Tweede lente, fabel of taboe

Zoeken naar Antwoorden

– Natuurlijk ben ik niet de enige die last heeft van de overgang. Ik begon me af te vragen hoe andere vrouwen deze periode beleven. Hebben zij ook zoveel klachten en voelen zij het ook als een zwarte bladzijde in hun leven? En hoe zit het bij vrouwen uit andere culturen, hoe is de overgang voor hen? Hebben zij er een andere kijk op?

Tijdens mijn zoektocht werd me al snel duidelijk dat vrouwen in de overgang een heleboel klachten met elkaar gemeen hebben, zoals die vreselijke opvliegers, nachtelijk zweten en (zeer) slecht slapen. Wanneer vrouwen hierdoor een burn-out krijgen, stellen huisartsen nog maar al te vaak ten onrechte de diagnose stress of depressiviteit.

Veranderingen in de hormoonhuishouding tijdens de overgang kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van borst- en schildklierkanker. Sommige vrouwen komen al op zeer jonge leeftijd in de overgang en blijven kinderloos. Voor hen is het leed moeilijk te overzien. Deze problemen krijgen veel te weinig aandacht.

Een bezoek aan de huisarts biedt de meeste vrouwen geen soelaas. Ze worden niet begrepen, omdat de kennis van de huisarts veelal beperkt is en volgens specialisten gebaseerd op verouderde informatie. Ook zijn huisartsen vaak niet op de hoogte van het bestaan van gespecialiseerde klinieken, die vrouwen met overgangsklachten kunnen behandelen.

In mijn omgeving wordt weinig gesproken over de overgang, waarom eigenlijk? Wij vrouwen krijgen er toch allemaal mee te maken en hebben er in meer of mindere mate last van? Waarom rust er zo’n taboe op deze voor vrouwen moeilijke en misschien ook (achteraf gezien) mooie periode?

Op zoek naar antwoorden ging ik in gesprek met vrouwen in de overgang. Dat leverde mooie verhalen en veel herkenning op. En dankbaarheid, om even vrij en zonder (voor)oordeel over dit onderwerp te kunnen praten. Ik heb intens genoten van de kennismaking met deze mooie sterke vrouwen, hun verhalen en hun levenskracht.

Voor dit boek toonden 37 vrouwen zich bereid om zichzelf te laten zien voor mijn lens en om hun persoonlijke en vaak indringende ervaringen te delen. Ik ben er trots op dat ik hen heb mogen fotograferen en dat ik hun verhaal verder mag vertellen. Ik hoop dat dit boek bijdraagt aan het bespreekbaar maken van de overgang, deze voor veel vrouwen moeilijke periode, die nu eenmaal hoort bij het leven.

– Jacqueline van den Heuvel – Fotograaf

Anne Het begon waarschijnlijk al toen ik zestien jaar was en ik mijn eerste opvliegers kreeg. De huisarts voelde even aan mijn nek en zei dat het stress was. Ik ben drie keer teruggegaan, omdat die ‘stressklachten’ niet verminderden. Steeds stuurde hij me weer naar huis.

Een maand of zes geleden ging ik opnieuw naar de huisarts, want ik bleef opvliegers houden, sliep slecht en had last van stemmingswisselingen. Mijn moeder en de psycholoog adviseerden om bloed te laten prikken. Toen bleek dat mijn overgangswaarden heel hoog waren. Daar schrok ik enorm van.

Vier maanden geleden bevestigde de gynaecoloog dat ik in de overgang zit. Toen ik dat hoorde voelde ik me heel alleen.

De overgang hoort bij oudere vrouwen, vrouwen van in de vijftig, niet bij meisjes van 23. Niemand van mijn leeftijd begrijpt echt wat er aan de hand is. Ze denken aan opvliegers, maar de gevolgen zijn veel groter. Helaas betekent het ook dat ik geen kinderen meer kan krijgen. De enige mogelijkheid zou zijn met eitjes van mijn zusje, maar pas als zij haar eigen kinderwens heeft vervuld. Ik wil geen druk op haar schouders leggen, maar die voelt zij onbewust wel.

Ik probeer dit nu allemaal een beetje te verwerken...

– Anne is 23 jaar

Monique Na de geboorte van mijn zoon raakte ik langzaamaan in de overgang. Eerst had ik het nog niet zo goed door, maar als ik er nu op terugkijk had ik in het begin al last van opvliegers, een kort lontje en slechte nachten. Dan heb ik het nog niet over transpireren. Soms moest ik wel twee keer per nacht mijn bed verschonen. Ik voelde me hopeloos, met mezelf in de knoop. Ik dacht vaak ‘wie ben ik nu eigenlijk nog?’ Mijn huid en lijf veranderden en ik voelde me anders. Daar had ik echt moeite mee, want het voelde als afscheid nemen van wie ik was.

