goszczą nauczycieli): • spotkania/seminaria/warsztaty tematyczne z udziałem nauczycieli zagranicznych i pracowników wydziału z zakresu dziedziny, którą zajmuje się nauczyciel zagraniczny – 63 jednostki, 74,1%; • spotkania nauczycieli zagranicznych ze studentami, którzy są zainteresowani wyjazdem na okres studiów do kraju/ uczelni macierzystej nauczyciela zagranicznego – 49 jednostek, 57,6%; • spotkania/seminaria/warsztaty z udziałem nauczycieli zagranicznych i pracowników wydziału nt. problematyki szkolnictwa wyższego (np. Procesu Bolońskiego, jakości kształcenia itp.) – 20 jednostek, 23,5%; • inne spotkania/seminaria/warsztaty (np. konferencje i sympozja międzynarodowe; seminaria tygodniowe oraz cykliczne wykłady monograficzne i prezentacje dot. wyników badań osób, które je realizują; wspólne warsztaty polskich i zagranicznych nauczycieli; spotkania z innymi jednostkami uczelni; wizyty w różnych instytucjach edukacyjnych regionu (szkoły, przedszkola) z udziałem nauczycieli, metodyków i pracowników kuratorium (wydział pedagogiczny)) – 12 jednostek, 14,1%.

Ponad połowa jednostek (50, tj. 58,8%) organizuje co najmniej dwa z ww. rodzajów takich spotkań, a 20 z nich (23,5%) trzy lub cztery rodzaje takich spotkań.

II.5 ZMIANY WPROWADZONE W JEDNOSTKACH POD WPŁYWEM UDZIAŁU W PROGRAMIE ERASMUS W 23 jednostkach (27%) na poziomie jednostki/wydziału funkcjonuje wewnętrzny system zapewniania jakości (pyt.

30). Jedynie 5 z tych jednostek podało następujące elementy tego systemu bezpośrednio lub pośrednio związane ze współpracą zagraniczną bądź dodatkowe informacje na ten temat: 1) system obsługi programu Erasmus opracowany w ramach certyfikowanego systemu, zgodnego z ISO 9001:2000 w zakresie usług dydaktycznych i badawczych; 2) katalog przedmiotów, katalog punktów ECTS, merytoryczna pomoc nauczyciela przy uzgadnianiu Learning Agreement i Training Agreement, wyznaczanie opiekuna stypendystów, ocena zrealizowanego programu na podstawie indywidualnych rozmów; 3) ankieta ewaluacyjna pracownika zawierająca punkt dotyczący aktywności międzynarodowej; 4) spotkania ewaluacyjne z uczestnikami programu, spotkania informacyjne, sprawozdania z pobytu, wskazówki i opracowywanie ulepszeń; 5) ankiety ewaluacyjne.

23

W 20 jednostkach (23,5%) prowadzi się pełne programy studiów w językach obcych (pyt. 31; dodatkowe informacje w ankietach). W tej grupie znajduje się aż 11 (12,9%) jednostek prowadzących filologie obce i 9 jednostek, tj.

10,6%, prowadzących programy na kierunkach poza-filologicznych (zgodnie z odpowiedziami na pyt. 25 takich jednostek powinno być 16). Jedynie 3 z tych jednostek (3,5%) przygotowały lub uruchomiły takie programy dzięki udziałowi w programie Erasmus (pyt. 32), a tylko jedna z nich podała dodatkowe informacje: kierunek elektronika i telekomunikacja.

9 jednostek (10,6%) prowadzi programy studiów wspólnie z uczelniami zagranicznymi (pyt. 33; dodatkowe informacje w ankietach), a jedynie w 2 jednostkach (2,3%) programy te zostały przygotowane lub uruchomione dzięki udziałowi w programie Erasmus (pyt. 34). Są to: 1) studia II stopnia na kierunku filologia romańska; 2) studia II stopnia na kierunku chemia.

W efekcie doświadczeń w programie Erasmus w 25 jednostkach (29,4%) prowadzi się regularnie wybrane przedmioty/ zajęcia (poza lektoratami) w języku obcym dla studentów polskich (pyt. 35). Dodatkowe informacje na ten temat podało 19 jednostek. Te jednostki prowadzą zajęcia w językach obcych na następujących kierunkach i poziomach studiów: • Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, Wydział Turystyki i Geografii: turystyka i rekreacja, studia I stopnia; Wydział Społeczno-Ekonomiczny: ekonomia, studia I stopnia; • Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny: 24 kursy/zajęcia o tematyce ekonomicznej wymienione w ankiecie, kierunki: informatyka i ekonometria, ekonomia, stosunki międzynarodowe, socjologia (jednolite magisterskie), europeistyka (studia I i II stopnia); • Politechnika Łódzka, Wydział Fizyki Technicznej, Informatyki i Matematyki Stosowanej: ścieżka angielska, od II semestru, jednolite studia magisterskie na kierunkach: matematyka finansowa i ubezpieczeniowa, matematyczne metody informatyki; studia I i II stopnia na kierunkach: matematyka finansowa i ubezpieczeniowa, modelowanie matematyczne, matematyczne metody analizy danych biznesowych, matematyka z zastosowaniami; • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Społecznych: studia magisterskie na kierunkach filozofia i politologia; • Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, Wydział Turystyki i Rekreacji: poziom „undergraduate”, kierunek turystyka i rekreacja; Wydział Wychowania Fizycznego: poziom „undergraduate”, dwa kierunki; • Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Wychowania Fizycznego: studia I stopnia; • Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania: 4 i 5 rok na kierunku zarządzanie; • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. A. Silesiusa w Wałbrzychu, Instytut Politologii: studia I stopnia, politologia; Instytut Turystyki: studia I stopnia, turystyka i rekreacja; • Akademia Finansów w Warszawie, Wydział Stosunków Międzynarodowych: studia I stopnia, kierunki: finanse i bankowość, stosunki międzynarodowe; • Politechnika Wrocławska, Wydział Chemiczny: studia II stopnia, chemia; Wydział Elektryczny: studia magisterskie, kierunek elektroenergetyka; Wydział Informatyki i Zarządzania: studia magisterskie, kierunek informatyka; Wydział Mechaniczno-Energetyczny: 5 kursów w języku angielskim na 2 kierunkach jednolitych studiów magisterskich.

Dzięki udziałowi w programie Erasmus 10 jednostek (11,8%) wprowadziło moduły europejskie (pyt. 36); 7 z tych jednostek podało dodatkowe informacje. Moduły te wprowadzono na następujących kierunkach i poziomach studiów: • Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, Wydział Turystyki i Geografii: studia I stopnia, turystyka i rekreacja; • Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny: na wszystkich kierunkach – Erasmus częściowo przyczynił się do powstania i rozwoju niektórych z nich; • Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Humanistyczny: stosunki międzynarodowe; • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Społecznych: studia magisterskie, politologia; Wydział Neofilologii: zajęcia z komunikacji interkulturowej – częściowo jako przygotowanie do wyjazdu; • Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Nauk o Zdrowiu: studia II stopnia, pielęgniarstwo; • Uniwersytet Warszawski, Uniwersyteckie Kolegium Kształcenia Nauczycieli Języka Francuskiego: studia I stopnia, historia UE, europejskie systemy oświatowe.

