Wolontariat zmienia świat czyli wolontariat europejski w twojej organizacji

Wolontariat zmienia świat czyli Wolontariat Europejski w Twojej organizacji

Spis treści Wstęp

5

O programie i edukacji pozaformalnej słów kilka

6

Przygoda z Wolontariatem Europejskim

9

Śladami historii Wolontariatu Europejskiego

11

Wolontariat Europejski w liczbach

14

Dlaczego młodzi ludzie powinni korzystać z Wolontariatu Europejskiego?

19

Korzyści z wolontariatu dla wszystkich

21

Uczenie się w Wolontariacie Europejskim

38

Wolontariat Europejski a mobilność

42

Lokalnie i globalnie

45

Międzykulturowość

50

Włączanie młodzieży

53

Współpraca ze Wschodem

56

Podsumowanie

60

Ważne adresy

62

Kto jest kim w Wolontariacie Europejskim

25

Jak rozpocząć goszczenie i wysyłanie wolontariuszy?

27

Trochę o finansach

32

Szkolenia w Wolontariacie Europejskim

35

Wstęp Różnorodność jest aspektem traktowanym priorytetowo przez program „Młodzież w działaniu”, zaś przez Projekt graficzny: Monika Wojkowska Redakcja: Agnieszka Moskwiak Koncepcja i opracowanie tekstów: Marta Brzezińska-Hubert, Agnieszka Moskwiak Redakcja językowa i korekta: Agnieszka Pawłowiec, Weronika Walasek Autorzy tekstów i fotografii: W publikacji wykorzystano teksty i zdjęcia przygotowane przez przedstawicieli Narodowej Agencji, byłych wolontariuszy EVS, przedstawicieli akredytowanych organizacji EVS oraz materiały i zdjęcia z materiałów archiwalnych Akcji 2., których autorami są beneficjenci programu.

Druk: Drukarnia Narodowa S.A. Nakład: 1000 egz.

ISBN: 978-83-62634-22-4 Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Narodowa Agencja Programu „Młodzież w działaniu” ul. Mokotowska 43 00-551 Warszawa tel. (+48 22) 46-31-323; 46-31-000 fax (+48 22) 46-31-025; 46-31-026 www.mlodziez.org.pl www.frse.org.pl Ta publikacja została zrealizowana przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autorów i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną.

PUBLIKACJA BEZPŁATNA

4

Wolontariat Europejski – w sposób szczególny. Myśląc o konkretach, o pojedynczym projekcie czy nawet działaniu angażującym wolontariusza, być może niełatwo wyobrazić sobie realizowanie uprzednio zaplanowanej strategii dotyczącej różnorodności właśnie. Tymczasem, można ją odnaleźć na rozmaitych i niemal wszystkich płaszczyznach działania, ponieważ jest ona jednym z kilku podstawowych elementów tworzących esencję Wolontariatu Europejskiego. Różnorodność dotyczy tematyki podejmowanych projektów, wolontariuszy, którzy przyjeżdżają do organizacji, i pomysłów, które wolontariusze realizują. Każda organizacja angażująca się w Wolontariat Europejski zyskuje.

W pierwszej części publikacji „Wolontariat zmienia świat czyli Wolontariat Europejski w Twojej organizacji” przedstawimy istotę i historię Wolontariatu Europejskiego oraz korzyści płynące z jego realizacji dla wszystkich zaangażowanych stron.

Dalsza część zawiera praktyczne wskazówki dotyczące Wolontariatu Europejskiego. Jak otrzymać akredytację?

Kim są partnerzy projektu? Czy program „Młodzież w działaniu” finansuje cały projekt? Jakie szkolenia organizacja ma zapewnić wolontariuszowi? O co zadbać, by stworzyć dobry projekt Wolontariatu Europejskiego?

W trzeciej części publikacji pracownicy Narodowej Agencji i organizacje, które już od wielu lat działają na polu wolontariatu – Stowarzyszenie „Jeden Świat” z Poznania, Fundacja Borussia z Olsztyna, Europejskie Forum Młodzieży z Bystrzycy Kłodzkiej, Polska Fundacja im. R. Schumana z Warszawy i Fundacja Wiatrak z Bydgoszczy – podzielą się swoimi doświadczeniami na temat Wolontariatu Europejskiego.

Mamy nadzieję, że lektura będzie inspiracją dla Państwa organizacji. Więcej informacji znajdziecie Państwo na stronie www.mlodziez.org.pl w sekcji Wolontariatu Europejskiego.

Zespół Akcji 2. – Wolontariat Europejski

5

O programie i edukacji pozaformalnej słów kilka

Powiedz mi, a zapomnę, Pokaż mi, a zapamiętam, Zaangażuj mnie, a zrozumiem.

Konfucjusz

mitrowicz

Fot. Dagna G

6

„Uczymy się przez całe życie” – tę maksymę zna prawie każdy z nas.

Jeśli wziąć pod uwagę naukę szkolną – czyli formalną – taką szansę mają właściwie tylko nauczyciele i profesorowie wyższych uczelni. Wszyscy możemy za to (bez względu na wiek, pochodzenie czy wykształcenie) aktywnie „dotykać” życia, doświadczać go i wyciągać z tego wnioski, wiedzę oraz nabywać kompetencje. Realizacja projektów w ramach programu „Młodzież w działaniu” stwarza przestrzeń do takiego właśnie sposobu uczenia się, czyli edukacji pozaformalnej1. Związana jest ona z rozpoznawaniem możliwości intelektualno-praktycznych w toku działania, niejako „w boju”, kiedy to wykorzystuje się rozmaite metody pracy, np. edukację rówieśniczą, grupę projektową, opiekę mentorską.

Mimo pozaformalnego charakteru i braku zakorzenienia w określonym systemie edukacyjnym takie uczenie się realizowane jest w oparciu o określony plan, dobór uzgodnionych z uczestnikami procesu metod, form działania i ewaluacji zdobytego doświadczenia2.

Terminu edukacja pozaformalna zaczęto używać pod koniec lat sześćdziesiątych3 w Stanach Zjednoczonych. Zauważono, że proces uczenia się zachodzi również poza granicami zinstytucjonalizowanego systemu szkolnictwa. Edukacja pozaformalna towarzyszy i uzupełnia proces uczenia się, jaki zachodzi w trakcie edukacji formalnej.

Może zachodzić w miejscu pracy, w organizacjach pozarządowych, w lokalnych społecznościach, a także w sektorze prywatnym.

Uczestnictwo jest zawsze dobrowolne. Proces edukacji pozaformalnej jest ustrukturowany, intencjonalny (w odróżnieniu od edukacji nieformalnej) i celowy. Nie prowadzi do uzyskania formalnych kwalifikacji. Nauczyciele, edukatorzy nie podlegają uregulowaniom prawnym i są często wolontariuszami4.

Cechy charakterystyczne edukacji pozaformalnej: • krótkoterminowa • ma jasno określone cele edukacyjne • dotyczy określonych dziedzin, np. zatrudnienie, społeczeństwo obywatelskie, edukacja europejska, edukacja globalna, itp.

• uczestnicy zdobywają wiedzę i umiejętności w określonej przez siebie samych dziedzinie • uczestniczenie w programach edukacji pozaformalnej nie uniemożliwia pracy czy edukacji szkolnej • zawartość programów edukacyjnych jest zindywidualizowana i ma na celu wykształcenie praktycznych umiejętności

• program jest zamierzony i określony, ale jednocześnie jest odpowiedzią na potrzeby uczestników, którzy często sami go kształtują • zawartość programu edukacji pozaformalnej może być zmieniana w czasie trwania programu i dostosowywana do potrzeb uczących się • stosowane są nowatorskie metody nauczania • brak hierarchiczności: uczeń – nauczyciel.

Program „Młodzież w działaniu”, a w szczególności Wolontariat Europejski, mieści się w nurcie edukacji pozaformalnej. Jest najważniejszym instrumentem, jakim posługuje się Komisja Europejska, aby umożliwić młodym ludziom zdobywanie doświadczeń. Chociaż uczestnictwo w Wolontariacie Europejskim nie gwarantuje zatrudnienia, umiejętności zdobyte przez wolontariuszy pomagają im poruszać się na rynku pracy. Każdy uczestnik Wolontariatu Europejskiego otrzymuje po zrealizowaniu projektu certyfikat Youthpass, który szczegółowo opisuje to, czego nauczył się wolontariusz.

Program „Młodzież w działaniu” „Młodzież w działaniu” to program Unii Europejskiej, dzięki któremu młodzi ludzie w wieku 13-30 lat mogą realizować swoje pasje, rozwijać umiejętności i zdobywać nowe doświadczenia w czasie wolnym od nauki. Program adresowany jest również do osób pracujących z młodzieżą oraz organizacji działających na rzecz młodzieży, które chcą podnieść swoje kwalifikacje, rozwinąć działania czy nawiązać współpracę międzynarodową.

Program wspiera finansowo i merytorycznie inicjatywy podejmowane poza szkołą i poza uczelnią. Projekty zgłaszane do programu są przygotowywane i realizowane przez młodzież lub też planowane z myślą o niej. Angażują młodych ludzi od pierwszego pomysłu do zamknięcia wszystkich związanych z nimi formalności. „Młodzież w działaniu” zachęca do podejmowania przeróżnych wyzwań, począwszy od międzynarodowej wymiany młodzieży, wyjazdu na wolontariat europejski poprzez organizację inicjatyw na rzecz lokalnej społeczności, szkoleń, seminariów aż po spotkania i debaty z osobami odpowiedzialnymi za politykę młodzieżową.

W programie może uczestniczyć każdy młody człowiek bez względu na płeć, pochodzenie etniczne, status społeczny, sytuację materialną itp.

Szczególny nacisk położony jest na uczestnictwo młodzieży z mniejszymi szansami, czyli tej, która ze względów społecznych, geograficznych, zdrowotnych czy ekonomicznych ma utrudniony dostęp do informacji, edukacji i kultury.

1. Często termin „edukacja pozaformalna” używany jest w znaczeniu edukacji nieformalnej (incydentalnej) i vice versa. Wynika to z różnych wersji tłumaczeń angielskich terminów „non-formal learning” i „informal learning” 2. Kurzępa, J. O potrzebie komplementarności w edukacji formalnej i nieformalnej: aplikacje teoretyczno-praktyczne w: Doświadczać uczenia - materiały pokonferencyjne, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2005 3. Fordham, P.E., Informal, non-formal and formal education programmes in YMCA George Williams College, YMCA, London 1993 4. Chisholm, L., Mixing the foundations for a new learning culture for Europe: The agenda for a milestone seminar, Research Seminar in the framework of the youth Research Partnership between the European Commission and the Council of Europe, European Youth Center Strasbourg, 28-30 April 2004, opening session: Introduction to the Seminar.

7

Cele programu to: • przezwyciężanie barier • pokonywanie uprzedzeń i stereotypów wśród młodych ludzi • wspieranie ich mobilności oraz promowanie aktywności obywatelskiej. „Młodzież w działaniu” wspomaga przedsięwzięcia, które mają pomóc w rozwoju osobowości młodych ludzi oraz w nabywaniu przez nich nowych umiejętności.

Działania wspierane przez program: Akcja 1. Młodzież dla Europy Akcja 1.1. Wymiana Młodzieży Wspiera spotkania młodzieży w wieku 13-25 lat z krajów europejskich w celu wzajemnego poznania, przedyskutowania interesujących tematów, zrealizowania wspólnych przedsięwzięć.

Akcja 1.2. Inicjatywy Młodzieżowe Dofinansowuje działania młodzieżowe, które służą społeczności lokalnej.

Akcja przeznaczona jest dla młodych ludzi w wieku 18-30 lat.

Akcja 1.3. Młodzież w Demokracji Wspomaga przedsięwzięcia promujące uczestnictwo młodzieży w życiu obywatelskim na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym.

Akcja 2. Wolontariat Europejski Umożliwia wysyłanie młodych ludzi jako wolontariuszy do pracy przy różnych projektach zagranicznych (ekologicznych, socjalnych, kulturalnych itp.) oraz goszczenie wolontariuszy z innych krajów europejskich w polskich organizacjach i instytucjach non profit. Projekty Wolontariatu Europejskiego mogą być realizowane indywidualnie lub grupowo przez młodych ludzi w wieku 18-30 lat.

Młodzi ludzie wykonują działania na rzecz społeczności lokalnej w kraju innym niż ich kraj zamieszkania. Wolontariat Europejski – EVS – stwarza im zatem okazję zdobycia doświadczeń przydatnych w przyszłym życiu osobistym i zawodowym. Wolontariusze rozwijają swoje zainteresowania, uczą się zaradności, poznają inne środowisko, kulturę, obyczaje. Udział w projektach EVS zwiększa szanse znalezienia przez młodych ludzi pracy.

Osoby realizujące projekt wraz z instytucjami wysyłającymi i przyjmującymi muszą wyraźnie określić cele, zadania i formy jego realizacji. Ważnym elementem tych działań jest możliwość zdobycia umiejętności potrzebnych w życiu społecznym, które będą przydatne również po powrocie do kraju. Młodzi ludzie powinni angażować się w życie społeczności będącej gospodarzem i pracować nieodpłatnie na jej rzecz. Projekty mogą być realizowane wyłącznie przez instytucje non profit (nienastawione na zysk).

8

Akcja 3. Młodzież w Świecie Promuje i dofinansowuje współpracę pomiędzy młodzieżą z Krajów Programu i Krajów Partnerskich. Wspiera organizację wymian z młodymi ludźmi z państw sąsiadujących z rozszerzoną Europą i z innych krajów świata oraz szkolenia i projekty współpracy w sieci.

Przygoda z Wolontariatem Europejskim

Akcja 4.3. Szkolenie i Tworzenie Sieci Pomaga wszystkim, którzy są zaangażowani w działalność młodzieżową, w przygotowanie i realizację projektów w ramach programu „Młodzież w działaniu”. Oferuje szkolenia, seminaria, staże dla pracowników młodzieżowych.

Rozmowa z Bartoszem Mieleckim – koordynatorem Akcji 2. Wolontariatu Europejskiego w latach 2000-2006

Akcja 5.1. Spotkania młodzieży z osobami odpowiedzialnymi za politykę młodzieżową Wspiera dialog młodzieży z osobami odpowiedzialnymi za kreowanie polityki młodzieżowej w Europie. Umożliwia m.in. organizację krajowych i międzynarodowych spotkań dotyczących współpracy w tej dziedzinie.

Za realizację programu w Polsce odpowiada Narodowa Agencja Programu „Młodzież w działaniu” funkcjonująca w ramach Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji.

Zacznijmy od początku. Co było pierwsze: wolontariat czy praca?

Fot. Zbigniew Drzewiecki

i

rtek Mieleck

Na zdjęciu Ba

Swoją przygodę z Fundacją Rozwoju Systemu Edukacji rozpocząłem w 1997 lub 1998 roku. Zaczynałem od prostych prac administracyjnych.

Nieco później zająłem się Wymianą Młodzieży w ramach programu „Młodzież dla Europy” i przez moment nawet koordynowałem tenże program. W roku 2000 ruszał nowy program o nazwie MŁODZIEŻ – który obejmował m.in. dwie akcje, a mianowicie Wymianę Młodzieży oraz Wolontariat Europejski. Nawiązałem wówczas kontakt z polskimi organizacjami pozarządowymi, które miały już pewne doświadczenia w realizacji tego rodzaju projektów. Dzięki temu mogłem skorzystać z praktyki osób, które poznały wolontariat w wielu wymiarach bądź to pracując jako wolontariusze, bądź organizując tego typu przedsięwzięcia. Pracowałem wtedy z wieloma ludźmi, jednak osobą, która niezwykle mi wówczas pomogła, była Małgosia Kopka – trenerka, która przez kilka lat współpracowała z niemiecką organizacją KURVE Wustrow. Prowadziła szkolenia dla niemieckich wolontariuszy oraz organizacji goszczących w Niemczech. Wspólnie zbudowaliśmy nasz, polski system szkoleń dla wolontariuszy i współpracowaliśmy razem przez kilka lat. Pierwsze szkolenia prowadziliśmy wspólnie. W ten właśnie sposób powstawały pomysły na dalsze szkolenia, pierwsze i kolejne moduły warsztatów. Cała praca nad tworzeniem wszystkiego od podstaw miała niezwykłe przełożenie na efekty – to, co było na początku przeniosło się na późniejsze działania i wypracowane procedury, które działają do dziś.

9

Od czego zaczęła się Pana bezpośrednia przygoda z Wolontariatem Europejskim?

W momencie kiedy ruszał program MŁODZIEŻ, pracowały przy nim tylko cztery osoby. Wtedy też razem z Renatą Sobolewską, ówczesną dyrektor programu MŁODZIEŻ, zastanawialiśmy się, jak podzielić obowiązki.

Ostatecznie ustaliliśmy, że koordynacją „nowej” akcji – czyli Wolontariatu Europejskiego – zajmę się ja. Natomiast „stary” program, czyli Wymianę Młodzieży, powierzymy nowej osobie – Pawłowi Aleksandrowiczowi.

Bardzo się cieszę, że tak się stało, ponieważ Wolontariat Europejski bardzo mnie fascynował i opieka nad nim sprawiała mi dużo radości.

Miałem już wówczas doświadczenie w pracy wolontariusza – pracowałem jako instruktor harcerski i dużo czasu poświęcałem pracy w organizacji pozarządowej. Aspekt międzykulturowy i międzynarodowy był także dodatkową zachętą i bardzo mnie ciekawił. Traktowałem to jako naprawdę coś wyjątkowego.

Polska a wolontariat? Możliwości czy zagrożenie? Jaki to rodzaj pracy i czy w ogóle się liczy?

Wówczas w Polsce temat wolontariatu nie był zbyt popularny, nie wspominając już o wolontariacie międzynarodowym. Ludzie patrzyli na to podejrzliwie – „Jak można wyjechać za granicę, nie ponosząc specjalnie żadnych większych kosztów?”. Były oczywiście pojedyncze organizacje, które zajmowały się tym tematem i współpracowały głównie z partnerami z Niemiec. Zdarzało się także, że ktoś współpracował z wolontariuszami z innych krajów, ale to były jednostkowe przypadki. Dlatego też miałem świadomość, że jest to projekt, który stwarza ogromne możliwości i pozwoli na rozszerzenie tej naszej współpracy na inne kraje. Duże wyzwanie i wielka odpowiedzialność dająca młodym ludziom szansę rozwoju osobistego oraz przeżycia fantastycznej przygody. Znaczący nacisk kładliśmy na motywację osób, które zgłaszały się do nas i chciały uczestniczyć w programie. Chcieliśmy od początku, aby ludzie, którzy się do nas zgłaszają, byli świadomi tego, co taki wyjazd oznacza, żeby okres spędzony poza domem nie był czasem straconym a wręcz przeciwnie, szansą na rozwój i znalezienie swojej „ścieżki”.

Jakie przeszkody w polskiej rzeczywistości były najtrudniejsze do pokonania?

Największym problemem było wypromowanie tego rodzaju działania.

Na początku szukaliśmy organizacji, które są w stanie dotrzeć do wolontariuszy, organizacji, które już miały doświadczenie przy realizacji podobnych projektów. Te działania były trochę kłopotliwe i czasochłonne, niemniej udało nam się znaleźć kilka takich instytucji. Większość z nich zaangażowała się we współpracę z nami bez reszty.

Oczywiście nie było łatwo, zdarzało się, że projekty się rozsypywały. Często bowiem oczekiwania wolontariuszy nie pokrywały się z oczekiwaniami organizacji goszczących i odwrotnie. Wtedy staraliśmy się wspierać obydwie strony, na przykład mediując pomiędzy nimi, wypracowując standardy współdziałania etc. Drugą sprawą było zachęcenie młodych ludzi

10

do wyjazdów i zrealizowanie zamierzeń. Wszystkie nasze działania w tym czasie były kompromisem pomiędzy realizacją projektów, wykorzystaniem przyznanych na ten cel funduszy, wpisaniem się w statystki oraz realizacją misji. A kwestia idei, jaką chcieliśmy przekazać, na samym początku nie przez wszystkich była właściwie rozumiana.