Terugkijkend vond ik het geen gemakkelijke periode. En ook al menstrueer ik sinds kort niet meer, toch heb ik nog steeds klachten. Maar inmiddels heb ik geleerd die te accepteren en richt ik me op het ‘worden wie ik ben’. Door te waarderen ‘wie ik mag zijn’ gaat het langzaam de goed kant op.

– Monique is 57 jaar

Anne

Veronica Toen ik in de overgang kwam was ik 32. Nadat ik al zes maanden geen menstruatie meer had gehad kreeg ik de diagnose ‘prematuur ovarieel falen’ (POF). In die periode had ik last van opvliegers en gewrichtspijn. Ook sliep ik slecht. Drie keer per nacht werd ik wakker om naar de wc te gaan en ook had ik soms rare uitslag op mijn lijf, gezwollen lippen en jeuk op mijn ellebogen en knieën. Alles voelde heel vreemd.

Na de diagnose POF stortte ik in, want ik wilde zo graag kinderen.

Na meerdere bezoeken aan een fertiliteitskliniek bleek dat mijn enige en zeer kleine kans om zwanger te raken via IVF was. We besloten daar nog even mee te wachten. Eerst wilde ik me beter voelen. Ik begon met acupunctuur, talloze voedingssupplementen, vitaminen en Chinese kruiden. De overgangssymptomen werden minder, maar na een paar maanden werd het me allemaal teveel. Ik maakte me zorgen om mijn gezondheid en begon daarom met hormoonvervangende therapie.

Die zorgt houdt mijn baarmoeder in goede conditie en de bloedstroom intact.

Momenteel heeft mijn onvruchtbaarheid niet meer zo’n negatief effect op mij. Wanneer ik me fysiek goed voel en de symptomen van de menopauze aankan, gaat het mentaal ook goed. Mijn kinderwens is meer op de achtergrond geraakt. Mijn partner heeft onze kinderloosheid vanaf het begin geaccepteerd. In het begin voelde ik me schuldig jegens hem, maar hij liet me keer op keer weten dat hij nog altijd evenveel van mij houdt, met of zonder kinderen. We zijn gelukkig samen.

Voorheen had ik vooral mannelijke vrienden, met vrouwen voelde ik altijd een concurrentiestrijd. Maar door de menopauze en mijn strubbelingen met onvruchtbaarheid heb ik verbinding gevonden met vrouwen. Ik zie vrouwen nu meer als mijn metgezellen, mijn partners. Zij steunen mij en ik hen. Daarom besloot ik mijn carrière te wijden aan het ondersteunen van vrouwen. Ik ben coach en yoga lerares en begeleid vrouwen in de overgang en bij ongewenste kinderloosheid.

– Veronica is 34 jaar

Denise Toen ik op mijn dertigste de diagnose diabetes type 1 kreeg, vroeg ik me bezorgd af hoe de overgang bij mij zou gaan verlopen. Als je bloedsuikers laag zijn, krijg je namelijk dezelfde klachten als tijdens de overgang: opvliegers, zweten, slecht zien en je niet lekker voelen. Mijn angst bleek terecht.

Vier jaar geleden kwam ik in de overgang, waardoor ik me nog vaker niet prettig voel. Na een paar jaar schommelingen in de menstruatie bleef het bloeden uiteindelijk helemaal weg.

Totdat ik onlangs opeens weer ongesteld werd! Dat vond ik nogal heftig. Ik vroeg mijn behandelend arts om een doorverwijzing naar een overgangsconsulent, die gespecialiseerd is in diabetes type 1. Deze arts wuifde mijn vragen weg alsof ze niet belangrijk waren. Voor hem ‘is het niet zo’n dingetje’, kreeg ik te horen. Nee, hij hoeft er niet mee te leven. Ik ben daar erg boos om, hij is een man en heeft geen idee! Helaas heb ik nog niemand kunnen vinden die mij hierin serieus neemt.

Ik blijf op deuren kloppen, maar nergens krijg ik een reactie.

– Denise is 54 jaar

Aline Ruim anderhalf jaar geleden ben ik gestopt met roken. Ik kreeg last van somberheid. Dat hoorde erbij was me verteld.

De huisarts schreef me antidepressiva voor, die ik slikte totdat ik het gevoel kreeg dat ik het roken goed onder controle had.

