Πώς ορίζεται εκείνη η -σχεδόν μαγική- στιγμή που ένα σύνολο ατόμων καταφέρνει να υλοποιήσει το όραμα που έχει για ένα κοινό σκοπό; Και πώς αυτός ο ορισμός όταν παίρνει σάρκα και οστά σε επίπεδο δημιουργίας και προσωπικής έκφρασης, τελικά πραγματώνεται; Μία τέτοια «δυσκολία» αντιμετωπίζουν όσοι και όσες ασχολήθηκαν, ασχολούνται και θα ασχολούνται με το εγχείρημα που λέγεται Freequency. Ένα εγχείρημα που ξεκίνησε ως διαδικτυακός ραδιοφωνικός σταθμός (αποκλειστικά) και μετεξελίσσεται σε ένα δίαυλο επικοινωνίας μέσω του γραπτού λόγου και της ραδιοφωνικής έκφρασης. Η ανάγκη για αδιαμεσολάβητη και μη χειραγωγούμενη ενημέρωση που βασίζεται και ανοίγει στο πεδίο της Τέχνης (με όποια μορφή και αν εκφράζεται αυτή) και της πολιτικής αντίληψης των πραγμάτων, είναι η κινητήρια δύναμη των ανθρώπων που απαρτίζουν το εγχείρημα. Μία προσπάθεια για ένα πολυσυλλεκτικό Μέσο που δεν αντιλαμβάνεται την δημιουργία με όρους αγοραίους. Κριτήριό μας είναι το ενδιαφέρον που βρίσκουμε στην επικοινωνία, στη μουσική, στις παραστατικές τέχνες, στην πολιτική και στους ανθρώπους που είναι «κοινωνοί» αυτών των εννοιών. Η συνεργασία (μέσω της δικτύωσης) και η παρουσίαση ανάλογων εγχειρημάτων είτε στο κοινωνικό είτε στο καλλιτεχνικό πεδίο είναι για μας ζητούμενο και μία από τις συλλογικές απαντήσεις μας στις επιθέσεις που δεχόμαστε και θα δεχθούμε.
“...δεν θα καίγεται ο κόσμος γύρω μας, και εμείς θα ακούμε μουσική . ας καίμε τον κόσμο γύρω μας, μετά μουσικής”
συντονισμός ύλης/επιμέλεια Άρης Παναγόπουλος Constant. Sphin.
συντακτική ομάδα Αντρέας Βάγιας Αθηνά Παπαναγιώτου Ξένια Πηρούνια Τάσος Σαράντης Ρ. Σκίτερ The Black Hole Charters
φωτογραφία εξωφύλλου/οπισθουφύλλου Ορέστης Σεφέρογλου
δημιουργικό Άρης Παναγόπουλος
Ευχαριστούμε... τον Γιώργο Τριανταφυλλάκο για την ευγενική παραχώρηση των γραμματοσειρών
περιεχόμενα
:\6\
freequency@κτ1ρ1ο
:\16\
10th Crack Festival @ Forte Prenestino, Roma
:\24\
Brazil - Why Riot against the World Cup? Αγώνας ενάντια στους Αγώνες
:\36\
Τι είναι ένας μηχανισμός; Μια τρίτη ανάλυση κοινωνικών δικτύων
:\42\
Οι Ρομά, ο γερμανός πάστορας και οι διαφορετικοί τρόποι θανάτου
:\50\
D�ğ�n: μια ιστορία για έναν τούρκικο γάμο όπως δεν θα τον δείξει μια τούρκικη σαπουνόπερα
:\64\
φωτοΙστορίες
editorial ---
Τι θέλουν πάλι να μας πουν; Δεν βαρέθηκαν κάθε φορά τα ίδια και τα ίδια;
Ησυχία παρακαλώ. Φώτα. Αυλαία. Πάμε!! «Διμηνιαίο περιοδικό που γιορτάζει τα γενέθλιά του στο 11ο τεύχος και όχι στο 12ο. Μετακινήσεις μελών. Τρίτο ξεκίνημα του web radio του εγχειρήματος. Αυτοοργάνωση… Αυτοδιαχείριση… Συλλογικότητα… Συνέπεια – Ασυνέπεια… Γνωστά όλα τα παραπάνω σε όλους. Και γιατί σπαταλώ τον χρόνο σας, θα με ρωτήσετε. Επειδή είπα να προσπαθήσω να σας μεταφέρω την προσωπική μου ματιά για το εγχείρημα του Freequency. Ο Freequency λοιπόν, είναι το εγχείρημα μιας ομάδας ανθρώπων, με διαφορετικές αφετηρίες, αλλά έναν κοινό σκοπό. Την έκφρασή τους, μέσα από τα εργαλεία που τους προσφέρει το εγχείρημα. Δηλαδή, το web radio, το διμηνιαίο περιοδικό και το blog. Στην προσπάθειά τους αυτή, χρησιμοποιούν όμως και κάποια άλλα εργαλεία. Την αυτοοργάνωση και την αυτοδιαχείριση. «Καλά όλα αυτά, αλλά πες μας κάτι καινούριο ρε φίλε», θα πει κάποιος. Τα δύο χρόνια αυτά λοιπόν, είχαν αρκετό άγχος και αρκετό τρέξιμο. Κακοκαρδιστήκαμε και τα ξαναβρήκαμε. Βάλαμε, στους εαυτούς μας, deadlines και δεν τα τηρήσαμε. Ξενυχτήσαμε μπροστά σε οθόνες, αλλά και παρτάραμε. Αυξηθήκαμε και μειωθήκαμε σε αριθμό με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Κάναμε άλματα που ίσως τελικά ήταν πάνω από τις δυνάμεις μας. Προβληματιστήκαμε και προσωπικά και σαν ομάδα. Τελικά, αυτό που κάναμε ήταν να δώσουμε τον καλύτερό μας εαυτό με ό,τι καταπιαστήκαμε. Κάποιες φορές μας βγήκε, κάποιες άλλες όχι. Εκτεθήκαμε και καλά κάναμε. Δημιουργήσαμε όμως μια ομάδα, που χρησιμοποιεί εργαλεία των συλλογικοτήτων και κάθε μέλος της σέβεται το άλλο. Αυτό είμαστε. Μια ομάδα ανθρώπων που προσπαθεί, στους άκρως εμπορευματοποιημένους καιρούς που ζούμε, να εκφραστεί και να λειτουργήσει με άξονα τον σεβασμό χωρίς αφεντικά και υπαλλήλους. Μια ομάδα που τσακώνεται και αγκαλιάζεται σε δευτερόλεπτα, που αγχώνεται και χαλαρώνει το ίδιο γρήγορα. Μια ομάδα ισότιμων ανθρώπων. Προσωπικά, θα ήθελα να γίνουμε και μια ομάδα που δεν αγχώνεται για το τι φαίνεται προς τα έξω. Έχει τα αρνητικά της και τα θετικά της αυτή η στάση. Αλλά είναι πολύ πιο τίμια, στα δικά μου μάτια, από τη βιτρίνα «Είμαστε μια ωραία παρέα στα παρασκήνια και αυτό βγαίνει και στις κάμερες». Καλό σας βράδυ. Άρης Παναγόπουλος»
6|7
freequency @ ΚΤ1Ρ1Ο
κείμενο: freequency the zine | φωτογραφίες: Ορέστης Σεφέρογλου
Αρχές φθινοπώρου 2014. Ο freequency ετοιμάζει Αυτή τη φορά τα κλειδιά ανοίγουν έναν πολύ το στούντιό του ώστε σε λίγο καιρό να είναι έτοιμος πιο ανοιχτό χώρο. Έναν κοιν(ο/ω)νικό χώρο να εκπέμψει και πάλι. συνάντησης, σύμπραξης και αλληλεπίδρασης με το δικό του όνομα. Αυτό κι αν δεν είναι είδηση! Για τρίτη φορά και πάλι απ’ την αρχή. Αυτό σημαίνει κτ1ρ1ο (κτίριο 11), για να ξέρεις, όπου το συναντήσεις από εδώ και πέρα. Πίσω απ’ τις μακρές ραδιοφωνικές μας παύσεις μέσα στα χρόνια δεν κρύβεται απλώς τελικά Εδώ και χρόνια οι ομάδες που ήδη συμμετείχαν το απλώς μια αδυναμία εύρεσης του συγκεκριμένου φρόντισαν πραγματικά, έβαλαν τα χέρια τους και κατάλληλου χώρου που θα στεγάσει το στούντιο, το μυαλό τους για να στέκεται όρθιο και σήμερα τις κουβέντες και τις δραστηριότητές μας. ανοίγει κι άλλο… κάπως έτσι άλλωστε χώρεσε κι Αυτά που εύκολα μπορεί να διακρίνει όποιος εμάς. ασχολήθηκε με το εγχείρημα που ονομάζεται freequency μέσα στα χρόνια που πέρασαν είναι Ένας κοινός χώρος που σκοπεύει ν’ ανοίγει τις πρώτον η γόνιμη εξέλιξή του και δεύτερον -και πόρτες του όλο και περισσότερο, ένας πυρήνας σημαντικότερο- η απουσία μας από κοινούς που θα στεγάσει ακόμα περισσότερες ιδέες και χώρους στους οποίους θα μπορούσε να πρωτοβουλίες κοινών οραμάτων, τη ζύμωση των πραγματωθεί η ουσιαστική αλληλεπίδραση που ανθρώπων που το διαχειρίζονται από κοινού με για χρόνια αναζητούσαμε. τους ανθρώπους που το επισκέπτονται. Είμαστε εδώ. Από εδώ ξεκινάμε για μια ακόμα αρχή. Για πρώτη φορά ο freequency συνυπάρχει στην Αυτή τη φορά κοινή, μαζί με ομάδες και ανθρώπους πράξη και οι εργασίες που πραγματοποιούνται για που αντιλαμβάνονται την ύπαρξή τους με θετικό να ξαναβγούμε στον αέρα, για να διατυπώσουμε πρόσημο και βάζοντας ένα «+», επιζητούν τη και πάλι αυτά που μας ενδιαφέρουν, δεν αφορούν συν-διαμόρφωση και τη συν-ύπαρξη, κατανοούν ένα κλειστό δωμάτιο του οποίου κρατάμε τα το “άλλο”, το “ξένο” και το “διαφορετικό” και κλειδιά. επιμένουν να μην αποδέχονται τους αγοραίους όρους που εγκλωβίζουν τις ζωές μας. Αυτό το φθινόπωρο όμως, ξεκινά αλλιώς.
16 | 17
10ο Crack Festival @ C.S.O.A Forte Prenestino, Roma κείμενο & φωτογραφίες: The Blackhole Charters (δημιουργική κολεκτίβα για τους Trashformers)
Καταλαμβάνοντας ένα φρούριο στα προάστια της Ρώμης Στεκόμενοι έξω από ένα πραγματικό φρούριο του 18ου αιώνα που χτίστηκε για να οχυρώσει την πόλη της Ρώμης, αναρωτηθήκαμε πώς κατάφεραν οι ιταλοί σύντροφοι να το καταλάβουν... Πρόκειται για το Forte Prenestino (F.P.), ενα «Αυτο-διαχειριζόμενο Κατειλημμένο Κοινωνικό Κέντρο» (Centro Sociale Occupato Autogestito), όπως το προσδιορίζουν οι ίδιοι, το οποίο βρίσκεται στo βορειοανατολικό προάστιο της Ρώμης, Centocelle. Η κατάληψη του FP ξεκίνησε δυναμικά την πρωτομαγιά του 1986 κατά τη διάρκεια της «Γιορτής της Μη-εργασίας» (που οργανωνόταν ήδη από το 1983 στο πάρκο μπροστά από το φρούριο) από νέους κατοίκους της περιοχής. Χάρη στις συστηματικές και μακρόχρονες εργασίες συντήρησης, καθαρισμού και διαμόρφωσης του φρουρίου από τους καταληψίες, δημιουργήθηκαν οι συνθήκες ώστε το τεράστιο φρούριο των 13 εκταρίων [Σ.τ.Ε.: 130 στρέμματα], να γίνει κοινωνικά βιώσιμο και να καταστεί μια από τις μεγαλύτερες ζωντανές καταλήψεις σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Η πρώτη αίσθηση που είχαμε είναι ότι η κατάληψη είναι δυναμική, με παλμό και πολλές ομάδες εργασίας που «τρέχουν» τη διοργάνωση ασταμάτητα από το μεσημέρι μέχρι τα μεσάνυχτα μέσα σε έναν ατέλειωτο χώρο με διαδρόμους, κατακόμβες, πέτρινες σκάλες και ράμπες που δημιουργούν έναν πραγματικά λαβυρινθώδη κόσμο, τον κόσμο του Crack Festival.
18 | 19
Φόβος και παράνοια στις κατακόμβες του Crack Festival: Κόμικ, Φανζίν, Τυπωμένη Τέχνη και παρενέργειες To Crack Festival διανύει αισίως την 10η διοργάνωσή του, με γενική θεματική της φετινής διοργάνωσης (2014) τη Γένεση (Genesis). Πρόκειται για ένα διεθνές φεστιβάλ αφιερωμένο στην 9η Τέχνη και στους ποικιλόμορφους δορυφόρους της. Το ζουμί: Φανταστείτε... γκράφιτι μεσκαλέρος, μίνι εργαστήρια μεταξοτυπίας, αυτοσχέδιες εγκαταστάσεις με τυπωμένα χαρτιά σε οποιοδήποτε μέγεθος, τοίχοι γεμάτοι σχεδιασμένα post-it, ψυχεδελικές τοιχογραφίες, ένα τεράστιο πανό σχεδιασμένο από 30 άτομα σε 9 χρόνια και τυπωμένο σε διαστάσεις σπιτιού,
queer κόμικ σε ροζ και μαύρες αποχρώσεις, η πρεσβεία του Σατανά σε ένα μικρό δωμάτιο που το διαχειρίζεται ένας Ισπανός death-metal-άς, κινέζικα πόστερ που ειρωνεύονται τον ασιατικό καπιταλισμό, κλασσικά -πλέον- ιταλικά και γαλλικά περιοδικά κόμικ από τις δεκαετίες του ‘70 και του ‘80, γλυπτά από σκουπίδια, ερωτικά και πορνοδιαστροφικά κόμικ, DIY πάνκ φάνζιν με κασέτες, αυτοδιαχειριζόμενες εκδόσεις κάθε είδους, τυπωμένες μπλούζες με κουκούλες ή άνευ, τέχνη του τατουάζ και εφαρμογή του επιτόπου, μίνι ροκαμπίλυ δωμάτιο για πριβέ πάρτι, αυτοσχέδια τζαμαρίσματα με περίεργα μουσικά όργανα ...και πολλά ακόμα που διαφεύγουν(!), παρελαύνουν μέσα στις κατακόμβες του FP, σε άτακτη σειρά, το ένα μετά το άλλο, σε μια ψυχεδελική κυψέλη που βουίζει, καλωσορίζοντας τον επισκέπτη με μια οπτική έκρηξη που οδηγεί σε παραίσθηση.