Niezależnie od zmian przedstawionych wyżej, w efekcie projektów bądź indywidualnych wyjazdów lub przyjazdów nauczycieli w ramach programu Erasmus niektóre jednostki wprowadziły (pyt. 37): • nowe metody nauczania – 31 jednostek (36,5%); 24

• zmiany w podejściu do nauczania danego przedmiotu (np. większe ukierunkowanie na aspekty praktyczne, uwzględnienie podejścia przyjętego w uczelni zagranicznej itp.) – 27 jednostek (31,7%); • nowy/e przedmiot/y w istniejącym programie nauczania – 15 jednostek (17,6%); • zmiany w treściach nauczania – 13 jednostek (15,3%); • system modułowy – 7 jednostek (8,2%); • inne zmiany (przejście na system studiów trzystopniowych) – 1 jednostka (1,2%).

II.6 INNE ASPEKTY 28 jednostek (32,9%) wymieniło następujące najważniejsze przyczyny niewielkiego zainteresowania polskich uczelni realizacją projektów typu curriculum development i innych projektów wielostronnych w ramach programu Erasmus (opinie nie zostały scalone w „grupy”, aby zachować pełną wypowiedź): • przede wszystkim brak obszernej i jasnej informacji, która dociera bezpośrednio do potencjalnie zainteresowanych studentów (nie wyjaśniono związku projektów CD ze studentami); • zbyt słaba promocja tego typu projektów: niewielka wiedza o samych projektach, zasadach, formalnościach itp.; • skomplikowana procedura uruchamiania projektów i brak szczegółowych informacji o sposobie uruchamiania projektu, jego zasadach i możliwościach; • projekty te wymagają dużego nakładu pracy, a środki przyznawane na ich realizację nie są najwyższe; nie bardzo też wiadomo, w jaki sposób mogą być wykorzystane rezultaty tych projektów w dłuższej perspektywie; przy olbrzymich możliwościach ubiegania się o środki aktywności te są rozpoznawane jako mało atrakcyjne sposoby finansowania przeróżnych działań; • brak kadry naukowej mówiącej w językach obcych i gotowej do pokierowania takim przedsięwzięciem, a sama kadra administracyjna nie jest w stanie temu podołać; • przeciążenie obowiązkami kadry dydaktycznej; • brak motywacji finansowych dla wydziału/pracownika; • zbyt duże obciążenie nauczycieli normalnymi obowiązkami dydaktycznymi i organizacyjnymi, a przygotowanie projektu wymaga ogromnego nakładu dodatkowej pracy; ponadto nauczyciele nie wierzą w sukces przy konkursowym rozstrzyganiu o dofinansowaniu projektu; • brak czasu i kadry zatrudnionej tylko i wyłącznie w celu prowadzenia zagadnień programu Erasmus; brak motywacji zaplecza organizacyjnego i szczegółowej koordynacji; niewielkie zainteresowanie władz wydziału możliwościami programu Erasmus; • sama reorganizacja programów związana z przejściem na system trzystopniowy była zadaniem trudnym, nieprzygotowanym i jeszcze nie wszędzie dobrze wykonanym; dodatkowo projekty CD wymagają poznania i akceptacji programów nauczania uczelni partnerskich, które rzadko są w pełni kompatybilne; jest to olbrzymia praca do wykonania dla pracowników merytorycznych, dla której nie przewidziano systemowego wynagrodzenia; • brak doświadczenia i wsparcia władz instytutowych/wydziałowych; • brak zainteresowania ze strony zagranicznych partnerów – jednostka starała się złożyć projekt, ale nie otrzymała odpowiedzi z pięciu potencjalnych uczelni partnerskich; • trudno znaleźć partnera zainteresowanego wspólną realizacją programu; • jednostki uczelni artystycznej – ze względu na profil uczelnia jest ukierunkowana na indywidualne traktowanie studentów i prace autorskie; ze względu na specyfikę kształcenia artystycznego realizacja takiego programu jest bardzo trudna; • zainteresowanie w uczelni jest spore, uczelnia jest jednak mała i nie ma rozwiniętej bazy wykładowców; trwają prace dotyczące zatrudniania nauczycieli prowadzących wykłady w języku angielskim; jednostka chce opracować wspólny program nauczania z uczelnią paryską, prowadzi kampanię na rzecz uczenia się języków obcych wspólnie ze studentami; od najbliższego roku akademickiego będą propagowane wyjazdy zagraniczne podczas inauguracji, aby lepiej przygotować studentów do kształtowania przyszłości; • jednostka złożyła wniosek o projekt CD, ale niestety bez powodzenia; • brak akceptacji ze strony Brukseli – 2 projekty przygotowane wspólnie z partnerami europejskimi nie zostały zaakceptowane; • zbyt krótki staż w programie, w przyszłości jednostka będzie zainteresowana tego typu projektami.

25

II.7 PODSUMOWANIE WYNIKÓW Ze względu na zbyt małą liczbę ankiet, wypełnionych przez jednostki z jedynie 15% uczelni, brak danych i/lub niejasne bądź sprzeczne odpowiedzi dotyczące niektórych aspektów ankiety wyniki nie mogą stanowić podstawy do bardziej ogólnych wniosków na temat wpływu programu Erasmus na internacjonalizację uczelni. W związku z tym poniżej przedstawiono uwagi dotyczące kilku istotnych aspektów uwzględnionych w ankiecie.

• Z porównania ankiet adresowanych do uczelnianych i wydziałowych/instytutowych koordynatorów Erasmusa wynika, że działania służące promocji za granicą są podejmowane przede wszystkim na poziomie uczelnianym. Wydziały/ instytuty wykorzystują w tym celu przede wszystkim wyjazdy organizowane w ramach programu Erasmus lub inne „okazje”, same nie podejmują jednak z własnej inicjatywy szerszych działań promocyjnych.

• Pozytywnym zjawiskiem jest to, że zdecydowana większość jednostek wysyłających studentów monitoruje przebieg ich studiów w uczelniach zagranicznych, nie ograniczając się jedynie do „rozliczenia” efektów po powrocie studenta z zagranicy. Rozwiązania w tym zakresie są niewątpliwie osiągnięciem samego programu, ponieważ wyjazdy dużej liczby studentów skłoniły zaangażowane jednostki do wprowadzenia pewnych zasad czy procedur, a nie polegania jedynie na doraźnych rozwiązaniach, które sprawdzają się w przypadku pojedynczych wyjazdów.