Zodra ik de medicatie afbouwde, kwamen de sombere gedachten snel en heftig terug.Toen bleek dat ik last had van overgangsklachten. Ik begon opnieuw met antidepressiva en die slik ik nog steeds. Toch voel ik me geregeld labiel, ik ben snel emotioneel en de tranen zitten hoog. Voor mij is de overgang dan ook geen gemakkelijk proces.

– Aline is 51 jaar

Melissa

Het ging niet goed met me, ik sliep slecht, was veel te zwaar, had dagelijks paniekaanvallen, verloor veel haar en menstrueerde niet meer. Vreemd, want al vanaf mijn elfde kon ik de klok gelijkzetten met mijn menstruatie. Ik dacht dat de stress en het uitblijven van mijn ongesteldheid verband met elkaar hielden. Het dagelijks functioneren ging steeds moeilijker, mijn nieuwe studie Engels leed hier zo onder dat ik ermee stopte. Ik had hulp nodig en trok bij de huisarts aan de bel.

“Wil je zwanger worden?” vroeg zij me point blank, nadat ik met moeite had verteld waar ik mee zat.“Nee,” zei ik.

“Kom dan over een jaar maar terug.” En ik stond weer buiten, zonder hulp.

Het jaar verstreek en ik bleef last houden van overmatige stress en paniekgevoelens. Ik was met een nieuwe studie begonnen en woonde in een studentenhuis, omdat ik graag wilde genieten van het echte studentenleven. Of ik mijn huisgenootjes ooit verteld heb wat mij scheelde weet ik niet meer.

Wel dat mijn universiteit geweldig reageerde. De studieadviseur van mijn opleiding was mega met me begaan. Toch heb ik niet echt kunnen genieten van die tijd. Uiteindelijk ging het zo slecht met me dat ik besloot terug te verhuizen naar mijn ouderlijk huis. Dat vind ik nog altijd erg jammer, maar ik kon niet meer voor mezelf zorgen en was voortdurend moe. Vaak rolde ik op het laatste moment uit bed, stapte op de bus om naar college te gaan om vervolgens thuis direct weer op bed te gaan liggen. Schoonmaken, leren of koken, daar had ik gewoon geen puf meer voor aan het einde van de dag.

Eenmaal terug bij mijn ouders ging ik nogmaals met mijn klachten naar de dokter, een andere dit keer. Die vroeg testen aan, waarna ik werd doorverwezen naar het ziekenhuis. De jongste vrouw die ze daar hadden gezien met mijn klachten was 31, vertelde de arts. Ook zij konden me uiteindelijk niet verder helpen, ik werd doorverwezen naar de poli voortplantingsgeneeskunde in het VUMC Amsterdam. Na veel testen kreeg ik in mei 2017 de definitieve uitslag: Melissa, je hebt prematuur ovarieel falen (POF), tegenwoordig ook prematuur ovariële insufficiëntie genoemd (POI). Dit is de medische term voor de overgang die begint voor het veertigste levensjaar. Je hebt geen eicellen meer, je bent onvruchtbaar, je bent in het vroege stadium van osteoporose en je zult hormonen moeten slikken.

Van die hormonen heb ik er intussen al heel wat geprobeerd.

Ik begon met Tibolon, maar daar kreeg ik al snel de kriebels van. Ik werd zo misselijk en nerveus, dat ik mijn vriendinnen soms in paniek opbelde. Toen ik overstapte naar Femoston werd het niet veel beter. Uiteindelijk heb ik een stuk of vier verschillende pillen zonder succes uitgeprobeerd. Ik bleef veel lichamelijke klachten ervaren en ik had zelfs een tijd lang standaard een handwaaier in mijn tas, omdat de opvliegers zo

regelmatig en extreem waren. Op een dag zat ik in de trein en zag ik hoe bij de puffende, zuchtende en klagende mevrouw tegenover mij het zweet uitbrak. Ik gaf haar mijn waaier en ze begon te praten over de ongemakken van de overgang.

Toen ik vertelde dat ik snapte hoe oncomfortabel het is, ging ze ervan uit dat ik een grapje maakte.“Nee joh, dat snap jij pas over dertig jaar.” In zo’n geval leg ik graag expliciet uit waarom ik het wél snap. Mensen reageren vaak geschokt en ongemakkelijk, ze weten zich dan geen houding te geven.