20 | 21
Ο επισκέπτης που θέλει να διανύσει τα 200+ δωμάτια-εκθετήρια με ό,τι τρελό αυτά περιλαμβάνουν, πρέπει κυριολεκτικά να προσπαθήσει, μέσα από ένα άτακτο πλήθος κυρίως Ιταλών επισκεπτών που κινείται σαν φίδι μέσα στις κατακόμβες. Ευτυχώς που το φεστιβάλ διαρκεί 4 μέρες, γιατί αλλιώς πραγματικά δεν υπάρχει περίπτωση να προλάβει κανείς να το διατρέξει όλο.
ικανοποιημένοι από τη συλλογική κουζίνα της κατάληψης. Η βαρελίσια μπίρα ρέει άφθονη, αλλά είναι κομμάτι ακριβή για τέτοιου είδους διοργάνωση. Για τον επισκέπτη που θα θέλει να κοιμηθεί στο πάρκο-δασάκι με πεύκα γύρω από το φρούριο, προτείνουμε ανεπιφύλακτα σκηνή και ρούχα καθώς ακόμα και τον Ιούνη η Ρώμη αποδεικνύεται πιο δροσερή και υγρή απ' ότι η Αθήνα.
Στους εξωτερικούς χώρους του φεστιβάλ, δηλαδή στο μέγεθος μικρού γηπέδου αίθριο του FP, λαμβάνουν χώρα συναυλίες και DJ set ηλεκτρονικής μουσικής, υπάρχει αυτοοργανωμένη πιτσαρία από 8 άτομα που απλά ετοιμάζουν, ψήνουν και σερβίρουν ό,τι πίτσα διαλέξουν οι ίδιοι σε καλές τιμές και ακόμα καλύτερες γεύσεις. Οι χορτοφάγοι θα μείνουν
Σε γενικές γραμμές πρόκειται για ένα μεγάλο φεστιβάλ με χιλίαδες επισκέπτες κατά τη διάρκεια του 4ημέρου. Σε ειδικές γραμμές είναι ό,τι πιο προχωρημένο έχουμε δει (σ.σ. ο συντάκτης) σε επίπεδο κόμικ, τυπωμένης τέχνης, ελευθεριακής διοργάνωσης και όλα αυτά μαζί σε ενα τρελό μίξερ θορύβου που μόνο οι Ιταλοί είναι ικανοί να πραγματοποιήσουν.
22 | 23
Από τις παρουσίες που ξεχωρίσαμε είναι: - Οι Beehive Collective (beehivecollective.org) από την πολιτεία Μέιν των ΗΠΑ με το έργο τους "MesoAmerica Resiste", μια συλλογική σχεδιαστική εργασία 30 ανθρώπων, που αποτυπώνει μια τεράστια κυψέλη και είναι τυπωμένο σε διαστάσεις 10μ. x 4μ. ύψος.
- Το ιταλικό περιοδικό κόμικ "Puck" (FB: puckmagazine) με το συλλογικό τεύχος "Apuckalypse!" με 100+ συμμετοχές "αpuckαλυπτικής" εικονογράφησης και κόμικ, μεταφρασμένο στα αγγλικά. - Το ομαδικό εργαστήριο Visual Resistance Workshop, που σε διάρκεια 10 ημερών πριν την έναρξη του φεστιβάλ, οργάνωσε, σχεδίασε και τύπωσε το τεύχος ABC of Visual Resistance, ένα συλλογικό αλφαβητάρι Οπτικής Επικοινωνίας. Για όσους ενδιαφέρονται να παρουσιάσουν τη δουλειά τους στο ερχόμενο Crack τον Ιούλιο του 2015, φροντίστε τα εξής:
- Ειδοποιήστε με mail την κατάληψη - Ετοιμάστε τη δουλειά σας στα ιταλικά (αν έχει κείμενο), διότι οι γείτονές μας είναι λίγο «επιλεκτικοί» με τα αγγλικά, κοινώς είτε δεν μιλάνε καθόλου, είτε δεν θέλουν να μιλήσουν από άποψη. - Πάρτε μαζί σας χαρτικά, στικεράκια, φλάιερ, αφίσες, εργαλεία για DIY στήσιμο έκθεσης. Το κάθε δωμάτιο κατακόμβης - εκθετήριο είναι
περίπου 10τ.μ. και μπορείτε κυριολεκτικά να το καλύψετε ή να το βάψετε όλο! - Πηγαίνετε μια μέρα πριν την έναρξη του φεστιβάλ για να βρείτε χώρο. - Καλό είναι να είστε ομάδα, ώστε να αλλάζει ο ένας τον άλλο. - Πάρτε μαζί σας μουσική με ηχεία γιατί αλλιώς... είστε στο χάος της ιταλικής πολυφωνίας.
Πληροφορίες: Forte Prenestino: www.forteprenestino.net Trashformers: www.trashformers.net | FB: Trashformers comics
Στρατιωτική αστυνομία πυροβολεί με δακρυγόνα εναντίον διαδηλωτών κοντά στο γήπεδο Μαρακανά στο Ρίο ντε Τζανέιρο στις 30 Ιουνίου 2013.
24 | 25
Brazil - Why Riot against the World Cup? Αγώνας ενάντια στους Αγώνες μετάφραση: freequency the zine
Η παρούσα συνέντευξη αντλήθηκε από το γνωστό μας Crimethinc1 και διεξήχθη λίγες ημέρες πριν την έναρξη του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου (γνωστό στην Ελλάδα περισσότερο ως «μουντιάλ») στη Βραζιλία, τον Ιούνιο του 2014. Δημοσιεύεται εδώ στο πλαίσιο της επιθυμίας μας για αναστοχασμό πάνω σε μεγάλα γεγονότα σε δεύτερο χρόνο, ορισμένο από εμάς.
1
crimethinc.com/texts/fx/worldcupbrazil.html
Ποια είναι η ανάλυσή σας για την κατάσταση γύρω από το Παγκόσμιο Κύπελλο; Γιατί τόσοι πολλοί Βραζιλιάνοι είναι αντίθετοι σε αυτό;
χαρτιά αποδοχής αυτών των κακών συνθηκών, ή αλλιώς να χάσουν τα πάντα χωρίς καμιά ελπίδα αποζημίωσης.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να αντιταχθείς στο Παγκόσμιο Κύπελλο στη Βραζιλία. Από το 2007, λαϊκές επιτροπές, όπως η Comit� Popular da Copa (Λαϊκή Επιτροπή για το Κύπελλο), έχουν οργανώσει διαδηλώσεις και εκστρατείες ενάντια στο κοινωνικό τίμημα του Παγκοσμίου Κυπέλλου, με τη συμμετοχή πολλών αναρχικών.
Δεύτερον, υπάρχουν χιλιάδες εργαζόμενοι που κερδίζουν τα προς το ζην από την άτυπη εργασία στους δρόμους, και θα απαγορεύεται να εργάζονται μέσα στην ειδική περίμετρο που η FIFA (F�d�ration Internationale de Football Association: Διεθνής Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία) επέβαλε κατά τις ημέρες των αγώνων. Αυτή η περίμετρος εκτείνεται για δύο μίλια γύρω από τα γήπεδα και την περιοχή των εκδηλώσεων, όπου τα παιχνίδια θα αναμεταδίδονται στους δρόμους μέσω γιγαντοοθονών. Επιπλέον, στο στόχαστρο των διωκτικών αρχών θα μπουν όσοι πωλούν προϊόντα των οποίων το μονοπώλιο έχει η FIFA, όπως είναι τα προϊόντα των χορηγών του Κυπέλλου.
Πρώτα απ’ όλα, 250.000 άνθρωποι έχουν ήδη χάσει τα σπίτια τους στις πόλεις που θα φιλοξενήσουν τους αγώνες, χωρίς μια δίκαιη αποζημίωση και με χειρισμούς που θυμίζουν όσα έκανε η τότε ναζιστική κυβέρνηση με τους Εβραίους, τους μετανάστες, και άλλους: ζωγράφισαν έναν αριθμό στις πόρτες τους μια μέρα, και τους έκαναν έξωση την επόμενη. Αυτοί οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να υπογράψουν
26 | 27
Οι οικογένειες των δέκα εργαζομένων που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια της κατασκευής των γηπέδων ακόμη περιμένουν για αποζημιώσεις.
σημειώνονται παντού, με έναν τρόπο που δεν έχουμε δει εδώ και πολύ καιρό, συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτικών, φοιτητών, οδηγών λεωφορείων, και των εργαζομένων του μετρό.
Παράλληλα με όλα αυτά, η FIFA έχει επιβάλλει ένα κράτος εν κράτει στο εσωτερικό της Αλλά ούτε και άλλοι κοινωνικοί αγώνες δεν Βραζιλίας. Όλος ο πληθυσμός μπορεί να δει εξαφανίστηκαν στη Βραζιλία. Τα κινήματα πώς η διαφθορά αυξάνεται με αυτές τις των αστέγων, η αντίσταση των αυτοχθόνων, κατασκευές για τα μεγα-γεγονότα, ενώ οι τα κινήματα των μαύρων και των γυναικών, ζωές μας καταστρέφονται. Το 2007, η και οργανώσεις LGBTTT (Lesbianas, κυβέρνηση δήλωσε ότι δεν θα χρησιμοποιηθεί Gays, Bisexuales, Travestis, Transexuales δημόσιο χρήμα, αλλά έχουμε δει περίπου 4 y Transgenero: Λεσβίες, Ομοφυλόφιλοι, δισεκατομμύρια δολάρια να δαπανώνται Αμφιφιλόφιλοι, Παρενδυτικοί, Διεμφυλικοί στις υποδομές για να φιλοξενηθούν οι και Διαφυλικοί) αγωνίζονται για τα δικαιώματά Ολυμπιακοί Αγώνες. Αυτές περιλαμβάνουν τους και εντείνοντας τους αγώνες τους, μεγα-γήπεδα και δρόμους, και πολλά άλλα κερδίζουν τώρα κάποια προσοχή. Η MTST κτίρια που δεν θα έχουν ολοκληρωθεί για (Movimento dos Trabalhadores Sem-Teto: τους αγώνες και δεν θα είναι χρήσιμα στο Κίνημα Εργατών Χωρίς Στέγη), ένα μεγάλο μέλλον, ενώ τα νοσοκομεία, τα σχολεία, τα κίνημα για τη στέγαση στο Σάο Πάολο, μέσα μαζικής μεταφοράς, και η εργασία οργάνωσε μια κατάληψη με χιλιάδες παραμένουν επισφαλή για το μεγαλύτερο οικογένειες, συμπεριλαμβανομένων και μέρος του πληθυσμού. Απεργίες εκείνων που έχασαν τα σπίτια τους εξαιτίας
“Δε θα έχουν Κύπελλο”. Οδοφράγματα λίγο πριν το Μουντιάλ.
του Παγκοσμίου Κυπέλλου, κοντά στο Στάδιο Όλες οι αστυνομικές δυνάμεις και ο στρατός Itaquera, όπου θα διεξαχθεί ο πρώτος συνεργάζονται με έναν τρόπο που δεν αγώνας. έχουμε ξαναδεί. Πιθανώς η μεγαλύτερη κληρονομιά του Παγκοσμίου Κυπέλλου θα Το αναμενόμενο κέρδος για τη FIFA στη είναι η αύξηση των κρατικών μηχανισμών για Βραζιλία είναι μεγαλύτερο από όσο τα δύο τη διακυβέρνηση και την καταστολή. Αυτοί προηγούμενα Παγκόσμια Κύπελλα μαζί.Για οι μηχανισμοί θα διατηρήσουν αυτή τη χώρα να εξασφαλιστεί αυτό, η κρατική καταστολή ως ένα ιδανικό μέρος για την εκμετάλλευση έχει αυξηθεί εναντίον των κοινωνικών φθηνού εργατικού δυναμικού και πόρων, κινημάτων και όλων των εκδηλώσεων ενώ μια αναπτυσσόμενη οικονομία χορηγεί διαφωνίας, ποινικοποιώντας απεργίες και τεράστια κέρδη στο διεθνές Κεφάλαιο. διαδηλώσεις που μπλοκάρουν το δρόμο, διώκοντας ηγέτες και Ο αγώνας ενάντια στις αυξήσεις των συλλογικότητες, προωθώντας εισιτηρίων, που έλαβε χώρα το περασμένο αντιτρομοκρατικούς νόμους και άλλα καλοκαίρι, σχετίζεται με τον αγώνα κατά κατασταλτικά μέτρα. Χρησιμοποιούν του Παγκοσμίου Κυπέλλου; Ποια μαθήματα ασαφείς όρους που αφήνουν μεγάλα έχουν πάρει τα κινήματα και ποια είναι τα νέα περιθώρια ερμηνείας στα δικαστήρια. Προς εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν; το παρόν, κανείς δεν ξέρει ακριβώς τι είναι ένα έγκλημα ή τι μπορεί να σε Ναι, σχετίζεται. Πρώτον, επειδή πολλά από «προσγειώσει» στη φυλακή κατά τη τα κινήματα, τις συλλογικότητες και τους διάρκεια μιας διαδήλωσης ή κινητοποίησης. αυτόνομους αγωνιστές που συνέθεταν Όσο διαρκούν οι αγώνες, θα υπάρχει τον αγώνα ενάντια στις αυξήσεις των μια κατάσταση εξαίρεσης και ειδικών εισιτηρίων, εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα δικαστηρίων για να καταδικάσουν τους με την εξέγερση εναντίον του Παγκοσμίου ανθρώπους. Κυπέλλου. Δεύτερον, και ίσως πιο σημαντικό, συνδέονται επειδή αμφισβητούν ένα Άλλο ένα δισεκατομμύριο δολάρια έχει σχέδιο μιας κοινωνίας που βασίζεται στη δαπανηθεί για την κατάρτιση και τα όπλα λογική του κεφαλαίου. Θυμηθείτε, οι για να καταστείλουν τις διαδηλώσεις. Το αυξήσεις των εισιτηρίων είχαν επιχειρηθεί Ισραήλ παρέχει εκπαίδευση στην αστυνομία σε μια χώρα που έχει ένα από τα πιο ακριβά και το στρατό, και πουλάει drones (μη εισιτήρια δημόσιας μετακίνησης στον επανδρωμένα αεροσκάφη) και άλλα όπλα κόσμο, τηρουμένων των αναλογιών (που και συσκευές αντιμετώπισης ταραχών. Η κατατρώει περίπου το ένα τρίτο του μέσου στρατιωτική αστυνομία εκπαιδεύεται από εισοδήματος ενός νοικοκυριού), και ένα πολύ τη γαλλική αστυνομία, καθώς και την πρώην επισφαλές και υπερφορτωμένο σύστημα αμερικανική εταιρεία μισθοφόρων Blackμετακίνησης που ανήκει σε μια μικρή ομάδα 2 water [που έχει αλλάξει το όνομά της σε Acεπιχειρηματιών. Πρόκειται για ένα μέρος ademi]. Για να δικαιολογήσουν τις πράξεις όπου ο αστικός ιστός σχεδόν κατέρρευσε αυτές, χρησιμοποιούνται φήμες ότι οι εξαιτίας της έλλειψης σχεδιασμού, όπου ο μεγάλες οργανωμένες εγκληματικές ομάδες δημόσιος χώρος βρίσκεται υπό την ομηρία στη Βραζιλία θέλουν να επαναλάβουν τις του ιδιωτικού τομέα, όπου οι δρόμοι και ενέργειες του 2006, όταν παρέλυσαν όλο το οι αυτοκινητόδρομοι ελέγχονται από την Σάο Πάολο. αυτοκινητοβιομηχανία, όπου η κατανομή της αστικής γεωγραφίας υπαγορεύεται από την κερδοσκοπία της αγοράς γης (real estate).