Dzięki temu, że akcja powoli i systematycznie się rozrastała i popularyzowała wszelkie szkolenia, warsztaty i seminaria weszły na stałe w naszą działalność oraz stały się elementem ewaluacyjnym projektów.

Czy kiedy rozpoczynał Pan pracę z Wolontariatem Europejskim, miał Pan jakiś scenariusz działań do wykonania?

Był to długi proces pracy całego zespołu, jednak z roku na rok udawało się podnosić poprzeczkę. W ostatnich latach mojej pracy w Fundacji udało nam się osiągnąć zamierzony cel. Program się rozrósł i stał się marką samą w sobie, stał się rozpoznawalny. Gdy zaczynaliśmy – byłem sam.

Docelowo stworzyliśmy zespół sześciu osób, byliśmy prawdziwą drużyną.

Nasz zespół spotykał się regularnie, pracowaliśmy cały czas nad naszymi kompetencjami, prowadziliśmy szkolenia dla naszych beneficjentów.

Niektórzy z nas są trenerami do dziś.

Śladami historii Wolontariatu Europejskiego

Które z zadań rozpoczętych przez Pana nadal istnieją?

To, co pozostało po naszym zespole, a co się chyba sprawdza do chwili obecnej, to system akredytowania i certyfikowania poszczególnych organizacji, zespoły trenerów oraz systemy szkoleń czy seminariów, niektóre formy publikacji, które są podtrzymywane do dziś.

Jakie osoby, z którymi miał Pan możliwość współpracować przez te kilka lat, wyjątkowo Pan ceni, bądź pamięta?

Jest mnóstwo osób, które zrobiły kawał naprawdę dobrej roboty i pewnie zabrakłoby czasu, żeby je wszystkie wymienić – ale są to, m.in. Magda Jakubowska, Aneta Cruz-Kąciak, Dagna Gmitrowicz, Radek Ciszewski, Michael Kimmig, Wojtek Szczepanik czy Monika Mrówczyńska. Jednak przede wszystkim nie wyobrażam sobie mojej pracy bez Małgosi Kopki, jak już wcześniej wspomniałem była to osoba, która niesamowicie mi pomogła i bez której z pewnością Wolontariat Europejski w Polsce dziś wyglądałby inaczej. Dużą pomoc otrzymałem też od Agnieszki Moskwiak i Karoliny Sucheckiej.

A wyjątkowe wspomnienia… Zdecydowanie film „Nie rozumiem”!

Widziałem go chyba trzysta razy i wcale nie żartuję. Zawsze mnie bawi, śmieję się, za każdym razem, gdy go oglądam.

Program „MŁODZIEŻ” i jego następca „Młodzież w działaniu” od początku istnienia realizują dwa cele: wzmacnianie społecznej i zawodowej integracji młodych ludzi oraz wspomaganie społeczności lokalnych, a w szerszej perspektywie promowanie uznawalności kształcenia pozaformalnego. Szczególnym zadaniem programu jest przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu przez docieranie do młodzieży z mniejszymi szansami, a także do osób i organizacji pracujących z tą grupą społeczną.

Bardzo dziękuję za możliwość przeprowadzenia tego wywiadu. Było to dla mnie niezwykle pouczające doświadczenie.

Monika Victoria Gorgoń, Dział Promocji i Informacji FRSE Film „Nie rozumiem” dostępny jest na stronie programu „Młodzież w działaniu” www.mlodziez.org.pl.

11

1988-1995

Od 1988 r. w wielu kręgach trwały dyskusje na temat barier w mobilności młodzieży1 w Europie. Zauważono, że o ile podejmowane były działania dotyczące swobody przepływu pracowników i studentów, o tyle osoby młode nie mają ani szansy, ani możliwości swobodnego poruszania się na terenie Europy. Poprzez otwarcie na wschód Europa stawała się coraz większa. Wyż demograficzny końca lat siedemdziesiątych miał niebawem wejść na rynek pracy – pojawiła bardzo duża grupa młodzieży, której po zakończeniu edukacji nie udało się znaleźć zatrudnienia.

1989 Odpowiedzią na te wyzwania było uruchomienie w 1989 r. programu „Młodzież dla Europy”, umożliwiającego młodym ludziom realizację wymian międzynarodowych.

1995-2000

2011

Przewodnią inicjatywą Unii Europejskiej, która ma wspierać realizację strategii Europa 2020 w obszarze młodzieży, jest „Youth on the move”.

W 1995 r. Komisja Europejska zapoczątkowała program Wolontariat Europejski. Było to naturalną konsekwencją popularności, jaką cieszyły się wymiany międzynarodowe. W latach 1996-97 w Wolontariacie Europejskim wzięło udział 2500 wolontariuszy z krajów Unii Europejskiej2 oraz Islandii, Liechtensteinu i Norwegii. W trakcie trwania akcji pilotażowej przeprowadzono również szczegółowe badania ankietowe na temat wpływu udziału w Wolontariacie Europejskim na wolontariuszy, na ich dalszą edukację, wybór pracy, rozwój osobisty. Badania te jednoznacznie potwierdziły potrzebę kontynuowania Wolontariatu Europejskiego na większą skalę.

2010 2000-2006 Rok 2010 jest dla Unii Europejskiej rokiem pod wieloma względami wyjątkowym. Po pierwsze, zgodnie z kalendarzem europejskim jest on czasem śródokresowej ewaluacji programów działających w latach 2007-2013, a więc także programu „Młodzież w działaniu”. Po drugie, w tym roku ogłoszona zostaje następczyni Strategii Lizbońskiej, czyli nowa strategia Europy na kolejną dekadę.

W 2000 r. z programu Młodzież dla Europy, Wolontariatu Europejskiego oraz nowego elementu – Działań Wspierających narodził się program MŁODZIEŻ, który składał się z pięciu działań, nazwanych Akcjami.

W kwietniu 2004 r. Komisja Europejska opublikowała tymczasowy raport oceniający3 program „MŁODZIEŻ”, z którego wynikało, że program ten miał bardzo pozytywny wpływ na uczestników. Dawał im szansę nabycia nowych umiejętności osobistych, społecznych, kulturowych oraz zawodowych.

2004

Cztery główne cele inicjatywy „Youth on the move” będą następujące: • promocja atrakcyjności szkolnictwa wyższego dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy • budowa mocnych podstaw systemu uczenia się przez całe życie otwartych na społeczeństwo i gospodarkę oraz wzmacnianie kompetencji kluczowych • wsparcie dla rozwoju transnarodowej mobilności edukacyjnej młodzieży • rozwijanie możliwości uczenia się i integracji społecznej dla wszystkich młodych ludzi oraz budowanie ram mających na celu zmniejszenie bezrobocia wśród młodzieży.

Więcej o inicjatywie „Youth on the move” na stronie KE http://europa.eu/ youthonthemove/

2008

2007-2013 Od 2007 r. działania realizowane w ramach programu „MŁODZIEŻ” kontynuje program „Młodzież w działaniu”. W nowym programie bardzo duży nacisk został położony na uczestnictwo młodzieży, a granica wiekowa rozszerzona do 13-30 lat.

Komisja Europejska szacuje, że począwszy od 2007 r. 10.000 wolontariuszy będzie corocznie uczestniczyło w programie (70 000 wolontariuszy w okresie 2007-2013). Dla porównania, w latach 2000-2006 średnia roczna liczba uczestników wynosi około 3 500 wolontariuszy.

12

Komisja Europejska w nowej strategii Europa 2020 oficjalnie uznaje, że młodzi ludzie jako siła napędowa dla przyszłości Unii Europejskiej muszą znaleźć się w centrum zainteresowania UE. Wydarzenia ostatnich lat, a w szczególności kryzys gospodarczy i społeczny, jakie dotknęły całą Unię, szczególnie mocno uderzyły w młodych ludzi. W starzejącym się europejskim społeczeństwie zbyt duży odsetek młodzieży kończy edukację przedwcześnie lub z niewystarczającymi kwalifikacjami, by następnie bezskutecznie poszukiwać pracy. Podstawy przyszłej koniunktury w Unii Europejskiej mają zatem tworzyć: rozwój oparty na wiedzy, wysoki poziom edukacji i umiejętności, adaptacyjność do wymogów rynkowych, kreatywność oraz innowacja.

W 2008 r. społeczność europejska liczyła ok. 500 mln osób pochodzących z różnych grup językowych, kulturowych i społecznych. 96 mln stanowiła młodzież w wieku 15-29 lat. Grupa docelowa programu się rozszerzyła.

1. Barriers to youth mobility (G. Dannemann Report), CEJ/MOBY, Strasbourg 1988 2. W 1996 r. Unia Europejska składała się z 15 krajów 3. http://europa.eu.int/comm/youth/program/evaluation_en.html#interim_evaluation (18.05.2004)

13

1 000 000 EUR 500 000 EUR EUR

2000

2001

2002

2003

2004 2005 Rok

2006

2007

2 541 147 EUR

2 430 147 EUR

1 580 685 EUR

1 079 277 EUR

580 380 EUR

1 500 000 EUR

753 142 EUR

2 000 000 EUR 471 426 EUR

Poniższe statystyki pokazują stan Wolontariatu Europejskiego finansowanego przez Polską Narodową Agencję Programu MŁODZIEŻ (2000-2006) oraz „Młodzież w działaniu” (2007-2009).

2 500 000 EUR

326 050 EUR

Kwota w euro

3 000 000 EUR

2 320 267 EUR

Wolontariat Europejski w liczbach

2 038 575 EUR

Budżet Wolontariatu Europejskiego 2000-2009

2008

2009

2001

2002

2003

2004 Rok

2005

2006

2007

2008

2009

285

205

272

254

364

373

308 232 49

100

117

0

59

101

150

101

200

0 2000

185

250

50

0

14

Liczba wolontariuszy

224 142

141 106

51 49

200

173 132

417 349

378 286

300

300

289

701 647

350

528

600

100

656 626

Projekty zatwierdzone

601

700

211 160

Liczba projektów

Projekty złożone

400

Wolontariusze goszczeni

400

800

500

427

Wolontariusze wysłani

450

376

500

379

Wolontariat Europejski 2000-2009 – Projekty Akcji 2.

442

Wolontariat Europejski 2000-2009 – Liczba uczestników

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Rok

15

0

0

1

2

2

2

4

4

4

4

6

8

8

8

10

12

14

16

16

24

24

24

24

26

26

26

26

28

28

28

28

31

31

38 42 40 47

38 42 40 47

58 60 69 76 76 100

58 60 69 76 76 100 101 112 123

Węgry Belgia

Włochy

Belgia

Ukraina Ukraina Austria

Węgry

Austria Włochy

Szwecja Szwecja

Holandia Holandia

Armenia Armenia

MacedoniaMacedonia

Rumunia Rumunia

Bułgaria Bułgaria

Luksemburg Luksemburg

Irlandia

Islandia Islandia

Irlandia

Norwegia Norwegia

Gruzja

101

PortugaliaPortugalia 112 211

123 211

Włochy

Włochy

270 283

270 283

Francja

800 1000

355 375

355 375

616

616

Niemcy Niemcy

600 800

Wielka Wielka Brytania Brytania

Francja

Hiszpania Hiszpania

Grecja

232

Grecja

Dania

Czechy

Czechy

Dania

Austria

Turcja

124

Turcja

130

Austria

Belgia

114

Ukraina Ukraina

Belgia

Federacja Federacja Rosyjska Rosyjska

Gruzja

Finlandia Finlandia

1000 1200

Niemcy Niemcy

Węgry

Węgry

126 162

320

Francja

Białoruś Białoruś

124 226

Francja

Litwa

Litwa

130 232

Turcja

Łotwa

Łotwa

114 162

Turcja

Mołdowa Mołdowa

320

Wielka Wielka Brytania Brytania

Serbia

Serbia

400 600

Hiszpania Hiszpania

Izrael

Izrael

108

126

PortugaliaPortugalia

Estonia

Estonia

96

Gruzja

Malta

Malta

86

108

Gruzja

Słowenia Słowenia

72

96

Finlandia Finlandia

Słowacja Słowacja

68

86

Armenia Armenia

Azerbejdżan Azerbejdżan

56

72

Łotwa

Bośnia Bośnia i Hercegowina i Hercegowina

54

68

Holandia Holandia

Czarnogóra Czarnogóra

56

Grecja

ChorwacjaChorwacja

49

Rumunia Rumunia

Palestyna Palestyna

51

54

Łotwa

14

49

Grecja

12

51

Federacja Federacja Rosyjska Rosyjska

10

Dania

8 46

Dania

8

44

Czechy

8

42

46

Czechy

6

40

44

Białoruś Białoruś

4

38

42

Bułgaria Bułgaria

4

40

Litwa

Liban

200 400

Litwa

4

38

MacedoniaMacedonia

4

24

30

Szwecja Szwecja

30

Słowacja Słowacja

28

28

Norwegia Norwegia

28

28

Mołdowa Mołdowa

26

26

Słowenia Słowenia

2

Estonia

24

22

Estonia

22

18

Azerbejdżan Azerbejdżan

2

Luksemburg Luksemburg

18

16

Albania

16

16

Albania

2

Egipt

1

Egipt

16

14

Serbia

14

14

Serbia

14

14

Bośnia Bośnia i Hercegowina i Hercegowina

14

12

Islandia Islandia

12

10

Maroko Maroko

10

6

ChorwacjaChorwacja

0

Irlandia

Izrael 6

Liban 4

4

Irlandia

0 0

Izrael

0

Malta

LiczbaLiczba wolontariuszy wolontariuszy

4

4

Czarnogóra Czarnogóra

16

1000 900 1000 800 900 700 600 800 700 500 600 400 300 500 200 400 300 100 2000 100 0 2

2

Cypr

Cypr

0

Liban

2000

Malta

Liban

Liczba Liczba wolontariuszy wolontariuszy

1200 Wolontariat Europejski 2000-2009 – Wolontariusze wysłani za granicę wg kraju pobytu 1011

1011

581

581

226

Kraj

Kraj

Wolontariat Europejski 2000-2009 – Wolontariusze goszczeni w Polsce wg kraju pochodzenia 925

659 925

659

Kraj

Kraj

17

Wolontariat Europejski 2000-2009 – Liczba uczestników 2700

Dlaczego młodzi ludzie powinni korzystać z Wolontariatu Europejskiego?

2590

2600 2500 2400 2300

2228

2200 2100 2000 Wolontariusze wysłani

Wolontariusze goszczeni

Wolontariat Europejski 2000-2009 – Liczba projektów wg województw 1000 900

919

Marta

167

dolnośląskie

podlaskie

380

mazowieckie

kujawskopomorskie

316

małopolskie

lubuskie

286

warmińskomazurskie

świętokrzyskie

125

śląskie

56

100

wielkopolskie

24

99

zachodniopomorskie

22

87

pomorskie

20

78

łódzkie

6

podkarpackie

100 0

76

opolskie

400 300 200

lubelskie

800 700 600 500

Uczestnicząc w Wolontariacie Europejskim, młodzi ludzie mogą nauczyć się samodzielności, odpowiedzialności, umiejętności współpracy w grupie, radzenia sobie w zmieniających się warunkach, mogą poznać języki obce.

Te wszystkie kompetencje są wysoko cenione na rynku pracy i poszukiwane przez pracodawców. EVS może być więc szansą na znalezienie wymarzonej pracy na przeżycie niezwykłej przygody, a nawet na spotkanie wielkiej miłości.

Ponieważ EVS jest: • możliwością spędzenia czasu w innym kraju i tym samym poznania tamtejszych ludzi i kultury „od wewnątrz” • pracą w charakterze wolontariusza w organizacji, która umożliwia poznanie pewnego obszaru działań w innej kulturze • szansą pogłębienia i poszerzenia kompetencji na różnych poziomach: wiedzy, praktycznych umiejętności, kompetencji międzykulturowych, zdolności • czasem na odkrycie nowego kierunku oraz tego, czego chce się naprawdę i na czym najbardziej zależy w życiu • bodźcem do osobistego rozwoju, np. samoświadomości, pewności siebie, umiejętności uczenia się, poczucia odpowiedzialności, • zmianą łączącą czas między szkołą/studiami i pracą, służącą odkryciu swojego miejsca w społeczeństwie • wyjątkową szansą zdobycia głębokiego doświadczenia, które prowadzi do zmian w życiu młodych ludzi i ma duży wpływ na ich dalszą drogę w przyszłości • i mnóstwem innych rzeczy...

Michael

Województwo 18

19

Aby spojrzeć na siebie z innej perspektywy, odkryć i rozwijać swoje zdolności i umiejętności, poznać nowe miejsca, ludzi i możliwości.

Korzyści z wolontariatu dla wszystkich

Marta

Pracując w tym programie prawie sześć lat, wysłuchałam wielu wspaniałych historii o tym, jak wolontariat zmienia ludzkie życie.

To właśnie ten potencjał do zmiany i rozwoju sprawia, że jest to program, który warto polecić każdemu młodemu człowiekowi szukającemu nowych wrażeń, możliwości rozwijania siebie i własnych kompetencji oraz pragnącemu nie tyle odkrywać, co świadomie tworzyć własną drogę.

dr Dorota Moroń Uniwersytet Wrocławski

Eliza

Aby zmierzyć się z własnymi umiejętnościami, wiedzą, postawą i spostrzec, że ma się te zasoby.

Dagna

Wolontariat, czyli dobrowolna i nieodpłatna praca na rzecz innych, to jeden z ważnych przejawów funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego.

Zapotrzebowanie na pracę społeczną nieodłącznie towarzyszy rozwojowi trzeciego sektora, bowiem dzięki niej organizacje mogą łatwiej prowadzić swoją działalność statutową, a ochotnicy zyskują przestrzeń do działania.

Wolontariat to również sposób na tanią czy wręcz bezpłatną i bardzo często także efektywną pomoc na rzecz szeroko pojętej społeczności, ale przede wszystkim szkoła obywatelskiej, wspólnej aktywności, polegającej między innymi na wychodzeniu poza własne partykularne interesy na rzecz realizacji dobra wspólnego.

Wolontariat przejawia się w rozmaitej aktywności, począwszy od udziału w jednorazowych czy cyklicznych akcjach (np. zbiórki pieniędzy na Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy) poprzez stałą pracę w organizacjach (wykonywaną w wymiarze kilku – kilkudziesięciu godzin miesięcznie) po pracę społeczną, realizowaną poza granicami kraju, w ramach workcampów (kilkutygodniowych, w pełni zorganizowanych, najczęściej wakacyjnych projektów, w ramach których wolontariusze z różnych krajów pracują na rzecz lokalnej społeczności), wyjazdów czy misji krótkoterminowych oraz długookresowych programów wolontariackich.

Przykładem tych ostatnich jest program Wolontariat Europejski.

Wolontariat wzbogaca – młodzi ludzie kształtują swoje zachowania społeczne i rozwijają swoje kompetencje.

Wojtek

Wolontariat to niepowtarzalna szansa doświadczenia przygody, która może dać wszystkim osobom zaangażowanym inspiracje, motywacje, świadomość i energię na swojej drodze życia.

Tomek

Odpowiadali trenerzy Wolontariatu Europejskiego.

20

oźniak Fot. Anna W

21

Wolontariat Europejski to Akcja 2. programu „Młodzież w działaniu”, czyli programu Unii Europejskiej uruchomionego z myślą o młodzieży.

Stymuluje on aktywność młodych ludzi, rozbudza solidarność i tolerancję, promuje mobilność, edukację pozaformalną i dialog międzykulturowy oraz integrację młodzieży. Wolontariat Europejski umożliwia młodym ludziom (generalnie w wieku 18-30 lat) pracę wolontariacką przez okres do 12 miesięcy w innym kraju niż ich kraj zamieszkania. Taka praca niesie ze sobą wiele korzyści. Po pierwsze przynosi profity lokalnej społeczności, po drugie organizacji goszczącej wolontariusza, po trzecie zaś samemu społecznikowi. Krótkie ich zestawienie pozwoli na wykazanie niezwykłej wartości Wolontariatu Europejskiego.