• Pozytywnym zjawiskiem, które z wspomnianych wyżej względów można również uznać za efekt Erasmusa, jest sam fakt, że w większości jednostek procedury podejmowania decyzji w sprawie uznawania okresu studiów odbytego za granicą są określone w wewnętrznych regulacjach, a decyzje w tej sprawie jedynie w pojedynczych przypadkach należą do nauczycieli prowadzących przedmiot. Te rozwiązania zapewniają przejrzystość i równe traktowanie wszystkich wyjeżdżających studentów. Niepokojące są natomiast wyniki ankiety dotyczące praktyki uznawania okresu studiów odbytego za granicą. Niezależnie od pewnych niejasności w odpowiedziach można powiedzieć, że sytuacja w tym zakresie wygląda zdecydowanie dobrze lub dobrze jedynie w 41,1% jednostek, które zaznaczyły w ankiecie wyłącznie wariant „zaliczenie wszystkim lub większości bez konieczności uzupełnienia zaliczeń/zdawania egzaminów” (25,8%) lub ten wariant w połączeniu z wariantem „konieczność uzupełnienia zaliczeń/zdawania egzaminów, ale bez konieczności uczęszczania na nie zaliczone zajęcia” (15,3%); w tym drugim przypadku studenci, którzy muszą uzyskać zaliczenia/zdać egzaminy po powrocie, stanowią niewielki procent wyjeżdżających.

• Wyniki dotyczące rozwiązań przewidzianych dla przyjeżdżających studentów potwierdzają przede wszystkim, że polskie uczelnie mają duże „luki” w ofercie studiów w językach obcych. Nieliczne jednostki oferują pełne obcojęzyczne programy, a jeszcze mniej z tych programów powstało dzięki programowi Erasmus; podobnie wygląda sytuacja w przypadku programów prowadzonych wspólnie z uczelniami zagranicznymi. Te wyniki potwierdzają z kolei, że Erasmus jedynie w bardzo niewielkim stopniu wpływa na internacjonalizację programów nauczania.

M.in. ta uboga oferta obcojęzyczna sprawia, że w ponad 45% jednostkach studenci zagraniczni nie mają możliwości „integrowania się” z polskimi studentami podczas zajęć, uczestnicząc jedynie w specjalnie dla nich organizowanych zajęciach. Przyjmując, że projekty CD w programie Erasmus mogłyby przynajmniej pośrednio przyczynić się do rozszerzenia oferty programów lub zajęć obcojęzycznych, może warto zwrócić uwagę na te wypowiedzi uczelni, które dotyczą braku dostępu do szerszej informacji o tego typu projektach (choć aktywniejsze promowanie tych projektów należy zapewne do zadań brukselskiej Agencji Wykonawczej). Nie bez znaczenia jest także brak systemowych rozwiązań dotyczących obowiązkowego, co najmniej 25% dofinansowania ze środków własnych (lub innych niż środki budżetu programu Erasmus). Stworzenie centralnego funduszu, z którego automatycznie byłoby przyznawane dofinansowanie dla jednostek, które przygotowały projekty zaakceptowane w konkursach organizowanych przez Komisję Europejską, pomogłoby przekonać polskie uczelnie do większego angażowania się w centralne projekty wielostronne.

• Z punktu widzenia internacjonalizacji uczelni (jakości oferty dydaktycznej i obsługi zagranicznych studentów) istotnym aspektem jest również ocena studiów i pobytu przez przyjeżdżających studentów. W tym zakresie rozwiązania są nadal dość „nieformalne” – wprawdzie większość (ponad 63%) zbiera opinie zagranicznych studentów, jedynie niecałe 30% jednostek przeprowadza w tym celu ankietę, a pozostałe – z wyjątkiem jednego przypadku – zbiera te opinie w formie ustnej. Ankieta byłaby zapewne zbyt sformalizowanym rozwiązaniem w przypadku uczelni, które goszczą jednego studenta, ale w przypadku mniejszej liczby studentów można by prosić przynajmniej o pisemną opinię, która w znacznie większym stopniu niż rozmowa mogłaby stanowić podstawę do ulepszania różnych rozwiązań.

26

• „Internacjonalizacja w domu”, polegająca na prowadzeniu zajęć przez zagranicznych nauczycieli dla tych studentów, którzy nie mogą wyjechać na okres studiów za granicę, ma dość doraźny czy okazjonalny charakter. W ponad połowie jednostek „gościnne zajęcia” stanowią zawsze dodatkowe zajęcia dla studentów, a jedynie w mniej niż jednej dziesiątej jednostek zawsze integralną część programu studiów. W pozostałych jednostkach goszczących nauczycieli występują obydwa te rozwiązania. Problem okazjonalności wynika zapewne w dużej mierze z problemów związanych z samą mobilnością nauczycieli, m.in. niewielką dyspozycyjnością nauczycieli, trudnościami w uzgodnieniu terminu przyjazdu itp. Zajęcia prowadzone przez nauczycieli zagranicznych mogą stanowić integralną część programu jedynie w bardziej przewidywalnych warunkach, np. gdy są one stałym elementem studiów prowadzonych wspólnie z uczelnią zagraniczną.

• W kontekście „internacjonalizacji w domu” dla pracowników bardzo pozytywne jest to, że większość jednostek wykorzystuje przyjazdy nauczycieli jako okazję do zorganizowania różnego rodzaju spotkań z udziałem nauczycieli i/lub innych pracowników jednostki z zakresu dziedziny, którą zajmuje się zagraniczny wykładowca.

• „Internacjonalizacja w domu” w ramach programu Erasmus dotyczy jedynie w bardzo niewielkim stopniu programów nauczania. Niezależnie od wspomnianej wyżej bardzo małej liczby wspólnych lub obcojęzycznych programów uruchomionych dzięki udziałowi w programie, jedynie ok. jednej trzeciej jednostek wprowadziło w ramach Erasmusa nowe metody nauczania czy zmiany w podejściu do nauczania. Warto tu jednak podkreślić, że dzięki doświadczeniom związanym z udziałem w programie Erasmus prawie 30% jednostek prowadzi regularnie wybrane zajęcia w języku obcym dla polskich studentów.

27

III. NIECO REFLEKSJI ZESPOŁU ERASMUSA ZAMIAST ZAKOŃCZENIA

Jakkolwiek wyniki analizy ankiet można interpretować, w zależności od nastawienia czytelnika, optymistycznie („szklanka do połowy pełna”) bądź pesymistycznie („szklanka do połowy pusta”), Zespół Erasmusa jest przekonany o niepodważalnym postępie w prowadzeniu i rozwijaniu przez uczelnie mobilności studentów i pracowników.

Obserwowany wzrost skali mobilności, jej „umocowanie” w regulaminach studiów i/lub innych dokumentach regulujących możliwość odbycia części studiów w innej uczelni, niż macierzysta, a także istotna poprawa jakości organizacji wymiany studentów i pracowników są niezaprzeczalne. Można wręcz sformułować stwierdzenie, że znakomita większość polskich uczelni uczestniczących w programie Erasmus realizuje mobilność studentów i pracowników na porządnym jakościowo poziomie.