2
en.wikipedia.org/wiki/Blackwater_(company)
28 | 29
Αυτόχθονες διαδηλωτές συκγρούονται με την αστυνομία στη Μπραζίλια τον Μάιο του 2014. Ένας αστυνομικός τραυματίζεται στο πόδι από βέλος. Η τελετή εγκαινίων της έκθεσης του τροπαίου του Παγκόσμιου Κυπέλλου ακυρώνεται.
Διαδηλωτές επιτίθενται στην τράπεζα Caixa κατά τη διάρκεια διαδήλωσης ενάντια στο Παγκόσμιο Κύπελλο στο Σάο Πάολο, τον Ιανουάριο του 2014.
Σε αυτό το πλαίσιο, η αύξηση στην τιμή των σπίτια τους, προκειμένου να χτιστούν γήπεδα εισιτηρίων ήταν κάτι πολύ παραπάνω από και υποδομές για το Κύπελλο, οι εργαζόμενοι 20 λεπτά: το χαράτσι θα παρενέβαινε έβλεπαν τις δραστηριότητές τους να άμεσα στην κινητικότητα των ανθρώπων περιορίζονται από την κυβέρνηση, και ούτω και, σε μια πόλη όπως το Σάο Πάολο που καθεξής. Αυτή είναι η πραγματικότητα του έχει 28 εκατομμύρια ανθρώπους, έθεσε Κυπέλλου για τους φτωχούς και όσους ένα ζήτημα αποκοπής του πληθυσμού από ανήκουν στο περιθώριο. Οι ίδιοι αυτοί βασικά δικαιώματα, όπως το σχολείο, η άνθρωποι δεν πρόκειται να είναι σε θέση να υγειονομική περίθαλψη, ή η ιδιοκατοίκηση. πάνε στο γήπεδο για να παρακολουθήσουν Με αυτό το πλαίσιο κατά νου, μπορούμε τους αγώνες, επειδή τα φθηνότερα να καταλάβουμε ότι, όταν μια διεθνής εισιτήρια κοστίζουν περισσότερο από το εταιρεία, όπως η FIFA, εκκινεί μια τεράστια μηνιαίο βασικό μισθό. Υπό αυτή την έννοια, επιχείρηση, όπως το Παγκόσμιο Κύπελλο, το Κύπελλο είναι ένα ταξικό θέαμα που οι το σύνολο της χώρας υποβάλλεται στην ίδια φτωχοί όχι μόνο δεν είναι σε θέση να δουν, εξαθλίωση όπως θα είχαν προκαλέσει οι αλλά θα πρέπει επίσης να πληρώσουν για να αυξήσεις των εισιτηρίων. Πρόκειται για την γίνει. ιδιωτικοποίηση της δημόσιας σφαίρας με τη συνεργασία της τοπικής αυτοδιοίκησης. Έτσι αυτοί οι δύο αγώνες σχετίζονται με την έννοια ότι και οι δύο αντιτίθενται σε ένα Το Παγκόσμιο Κύπελλο δεν πρόκειται να αναπτυξιακό έργο στο οποίο η πλειονότητα αρχίσει στις 12 Ιουνίου. Το Παγκόσμιο του πληθυσμού της χώρας δεν έχει καμία Κύπελλο έχει ήδη αρχίσει από το 2007, θέση. Και, δεν είναι τυχαίο, ότι και οι δύο όταν δόθηκε επίσημα στη Βραζιλία η αντιμετωπίζουν την ίδια απάντηση από το ευθύνη της φιλοξενίας αυτού του μαζικού κράτος: την κτηνωδία της αστυνομίας του καπιταλιστικού θεάματος. Από εκείνη τη και του στρατού του. στιγμή, οι άνθρωποι εκδιώχνονταν από τα
Διαδηλωτές καταστρέφουν ¨τουρνικέ¨ κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων ενάντια στην αύξηση του εισιτηρίου των μέσων μεταφοράς.
30 | 31
Το Black Bloc (μαύρο μπλοκ) είναι και πάλι στην επικαιρότητα3. Είναι αυτές οι ενέργειες μεγαλύτερες τώρα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια; Υπάρχουν και άλλες τακτικές που έχουν εξαπλωθεί στη Βραζιλία; Οι τακτικές του Black Bloc δεν είναι στην επικαιρότητα τόσο τώρα, όσο ήταν κατά τους μήνες μετά τη νίκη εναντίον των αυξήσεων στα εισιτήρια. Εξακολουθούν να εντοπίζονται στο δρόμο, αν και σε πολύ μικρότερη κλίμακα και χωρίς πολύ συντονισμό. Ωστόσο παραμένει ένας στόχος του κράτους και των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Το Black Bloc εμφανίζεται στις ειδήσεις ως μια «απειλητική οργάνωση» που βρίσκεται υπό εισαγγελική έρευνα ως τρομοκρατική ομάδα. Αυτό συμβαίνει προφανώς επειδή οι αρχές φοβούνται ότι μπορεί να εξαπλωθεί η αντίδραση (και η μη ανοχή) στην κρατική βία. Η αστυνομία ψάχνει για τις ρίζες του Black Bloc, προσπαθώντας να ανακαλύψει ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι, συλλέγοντας πληροφορίες για εκείνους που συλλαμβάνονται σε διαδηλώσεις και από 3
άλλους που αφήνουν ίχνη στο διαδίκτυο. Διεξάγουν μια μεγάλη δικαστική έρευνα σαν το Black Bloc να ήταν μια εθνική εγκληματική οργάνωση. Τι αρλούμπες. Ωστόσο υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ήρθαν σε επαφή με ριζοσπαστικές σκέψεις και τακτικές για πρώτη φορά μέσα από το Black Bloc στις διαδηλώσεις του περασμένου έτους. Ως εκ τούτου, πολλοί από αυτούς ενεργούν χωρίς κανένα άλλο αναρχικό υπόβαθρο, σαν να ήταν ένα κίνημα, με «επίσημες» σελίδες στο facebook, καλώντας σε διαδηλώσεις από μόνοι τους. Αυτό μπορεί να διευκολύνει το έργο των γουρουνιών που τους αναζητούν και τους ταυτοποιούν. Επίσης, μπορούμε να δούμε μερικούς από αυτούς να ενεργούν σαν οι τακτικές τους να είναι οι καλύτερες σε όλη τη γη, που θα πρέπει πάντα να χρησιμοποιούνται ανεξάρτητα από το πώς ή το πότε, και χωρίς προσπάθεια συμμετοχής σε διάλογο με τα άλλα κινήματα που καλούν σε διαδηλώσεις. Έτσι, αυτοί οι άνθρωποι μερικές φορές ενεργούν με τρόπο που καταστρέφει το
edition.cnn.com/2014/06/02/sport/football/football-brazil-black-blocs/
Μέλη του Black Bloc υποστηρίζουν την απεργία των δασκάλων στο Ρίο ντε Τζανέιρο το φθινόπωρο του 2013.
Διαδηλωτές ενάντια στο Παγκόσμιο Κύπελλο στο Σάο Πάολο τον Ιανουάριο του 2014.
αρχικό σχέδιο για μια πορεία, ή που εκθέτει τους άλλους σε περισσότερους κινδύνους παρά τους προστατεύει (όπως κλείνοντας σε οδοφράγματα άλλους ανθρώπους στην ίδια γωνία με την αστυνομία, προστατεύοντας τον κώλο τους όταν άλλοι είναι παγιδευμένοι). Δυστυχώς, κάποια άλλα κινήματα τους αποφεύγουν, και μερικές φορές αποφεύγουν οποιονδήποτε με μαύρες ή μαυροκόκκινες σημαίες. Αυτή είναι μια στιγμή επανεξέτασης του τρόπου που θα έπρεπε να χρησιμοποιούνται αυτές οι τακτικές. Αλλά είναι δύσκολο για τους άλλους αναρχικούς να δημιουργήσουν διάλογο με αυτή τη νέα γενιά. Ίσως μόνο η εμπειρία θα μας δώσει λύσεις. Οι εξεγέρσεις που ακολούθησαν τις περσινές διαδηλώσεις της Βραζιλίας, στη Βοσνία, την Τουρκία (και πάλι), την Ουκρανία, την Ταϊλάνδη, την Ταϊβάν, ή οπουδήποτε αλλού, επηρέασαν τον αγώνα ενάντια στο Παγκόσμιο Κύπελλο; Και οι εθνικιστές που προκάλεσαν τόσο μεγάλο πρόβλημα4 στο κίνημα ενάντια στις αυξήσεις των εισιτηρίων επέστρεψαν στις διαδηλώσεις στη Βραζιλία; Μετά την εξέγερση στην Τουρκία, δεν έχουμε δει οποιεσδήποτε άλλες κοινωνικές κινητοποιήσεις να ασκούν επιρροή στους αγώνες εδώ. Κανένα από αυτά τα άλλα κινήματα δεν έχει γίνει θέμα συζήτησης εδώ.
με κλειδαριά σε κολώνα φωτισμού5, ή λιντσαρίσματα με την υποστήριξη ορισμένων δημοσιογράφων και των αρχών, συνήθως εναντίον μαύρων και φτωχών ανθρώπων, έδειξαν ότι η Βραζιλία κρύβει ένα τέρας που μπορεί να αναδυθεί ανά πάσα στιγμή. Οι φαβέλες έχουν πληγεί σοβαρά από τα σχέδια ανάπτυξης που οδήγησαν στο Παγκόσμιο Κύπελλο. Υπήρξαν εξώσεις, επιδρομές και κάποιοι θάνατοι. Πώς έχουν απαντήσει οι άνθρωποι σε αυτή την καταστολή; Στις φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο, έχουμε δει τις πιο επιθετικές επιχειρήσεις της UPP (Unidade de Polίcia Pacificadora: Μονάδα Ειρηνευτικής Αστυνομίας) από το 2009, ένα σχέδιο που έχει ως στόχο την κατοχή του ελέγχου στις φαβέλες, όπου ο μόνος παρών κρατικός θεσμός είναι η αστυνομία. Αυτό μοιάζει με μια νέα κατάκτηση της Δύσης, με το πρόσχημα της «καταπολέμησης του εμπορίου ναρκωτικών», εντός της οποίας το ιδιωτικό κεφάλαιο υποστηρίζει αυτή την εκστρατεία, προκειμένου να διερευνήσει τις δυνατότητες αυτών των κοινοτήτων που μέχρι τώρα χρησιμοποιούν τους πόρους και τις υπηρεσίες πέρα από τον έλεγχο και τη φορολόγηση του κράτους. Η αντίσταση σε αυτές τις επιχειρήσεις ήταν ισχυρή, και αυτές οι αστυνομικές μονάδες πάντα δέχονται επίθεση, ιδιαίτερα μετά την διάπραξη φόνων από την αστυνομία.
Ευτυχώς, οι φιλελεύθεροι της μεσαίας τάξης και οι εθνικιστές δεν έχουν βρει κάποιον λόγο να έρθουν στους δρόμους και πάλι. Είδαμε μόνο μια προσπάθεια να αναβιώσει μια πορεία για την «Οικογένεια, τον Θεό και την Ιδιοκτησία» -μια αναπαράσταση ενός περιστατικού κατά τη διάρκεια της δικτατορίας- αλλά ήταν μια πραγματική αποτυχία. Ωστόσο είναι δυνατόν να αισθανθείς ότι αυτή η ένταση με τους εθνικιστές επιμένει. Πρόσφατα γεγονότα, όπως ο δημόσιος ξυλοδαρμός κατηγορούμενων για κλοπή από άτομα που έφτασαν μέχρι να τους ακινητοποιήσουν 4
crimethinc.com/texts/recentfeatures/brazilpt2.php
dailymail.co.uk/news/article-2551406/Brazilian-vigilantes-strip-naked-thief-shackle-neck-lamppost.html 5
Ο παράνομος καταυλισμός “Copa del Pueblo” (Κύπελλο του Λαού) του MTST (Κίνημα Εργατών Χωρίς Στέγη) 4 χιλιόμετρα μακριά από το γήπεδο της Κορίνθιανς στο Σάο Πάολο, Μάιος του 2014.
