Doświadczenia z budowania pierwszego w Polsce systemu franczyzy społecznej a rekomendacje dla polityk publicznych

Projekt „Model usług asystenta osoby niepełnosprawnej i chorującej psychicznie w lokalu gastronomicznym” realizowany był z Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (POWER). System franczyzy społecznej Pubu Spółdzielczego od kwietnia 2019 do września 2021 budowały dwa podmioty: Spółdzielnia Socjalna DALBA oraz Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego.

W ciągu 36 miesięcy realizacji projektu, w trakcie których przez 12 miesięcy trwała pandemia, a branża gastronomiczna nie mogła prowadzić swojej działalności, udało się uruchomić cztery Puby Spółdzielcze. To wielki sukces i ogromna determinacja całego naszego zespołu z franczyzobiorcami na czele.

Jak dalej korzystać z potencjału i wartości franczyzy społecznej w rozwoju ekonomii społecznej – tak, by osiągnąć efekt skali? Zdecydowaliśmy się sformułować kilka rekomendacji w tym zakresie, które chcemy zaadresować do osób i instytucji mających wpływ na kształtowanie polityk publicznych. Naszymi postulatami w tym zakresie dzieliliśmy się także z przedstawicielami pozostałych dwóch projektów na franczyzę społeczną, a przestrzenią do dyskusji były posiedzenia Komitetu Sterującego pod auspicjami Departamentu Ekonomii Społecznej i Solidarnej Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej.

Adresaci rekomendacji

Dla instytucji ogłaszających konkursy i rozliczających projekty dotyczące tworzenia systemów franczyzy społecznej

Treść rekomendacji i uzasadnienie

Stworzenie możliwości dokapitalizowania funduszu franczyzowego ze środków publicznych (w tym z Europejskiego Funduszu Społecznego), w oparciu o który uczestnicy systemu franczyzowego będą mogli zapewnić trwałość systemu i jego wzmacnianie. Franczyzobiorcy widzą w krótkim czasie korzyści z istnienia funduszu i są silniej zmotywowani, by uzupełniać wyczerpujące się środki z własnych wpłat – opłat franczyzowych.

Wprowadzanie wymogu dywersyfikacji źródeł zasilania funduszu co najmniej o opłaty franczyzobiorców. Przy tym rozwiązaniu kapitał funduszu franczyzowego wniesiony z pieniędzy publicznych nie wytraca się, lecz jest na bieżąco uzupełniany. Dodatkowo zwiększa się współodpowiedzialność franczyzobiorców za racjonalne, efektywne wykorzystanie środków. Musi to być ściśle powiązane z zapewnieniem mechanizmu demokratycznego zarządzania funduszem.

Wprowadzenie wymogu partycypacyjności w tworzeniu i zarządzaniu funduszem franczyzowym. Daje ono realny wpływ wszystkim uczestnikom systemu franczyzowego na sposób jego funkcjonowania, zarządzania, gromadzenia i wydatkowania środków.

Nietraktowanie opłat franczyzodawców wnoszonych w trakcie trwania projektu jako przychodu z projektu. Opłaty te są wnoszone w celu zdywersyfikowania i uzupełniania zasobów funduszu franczyzowego, który jest na bieżąco wydawany. Wpłaty pozwalają na systematyczną kumulację kapitału (zarówno w trakcie projektu, jak i po jego zakończeniu), który będzie wykorzystywany po zakończeniu realizacji projektu, zapewniając trwałość i rozwój franczyzy społecznej.

Niewymaganie wykorzystania całej kwoty przeznaczonej na fundusz franczyzowy ze środków publicznych w trakcie trwania projektu. Tempo wykorzystania środków powinno być dostosowane do potrzeb systemu franczyzowego. Fundusz będzie zmieniał się wraz z rozwojem sieci franczyzowej.

Dla podmiotów tworzących i wspierających budowę sieci franczyzowych (OWES, ROPS) z udziałem przedsiębiorstw społecznych i PES Budowanie funduszu franczyzowego w sposób partycypacyjny i zaplanowanie demokratycznych zasad zarządzania funduszem. Takie rozwiązanie zwiększa poczucie odpowiedzialności członków franczyzy społecznej za to, jak fundusz funkcjonuje, jak jest zarządzany, na co wykorzystywane są środki itp. Daje to większe szanse na stabilne funkcjonowanie sieci franczyzowej.

Włączenie opłat od franczyzobiorców jako źródła zasilania funduszu franczyzowego. To wzmacnia poczucie odpowiedzialności za wykorzystanie środków oraz zwiększa szansę na efektywne ich wykorzystanie.

Udzielanie członkom franczyzy społecznej wsparcia merytorycznego do podejmowania decyzji (wyliczenia finansowe, prognozy itp.). Dzięki temu decyzje będą bardziej trafne, odpowiadające nie tylko potrzebom, ale i możliwościom, będą poparte analizami, a nie wyłącznie wyobrażeniami czy oczekiwaniami. Takie rozwiązanie pozwala urealnić oczekiwania i być uczciwym względem członków franczyzy społecznej.

Dostosowywanie zasad funkcjonowania funduszu do potrzeb systemu franczyzowego (pod warunkiem pozostawienia jednego elementu bez zmian, a mianowicie zasady partycypacyjnego zarządzania funduszem). Fundusz franczyzowy będzie przechodził różne fazy rozwoju, podobnie jak cały system franczyzowy. W związku z tym trzeba pozostawić przestrzeń na zmiany, np. w zakresie wysokości i sposobu opłat od franczyzobiorców, powołania odrębnego podmiotu administrującego funduszem itp. Zmiany te muszą być jednak wdrażane w sposób partycypacyjny. To warunek bezwzględny. Udostępnienie środków finansowych bezzwrotnych i zwrotnych na inwestycje franczyzobiorców konieczne do uruchomienia działalności w ramach franczyzy. Franczyzobiorcy nie dysponują wystarczającym kapitałem własnym, żeby sfinansować konieczne inwestycje. Dotacje OWES czy pożyczki preferencyjne dla PES, a także social venture capital, mogą umożliwić franczyzobiorcom uruchomienie działalności franczyzowej.