Dat snap ik, maar ik vind het fijn als meer mensen weten dat dit bestaat. Daarom ben ik heel open over mijn POI. In mijn directe omgeving weet iedereen dat ik het heb, maar niet hoeveel last ik ervan kan hebben. Ook veel andere vrouwen in de menopauze onderschatten dit denk ik. Er wordt te weinig informatie gegeven en de omgeving heeft vaak onvoldoende kennis of begrip. Dat vind ik lastig, want voor mij is het moeilijk om op tijd te stoppen en te rust nemen. Ik weet soms niet waar mijn grens ligt en kan mezelf helemaal uitputten, ook omdat ik gewoon wil meedraaien met mijn leeftijdsgenootjes.

Ook op andere momenten word ik eraan herinnerd dat ik een beetje een vreemde eend in de bijt ben. Ik moest eens veertig minuten wachten aan de balie van de apotheek, omdat de medewerkers zichtbaar verward waren toen ik mijn medicijnen kwam afhalen. Ze snapten niet wat een tiener hiermee moest en gingen ervan uit dat mijn recept fout, of voor mijn moeder was. Ze stelden een hele waslijst met vragen, die ik normaal niet hoefde te beantwoorden en ze luisterden met opgetrokken wenkbrauwen en verbazing naar mijn antwoorden. Ze hadden er nog nooit van gehoord. Om dit soort dingen kan ik gelukkig wel lachen, maar niet alles kan ik zo makkelijk wegwuiven.

De bijwerkingen en het langdurig slikken van medicatie maken me angstig. Je wordt niet vrolijk van de enorme bijsluiters en als ik moet geloven wat daarin staat, heb ik een aanzienlijk verhoogd risico op meerdere soorten kanker.

Anne

Op mijn zeventiende was ik nog flink aan het puberen, tenminste, dat dacht ik. Thuis hadden we vaak strijd en in mijn eigen hoofd en lichaam voelde ik onrust, onzekerheid en stress.

Het was zonder twijfel hormonaal, maar dat ik in de overgang zat had ik echt nooit kunnen denken.

Uiteindelijk ben ik vorig jaar, in overleg met de huisarts en het ziekenhuis, begonnen met de Yasmin-pil als hormoonvervanging.

Van de voorgaande medicatie kreeg ik namelijk extreem pijnlijke en verharde borsten. Yasmin is ook niet zonder gevaren, maar ik heb op het moment geen last van nare bijwerkingen. Ook slik ik ‘cementpillen’ om mijn botten zo sterk mogelijk te houden. Door de afname in oestrogeen ontkalken je botten namelijk sneller, waardoor je later broze botten kunt krijgen.

Deze kauwtabletten worden gelukkig vergoed, de pil niet. Nu gaat het niet om een astronomisch bedrag dat ik moet betalen, maar als je kijkt naar de decennia dat ik aan de medicijnen vastzit, gaat het toch om een flinke som. Sowieso vind ik dat de pil voor iedere vrouw, ongeacht de leeftijd, vergoed zou moeten worden. Daarnaast is de pil voor mij ook nog eens geen anticonceptie, maar een medicijn. Bij de apotheek in het ziekenhuis vertelden ze dat als ik hevige bloedingen had gehad, mijn zorgverzekering de kosten wel had gedekt. Dat vind ik scheef. Ik heb op dit punt in mijn leven veel stress vanwege al mijn kosten. Ze zijn niet torenhoog en het kan altijd erger, maar én studeren, én de vaste lasten én het eigen

risico in combinatie met een minimum inkomen maken sparen een uitdaging.Tel daar nog een flinke studieschuld bij op, een overspannen huizenmarkt en een globale pandemie en je hebt het recept voor een onrustige periode. Ik kan me sowieso druk maken, als ik denk aan mijn toekomstbeeld barst ik regelmatig in tranen uit.

Door het lange thuiszitten tijdens de pandemie heb ik veel tijd gehad om écht stil te staan bij mijn diagnose. Lange tijd wilde het in mijn hoofd niet klikken dat ik al door de menopauze heen ben, dat hoort immers niet. Ik verzette me ook best tegen het idee dat dit nu mijn realiteit is. Het heeft me een paar jaar gekost, maar inmiddels kan ik het toch wel een plekje geven, al loopt het soms nog wel stroef. Waar ik momenteel tegenaan loop is dat ik niet meer weet wat ‘jezelf goed voelen’ betekent.

Als tiener was ik al somber en dat gevoel is eigenlijk nooit weggegaan. Ik heb nog steeds vaak last van paniekaanvallen, huilbuien en belemmerende spanningshoofdpijnen.

Soms klemmen mijn kaken van de stress zo hard op elkaar dat ze pijn doen. Daarnaast heb ik ook opvliegers (gelukkig minder dan eerst) en raak ik snel overprikkeld door geluid.