Dobrze by było, aby uczelnie upewniły się jednak, czy przyjęte rozwiązania zapisane w regulaminie studiów / regulaminie wyjazdów są zawsze „przyjazne” dla studenta czy pracownika. Niektóre zapisy są bowiem tak sformułowane, że student może mieć wątpliwość, czy wszystkie przedmioty zatwierdzone do realizacji w uczelni przyjmującej lub program praktyki w zagranicznym przedsiębiorstwie zostaną wliczone do jego dorobku i zapisane w indywidualnej ścieżce kształcenia, oraz w suplemencie do dyplomu. Student często też nie wie, czy przedmioty, które zrealizował w uczelni partnerskiej, a których macierzysty wydział nie uznał za kompatybilne z kanonem kształcenia, będą mu zaliczone na poczet przedmiotów fakultatywnych/dodatkowych na wyższych semestrach studiów.

Zdecydowanym plusem omawianych zapisów jest informowanie studenta o konieczności zaliczenia, po powrocie z uczelni partnerskiej, przedmiotów kanonu kształcenia, dla których w programie uczelni partnerskiej nie znaleziono treści równoważnych. Minusem zapisów jest to, że student często nie wie, czy przedmioty zrealizowane w uczelni partnerskiej, ale nie wliczone przez wydział macierzysty do kanonu programu studiów będą uznane w programie jego studiów. Takie sytuacje wynikają z bardzo sztywnego podejścia do programów kształcenia oraz z ograniczonej oferty przedmiotów do wyboru. Nie miałyby one miejsca, gdyby władze wydziałów i wszyscy nauczyciele akademiccy byli bardziej elastyczni przy uznawaniu programów zaliczonych w uczelniach partnerskich, a o możliwości realizowania części studiów w innej uczelni myślano już przy tworzeniu programów studiów.

Należy oczekiwać, że nowe podejście do budowania programu studiów w oparciu o założone efekty kształcenia zminimalizuje problemy związane z układaniem programu studiów do zrealizowania w zagranicznej uczelni partnerskiej i jego uznaniem przez uczelnię macierzystą.

Międzynarodowa mobilność, to początek procesu umiędzynarodawiania kształcenia w szkole wyższej. Wyniki ankiety wskazują na obszary, którymi należy się zająć w najbliższej przyszłości, aby zwiększyć tempo i poziom umiędzynarodowienia szkół wyższych w Polsce. Są to: wszelkie formy „internacjonalizacji w domu” (obecność zagranicznych studentów i wykładowców, „umiędzynarodowione” programy nauczania).

Na szczególną uwagę zasługuje rozwój coraz bardziej popularnych studiów wspólnych ( joint programmes / joint degrees). Udział polskich uczelni w konsorcjach oferujących wspólne programy studiów wymaga większej elastyczności w podejściu do tworzenia programów studiów i standardów kształcenia pozwalających na większą elastyczność oraz innowacyjność. Dobrym rozwiązaniem byłaby możliwość realizacji przez uczelnie autorskich programów studiów, poza listą centralnie określonych kierunków.

I na zakończenie – nie do przecenienia jest tworzenie przyjaznego klimatu dla umiędzynarodowienia kształcenia: wspieranie mobilności, premiowanie pracy liderów podejmujących inicjatywy międzynarodowe, eliminowanie arbitralnych, złych decyzji osób indywidualnych, oraz zapewnianie jakości kształcenia. Umiędzynarodowienie polskiego szkolnictwa wyższego to szansa na to, że będzie ono znaczącym ogniwem w budowanym Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego.

28

IV. TREŚĆ ANKIET

A. DO UCZELNIANYCH KOORDYNATORÓW Wpływ programu Socrates-Erasmus na internacjonalizację uczelni Ankieta adresowana do Uczelnianych Koordynatorów Programu Erasmus Prosimy o wypełnienie ankiety w programie Word NAZWA UCZELNI: RODZAJ UCZELNI (publiczna/niepubliczna): KOD ERASMUSA: Liczba wydziałów (w przypadku uczelni bezwydziałowych – jednostek organizacyjnych) uczestniczących w programie Erasmus Proszę podać dane liczbowe, a w pierwszej kolumnie wpisać również pierwszy rok udziału uczelni w programie. szkolnictwa wyższego to szansa na to, że będzie ono znaczącym ogniwem w budowanym Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego.

Liczba wydziałów uczestniczących w programie/łączna liczba wydziałów

......

2006/07

.../...

.../...

Polityka dotycząca współpracy zagranicznej i przepisy wewnętrzne uczelni Proszę wpisać „x” w odpowiedniej kolumnie i w odpowiednich punktach podać dodatkowe informacje.

TAK 1

NIE

Czy opracowana na potrzeby programu Erasmus „Deklaracja polityki europejskiej” jest jedynym – poza ogólną misją uczelni – dokumentem strategicznym dot. współpracy zagranicznej uczelni?

Jeśli nie, proszę podać nazwę innego dokumentu i określić jego zakres tematyczny (np. uczelniana strategia internacjonalizacji itp.):

2

Czy „Deklaracja polityki europejskiej” lub inny dokument dot. współpracy zagranicznej bądź internacjonalizacji został/a przygotowany/a w wyniku dyskusji/konsultacji z: a) Władzami uczelni i wydziałów/jednostek organizacyjnych b) Nauczycielami akademickimi c) Pracownikami administracyjnymi d) Studentami

3

Czy w „Deklaracji polityki europejskiej” lub innym dokumencie dot. współpracy zagranicznej bądź internacjonalizacji określono konkretne docelowe „wskaźniki” internacjonalizacji (np. docelowy procent wyjeżdżających lub proporcje wyjeżdżających i przyjeżdżających studentów i/lub nauczycieli, docelowa liczba wydziałów czy kierunki/ dyscypliny, które mają być objęte współpracą, docelowa liczba programów w języku obcym lub wspólnych programów studiów itp.)?

Jeśli tak, proszę podać, jakie:

4

Czy uczelnia ocenia realizację swej polityki dotyczącej współpracy zagranicznej?

Jeśli tak, proszę przedstawić, jak często i w jaki sposób:

5

Czy regulamin studiów lub inne przepisy wewnętrzne uczelni zapewniają studentom możliwość odbycia okresu studiów w innej uczelni?

29

6

Czy w regulaminie studiów lub innych przepisach wewnętrznych uczelni znajdują się zapisy dot. uznawania punktów uzyskanych poza uczelnią macierzystą na zasadach ECTS zgodnie z rozporządzeniem MNiSW w sprawie warunków i trybu przenoszenia osiągnięć studenta z 2006 r.?

7

Czy w wewnętrznych przepisach uczelni lub w innej formie określono zobowiązania uczelni lub zalecenia dotyczące takich aspektów mobilności uwzględnionych w „Europejskiej Karcie na rzecz Jakości Mobilności” jak: zapewnienie wyjeżdżającym studentom przygotowania językowego i/lub kulturowego, praktycznych informacji związanych z pobytem w innym kraju, opieki ze strony uczelni macierzystej podczas pobytu za granicą itp.?