34 | 35
Βλέπουμε αυτή τη «μοριακή εκδοχή» της Την ίδια στιγμή, ορισμένοι από αυτούς τους οργανωμένης εξέγερσης, όταν αυτές χώρους και τις συλλογικότητες είδαν οι συχνές δολοφονίες ακολουθούνται μια τεράστια διόγκωση του λαϊκού από μεγάλες ταραχές. Στο Σάο Πάολο, ενδιαφέροντος για συμμετοχή σε συζητήσεις, τον Ιανουάριο υπήρχε τουλάχιστον ένα διαδικασίες οργάνωσης, ομάδες μελέτης, και λεωφορείο καμένο κάθε μέρα, στις άλλες μορφές αναρχικής δραστηριότητας. διαδηλώσεις ενάντια στην αστυνομική βία Ήταν ωραία να βλέπουμε ότι οι άνθρωποι ή υπέρ της βελτίωσης των συνθηκών ζωής συνειδητοποιούν ότι οι αγώνες του 2013 στις φτωχές γειτονιές. Αυτό συνέβαινε και προέκυψαν από μια αναρχική παράδοση σε μικρές πόλεις όπως το Paty do Alferes, και εμπειρίες από τα κινήματα κατά της όπου όλα τα αστυνομικά τμήματα κάηκαν παγκοσμιοποίησης των τελευταίων 15 και όλοι οι αστυνομικοί δέχτηκαν επίθεση ετών. από πλήθη μετά από το θάνατο μιας κοπέλας κατά τη διάρκεια μιας σύλληψης. Θα πρέπει να επιστρέψουμε σε αυτό το ερώτημα και πάλι μετά από αυτόν τον νέο Τι έχουν κάνει οι σύντροφοι πέρα από Ιούνιο, τον ερχόμενο χειμώνα. Θα δούμε διαδηλώσεις και επεισόδια; Υπάρχουν νέοι πού θα είμαστε μετά από αυτό. Αλλά αυτή συμμετέχοντες, νέοι χώροι, νέα εργαλεία, τη στιγμή, είναι σημαντικό να δοκιμάσουμε νέα σημεία συνάντησης; Όταν τα κοινωνικά τις ικανότητές μας και τις επαφές που κινήματα τελειώνουν, είναι σύνηθες για μπορούμε να κάνουμε. Σε αυτό το πλαίσιο, τους συμμετέχοντες σε αυτά η αίσθηση η επαφή και η ανταλλαγή γνώσης και της κατάθλιψης της «επιστροφής στην υποστήριξης παντού στον κόσμο είναι πολύ κανονικότητα». Τι, αν υπήρξε κάτι, έχουν σημαντική. Ευχαριστώ πολύ για αυτή τη κάνει οι άνθρωποι για να αποφευχθεί αυτό; Τι συζήτηση. πιστεύεις ότι μπορούν να κάνουν οι σύντροφοι για να δυναμώσουν ηθικά μέσα από αυτά τα κινήματα στη Βραζιλία; Μετά την εξέγερση στη Βραζιλία τον Ιούνιο του 2013, γνωρίζαμε ήδη κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ότι άλλες μάχες επρόκειτο να διεξαχθούν ενάντια στο Παγκόσμιο Κύπελλο. Έτσι, κατά το υπόλοιπο του 2013, είδαμε ριζοσπαστικές τακτικές καθώς και ριζοσπαστική οργάνωση να εμφανίζονται σε όλους τους αγώνες στους οποίους θα μπορούσαν να συμμετέχουν οι αναρχικοί. Ζήσαμε νέες καταλήψεις με τα κινήματα των αστέγων, συμπεριλαμβανομένων και κτιρίων με εκατοντάδες οικογένειες. Αλλά δεν είχαμε νέους χώρους για αναρχικά εγχειρήματα, και οι αναρχικές καταλήψεις και τα κοινωνικά κέντρα είναι πολύ σπάνια στη Βραζιλία. Τα λίγα που υπάρχουν απειλούνται από σοβαρή καταστολή.
Τι είναι ένας μηχανισμός; Μια τρίτη ανάλυση κοινωνικών δικτύων φωτογραφίες: Νάνσυ Κωστή
Το άρθρο αυτό αποτελεί λογική συνέχεια εκείνου που είχε δημοσιευτεί στο freequency the zine #10 υπό τον τίτλο Δύο Αναλύσεις Κοινωνικών Δικτύων.
Ο μηχανισμός Το 2006 ο Τζόρτζο Αγκάμπεν δημοσιεύει στα ιταλικά το σχετικά σύντομο δοκίμιό του με τίτλο Che cos'� un dispositivo?, το οποίο μεταφράζεται στα αγγλικά το 2009 υπό τον τίτλο What is an apparatus?1. Στο έργο του αυτό, ο Ιταλός φιλόσοφος -δανειζόμενος σχετικά σχήματα από το έργο άλλων θεωρητικών όπως ο Φουκώ, ο Χέγκελ και ο Χάιντεγκερ- επιχειρεί να ορίσει την έννοια και τη λειτουργία αυτού που στα ιταλικά αποδίδει ως dispositivo2. Σε ένα σύνθετο κείμενο με πολλές φιλοσοφικές και θεολογικές αναφορές, ο Αγκάμπεν απαντά τελικά στην ερώτηση του τίτλου, ορίζοντας ως μηχανισμό
«κυριολεκτικά κάθετι, το οποίο διαθέτει τη δυνατότητα να συλλαμβάνει, να προσανατολίζει, να καθορίζει, να τέμνει, να σχηματίζει, να ελέγχει ή να διασφαλίζει τις χειρονομίες, τις συμπεριφορές, τις γνώμες και τους λόγους των ανθρώπων.» «Όχι μόνο οι φυλακές, τα ψυχιατρεία, το πανοπτικόν, τα σχολεία, η εξομολόγηση [...], των οποίων η σχέση με την εξουσία είναι μάλλον προφανής, αλλά ακόμα και η πένα, η γραφή και η λογοτεχνία [...] τα κινητά, οι υπολογιστές και γιατί όχι η ίδια γλώσσα» συγκροτούν τέτοιου είδους μηχανισμούς. Για τον Αγκάμπεν oι μηχανισμοί είναι μάλλον ένας ιδιαίτερος τρόπος, μια λειτουργία μέσω της οποίας ο άνθρωπος, από τότε που εμφανίστηκε ο Homo Sapiens, υποκειμενικοποιείται.
Το δοκίμιο είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο μαζί με τα υπόλοιπα κείμενα τα οποία περιλαμβάνει η ομώνυμη συλλογή. Ενδιαφέρον έχει επίσης η βιντεοσκοπημένη διάλεξη του Αγκάμπεν για το ίδιο θέμα (egs.edu/faculty/giorgio-agamben/videos/what-is-a-dispositive). 1
Ο όρος dispositivo, αντιστοιχεί στον γαλλικό - ήδη από τον Φουκώ εισηγμένο - όρο dispositif, ο οποίος στα αγγλικά θα μεταφραζόταν ως dispositive. Ο όρος συνδέεται στο έργο του Φουκώ με την έννοια της στρατηγικής και του διατακτικού και τελικά με την κυβερνητική και πιο συγκεκριμένα με τη λογική που την διέπει. Στην αγγλική μετάφραση του έργου του Agamben επιλέχθηκε ο όρος apparatus, ο οποίος αποδίδει το χαρακτήρα του μηχανισμού, της συσκευής, στα στοιχεία τα οποία εντάσσονται στην έννοια του και λιγότερο εκείνο της στρατηγικής και της διακυβέρνησης. Για τις ανάγκες αυτού του άρθρου θα ακολουθηθεί η αγγλική επιλογή μετάφρασης και θα αποδοθεί ο όρος ως μηχανισμός, παρόλο που δεν φαίνεται να σημειώνει όλες τις ποιότητες της έννοιας. Για τις ανάγκες του παρόντος οι όροι dispositivo, dispositif, dispositive, apparatus, και μηχανισμός θεωρούνται ισότιμοι, ενώ στο σώμα του κειμένου όπως και στον τίτλο θα χρησιμοποιείται ο τελευταίος 2
Ειδικότερα, σύμφωνα με αυτό το σχήμα υπάρχουν δύο μεγάλες τάξεις: οι ουσίες (ή ζωντανές υπάρξεις) και οι παραπάνω μηχανισμοί. Μεταξύ αυτών των δύο και από τη σχέση τους παράγεται μια τρίτη: τα υποκείμενα. Με άλλα λόγια, σε αυτό το έργο ο Αγκάμπεν ορίζει ως υποκείμενο εκείνο που προκύπτει από τον συσχετισμό των ζωντανών υπάρξεων με τους παραπάνω μηχανισμούς. Η ίδια ουσία είναι δυνατόν να αντιστοιχεί σε περισσότερα από ένα υποκείμενα, στον βαθμό που, συσχετιζόμενη με διαφορετικούς μηχανισμούς, υπόκειται σε διαφορετικές διαδικασίες υποκειμενικοποίησης. Έτσι κάποιος μπορεί να είναι χρήστρια μιας πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης, επίσης χορευτής, ακτιβίστρια και συγγραφέας. Παρ' ότι για τον Αγκάμπεν οι εν λόγω μηχανισμοί φαίνεται να αποτελούν έναν αναπόφευκτο τρόπο υποκειμενικοποίησης των ανθρώπων, στο “Che cos'� un dispositivo?” θα κάνει μια ενδιαφέρουσα διάκριση: στην εποχή μας η δίχως όρια εξάπλωση των μηχανισμών οδηγεί σε μια υπερτροφική διαδικασία υποκειμενικοποίησης, η οποία πια δεν σχετίζεται τόσο με τη συγκρότηση νέων ταυτότητων, όσο με την απο– υποκειμενικοποίηση των ανθρώπων και την αντιστοίχισή τους με φασματικά υποκείμενα που ανήκουν σε μια άλλη τάξη, εκείνη του θεάματος. Για παράδειγμα, αν η γλώσσα -ως το αρχαιότερο και προνομιακότερο των μηχανισμών- μετατρέπει τον άνθρωπο σε ομιλούν υποκείμενο, το κινητό τηλέφωνο τον αντιστοιχεί στον τηλεφωνικό του αριθμό, η πιστωτική του κάρτα στον αριθμό της και ο τηλεοπτικός του δέκτης πιθανόν σε ένα από τα στατιστικά αναλυόμενα δεδομένα θεαματικότητας. Τα κοινωνικά δίκτυα, τα οποία είδαμε σε προηγούμενο τεύχος3 να κατασκευάζουν ένα οικονομικά εκμεταλλεύσιμο δίκτυο συσχετισμένων δεδομένων, και συγκεκριμένα το facebook, θα μπορούσαν να ειδωθούν μέσα από το αποκαλυπτικό πρίσμα αυτού του θεωρητικού σχήματος που παραθέτει ο Αγκάμπεν: του μηχανισμού. Για τον άνθρωπο που διαθέτει μια
3
«Δύο Αναλύσεις Κοινωνικών Δικτύων», freequency the zine #10, σ. 20
στοιχειώδη εμπειρία του δημοφιλούς μέσου κοινωνικής δικτύωσης, η λειτουργία του ως πλαισίου δημιουργίας, διασποράς και δικτύωσης μιας θεαματικής υποκειμενικότητας η οποία διαχωρίζεται απολύτως από την ουσία, είναι προφανής. Το facebook -με το πρόσχημα ή τη δυνατότητα δημιουργίας μιας πλατφόρμας εύκολης δικτύωσης και επικοινωνίας, από όπου οι περισσότερες ηλεκτρονικές δραστηριότητες θα είναι δυνατές από ένα και μόνο εξατομικευμένο ψηφιακό πλαίσιο- συγκροτεί μια παράλληλη πραγματικότητα υποκειμενικότητας, ως ένας γνήσιος μηχανισμός και μάλιστα από τους πλέον εξελιγμένους. Επιπλέον, κατασκευάζει ένα βήμα έκφρασης προσβάσιμο σε κάθε χρήστη του διαδικτύου, ταυτόχρονα με μια δυνατότητα αποστασιοποιημένης και ανεύθυνης έκθεσης που δεν συνοδεύει άλλες εκφάνσεις της ανθρώπινης επικοινωνίας. Τέλος, η δυνατότητα διαμόρφωσης μιας καθαρής και επιλεγμένης ατομικής ταυτότητας επιτρέπει μια ψηφιακή γέννηση και ένα βαπτισμένο υποκείμενο που δεν βαρύνεται από τις πολυπλοκότητες, τις αντιφάσεις και τα θολά σημεία μιας μη ψηφιακής ταυτότητας. Το facebook πλαισιώνει τις παραπάνω χρήσεις και παράγει υποκειμενικότητα ως ένας αποτελεσματικός μηχανισμός. Ή καλύτερα ως γνήσιος μετανεωτερικός μηχανισμός καταναλώνει υποκειμενικότητα στον βαθμό που δεν σχηματοποιεί πραγματικά το υποκείμενο, αλλά εξαργυρώνει τη δραστηριότητά του με ένα σύνολο κωδικοποιημένων ψηφιακών δεδομένων και συσχετισμών, για παράδειγμα με ένα εξατομικευμένο προφίλ καταναλωτή, εκούσια προσφερόμενο στον έμπορό του. Εκείνο που ο Αγκάμπεν τονίζει, όσον αφορά στους παραπάνω μηχανισμούς, είναι η λειτουργία τους να διαχωρίζουν και να αποκλείουν μια χρήση, να την πλαισιώνουν αυστηρά και ετερόνομα και να την προορίζουν για μια διακριτή σφαίρα. Το παραπάνω σχήμα ομοιάζει με εκείνο της θρησκευτικής λατρείας, όπου ένα αντικείμενο διαχωρίζεται από την κοινή ανθρώπινη χρήση για να προσφερθεί
38 | 39
λατρευτικά στους θεούς, αποκλειόμενο πια από την καθημερινή κοινή χρήση. Το facebook απομονώνει και διαχωρίζει τις πιο πάνω περιγεγραμμένες λειτουργίες σε μια ελεγχόμενη σφαίρα, στην οποία ασκεί απόλυτο έλεγχο και διαχείριση. Η οικονομία αυτού του πεδίου στη συνέχεια αναπαράγεται με τη συνείδηση του πλαισίου να χάνεται ολοένα και περισσότερο από τους χρήστες του. Σε αυτή την ψηφιακή πραγματικότητα, διαρκώς ξεχνιέται πως δεν είναι εκεί που γίνεται η πολιτική, η φιλία, η αλληλεγγύη, η συμπάθεια και το επιχείρημα. Και εκείνο που θεωρείται ως επουσιώδες και πάντα δεν του δίνεται παρά μικρή σημασία, φτάνει να μονοπωλεί ως θέαμα την πολιτική και κοινωνική ζωή. Γιατί το θέαμα δεν έχει την πρόθεση να είναι πιστευτό, παρά να καταλαμβάνει τη θέση του προσκηνίου και να παραμένει εκεί μέχρι να ξεχαστεί.4 Ακόμα και η αρνητική ή επιθετική ή εποικοδομητική θεώρηση για τη χρήση του μέσου, δεν είναι παρά μία από τις χρήσεις που το κοινωνικό δίκτυο έχει αποκλείσει εντός της οικονομίας του και άρα δεν μπορεί να αντιπαρατεθεί σε αυτό, στον βαθμό ακριβώς που υπάρχει εξαιτίας του. Σύμφωνα με το σχήμα του Αγκάμπεν, ακριβώς τη στιγμή που κάποιος επικαλείται τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει έναν μηχανισμό με ορθό τρόπο, παραβλέπει ότι έχει ήδη υποστεί το διαχωρισμό που επιβάλλει το διαμορφωτικό σύστημα του μηχανισμού. Να επιδιώκεις μια ορθή χρήση ενός μηχανισμού σημαίνει να αποδέχεσαι να πλαισιώσει τη χρήση σου. Kαι είναι εκείνη ακριβώς τη στιγμή που παύεις να ελέγχεις τη χρήση, για να μπορείς στη συνέχεια να την καταστήσεις ορθή. Με άλλα λόγια, ο μηχανισμός παράγει το υποκείμενο και του επιβάλλει την κυβερνητική του, μέσα στην οποία στη συνέχεια το υποκείμενο αυτό λειτουργεί. Είναι πρακτικά αδύνατο το παραγόμενο υποκείμενο να διαρρήξει και να ελέγξει καθοριστικά τον μηχανισμό, να εξέλθει από αυτόν, στον βαθμό που είναι προϊόν του. Ο χρήστης του facebook, έστω για τις ανάγκες αυτού του άρθρου η χρήστρια Α.Π., είναι μια ταυτότητα διαμορφωμένη με τους τρόπους και
τις δυνατότητες που το ίδιο το κοινωνικό δίκτυο επιτρέπει και πλαισιώνει: διαβάζει Αγκάμπεν, αγαπά τον κινηματογράφο, δεν έχει φωτογραφία στο προφίλ της με το πρόσωπό της, μα με αγαπημένο της σύνθημα σε τοίχο των Εξαρχείων, και τις διακοπές της δεν τις μοιράζεται με τους ψηφιακούς της φίλους παρά μόνο αφαιρετικά, με μια φωτογραφία καμμένη από τον ήλιο που δείχνει τα χέρια των φίλων της να βυθίζονται στην άμμο. Καμία χρήση δεν είναι ορθή ή λαθεμένη στο προφίλ της Α.Π., είναι απλά δυνατή από τον μηχανισμό facebook. Και η βεβήλωσή του Το σχήμα που περιγράφεται πιο πάνω από τον Αγκάμπεν μπορεί, δεδομένου του ευρέος χαρακτήρα του, να πάρει ιδιαίτερες πολιτικές διαστάσεις. Δηλώνει ότι δεν είναι δυνατό στο υποκείμενο (και όχι στην ουσία), το οποίο παράγεται από τον μηχανισμό (εξουσίας), να διαρρήξει τον ίδιο τον μηχανισμό. Το υποκείμενο αυτό είναι προϊόν της κυβερνητικής του και άρα εγγενώς υπό–κείμενο σε αυτή, όποια και αν είναι η διάθεσή του: εκείνη του ακτιβιστή, του εναλλακτικού, της ριζοσπάστριας, της ερευνήτριας. Βέβαια, τόσο στο Che cos'� un dispositivo?, όσο και στο Profanazioni5, o Αγκάμπεν προτείνει έναν τρόπο φυγής και διάρρηξης των παραπάνω μηχανισμών: τη βεβήλωσή τους. Αν, όπως πιο πάνω σημειώθηκε, η βασική λειτουργία του μηχανισμού έγκειται στον διαχωρισμό ενός πράγματος από την κοινή χρήση, στον αποκλεισμό και την πλαισίωσή του, τότε για τον Ιταλό θεωρητικό η πορεία αυτή είναι αντιστρέψιμη μέσω την επαναπόδοσης της χρήσης στην κοινότητα: «Βέβηλο, με την ακριβή σημασία λέγεται ό, τι από ιερό ή θρησκευτικό που ήταν αποδίδεται εκ νέου στη χρήση και στην κυριότητα των ανθρώπων [...] βέβηλο [...] ήταν το πράγμα που είχε επιστραφεί στην κοινοχρηστία των ανθρώπων.»