Maar het allerergste vind ik het constante piekeren. Mijn hoofd kan zo kronkelen, dat de meest simpele dingen onoverkomelijk lijken. Dan sla ik weer door naar de andere kant en denk ik zelfs dat ik mij aanstel en dat er niks aan de hand is. Tot ik dan opeens wekenlang amper van de bank afkom, omdat ik niet naar mijn lichaam heb geluisterd. De twijfel en rusteloosheid in mijn hoofd zijn er altijd en ik slaap al jaren slecht. Dat breekt me nu echt op. Daarom ging ik kortgeleden voor het eerst naar een psycholoog, maar dat was geen goede ervaring. Ik vertelde dat ik zowel lichamelijk als mentaal op begin te raken en eigenlijk geen plezier meer in mijn leven heb. De psycholoog wist van mijn diagnose POI/ POF, maar sprak er niet over. Voor de buitenwereld lijk ik prima te functioneren, zo dacht de psycholoog vast ook. Ik ben immers pas 23, heb een opleiding afgerond, beschik over een beste babbel en zie er gezond uit.

Maar dat zegt niks. Zodra ik alleen ben, klapt alles in elkaar.

Pas sinds kort weet ik dat mijn mentale klachten kunnen voortkomen uit de overgang. Wist ik veel! Ik heb nog nooit enige inhoudelijke informatie gekregen van mijn zorgaanbieders, alleen maar kwantitatieve informatie. Ja, ik kende mijn FSH-waarden, maar ondertussen dacht ik ook dat ik langzaamaan gek begon te worden. Dat kwam ook, omdat ik dacht dat ik met niemand over mijn gevoelens kon praten.

Wie van mijn vriendinnen zou ze begrijpen? Ik internaliseerde alles zo sterk, dat ik zelfs mijn beste vriendin vaak niet durfde te benaderen uit angst, schaamte en onzekerheid. Gelukkig push ik mezelf nu om opener te zijn. Ik zet kleine stappen om bewuster te communiceren, ook al voelt het nog zo ongemakkelijk en wil ik het liefst zo snel mogelijk wegsprinten.

Binnenkort ga ik wéér bij de huisarts aan de bel trekken, in de hoop op een tweede poging bij een psycholoog of coach. Ik schaam me dat ik zo vaak bij de dokter binnenloop, maar ik wil mezelf de beste kans gunnen en graag de stress en onzekerheid achter me laten. Vooral dat laatste vind ik nu belangrijk, want ik vertrouw mijn eigen lichaam niet en heb mede daardoor nog nooit een relatie aangedurfd. Ik ben nu al bang voor de vraagstukken die hoe dan ook aan bod zullen komen. Hoe begin je dat gesprek, wanneer moet je het er eigenlijk over hebben? Is het een afknapper voor mijn potentiële partner? Wat als mijn libido al de deur uit is gevlogen voordat ik het überhaupt ontdekt heb? Ben ik kapot? Wat als ik iemand ontmoet die heel graag kinderen wil? Waarom maak ik mij überhaupt zorgen om zaken die nog niet op mijn pad liggen?

Ik zal vaker door de zure appel heen moeten bijten, net als andere mensen. Ik ben niet bitter over mijn situatie. Ja, ik voel me rot, maar ik koester geen wrok. Ik zie ook nog het positieve ervan in en ben best trots op wie ik ben geworden. Zo was mijn diagnose echt de schop onder mijn kont die ik nodig had om gezond te worden. Ik ben al bijna dertig kilo afgevallen, eet goed en voel mij vergeleken met zes jaar geleden een stuk fitter. Ook zie ik er beter uit dan voorheen. Langzaamaan begin ik haalbare doelen te stellen voor de toekomst. Ik wil graag iets doen met voorlichting over menstruatie, POI en de overgang en ik ben bezig om mijn verhaal te verwerken. De laatste jaren heb ik geleerd voor mezelf op te komen en voor mezelf te zorgen. Er ligt nog een lange weg voor me, maar ik heb er vertrouwen in dat ik mezelf ga terugvinden (of herontdekken) Dat is belangrijk, want ik moet tenslotte een heel leven lang met mezelf door één deur en dat doe ik liever op goede voet.

– Melissa is 23 jaar

Claudia Mijn hele leven heb ik met plezier gewerkt als monteur.

Veertig uur per week maakte ik auto’s en bouwde ik machines.

Ik had altijd lol in mijn leven. Sinds anderhalf jaar ben ik in de overgang. En nu zit ik thuis, in de ziektewet. Te moe om te werken, overal pijn en nergens meer zin in. Een soort depressie.