Społeczności lokalne Organizacje, które goszczą wolontariuszy, są podmiotami zakorzenionymi w lokalnych społecznościach i aktywnie działającymi na ich rzecz.

Pamiętać należy, że mogą to być organizacje pozarządowe, ale nie tylko, gdyż przyjmować społecznych pracowników mogą też instytucje publiczne czy organizacje komercyjne, ale te ostatnie tylko wówczas, gdy organizują imprezę młodzieżową, sportową lub kulturalną. W swym założeniu praca wolontariusza winna przynosić korzyści organizacji goszczącej i społeczności lokalnej, ale jednocześnie nie jest to forma praktyk ani też pracy zarobkowej, a ochotnicy nie mogą zastępować wynagradzanych pracowników.

Wolontariusze wykonują nieodpłatną, niezarobkową pracę w pełnym wymiarze godzin na rzecz lokalnych społeczności w określonym wcześniej obszarze działania, np. kulturze, edukacji, problematyce i działalności młodzieżowej, sporcie, opiece społecznej, ochronie środowiska, współpracy na rzecz rozwoju itp. Ich praca to nieodpłatna i efektywna pomoc w rozwiązywaniu problemów lokalnych społeczności.

Jednocześnie sam pobyt ochotnika w społeczności sprzyja jej otwarciu na świat, zapoznaniu z inną kulturą, językiem, religią czy światopoglądem, pozwala odkryć, że ludzie reprezentujący inne kultury są w rezultacie niezwykle do siebie podobni i nawiązanie z nimi kontaktów to ciekawe doświadczenie. Ma to szczególne znaczenie w przypadku społeczności o charakterze zamkniętym, izolujących się od innych czy wręcz odrzucających odmienność.

Wolontariusze mogą być dla członków społeczności lokalnych wzorcem aktywnego obywatela, który podejmuje się nieodpłatnej pracy na rzecz innych. Ich postawa sprzyjać może motywacji do podejmowania podobnych działań – wspólnej wolontariackiej pracy dla dobra społeczności, a nawet mobilizować do udziału w podobnych, wyjazdowych projektach wolontariackich.

Organizacje zaangażowane w projekt Jak już wspomniano, praca wolontariuszy winna przynosić korzyści organizacjom goszczącym i społecznościom lokalnym. Tak więc

22

organizacje przyjmujące ochotników zyskują pracowników na ustalony z góry okres, którzy nieodpłatnie i w pełnym wymiarze czasu pracy będą podejmować działania przynoszące profity z perspektywy misji organizacji.

Jednocześnie Wolontariat Europejski nakłada na organizacje goszczące pewne obowiązki oraz ograniczenia co do pracy ochotników. Wolontariat nie może więc być formą praktyki, ani też formą pracy zarobkowej, wolontariusz nie może zastępować na stanowisku pracownika wynagradzanego, który np. korzysta z urlopu. Wolontariat nie polega także na wykorzystywaniu taniej czy wręcz bezpłatnej siły roboczej. Organizacje muszą więc mieć gotową koncepcję pracy dla wolontariuszy, w której ochotnicy będą wykonywać jasno określone zadania, ale będą również mogli wykorzystać własne pomysły i doświadczenie oraz nauczą się nowych rzeczy.

Zdobycie nieodpłatnych pracowników to tylko jedna z zalet programu dla organizacji i, rzec chyba można, nie najważniejsza.

Wszak organizacje biorące udział w programie kierują się, a w każdym razie powinny kierować się, poczuciem misji w działalności na rzecz lokalnej społeczności, ale też na rzecz rozwoju wolontariatu i kształcenia młodych ludzi biorących udział w programie. Sam udział w Wolontariacie Europejskim i status organizacji goszczącej (ale również i wysyłającej) jest dla organizacji wyróżnieniem. Świadczy bowiem o tym, że organizacja aktywnie zaangażowała się w pozyskiwanie wolontariuszy, potrafiła sprostać wymaganiom stawianym przez program „Młodzież w działaniu” i przygotowała ciekawą ofertę wolontariacką, z której zechcieli skorzystać młodzi ludzie.

Dla organizacji taki projekt to zdobycie umiejętności poruszania się w międzynarodowym środowisku, nawiązanie kontaktów z wolontariuszami z innych państw, organizacjami, które ich wysłały, a także za ich pośrednictwem z innymi podmiotami.

Może to skutkować długofalową współpracą, wykraczającą poza ramy programu wolontariackiego. Udział w programie to również z perspektywy organizacji wykazanie, że potrafi pracować metodą projektową, zdobywać projekty i zarządzać nimi, co stanowi zdecydowany walor w ocenie działalności podmiotu i sprzyja uzyskiwaniu przez organizację innych form wsparcia czy innych projektów.

Udział w programie Wolontariat Europejski nobilituje również organizacje w oczach lokalnej społeczności. Na podjęcie takiego wyzwania decydują się bowiem nieliczne podmioty. Te, które to robią, wykazują swój duży potencjał, chęć do aktywnego działania, kompetencje w dziedzinie realizacji projektów międzynarodowych i działań na rzecz lokalnej społeczności. Dzięki realizacji takich projektów i ich promocji organizacje stają się rozpoznawalne w swoim środowisku, zdobywają miejscowych sympatyków i wolontariuszy.

Wolontariusze Zazwyczaj podejmując pracę wolontariacką, ochotnicy kierują się motywami o charakterze altruistycznym – chęcią pomocy innym, zrobienia czegoś dobrego dla społeczności ze względu na poglądy moralne, religijne czy polityczne, powinnością, przekonaniem, że to ważne działania. Motywacja egoistyczna wcale nie dyskwalifikuje wolontariuszy – wszak działalność społeczna może być podejmowana ze względu na różne pobudki. Niezależnie od motywacji praca społeczna faktycznie przynosi ochotnikom różnego typu korzyści. Wolontariat Europejski jest przy tym wolontariatem o – można by rzec – specyficznym charakterze, przynoszącym ochotnikom różnorodne profity. Warto je tu zestawić.

Program Wolontariat Europejski jest skierowany – o czym już wspomniano – do ludzi młodych. Oferuje im pracę wolontariacką w innym kraju.

Podkreślić trzeba, że praca ta wykonywana jest w pełnym wymiarze godzin, wymaga od ochotników pewnej samodzielności i odpowiedzialności za podjęte wyzwanie.

Niezwykle ważny z perspektywy młodych ludzi jest fakt, że wolontariusze nie ponoszą żadnych kosztów udziału w projekcie.

Bardzo często, w przypadku międzynarodowych programów wolontariackich, ochotnicy muszą również finansowo partycypować w projekcie, co zdecydowanie utrudnia zaangażowanie osób gorzej sytuowanych. W ramach programu Wolontariat Europejski ochotnikom pokrywane są koszty przejazdu do miejsca wykonywania pracy, koszty wiz i szczepień (jeśli zachodzi taka potrzeba), mają zapewnione zakwaterowanie, wyżywienie (lub ekwiwalent za wyżywienie), możliwość korzystania z lokalnych środków transportu, jak również otrzymują kieszonkowe – w wysokości od 50 do 145 euro, zależnie od kraju, w którym pracują. Dzięki temu w programie może wziąć udział każdy, niezależnie od zamożności.

Fot. Katarzyna Grabowska

Wolontariat Europejski umożliwia też pracę młodzieży z mniejszymi szansami, której bez specjalnych preferencji bardzo trudno byłoby podjąć taką aktywność. Młodzież z mniejszymi szansami to osoby napotykające pewne przeszkody, które uniemożliwiają im efektywny dostęp do edukacji, mobilność oraz integrację społeczną na równych warunkach.

Wskazać tu można np. na osoby z różnych względów dyskryminowane, młodzież ubogą, bezdomną, niepełnosprawną, przewlekle chorą, osoby mające problemy z uczeniem się, członków mniejszości narodowych lub etnicznych, imigrantów, uchodźców, byłych narkomanów, alkoholików czy przestępców. Tacy wolontariusze mogą liczyć na specjalne wsparcie, np. pokrycie kosztów opieki zdrowotnej, dodatkowe szkolenie, wsparcie językowe, przygotowanie odpowiednich pomieszczeń i wyposażenia, pokrycie kosztów pobytu dodatkowej osoby towarzyszącej. Jest to niezwykle istotne, bowiem większość organizacji pozarządowych nie może – ze względów finansowych – pozwolić sobie na tak szerokie wspieranie ochotników.

Wolontariat Europejski ma wyjątkowy walor edukacyjny – jest formą edukacji o charakterze nieformalnym, ale i pozaformalnym.

Uczenie się nieformalne oznacza uczenie się w ramach codziennych zajęć, w tym wykonywanej pracy wolontariackiej, a także w czasie wolnym.

Edukacja pozaformalna zaś to uczenie się poza formalnym programem nauczania, w ramach różnego typu zorganizowanych zajęć. Ochotnicy uczą się, wykonując pracę społeczną – uzyskują konkretne umiejętności zawodowe i kompetencje społeczne. Zdobywana podczas nieodpłatnej pracy wiedza stanowi doświadczenie zawodowe ochotników i będzie mogła zostać wykorzystana w dalszej pracy, np. o charakterze

Fot. Maria de Sola

23

zarobkowym, po powrocie z projektu. Założeniem projektu jest to, że musi on stwarzać ochotnikom możliwości edukacyjne – organizacje goszczące mają obowiązek wskazać, jakie możliwości kształcenia będą mieli wolontariusze. Ochotnicy powinni być nie tylko wykonawcą działań, ale mieć również wkład w formułowanie pomysłów.

Biorący udział w programie wolontariusze nie muszą mieć żadnych kwalifikacji zawodowych, będą je zdobywali dzięki nieodpłatnej pracy.

Jest to szczególnie ważne z perspektywy uczniów i studentów, którym często trudno jest zdobyć pierwsze doświadczenia w interesującej ich dziedzinie.

Dodatkowo wolontariusze mają możliwość – a często nawet obowiązek – udziału w różnego typu szkoleniach – przed wyjazdem, po przyjeździe i w trakcie trwania programu. Ochotnicy mogą też nieodpłatnie uczyć się języka kraju swojego pobytu. W dobie globalizacji możliwość powiększenia kompetencji językowych – dzięki pracy społecznej oraz kursom – to niezwykle ważny walor tego programu. Wolontariat w innym kraju sprzyja przełamywaniu blokady komunikacyjnej, motywuje do wytężonej nauki języka obcego – trudno więc o lepszą szkołę edukacji językowej.

Społecznicy mają zapewnioną indywidualną opiekę, pomoc związaną z wykonywanymi zadaniami oraz wsparcie językowe i administracyjne.

Niezwykle ważnym aspektem wsparcia udzielanego wolontariuszowi jest opieka mentora, który dba o szkolenie, zapewnia opiekę i rozwiązuje problemy. Powinna być to osoba z doświadczeniem, od której ochotnik również może się uczyć. Wolontariusze nie są więc pozostawieni sami sobie, zawsze mogą skorzystać z porad i wsparcia.

Jednocześnie wolontariat jest nauką samodzielności, asertywności, samodyscypliny i wiary w siebie, rozwija kreatywność – zdolności organizacyjne i koordynacyjne.

Wolontariusze otrzymują bowiem wsparcie, jednak w ramach swojej pracy są nie tylko bezrefleksyjnymi wykonawcami poleceń, ale osobami, które aktywnie uczestniczą w kreowaniu swojej pracy.

Często pobyt na wolontariacie sprzyja podejmowaniu decyzji o dalszej przyszłości zawodowej i osobistej, np. o rozpoczęciu pracy czy studiów w innym kraju czy też wyborze dalszego kierunku kształcenia lub pracy zarobkowej. Po odbyciu wolontariatu ochotnicy otrzymują certyfikat Youthpass, który opisuje i potwierdza doświadczenie pozaformalnego i nieformalnego uczenia się podczas projektu.

Certyfikat taki zawiera dane osobowe uczestnika, ogólny opis akcji Wolontariat Europejski, kluczowe informacje dotyczące projektu i działań zrealizowanych przez uczestnika oraz opis efektów uczenia się osiągniętych przez wolontariusza w trakcie projektu. Dokument ten może być bardzo przydatny w dalszym kształceniu i pracy zawodowej.

Wolontariat kształtuje postawę obywatelską ochotników i sprawia, że stają się oni aktywnymi członkami społeczeństwa obywatelskiego. Pracując na rzecz innych lub na rzecz wspólnego dobra, społecznicy wychodzą poza swoje partykularne interesy, uczą się rozwiązywania problemów lokalnych bez udziału władzy, poznają możliwości działania aktywnych społeczności lokalnych. Tak ukształtowani ochotnicy najczęściej po powrocie z wolontariatu angażują się w działalność już w swoim kraju, podejmują podobne działania na rzecz rodzimych społeczności lokalnych.

Kto jest kim w Wolontariacie Europejskim

Wolontariat Europejski jest formą edukacji międzykulturowej, daje szansę na „poszerzenie horyzontów”, integrację z odmiennymi społecznościami, przełamanie stereotypów i uprzedzeń, poznanie młodych ludzi z innych krajów, poznanie innych kultur, religii i zwyczajów.

Organizacje goszczące wolontariuszy stwarzają im możliwości integracji w społeczności lokalnej, poznawania innych młodych ludzi, udziału w życiu towarzyskim i zajęciach w czasie wolnym, kontaktów z innymi wolontariuszami Wolontariatu Europejskiego. Nawiązane podczas tego projektu kontakty i przyjaźnie często bywają wykorzystywane już później, po zakończeniu wolontariatu.

Organizacje i instytucje za pomocą różnych metod i dostępnych środków oddziałują na środowisko lokalne.

Jedną z form odpowiadania na potrzeby społeczności lokalnej jest realizacja projektów Wolontariatu Europejskiego poprzez zaangażowanie wolontariuszy polskich i zagranicznych. Wszyscy uczestnicy projektu Wolontariatu Europejskiego, czyli wolontariusz, organizacja wysyłająca, goszcząca i koordynująca (jeśli występuje), są zaangażowani w przygotowanie i realizację projektu na zasadach partnerstwa.

Wartość Wolontariatu Europejskiego Wolontariat Europejski przynosi korzyści zarówno lokalnym społecznościom i organizacjom biorącym udział w programie, jak i pracującym w jego ramach wolontariuszom. Jest jedną z form budowania aktywnego, odpowiedzialnego za swój los i dbającego o wspólne dobro społeczeństwa obywatelskiego.

Najszersze korzyści czerpią z programu wolontariusze, głównym jego celem jest bowiem zapewnienie młodym ludziom wszechstronnego rozwoju, promowanie wśród nich aktywności obywatelskiej, solidarności, tolerancji, ale też zapewnienie im możliwości partycypacji w systemie kształcenia nieformalnego i pozaformalnego.

Kształtowanie młodych, odpowiedzialnych członków społeczeństwa, przekonanych o tym, że mają wpływ na budowanie dzisiejszej i przyszłej Europy, zaprocentuje w przyszłości aktywnym, prawdziwie obywatelskim społeczeństwem w skali całej Unii Europejskiej.

24

uber t

rzezińska-H

Fot. Mar ta B

25

organizacja wysyłająca

Jak rozpocząć goszczenie i wysyłanie wolontariuszy?

koordynator wysyłania

organizacja goszcząca

koordynator działań mentor

społeczność lokalna

wolontariusze

Narodowa Agencja

koordynator projektu organizacja koordynująca

Organizacja goszcząca to każda organizacja, która zdecyduje się gościć wolontariusza. Organizacja taka powinna dobrze znać potrzeby społeczności lokalnej. Jeśli taka organizacja podejmuje decyzję, że do swoich działań chce zaangażować wolontariuszy z zagranicy, to sama zajmuje się wszystkimi formalnościami związanymi z przyjęciem wolontariusza oraz otrzymaniem dofinansowania na jego działania. Do jej zdań należy także dbanie o to, aby wolontariusz odbył wszystkie szkolenia.

W organizacji musi być koordynator działań oraz mentor.

Organizacja taka może również zostać zachęcona przez inną organizację, bardziej doświadczoną lub zajmującą się już wysyłaniem albo goszczeniem wolontariuszy, do zaangażowania się w Wolontariat Europejski.

Organizacja koordynująca pomaga organizacjom goszczącym realizować projekt. Zajmuje się całą stroną formalną związaną z otrzymaniem dofinansowania oraz zarządzaniem projektem i wolontariuszami.

Musi zadbać o to, aby wolontariusze odbyli wszystkie obowiązkowe szkolenia, zapewnić im mentorów i dbać o prawidłowy przebieg ich działań. Organizacja koordynująca może także sama gościć lub/i wysyłać Wojciech Jurzyk, Servimedia wolontariuszy.

Organizacje, które chcą realizować projekty w ramach Akcji 2.

Wolontariat Europejski, muszą posiadać status akredytowanej organizacji Wolontariatu Europejskiego. W praktyce oznacza to, że każda organizacja, która gości lub/i wysyła wolontariuszy, posiada swój numer EI (Express of Interest), który otrzymuje po akredytacji przeprowadzonej przez Narodową Agencję.

Dzięki temu informacja o organizacji umieszczona jest w bazie internetowej Komisji Europejskiej, do której dostęp ma każda osoba zainteresowana Wolontariatem Europejskim.

Organizacją wysyłającą może zostać każda organizacja, która chce się zająć wysyłaniem wolontariuszy do zagranicznych organizacji goszczących. Do jej zadań należy pomoc wolontariuszowi w znalezieniu organizacji goszczącej, dopełnienie wszelkich formalności związanych z ustaleniem, kto – organizacja goszcząca czy wysyłająca – będzie starał się o dofinansowanie. Zadaniem organizacji wysyłającej jest również przygotowanie wolontariusza do wyjazdu za granicę.

Narodowa Agencja działa w każdym Kraju Programu. Jej zadaniem jest nie tylko dofinansowanie projektów, ale także dbanie o jakoś projektów Wolontariatu Europejskiego. Narodowa Agencja organizuje szkolenia dla wolontariuszy, dla organizacji goszczących i wysyłających wolontariuszy.

Jest partnerem dla organizacji, która otrzyma dofinansowanie.

Marta Brzezińska-Hubert

merek

Fot. Liliana G

26

27

Jaka jest rola akredytacji i akredytorów?

Akredytacje są bardzo ważnym etapem w przygotowywaniu projektów Wolontariatu Europejskiego. Osobisty kontakt z organizacjami jest bezcenny zarówno dla Narodowej Agencji, jak i organizacji. Akredytorzy wspierają nowe organizacje w tworzeniu koncepcji jak najlepszych projektów Wolontariatu Europejskiego, pomagają zwrócić uwagę na najważniejsze elementy programu, zrozumieć szanse i trudności związane z realizacją projektów.

Co jest ważne w projekcie, aby stwarzał on przestrzeń dla rozwoju zarówno wolontariusza, jak i organizacji?

Akredytorzy pomagają organizacjom zdać sobie sprawę z tego, jaką odpowiedzialnością i jaką szansą jest Wolontariat Europejski oraz co oznacza przyjmowanie lub/i wysyłanie wolontariuszy.

Maja

Aneta

Jesteśmy zazwyczaj trzecim „promykiem”, który wpada do organizacji. Pierwszy to informacja o Wolontariacie Europejskim, drugi – decyzja o przyjęciu wolontariusza, trzeci to właśnie my. Nagle po zmaganiach ze stroną internetową, zasadami Wolontariatu Europejskiego, Listem Intencyjnym, pojawia się wreszcie żywy człowiek – akredytor/ka. Podczas spotkania akredytacyjnego rozmawiamy z przedstawicielami organizacji, przyglądamy się jej funkcjonowaniu na wielu płaszczyznach, rozwiewamy wątpliwości. Czasem wspólnie odkrywamy nowe obszary w działalności organizacji, w które może zostać zaangażowany Wolontariusz Europejski.