4
Guy Debord, Η Κοινωνία του Θεάματος, 1986, σ. 14
5
Το έργο αυτό είναι διαθέσιμο και σε ελληνική μετάφραση υπό τον τίτλο Βεβηλώσεις (2005).
Ο Αγκάμπεν δεν προσδιορίζει με ακρίβεια την έννοια της βεβήλωσης, ωστόσο θεωρεί ότι συνιστά το μόνο σημείο φυγής και διάρρηξης της καπιταλιστικής θρησκείας η οποία συγκροτεί τελικά από μόνη της έναν εκτρωματικό μηχανισμό κυβερνητικής που ολοένα και απο–υποκειμενικοποιεί την ανθρώπινη ουσία, εγκλωβίζοντας στο εσωτερικό του κάθε δραστηριότητά της, ακόμα και τις υποθετικά επιθετικές σε αυτόν πρακτικές. Για τον Αγκάμπεν, η βεβήλωση συγκροτεί μια κίνηση αναγκαία συλλογική, η οποία αποδίδει στην κοινοχρηστία εκείνη τη χρήση που διαχωρίστηκε από τον μηχανισμό, και πάντα παιγνιώδη, στον βαθμό που το παιχνίδι είναι εξ ορισμού η διαδικασία η οποία μπορεί να αμφισβητήσει και να περιπαίξει τις καθιερωμένες χρήσεις και αξίες των πραγμάτων και να τα αποδώσει πίσω στην κοινότητα με τελείως διαφορετική λειτουργία. Με αυτόν τον βέβηλο τρόπο το μέσο απαλλάσσεται από τον καθιερωμένο σκοπό του και μετατρέπεται σε ένα καθαρό μέσο, το οποίο είναι ανοιχτό σε κάθε δυνατότητα νέας χρήσης, στη δυνατότητα νέων εμπειριών. Το επικίνδυνο χαρακτηριστικό των μετανεωτερικών μηχανισμών -μεταξύ των οποίων εδώ εννοείται και το δημοφιλές κοινωνικό
δίκτυο του facebook- είναι ότι επιχειρούν να εγκαταστήσουν έναν αβεβήλωτο χαρακτήρα. Οι μηχανισμοί κυβερνητικής που ανήκουν στην κοινωνία του θεαμάτος καθίστανται όλο και περισσότερο αβεβήλωτοι, διότι εκθέτουν οι ίδιοι το κενό τους και την επιφανειακότητά τους. Δεν επιχειρούν να πείσουν για τη σοβαρότητα, την επάρκεια, τη σπουδαιότητά τους, αλλά να μονοπωλήσουν την καθημερινότητα εκφέροντας και διακηρύττοντας ότι είναι παντελώς κενοί. Η έκθεση αυτή του κενού φθείρει και εκμηδενίζει το μέσο και παραλύει τη δυνατότητά του ως καθαρό μέσο να αποδοθεί στην κοινότητα για μια νέα χρήση. Η δικτύωση, η αλληλεγγύη, η ενημέρωση, η φιλία, το πολιτικό επιχείρημα και ο ερωτισμός, χρήσεις που επιχειρεί να ενσωματώσει το facebook, πραγματώνονται μέσω αυτού με τρόπο θεαματικά κενό, εκφέροντας αυτή την κενότητά τους εκείνη τη στιγμή που, για παράδειγμα, φλερτάροντας κάποιος στο facebook, δεν συνδέεται με την πράξη του με τον ίδιο τρόπο που θα το έκανε σε μια οποιαδήποτε άλλη κοινωνική εκδήλωση. Ή αλλιώς, κάθε δράση εντός του δημοφιλούς κοινωνικού δικτύου συχνά συνοδεύεται με μια σκέψη που λίγο πολύ έχει ως: «Ε, εντάξει μωρέ τώρα, facebook…». Δηλαδή
η δράση ενέχει τη συνείδηση της κενότητάς της και της απόστασής της από την πραγματικότητα, καθιστώντας έτσι δυνατόν να ειπωθούν ή να εκτεθούν εκείνα που δεν θα ετίθεντο με τον ίδιο τρόπο, για παράδειγμα σε μια ζωντανή επικοινωνία, καθώς θα προκαλούσαν τουλάχιστον αμηχανία. Για τον Αγκάμπεν η λύση δεν είναι η επένδυση της χρήσης ενός τέτοιου μηχανισμού με σοβαρότητα και πολιτική ορθότητα ή αντίθετα με περιπαικτική διάθεση, καθώς το κοινωνικό δίκτυο είναι σε θέση, ακριβώς επειδή περιγράφει και ορίζει το πλαίσιό του, να ασκεί την κυβερνητική του σε οτιδήποτε μπορεί να υπάρξει εντός του. Για παράδειγμα, ας σκεφτούμε μια εντελώς παράδοξη χρήση στην οποία κάποιος με ένα ευφάνταστο ψευδώνυμο δημιουργεί ένα προφίλ χωρίς φίλους, όπου αναρτά περιεχόμενο με σκοπό να το βλέπει ο ίδιος μόνο και κανένας άλλος. Στην πραγματικότητα, αυτή η αυτοαναφορική και μάταιη κίνηση μπορεί να εξαργυρωθεί από το κοινωνικό δίκτυο, στον βαθμό που συλλέγει εμπορικά εκμεταλλεύσιμα δεδομένα για τις προτιμήσεις, την αισθητική ή τα ενδιαφέροντα του συγκεκριμένου χρήστη, χωρίς να είναι απαραίτητο ούτε αυτός να τα μοιράζεται με κάποιον άλλον στο ίδιο δίκτυο, ούτε να γνωρίζει την πραγματική του ταυτότητα ο διαχειριστής του δικτύου.
Παραμένει ως επιτακτικό ζητούμενο στα χέρια της κοινότητας, να βεβηλώσει αυτούς τους μηχανισμούς αποδίδοντας εκ νέου τη χρήση τους στους ανθρώπους για να την επινοήσουν ξανά. Όμως, για να επιτευχθεί αυτή η διαδικασία θα πρέπει αυτοί που επιθυμούν να την πραγματώσουν να είναι αναγκαία διατεθειμένοι να υπερβούν εκείνες τις υποκειμενικότητες που έχουν ως ουσίες παράξει μέσα από αυτούς τους μηχανισμούς. Και οι υποκειμενικότητες αυτές δεν είναι απαραίτητα φιλικά προσκείμενες, αλλά πιθανόν και εχθρικές απέναντι στους μηχανισμούς: «Αυτή η υπέρβαση είναι εκείνη που είναι σε θέση να αναδείξει το ακυβέρνητο, το οποίο είναι η αρχή και το σημείο φυγής (σ.σ.: η μοναδική δηλαδή προοπτική) κάθε πολιτικής.»
Α.Π.
Ευχαριστίες στoν Θάνο Ζαρταλούδη για τις κουβέντες μαζί του, τις διαλέξεις του και τις ενδιαφέρουσες ομάδες ανάγνωσης που για έναν χρόνο φιλοξένησαν έργα του Αγκάμπεν, όπως και στην Ελβίρα για τις παρατηρήσεις της σχετικά με τα κοινωνικά δίκτυα. *
42 | 43
Οι Ρομά, ο Γερμανός πάστορας και οι διαφορετικοί τρόποι θανάτου κείμενο: Ξένια Πηρούνια | φωτογραφίες: Ορέστης Σεφέρογλου
η φωτογραφία της διπλανής σελίδας είναι της Νάνσυ Κωστή
*
Διαβάζοντας στο διαδίκτυο την αρθρογραφία της εβδομάδας με αφορμή τη «μετεγκατάσταση» των Ρομά που τώρα κατοικούν πίσω από τον σταθμό Νομισματοκοπείο στο Χαλάνδρι, το πρώτο πράγμα που μου ήρθε στο μυαλό ήταν ποιητική ρήση που λαθεμένα αποδίδεται στον Μπέρτολτ Μπρεχτ. Όταν ήρθαν Όταν ήρθαν να πάρουν τους τσιγγάνους δεν αντέδρασα. Δεν ήμουν τσιγγάνος. Όταν ήρθαν να πάρουν τους κομμουνιστές δεν αντέδρασα. Δεν ήμουν κομμουνιστής. Όταν ήρθαν να πάρουν τους Εβραίους δεν αντέδρασα. Δεν ήμουν Εβραίος. Όταν ήρθαν να πάρουν εμένα, Δεν είχε απομείνει κανείς για να αντιδράσει...
Η ρήση διατυπώθηκε από τον Γερμανό πάστορα Μάρτιν Νίμελερ αλλά δεν υπάρχει ομοφωνία σχετικά με τους ακριβείς εκφραστικούς τύπους που χρησιμοποιήθηκαν και πιθανόν να παρουσιάστηκε διαφορετικά σε διαφορετικές περιστάσεις, πάντως σε μια άλλη εκδοχή πρωτοδημοσιεύτηκε στα αγγλικά το 1955 στο βιβλίο του οποίου ο τίτλος μεταφράζεται «Νόμιζαν πως ήταν ελεύθεροι: οι Γερμανοί, 1933-1945» και το οποίο είναι βασισμένο σε συνεντεύξεις που πάρθηκαν στη Γερμανία μεταξύ 1950 και 1955 περίπου1. Είναι να απορεί κανείς με την ευκολία που δημοσιεύονται ανακρίβειες και ψέματα που αναπαράγονται και εν τέλει επιβεβαιώνουν τη σοφή λαϊκή διαπίστωση «πες-πες, κάτι μένει». Ας δούμε όμως κάποια σημεία της αφήγησης που συγκροτεί ο δημόσιος πολιτικός λόγος της ρητορικής του μίσους.
Και δεν αναφέρομαι πλέον στη ρήση αλλά σε άρθρα όπως «Η άνοιξη των Ρομά» του Τάκη Θεοδωρόπουλου, ο οποίος στην αυτοδιαφημιζόμενη ως αξιόπιστη Καθημερινή, στις 2 Οκτωβρίου 2014, χωρίς ίχνος αιδούς αναφέρει: Άκουσα τον εκπρόσωπο των αγωνιστών Ρομά σε κάποιο τηλεοπτικό σταθμό να λέει πως αν τολμήσει και μπει η αστυνομία στον καταυλισμό «θα χυθεί αίμα γιατί υπάρχουν και μικρά παιδιά». Ακούγοντάς τον δε, αναρωτήθηκα ποία η σχέση των μικρών παιδιών με το αίμα που θα χυθεί και θυμήθηκα κάποιον συνεργάτη ο οποίος εξηγώντας μου τη διαδρομή που έπρεπε να ακολουθήσω ως το τυπογραφείο του μου επέστησε την προσοχή διότι θα περνούσα από καταυλισμό Ρομά, οι οποίοι ενίοτε πετούν τα μικρά παιδιά στον δρόμο για να ζητήσουν μετά αποζημίωση2. ...και το τεκμήριο είναι τα λόγια «κάποιου συνεργάτη».