Jeśli tak, proszę podać, w jakim dokumencie zostały określone i jakich aspektów dotyczą:

8

Czy uczelnia opracowała politykę/plan rozwoju kadry obejmującą/y nauczycieli akademickich i/lub pracowników administracyjnych?

Jeśli polityka/plan uwzględnia aspekty związane ze współpracą zagraniczną, proszę przedstawić najważniejsze zapisy (np. zalecenia dot. wyjazdu za granicę w celu doskonalenia zawodowego czy prowadzenia zajęć w określonych odstępach czasu, uwzględnianie zaangażowania we współpracę zagraniczną w ocenie pracy nauczyciela itp.)

9

Czy uczelnia prowadzi specjalne działania zachęcające nauczycieli akademickich do udziału lub ułatwiające ich udział we współpracy zagranicznej (np. kursy języków obcych dla nauczycieli zainteresowanych wyjazdem, którzy chcieliby pogłębić znajomość języka)?

Ew. inne informacje lub uwagi dotyczące powyższych punktów:

Działania promocyjne związane ze współpracą zagraniczną Pytania dotyczą wyłącznie działań prowadzonych na poziomie całej uczelni, a nie poszczególnych wydziałów, w ramach programu Erasmus i poza tym programem w ciągu ostatnich pięciu lat. Proszę wpisać „x” w odpowiedniej kolumnie i w odpowiednich punktach podać dodatkowe informacje.

TAK 10

Jakie działania promocyjne zostały podjęte w celu promocji uczelni za granicą? a) opracowanie Pakietu Informacyjnego/Katalogu Przedmiotów ECTS w języku obcym b) Przygotowanie innych publikacji informacyjno-promocyjnych o uczelni w języku obcym c) organizacja międzynarodowych imprez promocyjnych (np. targów) d) udział w międzynarodowych imprezach promocyjnych (np. targach) e) stworzenie wspólnego portalu informacyjnego z uczelniami zagranicznymi f) inne Jeśli również „inne”, proszę podać, jakiego rodzaju: Jeśli uczelnia prowadziła działania promocyjne poza opracowaniem Pakietu/Katalogu ECTS, proszę wymienić najważniejsze z nich wraz z rokiem i grupami adresatów/ uczestników (1) ..., 2) ..., 3)... ):

11

Czy którekolwiek z tych działań służyły w szczególności zwiększeniu zainteresowania przyjazdami do uczelni wśród studentów i/lub nauczycieli uczelni zagranicznych?

Jeśli tak, proszę podać, które (np. 1) i 3) z ww.):

12

Czy którekolwiek z powyższych działań były realizowane w ramach programu lub w związku z udziałem uczelni w programie Erasmus?

Jeśli tak, proszę podać, które (np. 1) i 3) z ww.):

30

NIE

13

Jakie działania, poza normalnymi działaniami informacyjno-promocyjnymi, które wymienia się w uczelnianych sprawozdaniach nt. programu Erasmus, zostały podjęte bezpośrednio przez uczelnię – samodzielnie lub we współpracy z innymi uczelniami – w celu promowania mobilności międzynarodowej wśród studentów i/lub pracowników Państwa uczelni? a) organizacja konferencji/seminariów/warsztatów b) organizacja konkursów c) organizacja Dni Erasmusa d) przygotowanie publikacji e) inne Jeśli uczelnia prowadziła takie działania, proszę wymienić najważniejsze z nich wraz z rokiem i grupami adresatów/uczestników (1) ..., 2) ..., 3)... ):

14

Czy uczelnia prowadzi specjalne działania zachęcające nauczycieli akademickich do udziału lub ułatwiające ich udział we współpracy zagranicznej (np. kursy języków obcych dla nauczycieli zainteresowanych wyjazdem, którzy chcieliby pogłębić znajomość języka)?

Jeśli tak, proszę podać, które (np. 1) i 3) z ww.):

Ew. inne informacje lub uwagi dotyczące powyższych punktów:

Prace/projekty badawcze/studyjne związane ze współpracą zagraniczną Pytania dotyczą wyłącznie działań realizowanych na poziomie całej uczelni, a nie poszczególnych wydziałów.

Proszę wpisać „x” w odpowiedniej kolumnie i w odpowiednich punktach podać dodatkowe informacje.

TAK 15

NIE

Czy w ciągu ostatnich pięciu lat uczelnia prowadziła – samodzielnie lub we współpracy z innymi uczelniami/instytucjami w kraju lub zagranicą – prace/projekty badawcze/ studyjne dot. problematyki mobilności?* Jeśli tak, proszę podać nazwę takiego przedsięwzięcia, tytuł ew. publikacji będącej jego efektem, partnerów/uczestników i rok (1) ..., 2) ..., 3)... ):

16

Czy którekolwiek z tych przedsięwzięć było realizowane w ramach programu Erasmus?

Jeśli tak, proszę podać, które (np. 1) i 3) z ww.):

17

Czy w ciągu ostatnich pięciu lat uczelnia prowadziła – samodzielnie lub we współpracy z innymi uczelniami/instytucjami w kraju lub zagranicą – prace/projekty badawcze/ studyjne dot. innych aspektów współpracy zagranicznej lub internacjonalizacji (np. wspólnych programów studiów)?* Jeśli tak, proszę podać nazwę takiego przedsięwzięcia, tytuł ew. publikacji będącej jego efektem, partnerów/uczestników i rok (1) ..., 2) ..., 3)... ):

18

Czy którekolwiek z tych przedsięwzięć było realizowane w ramach programu Erasmus?

Jeśli tak, proszę podać, które (np. 1) i 3) z ww.):

Ew. inne informacje lub uwagi dotyczące powyższych punktów: *UUWAGA: Pyt. 15 i 17 nie dotyczą udziału polegającego wyłącznie na uczestnictwie w konferencji/seminarium/ warsztacie czy wypełnieniu ankiety opracowanej przez inne instytucje, np. Komisję Europejską, EUA, ACA.

31

Organizacyjne i jakościowe aspekty mobilności w ramach programu Erasmus Pytania dotyczą wyłącznie działań realizowanych na poziomie całej uczelni, a nie poszczególnych wydziałów.

Proszę wpisać „x” w odpowiedniej kolumnie i w odpowiednich punktach podać dodatkowe informacje.

TAK 19

Czy istnieje odrębna jednostka/komórka zajmująca się organizacją mobilności w ramach programu?

20

Czy administracja uczelniana przeprowadza selekcję lub uczestniczy w rekrutacji studentów?

21

Czy uczelnia organizuje dla studentów wyjeżdżających specjalne kursy/zajęcia językowe (przygotowanie językowe)?