Monika

Co zrobić, aby otrzymać akredytację?

Kto może być organizacją Wolontariatu Europejskiego?

Akredytację może otrzymać organizacja pozarządowa, instytucja, jednostka organizacyjna samorządu terytorialnego: m.in. szkoły publiczne, domy kultury, domy pomocy społecznej etc.

Jak zacząć?

Przede wszystkim należy poznać filozofię Wolontariatu Europejskiego.

Użyteczny będzie „Przewodnik po programie” dostępny na stronie internetowej programu „Młodzież w działaniu”. Dobrze jest też zapoznać się z dodatkowymi materiałami dotyczącymi Wolontariatu Europejskiego, które znajdują się w dziale Publikacje na stronie programu, np. „À propos Polski”, „Przewodnik dla organizacji goszczących Wolontariatu Europejskiego” oraz z Raportami programu „Młodzież w działaniu”, które zawierają opisy zrealizowanych projektów.

Należy się również zastanowić, dlaczego chcemy gościć Europejskiego Wolontariusza? Co ma wnieść do naszej organizacji? Co my, jako organizacja, możemy mu zaproponować? Co będzie robił?

28

Fot. Wojciech Jurzyk, Survimedia

Najważniejsi są ludzie tworzący dobrze, świadomie i zdrowo działającą organizację, którzy mają składny pomysł i wizję funkcjonowania Wolontariatu Europejskiego w swoim środowisku. Ludzie otwarci na coś nowego, na przyjęcie w swoje progi kogoś z daleka – czasami daleka rozumianego fizycznie, ale i mentalnie, kulturowo.

Ta otwartość z domieszką elastyczności na niespodzianki, jakie Wolontariat Europejski niesie z sobą, tworzy przestrzeń do rozwoju po obu stronach. A wszystko przyprawione szczerą ciekawością i docenianiem nowości i inności. A na deser – szanowanie granic, odmienności oraz cierpliwość.

Praktyczne, realne i ciekawe zadania oraz duża doza odpowiedzialności i inicjatywy, którą wolontariusz może poczuć i przejąć, jeśli chce. Poza tym rzeczywiste i autentyczne możliwości spotykania się ze społecznością lokalną i wymiany międzykulturowej.

Maja

Jasne zdefiniowanie celów, oczekiwań obu stron. Otwartość i elastyczność. Określenie granic i tych elementów projektu, których nie można zmienić, oraz wzajemna zgoda na te ograniczenia.

Monitoring i ewaluacja.

Dialog, elastyczność oraz chęć rozwoju razem z wolontariuszem. Angażowanie społeczności lokalnej oraz jak największej liczby pracowników i działaczy w organizacji – pozwolenie im, aby zrozumieli, czym jest Wolontariat Europejski i jak sami mogą z niego korzystać. Podnoszenie kompetencji i wiedzy koordynatora, mentorów poprzez szkolenia i publikacje.

Aneta

Joanna

Monika

Jesteśmy zdecydowani!

Jeżeli organizacja wie, dlaczego chce się zaangażować w Wolontariat Europejski, wówczas powinna złożyć do Narodowej Agencji List Intencyjny, w którym opisze swoją intencję goszczenia/wysyłania wolontariuszy.

Należy pamiętać, aby opis był realistyczny! Akredytowane są organizacje, a nie projekty. Oznacza to, że w trakcie spotkania z akredytorem, który odwiedza organizację, należy przedstawić jak najszerszy zakres działań, w które wolontariusz może zostać włączony. Jest to ogromnie ważne, ponieważ później daje to wolontariuszowi możliwość włączenia się i wykorzystania swojego potencjału.

List wypełnia się online na stronie http://online.frse.org.pl/. Następnie jego wydrukowaną i podpisaną wersję należy dostarczyć do Narodowej Agencji.

Spotkanie akredytacyjne Spotkanie z akredytorem ma na celu poznanie przez Narodową Agencję działalności organizacji oraz oczekiwań, wyobrażeń i pomysłu na projekt EVS, a także skonfrontowanie ich z ideą Wolontariatu Europejskiego.

W spotkaniu akredytacyjnym bierze udział akredytor oraz wszystkie osoby (zarówno pracownicy organizacji ubiegającej się o status akredytowanej organizacji, jak i spoza niej), które będą zaangażowane w realizację przyszłego projektu EVS. Spotkanie takie ma również na celu wsparcie organizacji, aby mogła ona jak najlepiej pełnić funkcję organizacji goszczącej/wysyłającej.

Fot. Multimedialna Biblioteka Młodych Planeta 11 w Olsztynie

29

Na co akredytorzy zwracają szczególną uwagę podczas wizyty akredytacyjnej?

Zwracam uwagę na wiele elementów. Cały proces zaczyna się od umawiania się na spotkanie, poprzez poszukiwanie informacji o danej organizacji, po samo spotkanie. Staram się jak najwięcej dowiedzieć i poznać organizację. Podkreślam cały czas, że akredytuję organizację Wolontariatu Europejskiego, a nie sam projekt. Dobrze, „zdrowo” funkcjonująca organizacja, jeśli chce i ma przygotowanych do tego ludzi, może stworzyć dobry jakościowo projekt. Ważna jest dla mnie spójność całego przekazu – tego co słyszę, widzę, czuję w odniesieniu do miejsca, w którym jestem.

Co sprawia akredytorom największą satysfakcję i radość w przeprowadzaniu akredytacji?

Pasja osób, które na co dzień robią wspaniałe rzeczy i chcą włączyć w te działania młodych wolontariuszy z zagranicy.

Dla mnie szczególnie ważne są: motywacja organizacji; cele planowanych projektów – zarówno dla organizacji (na jakie potrzeby odpowiada projekt), jak i wolontariuszy (czego się nauczą); zrozumienie zasad programu, ze szczególnym uwzględnieniem roli wolontariusza; otwartość, elastyczność, sposoby radzenia sobie z trudnościami oraz możliwości organizacyjne.

Aneta

Monika

Aneta

Spotkania z ciekawymi i dobrymi organizacjami, bycie świadkiem powstawania nowych dobrych praktyk. Możliwość poznania tak wielu różnych społeczności w całej Polsce i ich aktywnych członków.

Maja

Poza tym, co wymieniła Aneta, interesują mnie relacje między pracownikami oraz czy organizacja mówi o wolontariuszu podmiotowo czy przedmiotowo. Bardzo istotne jest również to, czy proponowany projekt stwarza możliwość ciekawej, „wypełnionej godzinowo” pracy i czy zakłada działania własne wolontariusza.

Joanna

A po spotkaniu Po spotkaniu Narodowa Agencja po konsultacji z akredytorem podejmie decyzję dotyczącą organizacji. Jeżeli decyzja będzie pozytywna, opis Waszej organizacji trafi do bazy Komisji Europejskiej. To miejsce, do którego dostęp ma każdy, kto jest zainteresowany wzięciem udziału w Wolontariacie Europejskim.

Jeżeli jednak nie otrzymacie akredytacji, nie rezygnujcie. Macie czas na wprowadzenie poprawek do Waszego pomysłu na goszczenie/wysyłanie wolontariuszy!

30

Zwracam szczególną uwagę na motywację organizacji, stopień zrozumienia wolontariatu, na realne możliwości kontaktu wolontariusza ze społecznością lokalną i na jakość zaplanowanego wsparcia – szczególnie w przypadku wolontariuszy z mniejszymi szansami.

Joanna

Niesamowitym przeżyciem jest dla mnie poznawanie nowych organizacji, szczególnie jeśli mają przemyślaną wizję tego, jak ma w ich środowisku funkcjonować Wolontariat Europejski. Masę zachwytów oraz ogromną radość sprawia mi możliwość powiedzenia na koniec spotkania akredytacyjnego, z czystym sumieniem i bez obaw: „Zielone światło – witajcie w naszej EVS’owej rodzinie”.

Mówię tak, kiedy mam pełne przekonanie, że dana organizacja spełnia wszystkie warunki organizacji EVS. Czasami wręcz zazdroszczę przyszłym wolontariuszom – taką zdrową, pozytywną zazdrością – i cieszy mnie to, że prawdopodobnie dorzucam swój kamyk do powstania nowych, ciekawych projektów, do przygody, którą w danym miejscy przeżyją inni, młodzi ludzie z całej Europy.

Później pozostaje tylko wzruszenie, kiedy otrzymuję sygnały, że projekty przebiegają dobrze.

Maja

Koordynacja projektów… czy to dla nas?

Niektóre organizacje posiadają status organizacji koordynującej. Jest to specyficzny status związany z koordynacją organizacji goszczących lub/i wysyłających. O status taki może się ubiegać organizacja, która ma duże doświadczenie w wolontariacie międzynarodowym lub/i europejskim.

Wiąże się to bowiem z dużą ilością obowiązków, jakie taka organizacja musi spełniać.

Uwielbiam spotykać ludzi zaangażowanych w swoje działania. Lubię słuchać ich historii, być zaskakiwana ich ciekawymi pomysłami na siebie, organizację i wolontariusza. Lubię też mieć poczucie, że pomagam im na ich drodze Wolontariatu Europejskiego. Wczoraj miałam taką „akredytację marzeń” – super zespół w organizacji, mający rewelacyjne pomysły na działania wolontariusza, bardzo dobrze znający zasady.

Fot. Aleksandra Kania

Monika

Zapraszamy do zapoznania się z „Przewodnikiem dla organizacji goszczących Wolontariatu Europejskiego” zawierającym mnóstwo wskazówek przydatnych podczas przygotowań, realizacji i ewaluacji projektów Wolontariatu Europejskiego: http://www.youth.org.pl/s/p/artykuly/7/7/EVS_dla_organizacji.pdf.

31

Trochę o finansach

Jak otrzymać dofinansowanie?

Organizacja, która otrzymała już akredytację, może starać się o wysyłanie lub goszczenie wolontariuszy. W zależności od tego, jaki status otrzymała w trakcie akredytacji, może podejmować związane z tym działania.

Wniosek o fundusze wypełnia się online na stronie http://online.frse.org.pl/.

Następnie jego wydrukowaną i podpisaną wersję należy dostarczyć do Narodowej Agencji w wyznaczonym terminie, zgodnym z zasadami programu.

Projekty rozpoczynające się pomiędzy:

Termin składania wniosków

1 maja a 30 września

1 lutego

1 lipca a 30 listopada

1 kwietnia

1 września a 31 stycznia

1 czerwca

1 grudnia a 30 kwietnia

1 września

1 lutego a 31 lipca

1 listopada

Szacunkowy budżet Wnioski muszą zawierać szacunkowy budżet, w którym wszystkie kwoty są podane w euro. Bardziej szczegółowe informacje o stosowanych kursach wymiany zamieszczono na stronie internetowej Komisji pod adresem: www.ec.europa.eu/budget/inforeuro/.

Budżet projektu należy opracować zgodnie z zasadami finansowania Akcji 2., wyszczególniając w nim wyraźnie koszty, które kwalifikują się do finansowania ze środków Unii Europejskiej.

Fot. Liliana Gmerek

UWAGA: Wniosek o dofinansowanie zawsze składa tylko jeden z partnerów – organizacja goszcząca lub wysyłająca albo koordynująca (jeżeli taka pojawia się w projekcie) – w imieniu wszystkich organizacji partnerskich.

Jakie koszty obejmuje budżet projektu Wolontariatu Europejskiego?

Budżet organizacji wysyłającej • podroż wolontariusza (z miejsca zamieszkania na miejsce realizacji projektu i z powrotem): 90% kosztów • koszty działań związane z wysyłaniem (rekrutacja, przygotowanie wolontariusza, pomoc w formalnościach, utrzymywanie kontaktu z wolontariuszem, ewaluacja, kontynuacja, administracja): 480 euro na jednego wolontariusza • koszty wiz, koszty związane z formalnościami wizowymi, koszty szczepień (*organizacja wysyłająca lub organizacja goszcząca albo koordynująca): 100% kosztów Dodatkowe fundusze na projekty z udziałem młodzieży z mniejszymi szansami: • wizyta przygotowawcza: 100% kosztów podroży + 51 euro dziennie na osobę z partnerskiej organizacji wysyłającej (jedna lub dwie osoby, pod warunkiem że drugim uczestnikiem jest wolontariusz) • dodatkowa opieka mentora: 250 euro miesięcznie na jednego wolontariusza • koszty specjalne (koszty bezpośrednio związane z udziałem wolontariuszy z mniejszymi szansami czy specjalnymi potrzebami): do 100%

Fot. Wojciech Jurzyk, Servimedia

a Góra Fot. Dominik

32

33

Budżet organizacji goszczącej • koszty związane z goszczeniem (wsparcie dla wolontariusza, zakwaterowywanie, wyżywienie, przejazdy lokalne, administracja, wsparcie językowe): 470 euro na wolontariusza na każdy miesiąc jego pracy (kwota dla wolontariuszy goszczonych w Polsce; w każdym kraju obowiązuje inna stawka) • kieszonkowe wolontariusza (organizacja goszcząca lub koordynująca): zależnie od kraju – szczegółowa tabela dostępna na stronie www. mlodziez.org.pl • szkolenie po przyjeździe na miejsce (*organizacja goszcząca lub koordynująca): 100% kosztów, do 900 euro na jednego uczestnika • szkolenie przed wyjazdem, spotkanie w połowie okresu pobytu, ewaluacja końcowa (*organizacja goszcząca lub koordynująca): 100% kosztów, do 500 euro na jednego uczestnika

Jak wygląda realizacja projektu i co trzeba wziąć pod uwagę?

Termin składania wniosków

Przedział czasu

Dodatkowe fundusze na projekty z udziałem młodzieży z mniejszymi szansami: • dodatkowa opieka mentora: 250 euro miesięcznie na wolontariusza • koszty specjalne (koszty bezpośrednio związane z udziałem wolontariuszy z mniejszymi szansami czy specjalnymi potrzebami): do 100% Budżet organizacji koordynującej • koszty koordynacji (monitorowania, współpracy partnerów w sieci, komunikacji, obsługi administracyjnej, spotkań z partnerami projektu): 130 euro na organizację partnerską + 100 euro na wolontariusza • koszty związane z upowszechnianiem i wykorzystywaniem rezultatów projektu: maksymalnie 500 euro na każdego partnera w projekcie • kieszonkowe wolontariusza: zależnie od kraju – szczegółowa tabela dostępna na stronie www.mlodziez.org.pl • szkolenie po przyjeździe na miejsce: 100% kosztów, do 900 euro na jednego uczestnika • szkolenie przed wyjazdem, spotkanie w połowie okresu pobytu, ewaluacja końcowa (*organizacja goszcząca lub koordynująca): 100% kosztów, do 500 euro na uczestnika Dodatkowe fundusze na projekty z udziałem młodzieży z mniejszymi szansami: • dodatkowa opieka mentora: 250 euro miesięcznie na wolontariusza • koszty specjalne (koszty bezpośrednio związane z udziałem wolontariuszy z mniejszymi szansami czy specjalnymi potrzebami): do 100%

Szkolenia w Wolontariacie Europejskim

• Na ogół 3 miesiące w przypadku projektów składanych na poziomie zdecentralizowanym • Na ogół 6 miesięcy w przypadku projektów składanych na poziomie scentralizowanym Data rozpoczęcia projektu Faza przygotowawcza

Okres obowiązywania umowy

Data rozpoczęcia działania

Realizacja działania

Faza ewaluacji (włącznie z refleksją na temat ewentualnej kontynuacji)

Data zakończenia działania

Data zakończenia projektu

h Jurzyk, Ser

Fot. Wojciec

34

vimedia

35

Proces szkoleniowy w Wolontariacie Europejskim Szkolenia zajmują bardzo istotne miejsce w procesie realizacji celów Wolontariatu Europejskiego. Zarówno wolontariuszom, jak i organizacjom stwarzają przestrzeń do spotkania, dzielenia się doświadczeniami i uczenia się od siebie nawzajem. Wspierają uczestników w planowaniu, monitorowaniu i ewaluacji własnego procesu uczenia się podczas Wolontariatu Europejskiego. Zapraszają także do refleksji nad dotychczasowymi doświadczeniami zdobytymi podczas realizacji projektu, wyciągania wniosków oraz wypracowywania nowych sposobów radzenia sobie z trudnościami i wyzwaniami. Cykl szkoleń, który zapewnia wsparcie na różnych etapach realizacji projektu, jest szczególnie ważny dla grupy priorytetowej programu „Młodzież w działaniu”, a więc tych osób, które z powodów społecznych, geograficznych, ekonomicznych czy zdrowotnych w mniejszym stopniu mogły dotychczas brać udział w międzykulturowych doświadczeniach, zwłaszcza wyjazdach zagranicznych. Szkolenia prowadzone są przez zespół trenerów Wolontariatu Europejskiego. Ich wypowiedzi dotyczące roli i różnych aspektów procesu szkoleniowego zamieszczamy poniżej.

Zadanie trenerów polega na wspieraniu wolontariuszy na różnych etapach ich wolontariatu. Na szkoleniu przygotowawczym pomagamy uczestnikom rozwiać wątpliwości dotyczące wyjazdu, projektu, spotkania z inną kulturą. Podczas szkoleń wprowadzających wspieramy ich w procesie odnajdywania się w nowej rzeczywistości, wśród nowych ludzi, zadań, obyczajów.

Pomagamy im także planować własny rozwój podczas wolontariatu.

Spotkanie ewaluacji pośredniej to czas na wsparcie wolontariuszy oraz pomoc w rozwiązywaniu pojawiających się wyzwań i dylematów dotyczących pracy i relacji z innymi. Po zakończeniu projektu, na spotkaniu ewaluacyjnym wspieramy młodych ludzi w procesie podsumowania efektów wolontariatu i planowaniu dalszych kroków.

Cykl szkoleń a etap realizacji projektu Jeszcze przed rozpoczęciem działań projektowych wolontariusze zapraszani są na szkolenie przygotowawcze do wyjazdu (pre-departure training).

W trakcie projektu wolontariusze uczestniczą w szkoleniu wprowadzającym (on-arrival training) oraz ewaluacji pośredniej (mid-term meeting), a po zakończeniu Wolontariatu Europejskiego biorą udział w spotkaniu ewaluacyjnym (final evaluation meeting). Szkolenia są obowiązkowe, choć w przypadku krótszych działań (do pół roku) możliwe jest, że nie we wszystkich szkoleniach w kraju goszczącym wolontariusze będą uczestniczyć. Z kolei osoby zaangażowane w Wolontariat Europejski w organizacjach (koordynatorzy projektów, działań i mentorzy) mają możliwość podnoszenia swoich kwalifikacji, a tym samym jakości projektów, podczas różnych szkoleń w zależności od swojego doświadczenia i potrzeb. Są to m.in. szkolenia dla Nowych Organizacji Goszczących lub Wysyłających, coroczny Zjazd Organizacji Wolontariatu Europejskiego, szkolenia z cyklu Laboratorium Optymalnego Wolontariatu Europejskiego oraz szkolenia i seminaria międzynarodowe.

Nasza rola determinowana jest mocno czasem, w którym znajdują się wolontariusze w ramach swojego projektu. Gdy są przed wyjazdem – chcę ich trochę zatrzymać i wyhamowywać pęd, w którym się znajdują.

Zaprosić do chwili zastanowienia nad tym, „po co ja właściwie jadę?”.

Poza tym staram się przekazać najważniejsze aspekty EVS – zasady, kwestie finansowe. Zaraz po przyjeździe pragnę pomóc stworzyć im sieć kontaktów z innymi wolontariuszami, staram się odpowiadać na wszystkie pytania, rozwiewać ewentualne wątpliwości. Jeszcze raz, gdy tego potrzebują – wyjaśnić zasady formalne, finansowe. Midterm to już mniej pracy trenerskiej, a więcej wprowadzania do różnych wątków, które wolontariuszei mogą sobie podsumować, którym mogą się przyjrzeć. Dawanie wolności, przestrzeni. Szkolenia ewaluacji końcowej natomiast to tworzenie przestrzeni do podsumowywania różnych aspektów, doświadczeń wyniesionych z projektów.