1
el.wikipedia.org/wiki/Πρώτα_ήρθαν... και press.uchicago.edu/Misc/Chicago/511928.html
2
kathimerini.gr/786285/opinion/epikairothta/politikh/h-anoi3h-twn-roma
44 | 45
Μια μέρα πριν, την 1η Οκτωβρίου 2014, η κυβερνητική εκπρόσωπος Σοφία Βούλτεψη ανερυθρίαστα δήλωνε ότι «δίπλα στους Ρομά ζουν άνθρωποι»3, αποδεικνύοντας για μια ακόμη φορά την υιοθέτηση της ρητορικής του μίσους, την απενοχοποίηση των εγκλημάτων της ναζιστικής συμμορίας της Χρυσής Αυγής και τη νομιμοποίηση της ναζιστικής ιδεολογίας περί φυλετικών διακρίσεων. Λίγες εβδομάδες πριν, τον Αύγουστο του 2014, ο βουλευτής και πρόεδρος του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος Ανατροπής (σ.σ.: !) Νίκος Νικολόπουλος έκανε άλλη μια ομοφοβική δήλωσή του σε σχέση με «την αρσενοκοιτία»4: Δεν δέχομαι το διαστροφικό να προβάλλεται ως εφάμιλλο με το φυσιολογικό. Κάποιοι επιχειρούν το “παρά φύσιν” να το κάνουν κανονικό. Μόλις λίγες μέρες πριν από αυτές τις δηλώσεις, είχαμε τον άγριο ξυλοδαρμό ομόφυλου ζευγαριού σε πολυσύχναστη πλατεία του Παγκρατίου από «άγνωστη» ρατσιστική ομάδα5. Τον Αύγουστο του 2012, ο χρυσαυγίτικος εκπρόσωπος Ηλίας Κασιδιάρης δήλωνε στη Βουλή: Θα επιμείνουμε εγώ και το κόμμα μου στην ορολογία «σκουπίδια» και «σκουπιδότοπος
της Ευρώπης». Έτσι έχουν καταντήσει την Ελλάδα. [...] η ερώτησή μου [...] αφορά την αγωνία μιας ολόκληρης κοινωνίας, η οποία έχει πέσει θύμα ενός ανεξέλεγκτου πολέμου, ενός ανεξέλεγκτου κύματος εγκληματικότητας, η οποία πηγάζει, σχεδόν κατά αποκλειστικότητα, από λαθρομετανάστες. Η βασική αιτία του φαινομένου [...] είναι ότι μπαίνουν στη χώρα χιλιάδες εγκληματικά στοιχεία για τα οποία δεν γνωρίζουμε τίποτα.6 Το επόμενο διάστημα συνεχίζονταν και ακόμα συνεχίζονται οι προπηλακισμοί, οι ξυλοδαρμοί, τα μαχαιρώματα και οι δολοφονίες μεταναστών
και αντιφασιστών, όπως οι αποδεδειγμένες δολοφονίες του Σαχζάτ Λουκμάν και του Παύλου Φύσσα από τη νεοναζιστική συμμορία. Έξι μέρες πριν από τις εκλογές του Μαΐου του 2012, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης και ο Ανδρέας Λοβέρδος ως οι αρμόδιοι υπουργοί, Προστασίας του Πολίτη και Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης αντίστοιχα,
youtube.com/watch?v=QDQqzLR27es hitandrun.gr/omofoviko-parallirima-nikolopoulou-ke-o-siriza 5 athens.indymedia.org/post/1530140 6 ΙΕ’ Περίοδος Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, Σύνοδος Α’, Συνεδρίαση ΙΔ’, 23/08/2012, βλ. hellenicparliament.gr/Praktika/Synedriaseis-Olomeleias?search=on&DateFrom=23/08/2012&DateTo=23/08/2012 3 4
δήλωναν ότι προστατεύουν τη Δημόσια Υγεία συλλαμβάνοντας 32 γυναίκες για σκοπούμενη σωματική βλάβη ως εκδιδόμενες οροθετικές. Ακολούθησαν δηλώσεις για «ανθρώπινα σκουπίδια» και για «εκδιδόμενες μετανάστριες που απειλούν την ελληνική οικογένεια»7. Οι γυναίκες αυτές διαπομπεύθηκαν με τη συνεργασία των κυρίαρχων μέσων, κρατήθηκαν ως και δέκα μήνες υπό άθλιες συνθήκες στις φυλακές Κορυδαλλού, ενώ οι βαριές κατηγορίες κατέπεσαν πανηγυρικά και όσες δικάστηκαν τελικά αθωώθηκαν. Οι αρμόδιοι υπουργοί Μ. Χρυσοχοΐδης και Α. Λοβέρδος επανεκλέχθηκαν και σήμερα είναι ξανά υπουργοί, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και Παιδείας και Θρησκευμάτων αντίστοιχα. Μετανάστες, γυναίκες οροθετικές, ομοφυλόφιλοι, τσιγγάνοι, αναρχικοί, κομμουνιστές… και ο κατάλογος με τους «μη
7
efsyn.gr/?p=141012
κανονικούς» συνεχίζεται με την ίδια ρατσιστική, φασιστική, ομοφοβική και σεξιστική συμπόρευση λόγων και πράξεων, με τη Χρυσή Αυγή σε ρόλο στρατιωτικού βραχίονα μιας υπερσυντηρητικής και ναζιστικής νοοτροπίας που έχει ρίζες βαθιά μέσα στην ελληνική κοινωνία. Η φασιστική κεφαλαιοποίηση της κοινωνικής και οικονομικής ανασφάλειας από το κράτος και η πραγμάτωση της θεωρίας από το παρακράτος καλλιεργούν τις οπισθοδρομικές και μεσαιωνικές αντιλήψεις που αγγίζουν τους χώρους της εκπαίδευσης, της υγείας και της επιστήμης, φέρνοντας και πάλι στο προσκήνιο πεποιθήσεις που εχθρεύονται τον ορθολογισμό και προσιδιάζουν στον σκοταδισμό και τον μεσαίωνα. Στην περίπτωση των Ρομά, ασχέτως αν καλώς ή κακώς βρίσκονται σήμερα εκεί, ασχέτως με τα χωράφια των ιδιωτών και το προς τα πού βαραίνει το δίκαιο ή το άδικο και ασχέτως με
τις διαπραγματεύσεις που έγιναν, θα σταθούμε στο μεγάλο ψέμα της ιστορίας το οποίο είναι τα λόγια που περιέχονται στο δελτίο τύπου που ο Μανώλης Αγγελάκας ως Γενικός Γραμματέας Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής εξέδωσε μια μέρα πριν πάνε οι μπουλντόζες στα σπίτια των Ρομά. Αναφέρει λοιπόν ότι «ο οικισμός μετεγκατάστασης που βρίσκεται στα Μέγαρα, αποτελείται από σύγχρονους οικισμούς που διαθέτουν όλες τις απαραίτητες εγκαταστάσεις για την αξιοπρεπή διαβίωση των οικογενειών που θα μετεγκατασταθούν (ύδρευση, αποχέτευση, ρεύμα)» και ότι «υπάρχει ήδη ο έτοιμος καταυλισμός που πληροί όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις που ορίζουν οι Διεθνείς Συμβάσεις για την προστασία των ανθρωπίνων διακαιωμάτων»8.
8
apdattikis.gov.gr/συναντήσεις-γ-γ-αποκεντρωμένης-διοίκ
Τα Μέσα αναπαρήγαγαν το δελτίο τύπου μαζί με μια αφήγηση που στοχοποιούσε τους Ρομά, αναπαρήγαγε στερεότυπα και καλλιεργούσε τη δημοσιογραφία του ψέματος. Καμία κάμερά τους δεν πήγε στα Μέγαρα να ελέγξει τα όσα διατυμπάνισε το δελτίο τύπου. Δύο χρήστες του twitter, οι @Potmos και @ Ypopto_Mousi, με ένα αυτοκίνητο και μια κάμερα έκαναν έρευνα και δημοσιοποίησαν τις εικόνες από τις εγκαταστάσεις, καταρρίπτοντας το παραμύθι πάνω στο οποίο στηνόταν η -με το γάντι- περιθωριοποίηση των Ρομά. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ τους: Τα μεταλλικά λυόμενα που έχουν τοποθετηθεί σε παλιά, εγκαταλελειμμένη στρατιωτική βάση στο όρος Πατέρας, προέρχονται από οικισμό σεισμοπλήκτων του 1999 στις Αχαρνές. Τα περισσότερα είναι με παραβιασμένες πόρτες που κλείνουν με τσιμεντόλιθους ή πέτρες,
ενώ κάποια έχουν και τελείως κατεστραμμένα παράθυρα. Από το εσωτερικό των μεταλλικών κουτιών απουσιάζουν βασικά είδη υγιεινής, κάποια από τα οποία φαίνεται να έχουν αφαιρεθεί προσεκτικά, ενώ άλλα έχουν βανδαλιστεί. Ακόμα και τα πατώματα κάποιων από τα μεταλλικά λυόμενα είναι διαλυμένα, σε βαθμό που να καθίσταται επικίνδυνο ακόμα και το να περπατά κανείς μέσα σ' αυτά. Αυτός ο χαρακτηριζόμενος οικισμός, δεν διαθέτει σύνδεση με το δίκτυο ύδρευσης, αποχέτευσης ή ηλεκτρισμού. Η ύδρευση θα γίνεται από τρεις δεξαμενές χωρητικότητας 300 κυβικών μέτρων, οι οποίες θα πρέπει να γεμίζουν με βυτία. Τα λύματα θα συγκεντρώνονται σε βόθρους, οι οποίοι επίσης θα πρέπει να εκκενώνονται τακτικά. Η ηλεκτροδότηση των λυομένων θα γίνεται με γεννήτριες, καθώς, όπως είπαν εργαζόμενοι, η ΔΕΗ κοστολόγησε τη σύνδεση με το δίκτυό της στα 600.000€. Ο χώρος αυτός βρίσκεται σε υψόμετρο 750μ, 9 χιλιόμετρα μακριά από τα πρώτα σπίτια, ενώ
9
omniatv.com/blog/4779-ρομά-«μετεγκατάσταση»-ή-εξορία
δεν υπάρχει κανένα κατάστημα με είδη πρώτης ανάγκης σε ακτίνα τουλάχιστον 10 χιλιομέτρων, όπως επίσης ούτε σχολεία ή νοσοκομεία. Όπως μας είπαν τεχνίτες που εργάζονται εκεί, τώρα κατασκευάζονται οι παροχές νερού και οι αποχετεύσεις, με κονδύλια που είχαν ήδη εγκριθεί πριν τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Σύμφωνα με τους ίδιους, αναμένεται η νέα περιφερειάρχης, Ρ.Δούρου, να υπογράψει για νέα κονδύλια, ώστε να μπουν συνεργεία για επισκευές, τα οποία τελικά θα εγκρίνει το Υπουργείο Ανάπτυξης.9 Η ανοχή στο ψέμα, στην ανακρίβεια και στη σχετικοποίηση των πάντων οδηγεί στην επιρρέπεια υιοθέτησης ρατσιστικού λόγου που με τη σειρά της οδηγεί στην αποδοχή ρατσιστικών κινήσεων (ομοφοβικών, σεξιστικών, φυλετικών) που με τη σειρά της οδηγεί στην αποδοχή του φασισμού. Και όπως τα ιστορικά παραδείγματα δείχνουν, φτάνει στη συνειδητή εν τέλει επιλογή του ναζισμού.
48 | 49
Ποιος κρίνει ποια ζωή αξίζει παραπάνω από την άλλη; Γιατί η φτώχεια αποτελεί βασικό κριτήριο ποινικοποίησης και εκδίωξης πέραν των φυλετικών, σεξιστικών και ομοφοβικών διακρίσεων; Για τους μετανάστες, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης αποτελούν ζωντανό παράδειγμα των απάνθρωπων νησίδων αργού θανάτου οποιουδήποτε κρίνεται «μη φυσιολογικός». Όσοι εντάσσονται σε αυτή την κατηγορία απομακρύνονται χωροταξικά και λειτουργικά από την υπόλοιπη κοινωνία. αποκόπτονται από το δικαίωμα στη ζωή ουσιαστικά. Θάβονται ζωντανοί.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να σε δολοφονήσουν. Μπορούν να σου μπήξουν ένα μαχαίρι στην κοιλιά, να σου στερήσουν το ψωμί, να μην σε περιθάλψουν όταν αρρωστήσεις, να σε καταχωνιάσουν σε μια τρώγλη, να σε πεθάνουν στη δουλειά, να σε εξωθήσουν στην αυτοκτονία, να σε στείλουν στον πόλεμο κ.ά. Μόνο λίγοι από αυτούς τους τρόπους απαγορεύονται στο κράτος μας.10 Μπέρτολτ Μπρεχτ (1898-1956)
10
Μετάφραση-Απόδοση: Constant Sphin.
Πρωτότυπο κείμενο: Es gibt viele Arten zu t�ten. Man kann einem ein Messer in den Bauch stechen, einem das Brot entziehen, einen von einer Krankheit nicht heilen, einen in eine schlechte Wohnung stecken, einen durch Arbeit zu Tode schinden, einen zum Suizid/Selbstmord treiben, einen in den Krieg f�hren usw. Nur weniges davon ist in unserem Staat verboten. Γράφτηκε από τον Μπρεχτ μεταξύ 1935 και 1939 και περιέχεται στο “Me-Ti. Buch der Wendungen” (Με-Τι. Βιβλίο των Αλλαγών) που εκδόθηκε μετά το θάνατο του συγγραφέα. Ο Me-Ti ή Mo Di [Μο (Ν)Τι] ή Mozi [Μο-Τζου] ήταν Κινέζος φιλόσοφος (βλ. Internet Encyclopedia of Philosophy) και ο υπότιτλος Βιβλίο των Αλλαγών μάλλον παραπέμπει στο Ι Τσινγκ (βλ. Βικιπαίδεια).