Daar baal ik van.

Als op dit moment iemand tegen me zegt dat ik moet werken, wil ik wegrennen. Help! Hoe? Ik voel me zo moe, zo leeg...

Niemand had me verteld dat dit bij de overgang hoort. Daar hoor je nooit wat over, dat je je zo klote kan voelen dat je soms het liefst dood wilt. Zo erg is het. Ik ben mijn levenslust kwijt.

Zo wil ik me niet voelen! Ik wil gewoon positief in het leven staan. Ik hoop andere vrouwen te ontmoeten die zich ook zo voelen tijdens de overgang.

– Claudia is 48 jaar

Renske Bij mij begon de overgang rond mijn vijftigste en ik vond het een moeilijke en verwarrende tijd. Ik raakte gespannen en onrustig en had veel last van stemmingswisselingen. Dat gaat nu gelukkig wel beter, al heb ik nog volop last van opvliegers.

De wetenschap dat mijn dochter Anne van 23 al in de overgang zit, heeft mijn eigen overgang in een heel ander licht gezet.

Het maakt me nog steeds erg emotioneel. Ik kan niet bevatten dat ze dit al op zo’n jonge leeftijd te horen heeft gekregen, het is te groot. Ik vind het vreselijk voor mijn dochter. We kunnen niet overzien wat er allemaal nog gaat komen en ik zie aan haar dat ze niet weet hoe ze ermee om moet gaan. Ze heeft allerlei klachten die natuurlijk helemaal niet bij haar levensfase horen. Dan denk ik vaak bij mezelf “wat zit ik nou te zeuren?”

Mijn klachten zijn normaal, ze horen erbij. Maar wat Anne overkomt past niet, dat mag eigenlijk niet op haar leeftijd.

Dus probeer ik er zoveel mogelijk voor haar te zijn en haar te steunen.

– Renske is 58 jaar

Anne

Ria Al zeker tien jaar ben ik in de overgang. Ik heb veel last van overmatig transpireren, helemaal als ik in Suriname ben, waar ik vandaan kom. Ik vind het hartstikke fijn om daar te zijn, het enige wat ik minder leuk vind is de warmte. Als ik daar ben moet ik echt drie keer per dag onder de douche.

Eigenlijk voel ik me dus prettiger hier in Nederland, want hier heb ik het, zeker in de winter, minder warm.

Wat me heel erg helpt als ik opvliegers heb is mijn handventilator! Die heb ik altijd bij de hand en ik kan hem iedere vrouw in de overgang aanraden.

– Ria is 61 jaar en komt uit Suriname

Anne

Saskia De eerste overgangsklachten krijg ik rond mijn 44ste. Nachtelijk zweten en slapeloosheid. Mijn borsten zijn gevoelig, maar dat schrijf ik in eerste instantie ook toe aan de overgang. In oktober merk ik dat mijn linkerborst wat minder soepel voelt.Tja, dat kunnen opgezette borstklieren zijn. Als het niet wegtrekt neem ik me voor een afspraak te maken bij de huisarts. Ik schuif het voor me uit. Tot december. Mijn tepel heeft zich teruggetrokken en dan gaan de alarmbellen echt wel rinkelen. Het is vlak voor de kerst en ik kies ervoor om het bezoek in januari te plannen. Op basis van de teruggetrokken tepel stuurt de huisarts me door voor een mammografie. De afspraak is eind januari. Een vriendin dringt erop aan dat ik eerder ga. Ik kies er niet voor.

29 januari is het zo ver. Man, wat zie ik er tegenop. Niet zozeer tegen de uitslag, want diep van binnen weet ik al dat het fout zit, maar wel tegen de mammografie. Gelukkig valt het mee, maar ik word meteen meegenomen voor een echo. De radioloog is duidelijk, het is niet goed. Ook in mijn oksels zitten opgezette klieren. Daar lig ik dan, ontbloot en kwetsbaar op de behandeltafel. Ze willen direct een biopt nemen. Op dat moment komen de emoties. Ik wil even rechtop zitten, diep ademhalen en een slok water nemen, maar het lukt me niet dat te zeggen. De verpleegkundige blijft maar herhalen dat ik het beter nu kan doen, dan ben ik ervan af. maar ik zit volledig in de weerstand.

De radioloog stelt voor het de volgende dag te doen. Dat vind ik een prettig idee. Daarna vertelt de oncologisch chirurg dat het er niet goed uitziet. Hij legt de stappen voor de komende periode uit. Ze hebben 35 dagen de tijd om te starten met de behandelingen, PET scan, MRI, alles erop en eraan. Het geplande reisje naar Madrid met mijn oudste zoon kan ik wel vergeten. Balen.