Marta Piegat-Kaczmarczyk

Cele szkoleń Celem szkoleń w ramach Wolontariatu Europejskiego jest przede wszystkim wsparcie wolontariuszy i organizacji w procesie uczenia się (pozaformalnym i nieformalnym) podczas realizacji ich projektów.

Po pierwsze, głównym aktorem w tej sztuce są wolontariusze.

Jakiekolwiek wyzwanie podejmują, zadaniem trenera jest ich w tym wspierać i wzmacniać ich potencjał oraz wiarę w siebie, aby mogli dać sobie z tym radę. Po drugie, trener pomaga wszystkim stronom zaangażowanym w Wolontariat Europejski odkrywać i szanować różne potrzeby oraz interesy. Oznacza to uświadamianie wolontariuszom perspektywy organizacji i vice versa oraz znajdowanie sposobów na ulepszanie projektów przez wolontariuszy i ich organizacje. Po trzecie, rolą trenera jest zachęcanie wolontariusza do odkrywania innych kultur, jak równiej swojej własnej kultury.

Michael Kimmig

Naszą rolą jest wsparcie w procesie współpracy wolontariusza i osób z organizacji partnerskich.

Szkolenia oparte są na uczeniu się przez doświadczenie, wykorzystującym metody „aktywne” i uwzględniające doświadczenia, zainteresowania i potrzeby uczestników (np. gry symulacyjne i z podziałem na role, dyskusje, praca w małych grupach, techniki teatralne, metody plastyczne). Ostateczny kształt każdego programu wypracowują prowadzący w porozumieniu z uczestniczącymi, tak by obudzić w nich

Trener powinien umożliwiać wolontariuszom uświadamianie sobie swojego potencjału, wspierać ich przy szukaniu odpowiedzi na pojawiające się pytania, stwarzać czas i miejsce na indywidualną refleksję i wzajemną inspirację. Powinien przybliżać wolontariat jako przestrzeń do rozwoju osobistego dla młodego człowieka i wspierać proces uczenia się wolontariusza poprzez tworzenie przestrzeni do refleksji, planowania i dzielenia się.

Tomasz Lubotzki

współodpowiedzialność za powodzenie spotkania. Prowadzący tworzą ramy, które pozwalają uczestnikom odkrywać istotę bycia wolontariuszem, pomagają im uzmysłowić sobie mocne i słabe strony ich osobowości w celu odnalezienia własnych dróg i metod wychodzenia z trudnych sytuacji, wspierają w aspektach konfrontacji z innymi kulturami.

Wojtek Spychała

Marta Brzezińska-Hubert

36

Dagna Gmitrowicz

Wojtek Szczepanik

Wspieram wolontariuszy, aby po danym szkoleniu poszli co najmniej krok do przodu.

A to, w jakim kierunkach, na jakiej drodze – zależy od nich samych.

Fot. Zbigniew Drzewiecki

Mogę wspierać młodych ludzi, a zrozumienie ich problemów i potrzeb przekazać dalej – osobom mającym realny wpływ na strukturę programu oraz organizacjom tworzącym projekty Wolontariatu Europejskiego.

Fot. Zbigniew Drzewiecki

Na szkoleniu, na krótki moment, wolontariusz jest „wyjęty z kontekstu projektowego”.

Pozwala to się zatrzymać, spojrzeć na pewne rzeczy z dystansem, czasami zobaczyć je z innej perspektywy. Tak właśnie widzę swoją rolę: trochę jako takiego „zatrzymywacza” w codziennym wolontariackim życiu w biegu poprzez zaproszenie do refleksji, zastanowienia się nad tym doświadczeniem, nadania mu własnych znaczeń. Myślę, że jako trenerka korzystam z własnej wiedzy i doświadczeń, aby pomóc wolontariuszom w mierzeniu się z trudnymi momentami, jakie stają się ich udziałem podczas projektu, jak również w odkrywaniu i rozwijaniu ich własnych zasobów, które są przydatne w takich trudnych chwilach.

Eliza Zadłużna

37

Uczenie się w Wolontariacie Europejskim

Uczenie się w programie „Młodzież w działaniu”, czyli czym jest edukacja pozaformalna Program „Młodzież w działaniu” powstał po to, aby dawać młodym ludziom możliwość uczenia się, rozwoju i poszerzania swoich horyzontów. Proces uczenia się, zdobywania nowych umiejętności i wiedzy odbywa się w programie w ramach edukacji pozaformalnej i nieformalnej.

Uczenie się pozaformalne ma kilka szczególnych, wyróżniających je cech. Należą do nich: • dobrowolne uczestnictwo: to uczestnik uczenia się pozaformalnego decyduje o własnym udziale oraz o tym, ile dla siebie z tego procesu weźmie • ustrukturowany proces o konkretnym programie – na tyle jednak elastycznym, by umożliwić ewentualne pełniejsze dostosowanie go do potrzeb uczestników • intencja: zamierzeniem jest uczenie się, w swoim założeniu proces ma służyć się właśnie jemu, co zdecydowanie odróżnia uczenie się pozaformalne od nieformalnego • celowość: cele edukacyjne są jasno określone a podejmowane działania mają służyć ich osiągnięciu.

Uczenie się w sposób pozaformalny skupia się na poznawaniu nowych tematów oraz zdobywaniu i rozwijaniu kompetencji przez doświadczenie.

Wykorzystuje interaktywne metody pracy, pozwalające na praktyczne zgłębianie określonego dla danego działania tematu. Uczestnik takiego uczenia się jest w centrum procesu.

Edukacja pozaformalna w programie „Młodzież w działaniu” to możliwość kształcenia przez podróże, szkolenia, wolontariat, wymiany międzynarodowe, wspieranie samodzielności i przedsiębiorczości młodych ludzi, angażowanie ich w różnorakie programy i wspieranie aktywności poza szkołą. Dzięki udziałowi w różnorodnych projektach młodzi ludzie zyskują nowe doświadczenia, umiejętności i wiedzę.

Spotkanie z innymi kulturami, podejmowanie wyzwań, zgłębianie nowych tematów przekłada się na kształtowanie ich postaw. Wszystko to ma służyć rozwojowi indywidualnemu i społecznemu młodych ludzi, a także zwiększaniu ich szans na znalezienie w przyszłości zatrudnienia.

Edukacja pozaformalna odbywa się w różnych środowiskach i sytuacjach, w których szkolenie i uczenie się nie muszą być jedyną lub najważniejszą formą zajęć.

Edukacja formalna, uczenie się pozaformalne, a także nieformalne wzajemnie się uzupełniają, składając się na całościowe doświadczenie edukacyjne człowieka. Większość działań edukacyjnych, w jakich bierzemy udział, jest zresztą mieszaniną różnych rodzajów edukacji.

Planując własną ścieżkę edukacyjną, warto o tym pamiętać i korzystać

Fot. Maria de

38

Sola

z różnorodnych możliwości rozwoju. Właśnie w procesie pozaformalnego uczenia się możliwe jest zdobywanie wielu kompetencji, które w mniejszym stopniu rozwijane są w trakcie formalnej ścieżki kształcenia.

Program „Młodzież w działaniu” jest programem edukacyjnym Unii Europejskiej i w związku z tym korzysta z jej dorobku w zakresie obszaru edukacji. Mowa tu szczególnie o Zaleceniu Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie. Zgodnie z treścią powyższego dokumentu kompetencje kluczowe to te, których każdy człowiek potrzebuje do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej oraz zatrudnienia. Określono osiem kompetencji kluczowych, które są połączeniem wiedzy, umiejętności i postaw: 1. porozumiewanie się w języku ojczystym 2. porozumiewanie się w języku obcym 3. kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowotechniczne 4. kompetencje informatyczne 5. umiejętność uczenia się 6. kompetencje społeczne i obywatelskie 7. inicjatywność i przedsiębiorczość 8. świadomość i ekspresja kulturowa.

Projekty realizowane w programie „Młodzież w działaniu” przyczyniają się do rozwijania kompetencji kluczowych, w ramach opracowanego przez twórców i uczestników projektu programu oraz jego celów edukacyjnych.

Co to oznacza w praktyce? Jakie kompetencje rozwijane są w projektach realizowanych w ramach programu poprzez uczenie się pozaformalne?

W ramach ewaluacji realizacji programu w Polsce w latach 20072009 uczestnicy i koordynatorzy projektów mieli za zadanie ocenić, które kompetencje rozwinęli najmocniej dzięki udziałowi w projekcie. Badanie pokazało, iż projekty mają szczególny wpływ na kształtowanie następujących kompetencji kluczowych, a w ich ramach przykładowych konkretnych umiejętności, wiedzy i postaw: • porozumiewanie się w językach obcych (np. przełamywanie barier w porozumiewaniu się, odwaga i pozytywna postawa wobec komunikacji w języku obcym, rozwój słownictwa i praktycznego wykorzystania języka) • kompetencje informatyczne (np. korzystanie z Internetu, forów, komunikacji przez Internet, tworzenie stron internetowych, korzystanie z nowoczesnych narzędzi komunikacji, wyszukiwanie informacji) • umiejętność uczenia się (np. motywacja i wiara we własne możliwości w uczeniu się, rozwiązywanie problemów, wykorzystywanie zdobytej wiedzy i umiejętności w praktyce,

39

umiejętność poszukiwania informacji i określania własnych potrzeb edukacyjnych) • kompetencje społeczne i obywatelskie (praca w międzykulturowym środowisku, praca w grupie, rozwiązywanie konfliktów, zaangażowanie obywatelskie, udział w życiu i działaniach społeczności lokalnej, zdolność do okazywania solidarności i zainteresowania innymi, pomocy, wstrzymywanie pochopnych sądów o ludziach) • inicjatywność i przedsiębiorczość (przygotowywanie, wcielanie w życie własnych pomysłów, wdrażanie i rozliczanie projektu, stawianie i osiąganie celów, odpowiedzialność za podejmowane działania) • świadomość i ekspresja kulturalna (wyrażanie siebie za pomocą środków artystycznych, znajomość dziedzictwa kulturowego własnego kraju, otwartość na różne formy ekspresji kulturalnej).

Uczestnicy ocenili, że praca i działania w ramach projektów programu „Młodzież w działaniu” były doświadczeniem ważnym w ich życiu zarówno w wymiarze prywatnym, edukacyjnym, jak i zawodowym. Mimo iż nie zawsze są w stanie dokładnie określić, czym jest pozaformalne uczenie się, a terminy „edukacja pozaformalna” i „edukacja nieformalna” stosują zamiennie (co budzi pewne uczucie niejasności), to intuicyjnie czują, co je wyróżnia i rozumieją jego wartość. Szczególnie w tym zakresie podkreślana jest wartość metodologii stosowanej przez edukację pozaformalną. Dzięki niej uczestnicy projektów uczą się w sposób bardziej atrakcyjny, a przez to szybciej i na dłużej zapamiętują uzyskane informacje. Metody warsztatowe pozwalają na uczenie się przez doświadczenie, a nie tylko w formach podających.

Z pamiętnika wolontariusza Wybór, jakiego dokonałem decydując się w 2006 roku na półroczny wolontariat w centrum harcerzy w Kolding w Danii, był prawdopodobnie jednym z najważniejszych momentów ostatniej dekady mojego życia.

Z własnego doświadczenia wiem, że dla wielu moich rówieśników Wolontariat Europejski jest ciągle czymś tak odległym jak Sahara, dlatego być może moja historia będzie w stanie choć trochę pobudzić wyobraźnię osób, które pierwszy raz spotykają się z tym tematem.

Z perspektywy czasu widzę, ile nowych możliwości dał mi udział w dawnym programie „MŁODZIEŻ”. Wydaje mi się jednak, że lata temu nie byłem w pełni świadomy tego, jak dobrym pomysłem na życie jest udział w tego typu inicjatywie. Po skończonym projekcie, który był jedynie w części związany z „budowaniem”, osiedliłem się w Danii, zaczynając najpierw od kilkumiesięcznego pobytu w duńskiej szkole z internatem. Nieco później, dzięki zadowalającej znajomości języka duńskiego, zacząłem pracę w branży budowlanej, którą po prawie roku zamieniłem na studia na kopenhaskiej uczelni technicznej. Było to w głównej mierze możliwe dzięki przyznaniu stypendium rządu duńskiego, jakie otrzymałem w 2007 roku m.in. za okres pracy wolontariackiej podczas EVS.

Od ponad 2 i pół roku studiuję dziennie na kierunku przypominającym polskie budownictwo w niewielkim stopniu połączone z architekturą, a moje studia ze względu na umiejętności językowe często wzbogaca praca dla lokalnych firm budowlanych współpracujących z polskimi podwykonawcami. Przyjeżdżając do Danii w 2006 roku, nie umiałem powiedzieć pojedynczego słowa w języku duńskim. Wolontariat Europejski zaoferował mi wówczas niezbędny czas na naukę oraz wsparcie językowe, dzięki czemu obecnie mam możliwość swobodnego życia w Kopenhadze.

Dziś widzę wyraźnie, że nauka duńskiego była strzałem w dziesiątkę. Gdy jednak wyjeżdżałem na EVS (dzień po ostatnim egzaminie maturalnym), nie miałem pojęcia o konkretnych możliwościach, jakie on stwarza. Wiem dobrze, że bez pobytu na wolontariacie w 2006 roku nie znalazłbym w sobie wystarczającej odwagi na przyjazd do zupełnie obcego kraju, dlatego czuję, że moje życie zostało w pewien sposób pozytywnie zmienione przez wolontariat i jego zalety. Odwaga, o której wspomniałem, pozwoliła mi na szersze otwarcie oczu na otaczający świat i dzięki temu w 2009 roku wyjechałem na półroczną wymianę studencką na jeden z uniwersytetów w Edynburgu. Wymiana następnie przyczyniła się do zorganizowania stażu (stanowiącego część moich duńskich studiów), który odbędzie się w Szkocji z dofinansowaniem z programu Erasmus.

O Erasmusie, jak również o Wolontariacie Europejskim, dowiedziałem się lata temu z kolorowych broszurek Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji.

Pomimo znajomości ogólnego zarysu tych programów nigdy bym nie pomyślał, że będę w takim stopniu korzystał w moim życiu z tego typu możliwości. Nie znałem osobiście nikogo, kto zrobił to wcześniej, a jednak za namową przychylnych mi ludzi zdecydowałem się skorzystać z programu EVS. Gdybym mógł zmienić coś w wyborach, których dokonałem, to prawdopodobnie nic bym nie zmienił, widząc, jak wzbogacają dziś one nie tylko moje studia, ale również pracę, którą wykonuję. Umiejętności zdobyte w trakcie Wolontariatu Europejskiego były zalążkiem kolejnych cennych doświadczeń, których pozytywne skutki będę odczuwał przez lata.

Michał Łuczun, Wolontariusz Europejski

Najważniejsze jest to, że w projektach programu uczenie się pozaformalne odbywa się w różnorodnych sytuacjach i nie jest jedynym ich celem. Obok doświadczenia edukacyjnego projekty te są czasem aktywnych działań, wyjątkowych spotkań, poznawania nowych miejsc oraz ludzi i w końcu ogromnej radości!

Anna Olszówka, Zastępca Dyrektora programu „Młodzież w działaniu”

Fot. Liliana Gmerek

40

Fot. Vira Matskevych

Fot. Aleksandra Kania

41

Mobilność w Wolontariacie Europejskim

Wolontariat Europejski a mobilność

O Wolontariacie Europejskim nie sposób rozważać z wyłączeniem zagadnienia mobilności. Wolontariat Europejski daje młodym osobom możliwość przekraczania granic zarówno w sensie terytorialnym, jak i psychologicznym. Łączy zatem różne rodzaje mobilności, nadając jej tym samym wymiar szczególny.

Swoboda przemieszczania się jest jednym z podstawowych praw Unii Europejskiej, dzięki któremu młode osoby mogą uczestniczyć między innymi w Wolontariacie Europejskim. Zdarza się też, że to możliwość wyjazdu za granicę motywuje młodych do działania na rzecz lokalnej społeczności. Należy jednak podkreślić, że sam wyjazd za granicę nie stanowi celu projektów Wolontariatu Europejskiego, a jest jedną z korzyści udziału w nich. Sam wyjazd jest jedynie środkiem do poznawania siebie i wzajemnego uczenia się. To właśnie szansa odkrywania własnych możliwości i rozwoju osobistego określa istotę Wolontariatu Europejskiego.

Wolontariat Europejski sprzyja mobilności w wymiarze: • terytorialnym: wolontariusz wyjeżdża za granicę • psychologicznym: wolontariusz przekracza własne granice – odkrywa nowe możliwości • zawodowym: wolontariusz zdobywa doświadczenie, które decyduje o wyborze jego drogi życiowej.

Doświadczenie Wolontariatu Europejskiego ma charakter indywidualny, dlatego też mobilność z nim związana powinna być postrzegana w takim wymiarze. Dla niektórych wolontariuszy sam wyjazd jest wyzwaniem; dla innych jest nim realizacja działania, poznawanie ludzi i kultury. Są też tacy, którzy zdobyte doświadczenie będą starali się przełożyć na realne korzyści np. podczas poszukiwania pracy. Nie należy wartościować tych doświadczeń, gdyż każde z nich stanowi wartość jedynie dla tej konkretnej osoby. Można stwierdzić, że każdy wolontariusz jest mobilny na swój sposób – zależy, w jakim momencie drogi życiowej realizuje swój projekt.

Dla Wolontariusza Europejskiego podróżowanie nie jest przeszkodą...

Teraz już wiem, że jak chcę wyjechać, to wystarczy wybrać cel, spakować plecak i ruszyć w drogę. Mój wolontariat w Indonezji mi to uświadomił – powiedziała jedna z wolontariuszek na spotkaniu ewaluacyjnym.

Jednak nie jest wcale konieczne pokonanie dużej odległości, żeby młoda osoba zdała sobie sprawę z tego, jak bardzo ten wyjazd ją wzbogaca.

Urszula Buchowicz, specjalistka ds. Wolontariatu Europejskiego, program „Młodzież w działaniu”

zeblewska

Mobilność Stowarzyszenie „Jeden Świat”, Poznań, www.jedenswiat.org.pl Wolontariuszy wysłanych: 130 od 1998 r.

Wolontariuszy goszczonych: 64 Myliłby się ten, kto twierdzi, że mobilność obywateli Unii Europejskiej ma miejsce tylko w przypadku poszukiwania lepszych miejsc pracy. Mobilność jest nieodłącznym i koniecznym warunkiem przy pracy wolontariackiej podejmowanej przez młodzież. Wolontariat Europejski, realizowany w Akcji 2. programu „Młodzież w działaniu”, pozwala młodym osobom, które nie ukończyły trzydziestego roku życia, na zrealizowanie projektu w jednym z państw Unii Europejskiej oraz w innych państwach biorących udział w programie. W praktyce oznacza to, że wolontariusz opuszcza znany sobie teren, rodzinę, przyjaciół czy szkołę, by wyjechać (na okres od 2 do 12 miesięcy) do nowego miejsca i zrealizować tam ambitny projekt, służący zarówno społeczności lokalnej, jak i jego osobistemu rozwojowi.