Αστική συγκοινωνία, χειμώνας 2013
50 | 51
Düğün: μια ιστορία για έναν τούρκικο γάμο όπως δεν θα τον δείξει μια τούρκικη σαπουνόπερα κείμενο & φωτογραφίες Ρ. Σκίτερ
Η Αλιγιέ Τατλίπιναρ (όνομα, που αν υπήρχε ανάγκη μετάφρασης θα αποδιδόταν ως «Θεϊκή Γλυκοπηγή») θα παντρευόταν τον Ίλκερ πολύ σύντομα, στα τέλη του ερχόμενου Ιούνη. Για την ώρα ήταν μόνο Δεκέμβρης, χωρίς θόρυβο και φοβερά διλήμματα για τη χρησιμότητα της ομπρέλας, κάτι που έκανε περισσότερο νανουριστικό παρά περιπετειώδη τον διάπλου στον Βόσπορο.
ο εαυτός της που αγνάντευε προς τα βάθη (μάλλον) της Ανατολίας. Πόσο επιτηδευμένα μελαγχολική εικόνα: κορίτσια σε πλώρες. Αν δεν είναι οι σκαλιστές τους γοργόνες, δεν τους μένει παρά να ταΐσουν τους γλάρους.
Βέβαια, η Κωνσταντινούπολη κρύωνε. Να ένας λόγος για να πιείς ζεστό σαλέπι, ωραιότατο, από το σουπερμάρκετ, και να συγκρίνεις τη Μαύρη Θάλασσα με των ανθρώπων τις μαύρες. Η Ρίτα δεν βρισκόταν στη δίνη κανενός κυκλώνα που να δικαιολογεί το σφιχταγκάλιασμα της κουπαστής του μικρού πλοίου που την μετέφερε από την ευρωπαϊκή στην ασιατική πλευρά της πόλης, ταίριαζε ωστόσο με ένα από τα κλισέ της, έτσι όπως φανταζόταν ότι έμοιαζε Τάισμα γλάρων, χειμώνας 2013
Αρραβώνας Η Ρίτα έφτασε στην Κωνσταντινούπολη από τη Θεσσαλονίκη, κι αυτή τη φορά με το διαολεμένο πούλμαν που στις μεγάλες ευθείες των Βαλκανίων τρέχει ώσπου να απογειωθεί, σπάζοντας τα αυγά στα δέματα των θρακιωτών επιβατών, που προορίζονται για τα σόγια στην Τουρκία. Σε ένα καφέ στην πλατεία Ταξίμ, πρόσφατα ανακαινισμένο για να μοιάζει παλιό, η Αλιγιέ και ο Ίλκερ την περίμεναν μοιράζοντας ένα κιουνεφέ.
της. Το κουτί με τα -πανταχού παρόντα σ’ αυτές τις περιπτώσεις- σοκολατάκια είχε σχήμα καρδιάς. Η Αλιγιέ σέρβιρε τους καφέδες που έφτιαξαν στην κουζίνα όλες μαζί οι θείες της.
Είχε χάσει τον αρραβώνα τους τον Σεπτέμβρη και έμαθε τις λεπτομέρειες από φωτογραφίες. Μεταξύ άλλων, αισθάνθηκε μια συθέμελη λιγούρα (που τη γεννούσε κάτι πολύ βαθύτερο από τη φυσική της πείνα, κάτι σίγουρα αρχέγονο) παρατηρώντας τις λαχταριστές πολύχρωμες πιατέλες με άφθονο φαγητό στο κέντρο της γιορτής. Πόσο άχρονη, διαχρονική και πάντα επίκαιρη είναι η μυρωδιά από τα ντολμαδάκια. Ο αρραβώνας φάνηκε πως είναι μια λαμπρή γιορτή γνωριμίας για τα σόγια των μελλόνυμφων, μεγάλης σπουδαιότητας. Η οικογένεια του γαμπρού ήρθε να ζητήσει τη νύφη από τους δικούς της και επίσημα, φέρνοντας μαζί τα αρμόζοντα και συνήθη για την περίσταση δώρα μέσα σε ένα παράξενο καλάθι σε σχήμα κοχυλιού, από λευκό και χνουδωτό ύφασμα. Πασουμάκια με φουντίτσες, το σατέν νυχτικό, τα λευκά εσώρουχα και τα πρώτα χρυσαφικά
Με συγκίνηση κι ένα ψαλίδι, φθινόπωρο 2013
Πριν σουρουπώσει μαζεύτηκαν στον κήπο και πέρασαν τις βέρες που ένωνε μια κόκκινη κορδέλα. Αρραβωνιάστηκαν: ο αγαπημένος θείος Αλί την έκοψε με συγκίνηση και μ’ ένα ψαλίδι.
52 | 53
Αλεβίτες Στο Ουσκουντάρ, η Ρίτα, η Θεϊκή Γλυκοπηγή κι ο σύντροφός της φάγανε υπαίθριο «τούρκικο σούσι»: μύδια που πουλάνε οι πλανόδιοι ψαράδες, βρασμένα με ρύζι, πολύ νόστιμα. Άκουσαν τον μαγνητοφωνημένο μουεζίνη να καλεί σε προσευχή και μπήκαν στο πρώτο τζαμί που συνάντησαν μπροστά τους.
έρωτα; Μερικές γυναίκες ντυμένες βαριά, έκαναν τεμενάδες. Σε μια γωνιά του γυναικωνίτη, καθισμένη σοβαρή μέσα στη φουσκωτή μαντίλα της, η μικρότερη κόρη τους με παρόμοια ευλάβεια πάνω από το κινητό, τερμάτιζε μια πίστα στο candy crash.
Μύδια με ρύζι και λεμόνι, χειμώνας 2013
Η θεϊκή γλυκοπηγή είναι μουσουλμάνα Αλεβίτισσα και καθόλου σίγουρη πως θυμόταν τον εαυτό της ξανά σε τζαμί πριν από κείνον τον Δεκέμβρη. Οι δυο ανυπόδητες φίλες, κι οι δυο σαν τουρίστριες, κάθισαν οκλαδόν στην παχιά μοκέτα, στο μέρος που προορίζεται για την προσευχή των θήλεων, παρατηρώντας από τις τρυπούλες του καφασωτού τους άνδρες πιστούς. Να γίνεται κάποτε η ώρα της προσευχής κατάλληλη για μυστικές ματιές που γεφυρώνουν το έμφυλο χάσμα για να θρέψουν λιγάκι τον
H απόφαση να δοθεί στη τρίτη γέφυρα του Βοσπόρου, που ακόμα κατασκευάζεται, το όνομα του Σουλτάνου Σελίμ του Πρώτου, ήταν για τους Αλεβίτες μια κίνηση άκρως συμβολική. Ενδεικτική του διωκτικού κλίματος που συντηρείται στην Τουρκία από τους φορείς του συντηρητικού Ισλάμ, συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης. Ο Σουλτάνος Σελίμ Α’ ήταν, μεταξύ άλλων, ξακουστός σφαγέας Αλεβιτών τον 16ο αιώνα.
Στα πιο πρόσφατα, η θρησκευτική μειονότητα των Αλεβιτών συνεχίζει να καταγγέλλει επιθέσεις σε βάρος της, που φτάνουν μέχρι και τα γεγονότα του πάρκου Γκεζί. Η οικογένεια της Αλιγιέ, μια σύγχρονη οικογένεια μουσουλμάνων Αλεβιτών στην ολότητά της, δεν επιθυμεί και μάλλον αντιμάχεται, την κάλυψη της γυναικείας κώμης, δεν νηστεύει στο Ραμαζάνι κι ούτε κινεί ποτέ για τη Μέκκα, δεν αναγνωρίζει την ιερότητα των τζαμί και προτιμά να προσεύχεται (όταν θέλει) στα πιο κοινωνικά και σίγουρα μεικτά τζεμεβί, ενώ υιοθετεί μια γενικότερη θρησκευτική αντίληψη μπασταρδεμένη με κοινωνικό προοδευτισμό. Τυχαίνει ίσως καμιά φορά, η θρησκευτική πίστη να αφήνει χώρο στην ενδυνάμωση συνειδήσεων λιγότερο υπερβατολογικών, εδώ: ακόμα και ταξικών. Με έναν τρόπο, το θρησκευτικό
Τούρκικο πρωϊνό στο Γενίκιοϊ, καλοκαίρι 2014
στοιχείο στην περίπτωση των Αλεβιτών απόθρησκειοποιείται. Η Αριστερά γίνεται, όχι σπάνια, το πεδίο της πολιτικής τους έκφρασης. Αρκετοί από τους Αλεβίτες που γνώρισε η Ρίτα, θα είχαν αφήσει στη μέση τις κουβέντες θρησκευτικού περιεχομένου ήδη από το δεύτερο τσάι τους, για να παρατηρήσουν πως οι κατασταλτικοί μηχανισμοί στην Τουρκία δεν εξαντλούνται βέβαια στους Αλεβίτες και ίσως να έκαναν και έναν παραλληλισμό με την γειτονική τους χώρα, ρουφώντας την τελευταία γουλιά από το ποτήρι τους στη μνήμη του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου και του Μπερκίν Ελβάν. Τσάι Κάτω χαμηλά στην Ιστικλάλ, προς τον Γαλατά, είναι το κατάστημα οικιακών συσκευών και ειδών προικός, από όπου η Ρίτα αγόρασε μια μοντέρνα διώροφη, πορτοκαλί τσαγιέρα, ως
δώρο αρραβώνων. Φυσικά τα παιδιά είχαν ήδη. «Χρειάζονται πάντα περισσότερες», είπε η Γιάσεμιν, η μεγαλύτερη αδερφή της θεϊκής γλυκοπηγής. «Αυτή θα είναι για τους καλεσμένους». Αυτές οι τσαγιέρες μονίμως πάνω στο γκάζι, είναι το σημείο Καφενείο: μάλλον πρέφα, καλοκαίρι 2014 αναφοράς της τούρκικης σπιτικής θαλπωρής. Περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους βράζοντας τσάι, ανεξάρτητα από την ώρα και τις περιστάσεις. Εδώ πίνουν μαύρο τσάι, βαρύ, που σερβίρεται αραιωμένο με επιπλέον νερό. Στο κάτω μέρος της τσαγιέρας (το μεγαλύτερο) ζεσταίνουν σκέτο νερό, ενώ στο άλλο τοποθετείται το τσάι. Όταν το νερό στο μεγάλο τσαγερό ζεστάνει, χύνουν αρκετή ποσότητα στο επάνω μικρότερο, που λειτουργεί και σαν καπάκι, και τα αφήνουν και τα δύο να βράσουν με την ησυχία τους. Η Σαϋρέ, κρατώντας ένα τσαγερό σε κάθε χέρι, σερβίρει εναλλάξ, μέσα στα κομψά ποτηράκια που μοιάζουν με τουλίπες. Προσφέρει κυβάκια ζάχαρης, αλλά η Ρίτα το πίνει σκέτο και δυνατό. Πίνει τόσο πολύ, μέχρι οι χρωστικές του τσαγιού να βάψουν το χαμόγελό της, αλλά
Πορτοκαλί τσαγέρα, χειμώνας 2013
δεν χάνει τον ύπνο της. Κοιμούνται στο διπλό κρεβάτι της Αλιγιέ έχοντας αφήσει στη μέση κάποια κουβέντα. Για τον γάμο δεν μιλάνε πολύ. Στην Τουρκία, ακόμα και εκεί που φαίνεται να ξεφτίζουν οι αναχρονισμοί, ο γάμος είναι για πολλά νέα ζευγάρια ένα εισιτήριο για τη συγκατοίκηση. -«Έχεις δει τη νεκρή νύφη του Τιμ Μπάρτον; Έ, κάπως έτσι σκέφτομαι να είναι το νυφικό μου».