Jeśli nie, dlaczego:

22

Czy uczelnia organizuje dla studentów wyjeżdżających specjalne zajęcia/spotkania zapoznające z warunkami życia, kulturą itp. kraju goszczącego (przygotowanie praktyczne, kulturowe)?

Jeśli nie, dlaczego:

23

Czy uczelnia przekazuje studentom wyjeżdżającym materiały informacyjne dot. kraju goszczącego?

24

Czy uczelnia organizuje spotkania z byłymi stypendystami Erasmusa dla studentów wyjeżdżających?

25

Czy w uczelni istnieje stowarzyszenie/organizacja zrzeszająca byłych studentów Erasmusa?

Jeśli tak, proszę podać nazwę i rok utworzenia:

26

Czy uczelnia (np. uczelniane biuro karier) zbiera informacje nt. ew. wpływu okresu studiów/praktyki odbytego/odbytej za granicą w ramach programu Erasmus na zatrudnienie absolwentów uczelni?

Jeśli tak, proszę podać, kto i w jaki sposób zbiera te informacje:

27

Czy uczelnia organizuje dla studentów przyjeżdżających kursy języka polskiego lub kieruje ich na takie kursy poza uczelnią?

28

Czy uczelnia przekazuje studentom przyjeżdżającym informacje dot. warunków studiowania? a) podczas specjalnego zebrania b) w formie materiałów drukowanych c) w formie listy stron internetowych, na których można znaleźć potrzebne informacje d) w innej formie Jeśli również w innej formie, proszę podać, jakiej:

29

Czy uczelnia przekazuje studentom przyjeżdżającym praktyczne informacje dot. pobytu w Polsce i/lub danym mieście: a) podczas specjalnego zebrania b) w formie materiałów drukowanych c) w formie listy stron internetowych, na których można znaleźć potrzebne informacje d) w innej formie Jeśli również w innej formie, proszę podać, jakiej:

30

Czy uczelnia organizuje regularnie specjalne imprezy służące integracji studentów przyjeżdżających?

Jeśli tak, proszę podać przykłady:

31

Czy uczelnia zapewnia przyjeżdżającym studentom wsparcie w innej niż wyżej wymienione formie (np. wyznacza opiekuna pomagającego studentom w sprawach organizacyjnych/praktycznych)?

Jeśli tak, proszę podać, w jakiej formie:

32

NIE

32

Czy studenci przyjeżdżający są, w miarę możliwości, zakwaterowywani w tym samym miejscu co studenci polscy?

33

Czy uczelnia zbiera i analizuje opinie przyjeżdżających studentów nt. studiów w uczelni i pobytu?

Jeśli tak, w jaki sposób zbiera się i wykorzystuje te opinie:

34

Proszę wymienić kilka najważniejszych – poza Erasmusem – międzynarodowych programów i projektów obejmujących mobilność, w których uczestniczy uczelnia:

35

Jakie są najważniejsze mocne i słabe strony programu Erasmus w porównaniu z innymi ww. programami/projektami (np. pod względem skali mobilności, zasad organizacji itp.)?

Ew. inne informacje lub uwagi dotyczące powyższych punktów:

Zmiany wprowadzone w uczelni pod wpływem udziału w programie Erasmus Pytania dotyczą wyłącznie poziomu całej uczelni, a nie poszczególnych wydziałów. Proszę wpisać „x” w odpowiedniej kolumnie i w odpowiednich punktach podać dodatkowe informacje.

36

TAK

NIE

TAK

NIE

Jakie zmiany w administracji uczelnianej pociągnął za sobą udział uczelni w programie Erasmus? a) stworzenie nowej jednostki/komórki zajmującej się współpracą zagraniczną b) zwiększenie liczby pracowników zajmujących się współpracą zagraniczną c) zwiększenie liczby pracowników działu finansowego uczelni d) wyposażenie jednostek/komórek zajmujących się współpracą zagraniczną w nowy sprzęt e) opracowanie systemu komputerowego do obsługi programu Erasmus Jeśli również „inne zmiany”, proszę podać jakie:

37

Czy na poziomie uczelni funkcjonuje wewnętrzny system zapewniania jakości?

Jeśli tak, proszę przedstawić ew. elementy tego systemu, które dotyczą bezpośrednio lub pośrednio kwestii związanych ze współpracą zagraniczną, np. mobilnością:

38

Czy uczelnia prowadzi pełne programy studiów w językach obcych poza filologiami obcymi?

Jeśli tak, proszę podać, na ilu i jakich kierunkach oraz jakim poziomie są prowadzone (np. 4 kierunki: 1) historia, studia II stopnia, 2) ...., 3) ... ):

39

Czy którekolwiek z nich zostały przygotowane/uruchomione dzięki udziałowi w programie Erasmus?

Jeśli tak, proszę podać, które (np. 1) i 3) z ww.):

40

Czy uczelnia prowadzi programy studiów wspólnie z uczelniami zagranicznymi ?

Jeśli tak, proszę podać, na ilu i jakich kierunkach oraz jakim poziomie są prowadzone (np. 4 kierunki: 1) historia, studia II stopnia, 2) ...., 3) ... lub wszystkie z wymienionych w pkt. 38 itp.):

41

Czy którekolwiek z nich zostały przygotowane/uruchomione dzięki udziałowi w programie Erasmus?

Jeśli tak, proszę podać, które (np. 1) i 3) z ww.):

Ew. inne informacje lub uwagi dotyczące powyższych punktów: Konkurs na uczelnię przyjazną mobilności

42

Czy uczelnia przystępuje do organizowanego przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji (Narodową Agencję Programu LLP-„Uczenie się przez całe życie”) konkursu na uczelnię przyjazną mobilności?

33

B. DO WYDZIAŁOWYCH KOORDYNATORÓW Wpływ programu Socrates-Erasmus na internacjonalizację uczelni Ankieta adresowana do Wydziałowych Koordynatorów Programu Erasmus (w przypadku uczelni bezwydziałowych – do Instytutowych Koordynatorów Programu Erasmus)* Prosimy o wypełnienie ankiety w programie Word NAZWA UCZELNI: RODZAJ UCZELNI (publiczna/niepubliczna): KOD ERASMUSA: NAZWA WYDZIAŁU: Dane liczbowe dotyczące udziału wydziału/instytutu w programie Socrates-Erasmus

Proszę podać dane liczbowe, a w pierwszej kolumnie wpisać również pierwszy rok udziału wydziału w programie.

TAK

NIE

1

Liczba krajów, z którymi wydział współpracował/uje w ramach programu

2

Liczba uczelni, z którymi wydział współpracował/uje w ramach programu

3

Liczba studentów wyjeżdżających z wydziału/przyjeżdżających na wydział w ramach programu

.../...

.../...

4

Liczba nauczycieli wyjeżdżających z wydziału/przyjeżdżających na wydział w ramach programu

.../...

.../...

5

Liczba projektów typu curriculum development z udziałem wydziału/koordynow. przez wydział

.../...

.../...