Zmiana miejsca oznacza zatem także przekraczanie horyzontów oraz własnych ograniczeń. Dla wielu młodych ludzi jest to również pewnego rodzaju „mobilność wewnętrzna”, pozwalająca na wprowadzanie zmian w ich życiowych scenariuszach. Wolontariusze nie otrzymują wynagrodzenia za swoją pracę. Dzięki środkom przyznanym na realizację projektu mają jednak zapewnione zakwaterowanie, wyżywienie oraz skromne kieszonkowe. O ile większa musi być zatem motywacja, chęć zmian, poznawania nowego i mobilność, by udać się na drugi koniec kontynentu nie po to, by się „dorabiać”, ale by poznawać samego siebie, pokonywać swoje słabości oraz stawać się lepszym człowiekiem i obywatelem! Komisja Europejska dostrzega ogromny potencjał wolontariatu – jest to szansa rozwoju młodych ludzi. Korzyści z wyjazdu są znaczące, a po jego zakończeniu przed wolontariuszami otwierają się nowe możliwości. Dlatego też państwa członkowskie zachęcane są do aktywnego włączania się w promocję wolontariatu, który wpływa na mobilność młodych ludzi i pozwala im w świadomy i przemyślany sposób kierować swoim życiem, a na późniejszym etapie – także karierą.

By ułatwić potencjalnym pracodawcom zapoznanie się z dokonaniami i wiedzą wolontariusza, Komisja Europejska stworzyła certyfikat Youthpass – narzędzie potwierdzające wiedzę i doświadczenie zdobyte na projekcie.

Zachęcamy do zapoznania się z trzema historiami wolontariuszek Stowarzyszenia „Jeden Świat”, które dzięki Wolontariatowi Europejskiemu zmieniły swoje podejście i nastawienie do życia.

Z Francji do Poznania Laetitia, pochodząca z Francji, przyjechała jako wolontariuszka EVS do Poznania w 2007 r. Pracowała w biurze Stowarzyszenia „Jeden Świat”, zajmując się edukacją z zakresu praw człowieka oraz zapobiegania dyskryminacji. Wytrwale uczyła się języka, poznawała polską kulturę oraz

Fot. Olga Szc

42

43

poglądy na różne kwestie, które często były diametralnie inne od tych, które sama wyznawała bądź znała ze swojego kraju. Gdy zakończył się jej projekt, Laetitia postanowiła zamieszkać w Polsce. Czas pokaże, czy na stałe. Wśród wielu powodów jej decyzji pojawił się także „element” romantyczny – polski chłopak, z którym poznała się kilka lat wcześniej w… Londynie. Obecnie Laetitia pracuje w Stowarzyszeniu „Jeden Świat”, w trzyosobowym zespole zajmującym się Wolontariatem Europejskim.

Serbia – miłość odwzajemniona Marta, studentka filmoznawstwa, wyjechała na Wolontariat Europejski do Novego Sadu w Serbii, nie wiedząc, czego się spodziewać. Jej dotychczasowe zainteresowania zdawały się nie mieć wiele wspólnego z obszarem działań organizacji goszczącej. Wkrótce po rozpoczęciu projektu i wzajemnym poznaniu się, okazało się, że Marta nie może żyć bez Serbii, a Serbia – bez Marty. Zainteresowanie nowymi tematami przerodziło się w pasję i chęć kontynuowania współpracy po zakończeniu projektu. Dzisiaj Marta odwiedza Serbię tak często, jak to możliwe oraz przygotowuje się do koordynowania międzynarodowego seminarium dotyczącego zrównoważonego rozwoju.

Do Polski – po wiedzę i doświadczenie W 2008 r. w Stowarzyszeniu „Jeden Świat” pracę jako wolontariuszka EVS rozpoczęła, pochodząca z Ukrainy, Marta. Oprócz wywiązywania się z obowiązków, jakie miała w biurze, szybko zaangażowała się w prowadzenie ukraińskiego chóru i rozpoczęła starania o pozostanie w Polsce i kontynuowanie nauki. Dzisiaj Marta jest doktorantką na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu, na wydziale neofilologii przygotowuje dysertację dotyczącą języka ukraińskiego.

Podsumowując wiele ewaluacji przeprowadzonych z młodymi ludźmi, możemy stwierdzić, że Wolontariat Europejski: pomaga w trojaki sposób w staraniach o pracę: • wykształca umiejętności interpersonalne, które przygotowują do kontaktu z potencjalnymi pracodawcami – wolontariusze są bardziej świadomi swego potencjału i mocnych stron • umożliwia wpisanie niestandardowego doświadczenia w CV • daje możliwość wykorzystania zdobytego doświadczenia w przyszłej pracy

Lokalnie i globalnie

sprawdza postawy wolontariuszy w nowym terenie, kulturze, środowisku

Autorka: Vira Matskevych

w przyjaznych warunkach jest możliwością poznania swoich granic i przekroczenia ich oferuje doświadczenie czegoś zupełnie nowego w bezpiecznym, bo kontrolowanym środowisku sprawia, że praca w innej kulturze pozwala wolontariuszom spojrzeć z nowej perspektywy na własną kulturę, wartości, stereotypy i uprzedzenia, otwiera oczy na możliwości uczy umiejętności rozwiązywania trudnych sytuacji bez względu na sytuację otwiera możliwość nabycia lub rozwinięcia inteligencji społecznej (wolontariat w innej kulturze to ciągły kontakt z różnymi osobami) dzięki pracy na rzecz innych stwarza szansę poznania tematu społecznego, przy którym wolontariusz/ka pracuje.

Mobilność, rozumiana jako chęć zmiany, doświadczenia czegoś nowego oraz wyjścia poza swoje dotychczasowe granice, może być najważniejszym powodem, dla którego młodzi Europejczycy decydują się na zostanie wolontariuszem EVS. Żadne inne doświadczenie nie zmienia dotychczasowego życia tak mocno, jak ma to miejsce w przypadku Wolontariatu Europejskiego. Z czego to wynika? Być może z faktu, że podczas jego trwania nie nastawiamy się na zarabianie pieniędzy, tylko na zrealizowanie założeń projektu i rozwój osobisty? A może z tego, że przez cały czas trwania projektu uczymy się, nawet nie zdając sobie z tego sprawy? Albo z faktu, że podejmujemy naprawdę duże wyzwanie i musimy włożyć mnóstwo energii, poświęcenia i uczucia, by mu podołać?

Możliwe, że tych powodów jest więcej, najważniejsze założenie pozostaje jednak niezmienne: każdy młody Europejczyk, mający trochę odwagi, pasji i chęci zmian, może przeżyć to niezwykłe doświadczenie i odnaleźć swoją drogę w życiu.

Fot. Michał Braun

44

Agnieszka Szczepanik, koordynatorka Wolontariatu Długoterminowego; Magdalena Kaj, koordynatorka Projektów Wysyłających, Stowarzyszenie „Jeden Świat”

Fot. Aleksan

dra Kania

45

Wymiar lokalny Jednym z ważnych elementów projektów Wolontariatu Europejskiego jest ich wpływ na społeczność lokalną. Można go określić jako naturalne oddziaływanie na środowisko, a w szczególności na ludzi, z którymi wolontariusz spotyka się na co dzień podczas realizacji działania.

Zapewnienie wolontariuszowi warunków do nawiązywania kontaktów ze społecznością lokalną świadczy o dobrym przygotowaniu projektu.

Wolontariusz odgrywa znaczącą rolę w tworzeniu świadomości społeczności, w której przebywa. Wszedłszy między ludzi, początkowo jako „ktoś z zewnątrz”, może spojrzeć na ich problemy z nieco innej perspektywy oraz zbierać inspiracje do tworzenia własnych pomysłów i nowych rozwiązań. Z czasem wolontariusz wnika w tę społeczność, poznaje ją od środka, realizując już konkretne zadania. W niektórych projektach wolontariusze stają się integralną częścią pracy organizacji goszczących, np. przedszkoli, klubów młodzieżowych, miejskich bibliotek.

Zdążyli już na stałe wpisać się w życie mieszkańców.

Wykonywanie pracy na rzecz społeczności lokalnych wzbogaca również samego wolontariusza. Doświadczenie nowej rzeczywistości poszerza horyzonty i kształtuje postawy młodego człowieka. Tylko bezpośredni kontakt z lokalną kulturą i obyczajami mieszkańców pozwala mu poczuć specyfikę danego miejsca. Wolontariusz przejmuje pewne zasady funkcjonowania danej społeczności, dostosowuje się do niej.

Oddziaływanie to ma zatem wzajemny charakter i składa się na cały proces uczenia się w projektach Wolontariatu Europejskiego.

Urszula Buchowicz, specjalistka ds. Wolontariatu Europejskiego, program „Młodzież w działaniu”

Fot. Allesandro Piacentini

46

W Bydgoszczy i nie tylko…

Fundacja „Wiatrak”, woj. kujawsko-pomorskie, www.wiatrak.org.pl Wolontariuszy wysłanych: 65 od 2006 r.

Wolontariuszy goszczonych: 40 15 września 2005 roku. W drzwiach Fundacji „Wiatrak” staje pierwsza Wolontariuszka Europejska. Wraz z nią pojawia się przed nami wyzwanie: co zrobić, by dwanaście miesięcy, które razem spędzimy, wykorzystać jak najlepiej dla dobra zarówno wolontariuszki, jak i organizacji. Zadania są zaplanowane, rozpoczyna się codzienność: praca z dziećmi, pomoc osobom chorym i niepełnosprawnym, konwersacje języka niemieckiego.

Po trzech miesiącach przyjeżdża do nas druga wolontariuszka. Nowe zadania, praca w organizacji. Mijają dni, tygodnie, miesiące…

Widzimy, jak Wolontariat Europejski „wnika” w naszą organizację.

Pracownicy coraz odważniej mówią w obcych językach – czasem trzeba pomóc, odpowiedzieć na pytanie, a czasem ma się ochotę zwyczajnie porozmawiać, czegoś dowiedzieć. Wolontariusze pokazują nam swoje zwyczaje; w sposób naturalny poznajemy ich kulturę, mamy okazję skosztować typowych dla ich krajów potraw. Doświadczamy ogromu dobra.

Przyjeżdżają kolejne osoby. Chcemy, żeby z tego potencjału korzystali także inni, ludzie spoza organizacji, mieszkańcy naszego osiedla, dzielnicy, miasta. Zaczynamy proponować spotkania, wieczory międzykulturowe, mówimy o możliwości zorganizowania prezentacji. Wychodzimy z inicjatywą i… dziwimy się, bo nie ma odzewu. Organizacje, szkoły są niechętne. Pojawiają się pytania: Kto? Co? Wolontariat Europejski?

Nie, nigdy nie słyszałam! Program unijny? A co robią? itp., itd.

Fot. Miguel Melo

W naszych głowach pojawia się pomysł. Zróbmy dużą akcję! Niech informacja dotrze do każdej bydgoskiej szkoły. W piśmie wytłumaczymy, o co chodzi. Prosimy o poparcie prezydenta miasta – zgadza się. Pismo zapraszające od prezydenta i prezesa naszej fundacji Urząd Miasta kieruje do każdej szkoły. Czekamy. Zaczynają się nieśmiałe telefony. Nauczyciele i pedagodzy dopytują się, jak będą wyglądały te spotkania. Umawiamy terminy. Telefon dzwoni dalej. Przygotowujemy całą akcję. Dzielimy się na trzy ekipy. I ruszamy!

Młodzież jest zachwycona, nauczyciele proszą, żebyśmy przyszli jeszcze raz, dyrektorzy zachęcają, by prezentacje były też w innych klasach.

Współpraca z jedną szkołą trwa przez cały rok. Wolontariusz z Francji raz w tygodniu odwiedza grupę uczniów.

Akcję kończy uroczysta gala w Urzędzie Miasta zorganizowana z okazji Dnia Wolontariusza. Prezydent nagradza młode osoby z Bydgoszczy, Wolontariusze Europejscy odbierają wyróżnienia. Mamy tam możliwość zaprezentowania idei wolontariatu, a jedna z wolontariuszek mówi o tym, co dał jej EVS. Za rok jest już o wiele łatwiej. Zanim ruszamy z promocją akcji, telefon już dzwoni. Umawiamy spotkania. Pracownicy Urzędu Miasta też pytają, czy możemy być na gali i kto opowie o możliwościach wyjazdu za granicę.

Te wydarzenia na stałe wpisują się w bydgoską tradycję. Co roku akcja w szkołach, a po niej gala z prezydentem miasta. Udaje się też zainteresować tematem lokalne media. Wolontariusze Europejscy goszczą w bydgoskim oddziale Telewizji Polskiej, słychać ich na antenie kilku rozgłośni, można o nich przeczytać w prasie.

Zaczynamy „wystawiać się” na targach, dniach nauki. Jesteśmy proszeni o prezentacje, o zagospodarowanie stoisk.

Jedna z goszczonych wolontariuszek na pożegnanie organizuje bal karnawałowy dla uczniów szkoły specjalnej. Zaprasza Wolontariuszy Europejskich z całej Polski. Wydarzeniem interesują się media. Korzystają uczniowie, ich rodzice, opiekunowie. Dowiadują się mieszkańcy miasta.

Od trzech lat Fundacja „Wiatrak” prowadzi w regionie kujawskopomorskim szkolenia na temat programu „Młodzież w działaniu”.

Od ubiegłego roku proponujemy uczestnikom udział w wieczorze międzykulturowym. Chętnych jest wielu. Przychodzą z ciekawością, odchodzą z doświadczeniem przeżycia wspaniałego spotkania. Zaznaczają to w ewaluacjach. Wieczory te często owocują kolejnymi zaproszeniami, prośbami o przyjazd do ich miejscowości, szkoły. Idea EVS dociera do kolejnych zakątków regionu.

Polacy, których wysłaliśmy do innego kraju, po powrocie chcą dzielić się z innymi tym, co przeżyli. Organizujemy spotkania ze studentami: na uczelni, w duszpasterstwie. Czy ktoś słyszał już o Wolontariacie Europejskim? – pada wprowadzające pytanie. Nikt nie podnosi ręki. Po naszych opowieściach kilkadziesiąt osób więcej już wie, co to EVS.

18 maja 2010 r. – siódma rano, pakowanie. Bagażniki pełne tradycyjnych potraw, owoców, napojów. Cel – Dąbrowa. Uczniowie i nauczyciele już czekają. Rozpoczyna się Europejski Dzień Regionalny. Sześć przygotowanych klas – dekoracje, flagi, opisy historii. W każdej klasie wolontariusz, który pochodzi z danego kraju lub spędził w nim EVS. Prezentacje, tańce, konkursy, degustacja. I na koniec zaproszenie, aby za rok znów się pojawić. Wracamy.

Powraca codzienność, a wraz z nią perspektywa kolejnych spotkań, warsztatów, wieczorów, istnienia w środowisku lokalnym, które – według mnie – dopełnia prawdziwy wymiar Wolontariatu Europejskiego.

Agnieszka Prinz, koordynatorka projektów Wolontariatu Europejskiego w Fundacji „Wiatrak” Włączanie innych w moje... doświadczenia we współpracy lokalnej w projektach Wolontariatu Europejskiego Fundacja „Borussia”, Olsztyn, www.borussia.pl Wolontariuszy wysłanych: 38 od 2006 r.

Wolontariuszy goszczonych: 17 W 2005 roku doświadczenia Fundacji „Borussia” w edukacji pozaformalnej i pracy na rzecz ochrony europejskiego dziedzictwa postanowiliśmy przełożyć na ambitne, szeroko zakrojone działanie edukacyjne dla młodzieży. Stworzyliśmy koncepcję i rozpoczęliśmy realizację projektu długoterminowego wolontariatu na rzecz ochrony europejskiego dziedzictwa pn. „Międzynarodowy wolontariat w ochronie krajobrazu kulturowego na Warmii i Mazurach”. Co roku uczestniczy w nim 18-20 wolontariuszy z Polski, Niemiec i Rosji, którzy przez 12 miesięcy pracują społecznie w małych miejscowościach Warmii i Mazur, wspierając działalność lokalnych organizacji i instytucji. Projekt ten jest jednocześnie kwintesencją i urzeczywistnieniem borussiańskich idei.

Dziś, po pięciu latach funkcjonowania projektu można mówić o jego wielkim sukcesie. W 2005 roku pomysł, który sami stworzyliśmy, był dla naszej organizacji jednocześnie ogromnym wyzwaniem. Podjęliśmy je.

W projekcie jak w ogniskowej skupiły się nasze doświadczenia i pomysły, które uosabiały jedną z borussiańskich maksym: „Myśl uniwersalnie, działaj lokalnie!”.

Jak i dlaczego warto działać lokalnie? Co kryje się pod pojęciem wymiaru lokalnego projektu w pracy z wolontariuszami EVS? Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć, a asumptem do nich będą praktyczne doświadczenia zdobyte przez naszą organizację przy realizacji wspomnianego projektu.

47

Od 2005 r. w naszym projekcie wzięło udział prawie 100 wolontariuszy.

Pracowali oni w muzeach, domach kultury, lokalnych organizacjach pozarządowych działających na rzecz europejskiego dziedzictwa, pracowniach konserwatorskich, instytucjach rządowych i samorządowych odpowiedzialnych za ochronę zabytków. Pod okiem specjalistów: historyków, konserwatorów i restauratorów, działaczy organizacji pozarządowych, ale także urzędników młodzi wolontariusze poznawali historię i tradycję historycznego regionu Warmii i Mazur, jego wielowiekową spuściznę, uczyli się opracowywać dokumentację obiektów historycznych, poznawali praktyczne elementy konserwacji i restauracji zabytków, archiwizowania zbiorów, w końcu – realizowali własne projekty.

Zaangażowanie młodych ludzi z trzech krajów w działania na rzecz ratowania europejskiego dziedzictwa i rozwój lokalnych społeczności w północno-wschodniej Polsce ma szeroki wymiar edukacyjny i oddźwięk społeczny oraz przynosi praktyczne, wymierne efekty. O sukcesie tego pilotażowego i unikatowego na skalę europejską przedsięwzięcia, którego realizacja jest możliwa dzięki wsparciu finansowemu programu Unii Europejskiej „Młodzież w działaniu” oraz programu „memoria. Wolontariat dla Europejskiego Dziedzictwa Kulturowego” Fundacji „Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość” zdecydowało jego silne osadzenie w realiach regionu, czyli właśnie jego lokalny wymiar.

W ten projekt i działania Fundacji „Borussia” angażujemy bowiem nie tylko wolontariuszy – co oczywiście jest głównym naszym zamierzeniem. Dużą wagę przykładamy także do współpracy z goszczącymi ich organizacjami, a za ich sprawą i dzięki pracy wolontariuszy – z lokalnymi środowiskami na miejscu.

Tworząc od 2005 r. sieć partnerów w projekcie, sięgaliśmy do kontaktów, którymi dysponowaliśmy wcześniej dzięki naszej wieloletniej pracy w całym regionie. Byli to osobiście zaangażowani członkowie stowarzyszenia (rozsiani po całym regionie, ale też daleko poza jego

granicami), uczestnicy naszych wcześniejszych projektów, zaprzyjaźnione organizacje i instytucje, przedstawiciele szkół, samorządów lokalnych, mediów. Do grona partnerów dołączały także nieznane nam wcześniej instytucje. Co ważne, jeśli nie najważniejsze – mogliśmy się odwoływać nie tylko do kontaktów, ale także do ogromnych i wszechstronnych kompetencji naszych partnerów, także w zakresie znajomości potrzeb ich lokalnych środowisk.

Powodzenie naszego projektu bierze się również stąd, że jako jego inicjator i pomysłodawca nie ograniczyliśmy się wyłącznie do realizacji celów naszej fundacji. Opracowany przez nas projekt zakładał także efektywne wspieranie naszych lokalnych partnerów, a nie traktowanie ich jako „podwykonawców”. Takie postawienie sprawy spowodowało upodmiotowienie organizacji lokalnych w projekcie, zainspirowało je do przejęcia inicjatywy, podjęcia aktywnych działań, wzięcie za nie odpowiedzialności.

Współpraca z naszymi lokalnymi partnerami nie zawsze była łatwa.