Πλαστικές ανθοδέσμες, καλοκαίρι 2014
Λουλούδια Η βροχή εγκλώβισε τα κορίτσια σε ένα από αυτά τα γνωστά πολυκαταστήματα ρούχων κι αξεσουάρ που είναι τοπόσημα της οικουμένης. Η Σέμρα, η μικρότερη αδερφή της Αλιγιέ, δοκίμαζε φορέματα για τον γάμο που θα συνέβαινε σε κάτι λιγότερο από τρεις μέρες. Είχε θρονιαστεί ένας τσιγκούνης με τον ήλιο Ιούνης πάνω από τον Βόσπορο, αλλά τα παιδιά της Κωνσταντινούπολης διασκέδαζαν με την καλοκαιρινή μπόρα. Λευκά και ροζ τριαντάφυλλα και μερικά άνθη του αγρού που δεν είναι πάντα εύκολο να ονοματίσεις αν είσαι από την πόλη -αν επιπλέον είσαι κι απ’ την Πόλη, ούτε και να τα μυρίσεις-, αλλά κυρίως λευκά και ροζ τριαντάφυλλα που ταίριαζαν με τις γαλάζιες και ροζ κορδέλες, αυτά αγόρασε η μέλλουσα
νύφη για να φτιάξει τα γαμήλια αναμνηστικά των φιλενάδων της. Η βόλτα στη μεριά της αγοράς που βρίσκονται τα λουλουδάδικα υπήρξε αποκαλυπτική: ούτε κατεψυγμένα λίλιουμ, ούτε νερά, αγκάθια και μαραμένα φύλλα, αλλά δροσάτα, δροσοστάλαχτα, χρωματιστά, αθάνατα λουλούδια. Από πλαστικό. Σε αφθονία. Στον μπαξέ των πλαστικών νυφικών ανθοδεσμών και των λουλουδένιων διακοσμητικών, η αθανασία δεν είναι της φτήνιας. Εκατό πενήντα τούρκικες λίρες κόστισαν οι (πλαστικές) τουλίπες της ανθοδέσμης της νύφης, που πάντως αν ήθελε μετά θα μπορούσε να τις φυτέψει στον κήπο. Α ναι. Δεν ήταν πρόσκαιρα γεράνια εκείνα, φυτεμένα μέσα σε αληθινό χώμα στη ζαρντινιέρα ενός καβεχανέ1 στο Μπεϊλέρμπεϊ. Πλαστικά ήταν, της γνωστής ενδημικής συνομοταξίας. 1
Πλαστικές ανθοδέσμες, καλοκαίρι 2014
Kahvehane: καφενείο
Νύχτα της χέννας, καλοκαίρι 2014
Η νύχτα της χέννας Το πρωί εκείνης της νύχτας το σπίτι γέμισε με κόσμο που σημαίνει και φαγητό. Μια μεγάλη οικογένεια συγκεντρώθηκε για να βοηθήσει. Κάποιοι μαγείρευαν, άλλοι έφτιαχναν τσάι για εκείνους που μαγείρευαν. Το καζάνι που έβραζε το κρέας πάνω σε μια φορητή εστία γκαζιού στην εξωτερική σκάλα είχε ντύσει το σπίτι με ένα αόρατο πέπλο μπαχαριών, που έφτανε και μέχρι τα μέσα δωμάτια των κοριτσιών, εκείνα που διατηρούσαν συνήθως αναλλοίωτη τη μυρωδιά της πομάδας, της πούδρας και της όζας. Μια τούρκικη σημαία υψώθηκε. Ένας μικρός τυμπανιστής ήχησε το σύνθημα στην τριμελή ορχήστρα ν’ αρχινίσει τους παμπάλαιους ήχους. Μια τρομπέτα και δυο τύμπανα δώσανε σε εκείνη την αυλή της συνοικίας του Τσεκμέκιοϊ, το έρεισμα της κυκλωτικής συνάντηση, με το ρυθμό που σαν ζωτικό όργανο των ανθρώπινων συναντήσεων συνθέτει το κοινωνικό συγκεράζοντας το ατομικό. Άνθρωποι
Πανηγυρισμοί μέσα στη νύχτα, καλοκαίρι 2014
που, όταν ακουμπήσουν το χέρι στο στήθος, νιώθουν πια τον κοινό παλμό του γλεντιού να υπερκαλύπτει θριαμβευτικά της δικής τους καρδιάς τους χτύπους. Χορέψανε οι καλεσμένοι, χόρεψε και η νύφη. Κι αργότερα όταν η ώρα των πατροπαράδοτων εθίμων ήρθε, η θεϊκή γλυκοπηγή δεν ήξερε να εξηγήσει τι σήμαινε το κόκκινο πέπλο που της κάλυπτε το κεφάλι, η χρυσή λίρα που της έβαλε η μέλλουσα πεθερά της στη χούφτα (που μέχρι εκείνη την ώρα, με νάζια κρατούσε δήθεν ερμητικά κλειστή) μαζί με την υγρή χέννα και το κόκκινο πουγκί που της περιέβαλε αμέσως μετά το χέρι. Καταλάβαινε όμως πολύ καλά τη διασκεδαστική επανάληψη των τελετουργιών, τη σημασία αυτού του γιορτινού ξεπροβοδίσματος, όπου οι δύο σύντροφοι, η Αλιγιέ και ο Ίλκερ, θρονιασμένοι στο κέντρο της γιορτής, λάμβαναν τις ευχές του δικού τους κόσμου, επισημοποιώντας του -με τον τρόπο που ορίζει η κουλτούρα, την πρόθεσή τους να γνωρίσουν τον κόσμο που απομένει, μαζί.
Η κουζίνα, καλοκαίρι 2014
Η σημαία τοποθετείται για να σηματοδοτήσει χαρμόσυνα γεγονότα, καλοκαίρι 2014
Μικρός τυμπανιστής, καλοκαίρι 2014
58 | 59
Γάμος Η θεϊκή γλυκοπηγή τσιμπολογούσε μέσα από την κατσαρόλα και η μάνα της, επικαλούμενη την παροιμία, διαμαρτυρήθηκε αστειευόμενη πως αν συνεχίσει έτσι, δεν θα γλιτώσουν τη βροχή την ημέρα του γάμου. Στην Ελλάδα και στην Τουρκία φαίνεται πως τέτοιες πρακτικές τσιμπολογήματος εκ μέρους της νύφης οδηγούν με πατροπαράδοτη βεβαιότητα σε κακοκαιρία2. Με έντονα ακόμα τα σημάδια από τη χθεσινή χέννα στα χέρια τους, μερικά από τα κορίτσια, τις ξαδέρφες και τις αδερφές του σπιτιού, είχαν πάει από νωρίς το πρωί της ημέρας του γάμου στο συνοικιακό κομμωτήριο. Όταν χτύπησε το κουδούνι η ειδικός επί των αισθητικών θεμάτων, βρήκε την Αλιγιέ με τις πιτζαμούλες της και με διάθεση να συνεχίσει τον ύπνο της για λίγο ακόμα. Στο ήσυχο σπίτι όπου κάποιοι ετοιμάζονταν, άλλοι ξεκουράζονταν λίγο ακόμα, χωνεύοντας την χθεσινή ρακοποσία.
Η Αλιγιέ κάθισε ήσυχα μπροστά από το φορητό «σαλόν ντε μποτέ» της αισθητικού και μέσα στις επόμενες ώρες τα 26 της χρόνια απέκτησαν τις σκιάσεις και τις αποχρώσεις της ιλουστρασιόν πραγματικότητας της εποχής της. Δεν άργησε να έρθει και ο Ίλκερ στο σπίτι. Ντύθηκε κι αυτός τα γαμπριάτικά του, στο ίδιο δωμάτιο που πριν ετοιμαζόταν η νύφη, και οι δυο πανέμορφοι νέοι, έφυγαν σε λίγο μαζί από το σπίτι της θεϊκής γλυκοπηγής, σε μια σεμνή, άτυπη τελετή ξεπροβοδίσματος, που κανείς από τους συγγενείς της Αλιγιέ δεν συνειδητοποίησε τότε πως σήμαινε τον ίδιο αυτό αποχωρισμό που περιγράφουν με γλυκόπικρο στεναγμό τα νυφιάτικα τραγούδια. Εκτός από τη μάνα της. Οι μελλόνυμφοι και οι φίλοι τους ξεκίνησαν με τα αμάξια για το πάρκο Γιλντίζ της περιοχής Μπεσικτάς, για την επαγγελματική φωτογράφιση. Ο γάμος είχε προγραμματιστεί για τις 7 το απόγευμα κι ακόμα ήταν πρώιμο μεσημέρι. 2
Πριν την ώρα που είναι καλή, καλοκαίρι 2014
Αναφέρεται σε νυφική παροιμία, κοινή στην περιοχή των Βαλκανίων.
Φωτοσκιάσεις, καλοκαίρι 2014
Φτιάχνοντας γαμήλια αναμνηστικά, καλοκαίρι 2014
60 | 61
Παιδιά που κυνηγούν αμάξια -«Άμπλα, άμπλα!» που σημαίνει «αδερφή, αδερφή!», ξελαρυγγιάζονταν λαχανιασμένα πιτσιρίκια που έτρεχαν να προλάβουν το στολισμένο, νυφικό αυτοκίνητο. Τα πιο τολμηρά κοπάναγαν το καπό, ή ρίσκαραν να μπουν μπροστά του για λίγα δευτερόλεπτα. Ο υπέρτατος στόχος ήταν μερικές τούρκικες λίρες που θα εξασφάλιζαν, στο πλαίσιο του γιορτινού εθίμου. Η διαδικασία αυτή δεν αφορούσε μονάχα τα παιδιά της γειτονιάς, αλλά όλα, τα εκατομμύρια παιδιά της Κωνσταντινούπολης, όσα τουλάχιστον από αυτά ήταν αρκετά τυχερά να πετύχουν σε κάποιο στενό δρόμο ή φανάρι το στολισμένο αυτοκίνητο, μισοσταματημένο. Περικυκλώνοντάς το, καμιά φορά κατάφερναν να αποσπάσουν μερικά χρήματα που ήδη προορίζονταν να δοθούν ως λύτρα σε μια αιφνίδια όσο κι αναμενόμενη παιδική ενέδρα. Σε κάθε δρόμο,
Η ώρα που είναι καλή, καλοκαίρι 2014
μια διαφορετική κομπανία παιδιών, συνήθως αγοριών, επιδίδονταν στην πολιορκία. Κάποτε κάποιο άλλο νυφικό αμάξι ξεμύτιζε από το απέναντι στενό και αποπροσανατόλιζε τους πειρατές. Ήταν ένα θερινό σαββατοκύριακο, η Κωνσταντινούπολη θα το γλένταγε σε πολλούς γάμους. Χρυσά βραχιόλια και παιδικά κρεβάτια Το σούρουπο στην Πόλη της Ρίτας της φάνηκε πως φέρνει το τέλος του κόσμου. Του κόσμου όπως τον ήξερε -ή καλύτερα όπως τον είχε συνηθίσει-, για να αποκαλύψει την απόκοσμη λάμψη εκατομμυρίων λαμπτήρων που φωταγωγούν γέφυρες, λεωφόρους, ουρανοξύστες, συμπλέγματα πανομοιότυπων κατοικιών, διαβάτες κατόχους έξυπνων τηλεφώνων που συνθέτουν μια εικόνα σκοτεινής θάλασσας με λαμπερή από τα φώτα επιφάνεια, σε λίγα πίξελ. Η Ρίτα που υπό άλλες συνθήκες θα
Άνε χρυσή, καλοκαίρι 2014
έβρισκε όλο το σκηνικό αυθάδες, μαγεύτηκε από τα επιληπτικά φώτα κυρίως γιατί πίσω από αυτά βρισκόταν η πόλη της. Η Πόλη που βράζει με όλους τους πιθανούς τρόπους, περισσότερο από κάθε άλλη που είχε δει η ίδια ποτέ, που μάλλον –σκέφτηκε- σε όλους τους αιώνες της ύπαρξής της θα έλαμπε κάπως έτσι. Τα χρυσά βραχιόλια της νύφης –γαμήλια δώραέλαμπαν κι αυτά καθώς πέρναγε τα χέρια της γύρω από τους ώμους των καλεσμένων της. Ακολούθησαν μυριάδες εναγκαλισμοί. Η Αλιγιέ και ο Ίλκερ είχαν φτάσει στον χώρο της δεξίωσης αμέσως μετά τη φωτογράφιση. Η γαμήλια τελετή είναι περισσότερο μια πολιτική ένωση στην Τουρκία, αν εξαιρέσεις έναν Ιμάμη που τους επισκέφθηκε στο σπίτι για να τους δώσει την ευχή του εκείνο το πρωί, λίγο αφότου είχαν ετοιμαστεί, προς δυσφορία της Αλιγιέ που δεν ήταν συνηθισμένη στα θρησκευτικά έθιμα του μέλλοντα συζύγου της.
Η Αλιγιέ και ο Ίλκερ έγιναν ζευγάρι και στα μάτια του κράτους, με τις ευλογίες του εκπροσώπου του δήμου και τις υπογραφές των μαρτύρων τους. Σε κάθε ευχή που λάμβαναν, γέμιζε το πουγκί που κρατούσαν οι αδερφές των νιόπαντρων καθώς το ζευγάρι χαιρετούσε τους καλεσμένους από τραπέζι σε τραπέζι. Οι πιο στενοί συγγενείς πέρναγαν στα χέρια της νύφης τα βαριά κοσμήματα, που ήταν όλα ίδια μεταξύ τους, αλλά η θεϊκή γλυκοπηγή θυμόταν ακριβώς ποιο ήταν ποιανού. «Ναι, όταν θα χρειαζόμαστε λεφτά θα τα σκοτώσω. Αυτός είναι ο προορισμός τους». Δεν φαινόταν να έχει αλλάξει τίποτα δραματικά. Η Αλιγιέ και το αγόρι της θα συνέχιζαν τη ζωή τους όπως και πριν. Θα πήγαιναν στις δουλειές τους κάθε μέρα, θα προσπαθούσαν να παρέχουν πάντα στους εαυτούς τους την δυνατότητα να βλέπουν από τα παράθυρα του σπιτιού τους τον Βόσπορο. Η γονείς της Αλιγιέ
62 | 63
θα φρόντιζαν να έχουν περίσσιο τσάι για όλους στην τσαγιέρα τους. Ο μαγνητοφωνημένος μουεζίνης θα καλούσε με ακριβή περιοδικότητα τους πιστούς σε προσευχή, η μικρή αδερφή και ο ξάδερφος της Αλιγιέ θα συνέχιζαν να πουλούν την εφημερίδα του Κομμουνιστικού Κόμματος Τουρκίας, κάπου στο Καντίκιοϊ. Το μόνο που φάνηκε να αλλάζει απότομα ήταν το στρώσιμο του κρεβατιού. Στον δρόμο για το αεροδρόμιο, μια φράση συνόψισε τον αποχωρισμό, την ενηλικίωση, την ανία της πανομοιότυπης καθημερινότητας που γίνεται αντιληπτή κυρίως στην άχαρη επανάληψη. Όπως αυτής του στρωσίματος ενός κρεβατιού. «Μου λείπει λίγο το κρεβάτι μου. Κυρίως όπως το έφτιαχνε η μαμά μου».
Αιχμάλωτο πουλί, παιδιά στην ταράτσα, καλοκαίρι 2014
φωτοΙστορίες
κείμενο & φωτογραφίες: Τάσος Σαράντης
Μεγαλώνοντας στο νησί του φωτός κατάλαβα τελικά ότι το σκοτάδι είναι αυτό που μου ταιριάζει . Γιν και Γιανγκ, γη και σελήνη, φως και σκοτάδι. Κάθε βράδυ είναι φως, την ήμερα το σκοτάδι. Περπατώ στην θάλασσα, περπατώ στο χώμα, περπατώ στα σοκάκια του κάστρου και θυμάμαι. Το νησί του φωτός έχει σκοτεινιάσει και εγώ είμαι εκεί αεικίνητος και παρακολουθώ αυτήν την εξέλιξη. Ρωτάω παιδικούς φίλους «Μα πώς βλέπετε στο σκοτάδι;» και εκείνοι με κοιτούν απορημένοι συνεχίζοντας τις δουλειές τους. Τα απογεύματα, η -απόλυτη- αποφασιστική στιγμή που θα ζήλευε και ο Ανρί1, λίγο πριν ξημερώσει σκοτάδι και το φως να χαθεί. Εκείνη την στιγμή είμαι εκεί . *
Οι φωτογραφίες έχουν τραβηχθεί στην Ρόδο (χειμώνας 2013-2014 και καλοκαίρι 2014).
Ο Ανρί Καρτιέ Μπρεσόν (Henri Cartier-Bresson, 22 Αυγούστου 1908 - 3 Αυγούστου 2004) ήταν Γάλλος φωτογράφος. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους φωτογράφους του 20ού αιώνα και ειδικότερα ένας από τους «πατέρες» της φωτοδημοσιογραφίας. Το έργο του έχει κερδίσει καθολική αναγνώριση σε παγκόσμιο επίπεδο (Βικιπαιδεία). 1