6

Liczba kursów intensywnych z udziałem wydziału/koordynowanych przez wydział

7

Liczba sieci tematycznych z udziałem wydziału/koordynowanych przez wydział

.../... .../...

.../... ..../...

8

Dofinansowanie wyjazdów studentów z budżetu wydziału*

9

Dofinansowanie wyjazdów nauczycieli z budżetu wydziału*

10

Dofinansowanie projektów typu curriculum development, kursów intensywnych i sieci tematycznych z budżetu wydziału*

*Proszę podać kwotę w złotych lub wpisać 0 bądź b.d. (brak danych).

Działania promocyjne

Pytania dotyczą wyłącznie działań podejmowanych na poziomie wydziału, a nie na poziomie całej uczelni. Proszę wpisać „x” w odpowiedniej kolumnie i w odpowiednich punktach podać dodatkowe informacje.

TAK 11

Czy – poza ew. opracowaniem informacji o wydziale do Pakietu Informacyjnego/ Katalogu Przedmiotów ECTS – w ciągu ostatnich pięciu lat prowadzone były działania promujące wydział za granicą, w tym służące w szczególności zwiększeniu zainteresowania przyjazdami wśród studentów i/lub nauczycieli zagranicznych (np. publikacje, imprezy, portal)?

Jeśli tak, proszę wymienić najważniejsze z nich wraz z rokiem i grupami adresatów/ uczestników (1) ..., 2)... 3) ...):

12

Czy którekolwiek z tych działań było realizowane w ramach programu lub w związku z udziałem wydziału w programie Erasmus?

Jeśli tak, proszę podać, które (np. 1) i 3) z ww.)

Ew. inne informacje lub uwagi dotyczące powyższych punktów:

* W przypadku uczelni bezwydziałowych termin „wydział” użyty w całej ankiecie odnosi się do instytutu.

34

NIE

Działania promocyjne

Pytania dotyczą wyłącznie działań podejmowanych na poziomie wydziału, a nie na poziomie całej uczelni. Proszę wpisać „x” w odpowiedniej kolumnie i w odpowiednich punktach podać dodatkowe informacje.

TAK 13

NIE

Czy w ciągu ostatnich pięciu lat wydział prowadził – samodzielnie lub we współpracy z innymi uczelniami/instytucjami w kraju lub zagranicą – prace/projekty badawcze/ studyjne dot. problematyki mobilności?* Jeśli tak, proszę podać nazwę takiego przedsięwzięcia, tytuł ew. publikacji będącej jego efektem, partnerów/uczestników i rok (1) ..., 2)... 3) ...):

14

Czy którekolwiek z tych przedsięwzięć było realizowane w ramach programu Erasmus?

Jeśli tak, proszę podać, które (np. 1) i 3) z ww.)

15

Czy w ciągu ostatnich pięciu lat wydział/instytut prowadził – samodzielnie lub we współpracy z innymi uczelniami/instytucjami w kraju lub zagranicą – prace/projekty badawcze/studyjne dot. innych aspektów współpracy zagranicznej lub internacjonalizacji (np. wspólnych programów studiów)?* Jeśli tak, proszę podać nazwę takiego przedsięwzięcia, tytuł ew. publikacji będącej jego efektem, partnerów/uczestników i rok (1) ..., 2)... 3) ...):

16

Czy którekolwiek z tych przedsięwzięć było realizowane w ramach programu Erasmus?

Jeśli tak, proszę podać, które (np. 1) i 3) z ww.):

Ew. inne informacje lub uwagi dotyczące powyższych punktów: UWAGA: Pyt. 13 i 15 nie dotyczą udziału polegającego wyłącznie na uczestnictwie w konferencji/seminarium/warsztacie czy wypełnieniu ankiety opracowanej przez inne instytucje, np. Komisję Europejską, EUA, ACA

Organizacyjne i jakościowe aspekty mobilności w ramach programu Erasmuis

Pytania dotyczą wyłącznie działań realizowanych na poziomie wydziału, a nie całej uczelni. Proszę wpisać „x” w odpowiedniej kolumnie i w odpowiednich punktach podać dodatkowe informacje.

TAK 17

NIE

W jaki sposób monitoruje się przebieg studiów studentów wydziału/instytutu w uczelni zagranicznej: a) wyznaczenie do tego celu konkretnego/ych opiekuna/ów na wydziale macierzystym b) kontakty pocztą elektroniczną, telefoniczne itp. c) wizyta w uczelni zagranicznej d) inna forma Jeśli „inna forma”, proszę podać jaka:

18

Jak wygląda sytuacja, jeśli chodzi o uznawanie okresu studiów za granicą: a) Czy wszystkim lub zdecydowanej większości studentów zalicza się w pełni okres studiów bez konieczności uzupełniania zaliczeń/zdawania egzaminów z tych przedmiotów, które znajdują się w programie nauczania wydziału macierzystego, a nie zostały zaliczone za granicą? b) Czy zdarza się, że studenci muszą uzyskać zaliczenia/zdać egzaminy z tych przedmiotów, które znajdują się w programie nauczania wydziału macierzystego, a nie zostały zaliczone za granicą, ale bez konieczności uczęszczania na zajęcia z tych przedmiotów? c) Czy zdarza się, że studenci muszą nie tylko uzyskać zaliczenia/zdać egzaminy z przedmiotów, ale także uczęszczać na zajęcia z tych przedmiotów, które znajdują się w programie nauczania wydziału macierzystego, a nie zostały zaliczone za granicą? d) Inne często występujące sytuacje – proszę przedstawić, jakie:

19

Jeżeli na wydziale zdarzają się sytuacje przedstawione w punktach b) lub c) bądź inna sytuacja przedstawiona w punkcie d) w pyt. 18, jakiego procentu ogółu studentów wyjeżdżających one dotyczą? b) % c) % 35

d) % 20

Czy studenci wydziału są informowani przed wyjazdem o tym, jaki przedmiot będą musieli zaliczyć po powrocie na wydział macierzysty i w jakim terminie muszą uzyskać brakujące zaliczenie?

21

Czy procedura podejmowania decyzji o uznaniu okresu studiów i ew. uzupełnieniu brakujących zaliczeń jest określona w wewnętrznych przepisach/zaleceniach wydziału?

22

W jaki sposób podejmuje się decyzje o uznaniu zaliczeń/egzaminów z uczelni zagranicznej i ew. uzupełnieniu brakujących zaliczeń? a) decyzję podejmuje dziekan b) decyzję podejmuje osoba upoważniona przez dziekana (dyrektor ds. dydaktycznych, koordynator ECTS lub koordynator programu Erasmus) c) inne rozwiązanie (np. decyduje nauczyciel prowadzący przedmiot) Jeśli „inne rozwiązanie”, proszę podać, jakie:

23

Jakie są najważniejsze przyczyny problemów związanych z uznawaniem okresu studiów? a) różnice programowe między wydziałem macierzystym a wydziałem goszczącym studentów b) zbyt ogólne zapisy umowy Learning Agreement c) brak dostępu do szczegółowych informacji o programach realizowanych w uczelni zagranicznej d) brak jasnych procedur podejmowania decyzji o uznawaniu okresu studiów w uczelni macierzystej/na wydziale macierzystym e) inne przyczyny Jeśli są również „inne przyczyny”, proszę podać jakie:

24

Czy wydział wyznacza specjalnych opiekunów dydaktycznych/naukowych dla studentów przyjeżdżających?