Na trudności organizacyjne nakładały się różnice w rozumieniu i interpretowaniu pojęć „wolontariat”, „wolontariusz”, brak doświadczenia pedagogicznego, znajomości różnic międzykulturowych, pojawiające się często w kontaktach z wolontariuszami z zagranicy problemy. Nawet w trudnych sytuacjach wśród wszystkich dominowała jednak chęć wspólnego działania na rzecz założonych celów. Tu widać było owoce naszej pracy na pierwszym, przygotowawczym etapie projektu.

Nam, Fundacji „Borussia”, „Międzynarodowy wolontariat w ochronie krajobrazu kulturowego na Warmii i Mazurach” pomógł znaleźć nowy, praktyczny wymiar we współpracy z lokalnymi organizacjami i instytucjami, które w projekcie przejęły rolę organizacji goszczących.

Nasz projekt zakłada, że każdy wolontariusz – niezależnie od codziennej pracy i zdobywania w niej doświadczeń i umiejętności – podczas 12 miesięcy projektu przejdzie cykl seminariów kształceniowych

i warsztatów, obejmujący w wymiarze rocznym łącznie 35 dni. Realizując nasze założenie, na każdym etapie projektu intensywnie pracowaliśmy nie tylko z wolontariuszami, lecz także z ich organizacjami. Odbywaliśmy wiele spotkań: począwszy od pierwszych wstępnych rozmów o udziale w projekcie, informowaniu o jego celach, założeniach, przez pomoc w kwestiach merytorycznych, logistycznych, intensywną wymianę doświadczeń. Pracę z partnerami kontynuowaliśmy, gdy byli już u nich wolontariusze. To, co my wnieśliśmy do ich działań, to cały know-how pracy z wolontariuszami, pracy projektowej, kontakty z zagranicznymi partnerami. Transfer wiedzy i doświadczeń odbywał się zatem nie tylko między wolontariuszem a jego organizacją goszczącą, lecz także na wielu różnych poziomach: między nami a organizacjami goszczącymi i innymi partnerami, czy organizacjami goszczącymi między sobą, w gronie wolontariuszy. Powstawały ciekawe konstelacje doświadczeń, wiedzy, umiejętności, które owocowały wspaniałymi pomysłami na działania, z ogromnym zaangażowaniem i dużym wyczuciem realizowane przez naszych wolontariuszy.

Organizacjom goszczącym stwarzaliśmy okazje do dzielenia się doświadczeniami, podpatrywaniem, co robią inni (organizacje, wolontariusze, partnerzy zagraniczni). Zapraszaliśmy ich na seminaria ewaluacyjne, gdzie każdy uczestniczący w projekcie wolontariusz przedstawiał realizowane przez siebie projekty.

Organizacje goszczące brały udział w spotkaniach tematycznych, poświęconych rozwojowi koncepcji projektu, ale także pracy mentorów, koordynatorów działań.

Również sami przedstawiciele organizacji goszczących występowali w roli prowadzących zajęcia na szkoleniach i objazdach studyjnych dla wolontariuszy. Organizując jako Fundacja „Borussia” międzynarodowe konferencje i warsztaty z zakresu ochrony dziedzictwa czy edukacji pozaformalnej, głos oddawaliśmy organizacjom goszczącym. W ten sposób zdobywali nowe doświadczenia, kontakty. Tym chętniej, z nowymi siłami i pomysłami, wspólnie z wolontariuszami włączali się w dalsze działania i szukali inspiracji, którą potem przekuwali w czyn.

prowadzili nie tylko stałe zajęcia, ale realizowali własne, autorskie pomysły, korzystając przy tym z zasobów i wsparcia swoich instytucji: organizowali warsztaty, przygotowywali wystawy zdjęć oraz prac dzieci i młodzieży, pomagali w tworzeniu ścieżek edukacyjnych, przygotowywali foldery tematyczne – także w te działania włączając młodszych i starszych mieszkańców regionu. W ten sposób z powodzeniem realizowali oni długofalowe cele Fundacji „Borussia”, jakimi są uwrażliwianie lokalnych środowisk na problematykę świadomego obchodzenia się z multikulturowym i multinarodowym dziedzictwem Warmii i Mazur oraz zachęcanie do aktywnego działania na rzecz otaczającego środowiska.

Działając lokalnie, nie zapominamy o przymiotniku „europejski” w nazwie Akcji 2. Naszym sukcesem jest to, że abstrakcyjne dla większości pojęcia współpracy europejskiej nabrało dla naszych, borussiańskich, wolontariuszy i ich organizacji jasnego wymiaru i że cele Wolontariatu Europejskiego oraz programu „Młodzież w działaniu” stały się bliskie i namacalne. Wolontariusze zagraniczni rozumieją, że to właśnie działając lokalnie na rzecz młodych ludzi – swoich polskich kolegów, przyjaciół, mieszkańców miasta – realizują w pełni założenia współpracy europejskiej.

Co ważniejsze, rozwój ich osobowości i umiejętności towarzyszy rozwijaniu lokalnych społeczności oraz inicjatyw o wymiarze lokalnym i międzynarodowym.

Od lat zachęcamy młode osoby do podjęcia wyzwań, które niesie ze sobą bycie Wolontariuszem Europejskim. Każdej organizacji działającej lokalnie, a poszukującej inspiracji i pomysłów na pracę z młodymi ludźmi, otwartej na zdobywanie nowych doświadczeń i uczenie się od innych polecamy współpracę z programem „Młodzież w działaniu”.

Kornelia Kurowska, koordynatorka projektów Wolontariatu Europejskiego, prezes Fundacji „Borussia”

Zgodnie z naszymi założeniami działamy według zasady pomocniczości. Szanujemy autonomię i specyfikę pracy poszczególnych organizacji i ich lokalnych środowisk.

Przekazujemy kompetencje związane z realizacją projektu swoim lokalnym partnerom – to oni opracowują koncepcję pracy z wolontariuszami, a następnie twórczo ją realizują.

Fot. Łukasz Słotwiński

48

Fot. Liliana Gmerek

My włączamy się tylko wtedy, gdy zachodzi ku temu wyraźna potrzeba.

W ramach projektu stworzyliśmy minifundusz grantowy. Każdy wolontariusz mógł zgłosić do konkursu projekt, który chciał zrealizować we współpracy ze swoją organizacją goszczącą i zdobyć na niego grant. Stąd wolontariusze

Fot. Ewelina Poleszak

49

Międzykulturowość

Fot.

50

rabowska Katar zyna G

Uczenie się międzykulturowe w ramach EVS

odbiorców, a także uzyskać świeże spojrzenie na codzienne wyzwania.

Jak to się dzieje, że zwykły wyjazd na krótszy lub dłuższy projekt wolontariacki staje się niezwykle cennym doświadczeniem międzykulturowym? Czego wolontariusz uczy się o sobie – jako przedstawicielu jednego kręgu kulturowego – i o ludziach, których spotyka jako o przedstawicielach innych kultur? I wreszcie, w jaki sposób z realizacji takiego projektu czerpie społeczność lokalna?

Wolontariat Europejski jest pomyślany tak, aby stwarzał jak najwięcej możliwości edukacyjnych wszystkim, którzy są w niego zaangażowani: wolontariuszowi, organizacji goszczącej go w innym kraju i społeczności, do której dociera ze swoimi działaniami. Możliwa staje się wymiana doświadczeń, umiejętności, sposobów czy metod pracy. Jednocześnie następuje też zbliżenie kulturowe, poznawanie różnych norm, wartości, zachowań, sposobów komunikacji. Kultury zaczynają wpływać na siebie, przenikać się i wzbogacają się o nowe elementy. Ta edukacja międzykulturowa często wymieniana jest przez wolontariuszy jako jeden z motywatorów pchających ich w przygodę z Wolontariatem Europejskim. Młodzi ludzie chcą poznawać języki i obyczaje panujące w innych krajach, aby czuć się bliżej różnorodnego kulturowo świata, aby odkrywać różnice i podobieństwa i pomimo tych różnic szukać sposobów porozumiewania się. Realizując swój projekt w innym kraju, wolontariusze na wiele sposobów mogą pogłębiać swoją wiedzę i doskonalić konkretne umiejętności, a przede wszystkim rozwijać postawę otwartości kulturowej.

Ciekawym elementem tej międzykulturowej układanki edukacyjnej jest społeczność lokalna, w której pojawia się wolontariusz z innego kraju.

Dla wielu przedstawicieli społeczności lokalnej spotkanie z zagranicznym wolontariuszem to często pierwsza w życiu okazja do doświadczania różnorodności kulturowej. Najczęściej jest tak, że nikt z nich nie planuje spotkania z odmiennością kulturową, nikt nie zabiega o wzbogacanie wiedzy kulturowej czy ćwiczenie umiejętności komunikacji na styku kultur.

Nie planują tego, ale zostają wciągnięci w edukację międzykulturową i rozwijają kompetencje międzykulturowe, nie ruszając się ze swoich domów i krajów.

Po pierwsze, miejsce zamieszkania wolontariusza na projekcie to najczęściej „międzykulturowe mieszkanie wolontariackie”, w którym pod jednym dachem spotykają się różne narodowości czy religie.

Miejsce realizacji projektu to także środowisko odmienne kulturowo, rządzące się innymi zasadami, sposobami komunikacji, planowania czy ewaluacji działań. Wolontariat Europejski stwarza doskonałą przestrzeń do ćwiczenia się w codziennej komunikacji na styku kultur, w ustalaniu i przestrzeganiu wspólnych zasad, ale także w respektowaniu odmiennych poglądów czy systemów wartości. Poprzez funkcjonowanie w środowisku zróżnicowanym kulturowo młodzi ludzie rozwijają swoje kompetencje międzykulturowe: wzbogacają wiedzę, ćwiczą przydatne umiejętności i wzmacniają swoją postawę otwartości. W późniejszym życiu kompetencje te bardzo się przydają – nie tyko tam, gdzie mamy do czynienia z różnorodnością kulturową, ale także w wielu innych sytuacjach wymagających szybkiego odnajdywania się w zmieniającej się rzeczywistości, elastycznego i niestandardowego podejścia do problemu, jak też radzenia sobie w sytuacjach niejasnych i niejednoznacznych.

Organizacja goszcząca, podobnie jak wolontariusz, może i powinna w czasie każdego projektu uczyć się i rozwijać. Dzięki obecności wolontariuszy z innych krajów przedstawiciele organizacji goszczącej mogą poznawać nowe sposoby działania i docierania do swoich

Wolontariat Europejski pozwala zatem na wzajemne poznawanie się i uczenie się funkcjonowania w środowisku międzykulturowym tym, którzy dążą do tego i to planują, ale także tym, którzy „przechodzą obok” – ale na tyle blisko, że zaczynają tej różnorodności doświadczać.

Korzyści są wielostronne i często bardzo trwałe. Wolontariusze jeszcze wiele razy w swoim dalszym życiu wspominają, jak ważnym doświadczeniem uczenia się międzykulturowego był dla nich wolontariat, a przedstawiciele społeczności lokalnych wracają pamięcią do tych młodych, entuzjastycznych, trochę dziwnych ludzi, którzy pozwoli im patrzeć inaczej na świat.

Marta Piegat-Kaczmarczyk, trenerka Wolontariatu Europejskiego w ramach programu „Młodzież w działaniu”, psycholog międzykulturowy

Fot. Aleksandra Kania

51

Królewny mają niebieskie oczy Stary bus podskakuje na każdej dziurze, czyli bezustannie. Za oknem monotonny krajobraz – brudnopomarańczowa ziemia, trochę kolczastych krzaków, z rzadka dom, a raczej ruina z jednej strony podparta dyktą.

Po czterdziestu minutach auto zatrzymuje się przed żelazną bramą.

Kilka kilometrów stamtąd jest miasteczko Nizip, oddalone od Gaziantep, w którym mieszkam, o 45 kilometrów. 1190 km od Stambułu, 2931 km od Krakowa, 3890 km od Brukseli…

Przyjechałam do południowo-wschodniej Turcji, żeby pomóc komuś, kto będzie mnie potrzebował. Zobaczyć kawałek świata, może uporządkować swoje życie. W szkole z internatem pod Nizipem dla sierot i dzieci z biednych rodzin nikt nam nie mówi, co mamy robić. W programie mam napisane: szerzenie wiedzy o Unii Europejskiej. Kilku wolontariuszy i trzy setki dzieciaków. Od dyrektora szkoły dostajemy piłkę do kosza.

Spędzam czas głównie z dziewczynkami. Żadna z nich nie mówi po angielsku. Czasami przez godzinę tłumaczą mi coś po turecku i kiedy zrozumiem i odpowiem swoim łamanym tureckim, skaczą ze szczęścia i zanoszą się śmiechem.

Razem rysujemy – najbardziej lubią kolorować obrazki z księżniczkami i zawsze obdarzają je niebieskimi oczami i blond włosami. Krzywią się na widok moich rysunków – uparcie tworzę królewny brunetki z oczami czarnymi jak węgiel. Uczyłam je rozwiązywać labirynty, a one mnie grać w tureckie klasy. Za wszelką cenę staram się ich do siebie nie przywiązywać. Łakną dotyku, walczą o to, kto potrzyma mnie za rękę w drodze do klasy.

W szkole nietrudno znaleźć prawdziwe piękności. Gul wygląda jakby miała indyjskie korzenie. Przez pierwsze trzy wizyty w szkole nie mogłam od niej oderwać wzroku. Ipek jest najmłodsza i swoim jednym uśmiechem załatwia wszystko. Emine raczej nie garnie się do mnie w sposób oczywisty, trzyma dystans i wpatruje się wielkimi oczami. Miriam to absolutny wulkan energii i, nie wiedzieć czemu, zawsze rysuje słonie. Sumeri wygląda na urodzoną aktorkę – kiedy wyciągam aparat natychmiast wygłupia się, pozuje. Kubrahe rozwiązuje wszystkie labirynty w pięć minut i deklamuje wiersze. No i jest jeszcze Leyla – chodzącą tajemnica z najsmutniejszymi oczami, jakie widziałam w życiu.

Włączanie młodzieży

Dzieciaków jest trzysta, więc szansa spamiętania egzotycznych imion choćby części z nich – żadna. W zeszłym tygodniu pytałam, kim chcą zostać w przyszłości. W większości pielęgniarkami i nauczycielkami, jedna – lekarzem, a milcząca zawsze dziewczyna, której imienia nie znam, patrząc na mój aparat odpowiedziała: fotografem.

Maria Kula, Wolontariuszka Europejska

Fot. Maria Kula

52

Fot. Maria Kula

Fot. Mar ta B

rzezińska-H

uber t

53

Włączanie młodzieży z mniejszymi szansami.

Szansa na naukę bez barier Europejskie Forum Młodzieży, Bystrzyca Kłodzka www.efm.org.pl Wolontariuszy wysłanych: 500 od 2000 r.

Wolontariuszy goszczonych: 450 Od początku istnienia programu „Młodzież w działaniu” zadajemy sobie pytania: czy wyrównuje on szanse i pełni rolę edukacyjną w szczególności dla młodzieży z mniejszymi szansami? Czy organizacje pozarządowe są w stanie udźwignąć tak ogromną odpowiedzialność, jaką jest edukacja pozaformalna?

Pracując w organizacjach pozarządowych, na co dzień spotykamy się z wieloma problemami społecznymi. Jeden z nich dotyczy młodzieży, która nie zawsze potrafi znaleźć swoją drogę życiową, niezależnie od tego, czy zdobyła edukację formalną czy nie, czy wywodzi się z dużych miejscowości, wsi lub małych miasteczek, czy pozostaje w szarej strefie społecznej, a może należy do grupy osób niepełnosprawnych. Nie robiąc nic i odsuwając ten problem społeczny na dalszy plan, nie sprawi się bynajmniej, że on zniknie. Prawdopodobnie wręcz się nasili…

Warto jest zatem stworzyć młodym ludziom możliwość poznania siebie, odnalezienia własnej drogi życiowej i zainwestować w przyszłość, nawet jeżeli ich przeszłość i środowisko, z którego pochodzą, zmniejszą szanse.

Nie zapominajmy, że młodzież jest „przyszłością narodu”. Pewnie wielu z Was wyda się, że to bardzo „oklepane” hasło, dodatkowo wywodzące się z innej epoki – ale ono ciągle jest aktualne. Dlatego właśnie warto dać młodzieży szansę i w nią inwestować.

Wyrównywanie szans Z różnych powodów młodzi ludzie wywodzący się z małych miejscowości i wsi, pochodzący z rodzin dysfunkcyjnych czy będący osobami niepełnosprawnymi mają mniejsze szanse na udany start w dorosłość i spełnienie swoich aspiracji niż młodzież pochodząca z dużych miast czy z tzw. dobrych domów. Wydawałoby się, że problem nierówności szans leży w poziomie wiedzy, w dostępie do informacji czy ośrodków kultury, takich jak kino, teatr, biblioteka itp. Czy tak na pewno jest? Rozejrzyjmy się wokół siebie… Dojdziemy do wniosku, że problem nie jest związany z poziomem wiedzy czy w dostępem do informacji i ośrodków kultury.

Faktyczne źródła nierówności szans tkwią w niskim poziomie umiejętności społecznych (takich jak praca w grupie czy autoprezentacja), jak również w braku pozytywnych wzorców do naśladowania, w bierności oraz przekonaniu, że jest się gorszym od swoich rówieśników.

54

W tym kontekście ogromną rolę spełniają organizacje pozarządowe we współpracy z programem „Młodzież w działaniu”. Dają szansę każdemu młodemu człowiekowi, angażując go w edukację pozaformalną, która wyrównuje szanse i daje możliwość nauki bez barier, a także przyczynia się do podmiotowego, a nie przedmiotowego traktowania.

Na czym to polega?

Każdy z nas uczestniczył kiedyś w edukacji formalnej. W zdecydowanej większości przypadków to nie my tworzyliśmy lekcję i nie my byliśmy odpowiedzialni za jej przebieg, tylko w większym lub mniejszym stopniu biernie w niej uczestniczyliśmy. Nie zawsze edukacja formalna trafia do młodych osób i nie zawsze spełnia ich nadzieje oraz oczekiwania pracodawców. W związku z tym warto zmienić metodologię pracy i zamiast pracować „na rzecz młodzieży” rozpocząć pracę „z młodzieżą”, a tym samym traktować ją podmiotowo.

Jak to wygląda w praktyce?

Angażujmy młodych ludzi do pracy nad projektem od samego początku – nie wymyślajmy za nich tematów projektów i nie zmuszajmy ich do realizacji tylko tych przez nas wymyślonych!

Młodzi ludzie muszą mieć swój udział w projekcie i czuć, że tworzymy go wspólnie przez podejmowanie wspólnych decyzji, konsultowanie poszczególnych etapów projektu i podział obowiązków. Motywujmy ich, chwaląc za sukcesy i nie zniechęcajmy, jeżeli coś nie idzie po naszej myśli – tylko wspierajmy i pokazujmy różne drogi osiągnięcia celu.

Wymaga to od nas – pracowników młodzieżowych i trenerów – z jednej strony zdobycia wyżej wspomnianych umiejętności oraz wyzbycia się „postawy nauczyciela”, który zawsze wie lepiej, a z drugiej – wcielenia się czasami w rolę „ucznia”. Traktując w taki sposób młodych ludzi, nauczymy ich odpowiedzialności i wykształcimy podstawowe umiejętności społeczne, a tym samym przyczynimy się do wyrównywania ich szans.

Bardzo ważna jest realizacja takich projektów, które promują aktywność, a nawet „zmuszają” młodych ludzi do samodzielnego rozwiązywania pojawiających się problemów. Planując np. wycieczkę, można samemu zaplanować trasę i bardzo szybko zorganizować autokar, przewodnika czy wypełnić niezbędną dokumentację z tym związaną... Zaoszczędzimy w ten sposób czas i unikniemy pomyłek. Ale często bywa tak, że „kto się nie przewróci, to się nie nauczy”. Korzystajmy z tej życiowej prawdy, realizując projekty z młodzieżą. Jeżeli będzie to np. organizacja wycieczki, pozwólmy młodym ludziom ustalić trasę; pokażmy, gdzie znaleźć niezbędną dokumentację, ale nie wypełniajmy jej za nich. Wcielmy się w rolę doradcy, a młodzież sama poradzi sobie przy naszej niewielkiej

pomocy i da jej to ogromną satysfakcję z osiągniętego celu. W taki sposób stworzymy warunki do samodzielnego działania, przełamania bierności, obawy przed kontaktem z ludźmi czy zaprezentowania się.