Na het biopt en alle scans blijkt dat ik een HER2-positieve tumor heb van acht centimeter. De oncoloog geeft me een compliment voor mijn alertheid want de tumor is meer een schijf dan een knobbel. De tumor is agressief, maar goed te behandelen. Zes kuren, een operatie en bestralingen. Hopelijk ben ik in oktober klaar met de heftigste behandelingen. Daarna tot februari een eiwitkuur. De chemo zal ervoor zorgen dat ik in de overgang kom.

Ze starten op 1 maart, zodat ik toch met mijn zoon naar Madrid kan. Daar ben ik echt blij om.

lingen beginnen pas in oktober. Ik krijg een nieuwe manier van bestraling, met protonen, omdat er een uitzaaiing bij mijn borstbeen zit en dat is te dicht bij mijn hart. Met protonen kunnen ze preciezer bestralen, waardoor het gebied eromheen minder beschadigt. In september groeit mijn haar langzaam terug, wat ben ik trots op mijn donshaar. Sinds februari ben ik schoon. Het grote herstellen kan beginnen. Met een vriendin maak ik een reisje naar Lapland. Wat is het daar prachtig.

Op sociaal gebied is corona voor mij een uitkomst. Door de chemo ben ik in de overgang gekomen. Ik heb last van overprikkeling en mijn geheugen werkt niet best. De verplichte beperking in sociale contacten geeft me rust. Er moet even niks. Maar man, man, wat een moeizaam proces is dat herstellen. Door de behandelingen en de overgang ben ik tien kilo zwaarder, ik heb weinig energie en enorme moodswings. Vooral die stemmingswisselingen vind ik moeilijk te accepteren. Ze overkomen me, ik zie ze niet aankomen. Wanneer ik overprikkeld ben reageer ik kattig en explosief. Ik voel me opgefokt en angstig. Autorijden op drukke stukken durf ik niet meer. Het geeft me stress en maakt me boos. Wat is er aan de hand?!

Ik moet opnieuw balans creëren in mijn leven en dat valt niet mee met vier kinderen in de leeftijd tussen negentien en acht. Het valt me op dat informatie over de overgang vooral gaat over de bekende opvliegers, nachtzweten en slecht slapen. Stemmingswisselingen worden niet benoemd, zodat ik het gevoel heb dat ik een uitzondering ben.Tot ik via Stichting Vuurvrouw ontdek dat ik zeker niet de enige ben met deze symptomen. Als ik nu explosief reageer op plotselinge gevoelens van spanning en angst weet ik dat het hormonaal is. Ik kan nu tegen mezelf zeggen dat het weer overgaat en dat het niks betekent. Ik ben niet boos op iets of iemand. Het gevoel neemt bezit van me, maar het hoeft me niet te beheersen. Ik deel dit met mijn man en spreek af dat ik op zo’n moment rustig aan doe en geen taken op me neem.

Vrouwen die ook tijdens de vruchtbare periode last van stemmingswisselingen hebben, lopen meer kans om die ook tijdens de overgang te krijgen, lees ik. Daar moet ik enorm om huilen.

Ik heb namelijk al mijn hele leven last van dit soort stemmingswisselingen. Binnen een cyclus had ik altijd welgeteld een Dan is het zover. De dag van de eerste kuur ga ik met mijn man week waarin ik me goed voelde. Altijd dacht ik dat het aan mij naar het ziekenhuis. In ongeveer acht uur gaan er vijf zakken lag, dat ik gewoon zo was, snel boos en van slag. Ik werd wegchemo naar binnen. Het gaat langzaam, zodat ze kunnen zien gezet als een kattenkop, vaak werd er lacherig gevraagd of hoe ik erop reageer. Een van de middelen is gemaakt van taxus, ik soms weer ongesteld was. Dat doet iets met je zelfbeeld, biologisch dus. Het valt me alles mee, maar aan het eind van de kan ik je vertellen. Achteraf maakt dit me heel verdrietig. Ik dag ben ik wel moe. Ik ben niet misselijk, maar voel me opgefokt kon er niks aan doen en steun en begrip kreeg ik niet. Ik hoop gevoel door de dexamethason. Wij gaan het uiteindelijk heks- dat hier meer aandacht voor komt, niet alleen in de maatschapamethason noemen, omdat ik er een beetje hekserig van wordt. pij, maar ook bij vrouwen onderling. Helaas heb ik ervaren dat wanneer vrouwen zich niet herkennen in de klachten, ze Na drie kuren valt mijn haar uit en blaas ik op door de dexa. Alles die al snel wegzetten als aanstellerij of karaktertrek. voor het goede doel. Het wordt mooi weer, maar mijn zomerkleren passen niet meer. Heb je kanker, word je ook nog eens dik Ik leer er mee omgaan. Eindelijk kom ik, op mijn 47ste, in het en lelijk, roep ik in tranen tegen mijn man. Dus direct de stad reine met mijn jonge ik. Die moodswings bepalen niet wie ik ben. in voor nieuwe kleding. In juli kies ik voor een volledige amputatie van de linkerborst. Dat valt me alles mee. Dan volgt een – relatief rustige periode, met alleen de eiwittherapie. De bestra- Saskia is 47 jaar