25

W jaki sposób organizuje się zajęcia dla studentów przyjeżdżających (Proszę zaznaczyć wszystkie stosowane rozwiązania. Jeśli wydział nie prowadzi kierunków „filologie obce” lub innych kierunków/pełnych programów w języku obcym, proszę wpisać „n.d.” /”nie dotyczy”/ w kolumnie „NIE”). a) na kierunku „filologia obca”/kierunkach „filologie obce” studenci przyjeżdżający dołączają do studentów polskich i/lub innych studentów zagranicznych studiujących na danym kierunku b) na innym kierunku/innych kierunkach prowadzonym/ch w języku obcym studenci przyjeżdżający dołączają do studentów polskich i/lub innych studentów zagranicznych studiujących na danym kierunku c) na kierunku/ach prowadzonym/ch w języku polskim organizuje się specjalne zajęcia w języku obcym dla studentów przyjeżdżających, w których na ogół nie uczestniczą studenci polscy d) na kierunku/ach prowadzonym/ch w języku polskim organizuje się specjalne zajęcia w języku obcym, w których na ogół uczestniczą zarówno studenci przyjeżdżający, jak i studenci polscy e) inne rozwiązanie Jeśli „inne rozwiązanie”, proszę podać jakie:

26

Które z zaznaczonych wyżej rozwiązań (a, b, c, d czy e) dotyczy największej liczby studentów przyjeżdżających:

27

Czy wydział zbiera opinie przyjeżdżających studentów w formie: a) „standardowej” ankiety nt. zajęć dydaktycznych wypełnianej zarówno przez studentów polskich, jak i przyjeżdżających b) specjalnej ankiety nt. zajęć dydaktycznych wypełnianej wyłącznie przez studentów przyjeżdżających c) specjalnej ankiety nt. zajęć dydaktycznych oraz innych aspektów pobytu (organizacyjnych, finansowych itp.) wypełnianej przez studentów przyjeżdżających d) w innej formie Jeśli w „innej formie”, proszę podać jakiej:

36

28

Czy wykłady/zajęcia prowadzone przez nauczycieli przyjeżdżających stanowią: a) integralną część programu studiów na wydziale b) dodatkowe wykłady/zajęcia dla studentów wydziału

29

Czy w trakcie pobytu nauczycieli zagranicznych na wydziale organizuje się: a) spotkania/seminaria/warsztaty z udziałem nauczycieli zagranicznych i pracowników wydziału nt. problematyki szkolnictwa wyższego (np. Procesu Bolońskiego, jakości kształcenia itp.) b) spotkania/seminaria/warsztaty tematyczne z udziałem nauczycieli zagranicznych i pracowników wydziału z zakresu dziedziny, którą zajmuje się nauczyciel zagraniczny c) spotkania nauczycieli zagranicznych ze studentami, którzy są zainteresowani wyjazdem na okres studiów do kraju/uczelni macierzystej nauczyciela zagranicznego d) inne spotkania/seminaria/warsztaty Jeśli „inne”, proszę podać tematykę i grupy uczestników:

Ew. inne informacje lub uwagi dotyczące powyższych punktów: Zmiany wprowadzone na wydziale pod wpływem udziału w programie Erasmus

Proszę wpisać „x” w odpowiedniej kolumnie i w odpowiednich punktach podać dodatkowe informacje.

TAK 30

NIE

Czy na poziomie wydziału funkcjonuje wewnętrzny system zapewniania jakości?

Jeśli tak, proszę przedstawić ew. elementy tego systemu, które dotyczą bezpośrednio lub pośrednio kwestii związanych ze współpracą zagraniczną, np. mobilnością:

31

Czy wydział prowadzi pełne programy studiów w językach obcych?

Jeśli tak, proszę podać, na ilu i jakich kierunkach oraz jakim poziomie są prowadzone (np. 4 kierunki: 1) historia, studia II stopnia, 2) ...., 3) ... ):

32

Czy którekolwiek z nich zostały przygotowane/uruchomione dzięki udziałowi w programie Erasmus?

Jeśli tak, proszę podać, które (np. 1) i 3) z ww.):

33

Czy wydział prowadzi programy studiów wspólnie z uczelniami zagranicznymi ?

Jeśli tak, proszę podać, na ilu i jakich kierunkach oraz jakim poziomie są prowadzone (np. 4 kierunki: 1) historia, studia II stopnia, 2) ...., 3) ... lub wszystkie z wymienionych w pkt. 30):

34

Czy którekolwiek z nich zostały przygotowane/uruchomione dzięki udziałowi w programie Erasmus?

Jeśli tak, proszę podać, które (np. 1) i 3) z ww.):

35

Czy w efekcie doświadczeń w ramach programu Erasmus na wydziale prowadzi się regularnie wybrane przedmioty/zajęcia (poza lektoratami) w języku obcym dla studentów polskich?

Jeśli tak, na ilu i jakich kierunkach oraz jakim poziomie studiów:

36

Czy dzięki udziałowi w programie Erasmus na wydziale wprowadzono tzw. moduły europejskie (zajęcia poświęcone problematyce europejskiej/Unii Europejskiej)?

Jeśli tak, na ilu i jakich kierunkach oraz jakim poziomie studiów:

37

Czy – oprócz ew. zmian wymienionych w punktach 31, 33 i 35 – w efekcie projektów bądź indywidualnych wyjazdów lub przyjazdów nauczycieli w ramach programu Erasmus wprowadzono: a) system modułowy b) nowy/e przedmiot/y w istniejącym programie nauczania c) zmiany w treściach nauczania d) zmiany w podejściu do nauczania danego przedmiotu (np. większe ukierunkowanie na aspekty praktyczne, uwzględnienie podejścia przyjętego w uczelni zagranicznej itp.) e) nowe metody nauczania f) inne zmiany 37

Jeśli takie zmiany zostały wprowadzone, proszę podać kilka przykładów wraz z kierunkiem i poziomem studiów, którego one dotyczą: Ew. inne informacje lub uwagi dotyczące powyższych punktów: Inne

Proszę wpisać „x” w odpowiedniej kolumnie i w odpowiednich punktach podać dodatkowe informacje.

TAK 38

38

Jakie są najważniejsze przyczyny niewielkiego zainteresowania polskich uczelni realizacją projektów typu curriculum development i innych projektów wielostronnych przewidzianych obecnie w programie Erasmus/Uczenie się przez całe życie?

NIE

39

40

ISBN 978-83-87716-29-5