Pracując z młodzieżą, musimy jasno określać cele i czas realizacji poszczególnych etapów projektu. Trzeba także dbać o to, aby każdy projekt był unikatowy, powstawał na bazie pomysłów młodzieży i pozwalał się jej sprawdzić w realizacji zamierzonego działania, a tym samym dawał satysfakcję z osiągniętego celu i rozwijał poczucie wartości i pewności siebie.

Starajmy się zawsze dostosować stopień trudności do umiejętności i wiedzy uczestnika działania. Eliminujmy złe nastroje w grupie przez wspólne spędzanie wolnego czasu i wzmacnianie poczucia przynależności do grupy.

Ogromny potencjał w rozwoju wszelkich umiejętności interpersonalnych mają projekty teatralne, radiowe czy dziennikarskie. Każdy aktor musi radzić sobie ze stresem, panować nad ciałem i maskować zdenerwowanie, a także skupiać na sobie uwagę wielu osób. Podobnie jest z dziennikarzami - młodzi ludzie wcielający się w ich rolę muszą przełamać strach przed otoczeniem oraz przed publicznymi wystąpieniami. Z kolei uczestnicząc w projektach grupowych (np. tworzenie stron internetowych, praca na projektach ekologicznych, prowadzenie radiowęzła szkolnego itp.) czy w grach zespołowych (siatkówka, koszykówka, piłka nożna, itp.), młodzi ludzie mają możliwość nauczenia się pracy w grupie, wykształcenia w sobie obowiązkowości i terminowości, a także bardzo ważnych cech takich jak empatia, komunikatywność, szczerość i dążenie do kompromisu.

Ponadto projekty te pokazują możliwości łączenia zawodów i specjalności oraz pełnienia różnych funkcji w zależności od osobistych predyspozycji i zbiorowej odpowiedzialności. Poza tym uczestnicy zdobywają również wiedzę z konkretnego zakresu i uczą się od siebie nawzajem. Poprzez angażowanie młodych ludzi w pracę z osobami niepełnosprawnymi, chorymi czy starszymi uczymy ich szacunku dla każdego człowieka, cierpliwości, zrozumienia, odpowiedzialności i przełamujemy ich obawy, a także stereotypy.

Stosując wyżej wspomniane metody pracy, mamy duże szanse na to, aby w krótkim czasie z laików zrobić specjalistów w danej dziedzinie. Wydawałoby się to niemożliwe, a jednak w projektach Wolontariatu Europejskiego znajdziemy na to bardzo dużo potwierdzeń, jak również przykładów „dobrych praktyk”, które są wykorzystywane w edukacji pozaformalnej młodzieży i włączają w swoje działania młodzież z mniejszymi szansami. I dlatego właśnie śmiało możemy powiedzieć, że projekty realizowane w ramach programu „Młodzież w działaniu” mają charakter włączeniowy i edukacyjny, a także wyrównują szanse.

Młodzi ludzie uczestniczący w Wolontariacie Europejskim zdobywają umiejętności, które pozwalają im stać się bardziej atrakcyjnymi na współczesnym rynku pracy. Ludzie ci przełamują bierność, zyskują pewność siebie, rozwijają kreatywność, stają się samodzielni, odpowiedzialni, komunikatywni i potrafią pracować w grupie – również międzynarodowej. Udział w Wolontariacie Europejskim rozwija w nich także umiejętności społeczne i przyczynia się do rozwiązywania problemów społecznych.

Zachęcajmy zatem młodzież do uczestniczenia w różnych formach edukacji pozaformalnej i nie bójmy się ciężaru odpowiedzialności, która spoczywa na organizacjach pozarządowych w promowaniu edukacji bez barier, a tym samym w kształtowaniu młodego pokolenia. Starajmy się, aby edukacja pozaformalna wzbudzała w uczestnikach chęć poszerzania wiedzy.

Marzena Pitus, koordynatorka projektów i prezes zarządu Europejskiego Forum Młodzieży (EFM) w Bystrzycy Kłodzkiej

Fot. Damian Bobiński, Maciej Kazubski

Źródła: www.rownacszanse.pl/books/3388_916_Wyrownywanie_szans_ edukacyjnych_poradnik_praktyczny.doc; www.mlodziez.org.pl/s/p/aktualnosci/45/455/Relacja_konferencja_2.pdf; www.redakcja.newsweek.pl/Tekst/Polityka-Polska/535462,Szansezyciowe-mlodziezy-w-polsce-.html

55

Współpraca ze Wschodem w Wolontariacie Europejskim

Współpraca ze Wschodem

Wydawać by się mogło, że dzięki szerokiemu spektrum możliwości wybierania projektów realizowanych w 31 Krajach Programu nie będzie chętnych spoglądających również w inne, bardziej oddalone regiony.

Można by także sądzić, że projekty z udziałem organizacji z krajów Europy Wschodniej i Kaukazu mogą budzić obawy zarówno polskich organizacji, jak i wolontariuszy, odstraszać odmiennymi przepisami prawnymi obowiązującymi w tych krajach, trudnościami językowymi etc. W Unii Europejskiej przepisy są ujednolicone, nie trzeba nikomu tłumaczyć, jak ma wyglądać faktura VAT czy inny dokument finansowy, mniej jest problemów z międzynarodowym przekazywaniem środków finansowych…

Wbrew temu wszystkiemu liczba projektów obejmujących organizacje i wolontariuszy z regionu Europy Wschodniej i Kaukazu rośnie sukcesywnie z roku na rok. W 2009 roku już dwie trzecie wszystkich projektów Wolontariatu Europejskiego dofinansowanych przez Polską Narodową Agencję angażowało co najmniej organizację partnerską z tego właśnie regionu. W praktyce oznacza to, że w ramach każdego z tych projektów przynajmniej jeden polski wolontariusz wyjechał na Wschód do pracy w tamtejszej organizacji lub instytucji, bądź też młody człowiek z któregoś z tych krajów przyjechał do Polski, aby poznać specyfikę pracy naszego sektora NGO.

z krajami Europy Wschodniej i Kaukazu, odpowiedzialnego za wspieranie aktywności organizacji pozarządowych i kreowanie polityki młodzieżowej.

Na stronach Centrum Współpracy SALTO z krajami Europy Wschodniej i Kaukazu oprócz wielu ważnych informacji o krajach regionu można znaleźć interesujące publikacje i linki. Więcej na stronie: http://www.saltoyouth.net/eeca.

Takie zaplecze to być może jedna z przyczyn tego, że polskie organizacje tak chętnie nawiązują kolejne nici współpracy z coraz liczniej i chętniej wchodzącymi na „arenę międzynarodową” organizacjami. Wolontariat Europejski daje im zaś możliwość konkretnego, silnego, a przede wszystkim długotrwałego oddziaływania na społeczności lokalne. Często słychać opinie, że wyjazdy do krajów Europy Wschodniej i Kaukazu są pożyteczniejsze oraz bardziej zauważalne, bo i potrzeby w tamtejszych krajach są większe, sytuacja organizacji pozarządowych trudniejsza, a przez to i praca wolontariuszy bardziej znacząca i przynosząca wielką satysfakcję. Nie to co w „krainie zachodnich NGO-sów”. Warto się nad tym zastanowić, podejmując decyzję o miejscu realizacji własnego projektu, niezależnie od tego, czy będzie to Wolontariat Europejski, czy inne działanie.

Melania Miksiewicz, specjalistka ds. Wolontariatu Europejskiego, program „Młodzież w działaniu”

Rozłożenie projektów w tym ogromnym przecież regionie nie jest bynajmniej jednolite. Wśród Polaków największe zainteresowanie budzą niezmiennie Ukraina, Armenia, Gruzja i Rosja. Przyciągają one polskich wolontariuszy swoją egzotyką i poczuciem, że w ogólnej świadomości są krajami prawie w ogóle (z wyjątkiem być może Ukrainy, z którą z kolei łączy nas kawał wspólnej historii) nieznanymi, dzikimi i turystycznie również słabo dostępnymi. Wyjazd w taki region to wielka przygoda, ambitniejsza rzecz niż praca w organizacji na zachodzie Europy, gdzie wszystko jest bezpieczne, sprawdzone i przewidywalne. Wyjazd na Wschód to dla wielu „zadanie z gwiazdką”. Dla Narodowej Agencji rozwój Wolontariatu Europejskiego i szerzej – współpraca w organizacjami z krajów Europy Wschodniej i Kaukazu – to rzecz priorytetowa. Ze względu na wspólną historię oraz duże grupy Polaków nadal zamieszkujących ten region Polska Narodowa Agencja, wychodząc naprzeciw zainteresowaniom i chęciom polskich organizacji, stara się jak najmocniej wspierać ich współpracę z partnerami z Europy Wschodniej i Kaukazu. Biorąc pod uwagę dużą wymianę na tej płaszczyźnie, Komisja Europejska zdecydowała o utworzeniu właśnie w Warszawie Centrum Współpracy SALTO*

edia

vim h Jurzyk, Ser Fot. Wojciec

56

* Centra Współpracy SALTO (Support for Advanced Learning and Training Opportunities – wspieranie możliwości kształcenia i szkolenia na zaawansowanym poziomie) stwarzają możliwości udziału w szkoleniach i współpracy w celu podniesienia jakości i uznawania edukacji pozaformalnej.

Fot. Wojciech Jurzyk, Servimedia

57

O potencjale projektów EVS na Kaukazie Polska Fundacja im. R. Schumana, Warszawa, www.schuman.org.pl Wolontariuszy wysyłanych: 20 rocznie Wolontariuszy goszczonych: 15 rocznie Jeszcze tak niedawno – bo zaledwie 25 lat temu – rozpad Związku Radzieckiego, a co za tym idzie zmiany polityki państw bloku wschodniego wydawały się na tyle nierealne, że ci, którzy ośmielali się wysuwać takie tezy, musieli liczyć się z tym, że zostaną zaliczeni do grona fantastów.

Rzeczywistość okazała się jednak znacznie bardziej zaskakująca, a wola i pęd do wolności silniejsze niż reżimy polityczne. Wraz ze zmianami ustrojowymi pojawiła się przestrzeń do rozwoju świadomości społecznej narodów Europy Środkowo-Wschodniej. Państwa te jasno naświetliły swoją przynależność do wspólnoty krajów europejskich, a poprzez swoją determinację niewiele później mogły cieszyć się członkostwem w strukturach określających tę wspólnotę. Proces tworzenia się świadomości europejskiej w tak zwanych krajach nowej Unii nie był jednak prosty i musiał się zmierzyć z wieloma kwestiami spornymi. Właściwie nie możemy stwierdzić, że proces ten zakończył się z dniem wstąpienia Czech, Węgier czy Polski do Unii Europejskiej. Warto uświadomić sobie, że taki proces zachodzi cały czas, i to nie tylko we wcześniej wspomnianych krajach, a akcesja nowych państw członkowskich zmusza do weryfikacji swoich poglądów na Europę resztę członków Wspólnoty.

Także kraje Europy Wschodniej i Kaukazu (Eastern Europe and Caucasus, dalej zwane EECA), oprócz rozpoczętego procesu transformacji, stoją przed wyzwaniem samookreślenia, na ile dążą do integracji ze strukturami europejskimi, a na ile do budowania przyjaznej współpracy z krajami członkowskimi Unii. Każda z tych dróg niesie ze sobą pewne konsekwencje i w każdej są określone warunki do spełnienia. Jednak bez względu na to Kraje EECA posiadają ogromny potencjał, jeżeli chodzi o budowanie świadomości europejskiej wewnątrz Unii Europejskiej.

Z drugiej strony same, choć jedynie do pewnego stopnia, otwierają się na pomoc w dziedzinie transformacji społecznej i ekonomicznej.

Program Wolontariatu Europejskiego stanowi jedno z użytecznych narzędzi do przekazywania wiedzy i doświadczeń w kwestii zmian społecznych i ustrojowych, a także w celu tworzenia świadomości europejskiej. To nie tylko praca społeczna, ale też poznawanie kultury innego kraju. Jest to również szkoła tolerancji – szczególnie, kiedy wolontariusz znajdzie się w kraju odległym kulturowo, a do takich mimo wszystko, z perspektywy Polski, możemy zaliczyć kraje Europy Wschodniej, a już na pewno kraje Kaukazu Południowego.

W krajach EECA nadal obce jest pojęcie wolontariatu. Większość mieszkańców Gruzji czy Azerbejdżanu nie do końca rozumie, o co właściwie chodzi. Na Kaukazie można jednak spotkać wiele organizacji, które przyzwyczajone są do pracy przy projektach finansowanych przez zagranicznych donorów i z jednej strony chcą przyjmować wolontariuszy, gdyż posiadanie „pracowników” z zagranicy w pewien sposób nobilituje.

Jednocześnie organizacje te nie potrafią wykorzystać możliwości, jakie daje goszczenie osoby, która może i chce pracować za darmo. Często jest to związane z brakiem umiejętności przystosowania się do pracy z kimś, kto posiada inne doświadczenie i kulturę pracy.

Przygoda wolontariusza zaczyna się znacznie wcześniej niż w momencie wyjazdu na wolontariat. W przypadku krajów EECA przygotowanie do projektu często wymaga znacznie większej samodzielności, umiejętności planowania, a także znajomości programu. Często pobyt na projekcie bywa dla wolontariusza zaskakujący. Na cyklu szkoleń dowiaduje się o różnicach kulturowych, jednak w krajach EECA dochodzą do tego jeszcze przede wszystkim różnice mentalne, a także częste niezrozumienie dla pracy wolontariusza. W krajach Europy Wschodniej wolontariusz może spotkać się nie tylko z dezaprobatą czy lekceważeniem, ale nawet z nieufnością.

Istotne jest też budowanie życzliwej i partnerskiej współpracy pomiędzy organizacjami zaangażowanymi w program „Młodzież w działaniu”. Ważna jest chęć wzajemnego zrozumienia i szacunku jednej strony dla drugiej, a przede wszystkim odpowiedzialność za złożone deklaracje. Programy unijne – w tym „Młodzież w działaniu” – dają ogromne możliwości krajom partnerskim w dziedzinie zmiany społecznej i ekonomicznej. Należy jednak pamiętać, że jest to jedynie propozycja dla partnerów spoza UE i to od nich zależy, jak zostanie ona wykorzystana. Jest to również pewnego rodzaju kredyt zaufania, który łatwo może zostać zmarnowany poprzez nieodpowiedzialne działania któregoś z partnerów.

Andrzej Kostek, koordynator projektów młodzieżowych i koordynator współpracy fundacji z organizacjami i instytucjami z regionu EECA w Polskiej Fundacji im. Roberta Schumana

Jednak to, co łączy wszystkich uczestników programu Wolontariat Europejski to proces uczenia się. Doświadczenie pokazuje, że wolontariusze z UE, którzy odbyli Wolontariat Europejski w krajach Europy Wschodniej i Kaukazu, po powrocie stają się ekspertami w zakresie danego miejsca. W ten sposób często rozpoczynają swoją karierę zawodową, znajdując zatrudnienie w biznesie, różnego rodzaju instytucjach publicznych czy w organizacjach pozarządowych. Także wolontariusze z regionu Europy Wschodniej i Kaukazu przebywający w krajach Unii Europejskiej po powrocie przekazują wiedzę i doświadczenie zdobyte na projekcie lokalnym organizacjom i społecznościom, a wyuczony język oraz zdobyte kompetencje osobiste pomagają im w znalezieniu lepszej pracy.

Uczą się również organizacje, często poprzez znalezienie kompromisu pomiędzy efektywnym zarządzaniem projektem a lokalnymi uwarunkowaniami. Wiele zyskuje także lokalna społeczność. Wolontariusz jest ambasadorem swojego kraju w kraju goszczącym. Dzięki temu nie tylko w małych miejscowościach w Gruzji czy Rosji miejscowa ludność dowiaduje się czegoś o Polsce czy UE, ale także w Polsce ludzie uświadamiają sobie, że Mołdowa czy Armenia to kraje europejskie, w których mieszkają zdolni i aktywni ludzie.

Fot. Olga Szczeblewska

58

Fot. Anna Sielatycka

Obecnie popularne stało się pojęcie dyplomacji społecznej. Oznacza to, że pojedyncze osoby lub organizacje, niereprezentujące oficjalnie władz państwowych podejmują działania mające na celu wzajemne poznanie się, a co za tym idzie rozładowanie napięć oraz zbliżenie się ludzi. Sądzę, że wolontariusze jadący na projekt stają się takimi dyplomatami budującymi dialog pomiędzy społeczeństwami poszczególnych krajów. Prowadzi to do wzrostu tolerancji i wiedzy o sąsiadach, a także o nas samych.

W rzeczywistości te międzyludzkie relacje w dłuższej perspektywie mają kolosalne znaczenie dla budowania jedności naszego kontynentu.

Fot. Olga Szczeblewska

59

Podsumowanie

Mamy nadzieję, że publikacja ta przybliżyła Państwu Akcję 2. programu „Młodzież w działaniu” – Wolontariat Europejski. Akcja ta stwarza możliwości rozwoju nie tylko wolontariuszowi, ale również organizacjom – wysyłającej i goszczącej. Możliwości te to np. nawiązanie międzynarodowej współpracy, która może zaowocować przyszłymi projektami nie tylko w dziedzinie Wolontariatu Europejskiego. Dla wielu organizacji realizacja projektu okazała się początkiem podjęcia działalności na arenie międzynarodowej, w przypadku innych zaproszenie zagranicznego wolontariusza dodało ciekawy aspekt lokalnej działalności.

Obecnie w Polsce aktywnych jest 235 akredytowanych organizacji Wolontariatu Europejskiego, które realizują projekty goszczące i/lub wysyłające. Polska jest w europejskiej czołówce jeśli chodzi o liczbę wysyłanych i goszczonych wolontariuszy. W latach 2000-2009 z naszego kraju wyjechało 2590 wolontariuszy. Przyjechało do nas 2228 obcokrajowców. Sfinansowano projekty na kwotę 14 mln euro. Wyżej stoją tylko Niemcy i Francja.

Polska Narodowa Agencja Programu „Młodzież w działaniu” oferuje chętnym organizacjom szereg atrakcyjnych szkoleń krajowych i zagranicznych służących poszerzaniu wiedzy o Akcji 2., nawiązywaniu międzynarodowych kontaktów z organizacjami zainteresowanymi realizacją projektów wolontariackich oraz zgłębiających ważne dla Wolontariatu Europejskiego zagadnienia, np. uczenie się w wolontariacie, uczenie międzykulturowe.

Organizacje mogą korzystać również z innych możliwości oferowanych przez program „Młodzież w działaniu”.

Serdecznie zachęcamy do zapoznania się z naszą publikacją i do przyłączenia się do Wolontariatu Europejskiego!

Zespół Akcji 2. – Wolontariat Europejski

60

61

Ważne adresy

Poniżej przedstawiamy kilka adresów, które mogą okazać się przydatne: http://www.frse.org.pl – strona Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji realizującej programy edukacyjne Komisji Europejskiej http://www.mlodziez.org.pl – polska strona programu Komisji Europejskiej „Młodzież w działaniu” http://ec.europa.eu/youth/index_en.htm – europejska strona programu Komisji Europejskiej „Młodzież w działaniu” (strona w języku angielskim) http://ec.europa.eu/youth/evs/aod/hei_en.cfm – internetowa baza danych akredytowanych organizacji goszczących i wysyłających EVS (strona w języku angielskim) http://www.trampolina.org.pl/index – internetowa strona uczestników Wolontariatu Europejskiego

62

ISBN 978-83-62634-22-4