Anne

Lydia Bij mij begon de overgang een paar jaar geleden. Vorig jaar viel het me wel erg zwaar, ik had er zoveel last van. De opvliegers kwamen echt vanuit m’n tenen en vlamden door mijn hele lijf. Het deed gewoon echt pijn. Ik sliep ook slecht, heel licht en kort, met veel zweten. Een tijd lang was ik echt mezelf niet meer. Mijn lijf veranderde, mijn haar viel uit en ik voelde enorm veel onrust.

Inmiddels gaat het iets beter met me. De klachten zijn nog steeds hetzelfde, maar ik begrijp ze beter. Dat maakt ze minder ongemakkelijk.

– Lydia is 49 jaar

Jacqueline Overgang, menopauze, climacterium: het is de periode waarin je als vrouw onvruchtbaar wordt. Zelf heb ik er al vier jaar last van. Liefst zou ik deze periode in mijn leven overslaan en zo snel mogelijk vergeten. Jammer genoeg denkt mijn lichaam daar anders over.

Lichamelijk is er veel veranderd. Net als tijdens mijn zwangerschap vliegen de kilo’s eraan, ook al eet ik niets te veel – misschien zelfs te weinig. Geen nacht is meer zoals het was. Dekens vliegen van hot naar her, het ene moment heb ik het koud, dan weer stoom ik mijn bed uit en gutst het zweet van mijn lijf. Sinds kort nemen de opvliegers ook de overhand tijdens mijn werk of als ik ‘s avonds na het eten gewoon even op de bank lig. De nachten zijn kort en heftig en dat begint zijn tol te eisen.

Soms denk ik weleens dat ik lijd aan beginnende dementie, als de meest eenvoudige woorden zich ergens in mijn brein hebben verstopt en ik ze niet kan vinden. Mijn lijf voelt als dat van een 90-plusser. Wanneer ik opsta uit mijn stoel kraakt het aan alle kanten en duurt het even voordat ik mezelf heb opgehesen. Nee, ik vind de overgang niet fijn.

Wanneer ik naar mezelf kijk zie ik een vrouw die sterk in haar schoenen staat en die weet wat ze wil. Cursisten krijgen mij niet meer aan het blozen als ik een training geef, want met het ouder worden ben ik veel zelfverzekerder geworden.

Dat is fijn. Maar ik zou ook zo graag willen dat ik nog slank was en mijn gezicht jong en fruitig. Had ik mijn mooie bos haar van vroeger nog maar. Liefst zou ik de wereld onbezorgd willen afstruinen en op avontuur gaan met man en kind. Soms heb ik het gevoel dat het leven nog maar zo kort is en dat ik zoveel anders zou doen. Ik betrap mezelf erop dat ik steeds weer oude foto’s bekijk, uit die onbezorgde tijd waarin het leven nog zonder beperkingen leek.

– Jacqueline is 56 jaar

Lynda Toen ik mijn eerste menstruatie kreeg was ik veertien. Trots rende ik naar de supermarkt om mijn eerste pakje maandverband te kopen.Toen kon ik nog niet vermoeden dat mijn menstruaties een onderliggende aandoening zouden voeden met hormonen.

Soms menstrueerde ik wel twee weken achtereen en had ik erg veel pijn. Daarom ging ik op mijn vijftiende aan de pil.

Na een korte pilstop beviel ik op mijn eenentwintigste van een mooie gezonde dochter en een jaar later kreeg ik ook nog een prachtige lieve zoon. Een koningswens! Maar toen begon de pijn, extreme pijn, tijdens elke menstruatie. Uiteindelijk had ik altijd pijn, elke dag en elke nacht. Ik kon alleen nog maar op bed liggen met kussens in mijn rug en onder mijn benen.

Ik hield de pijn niet meer uit en ging naar de huisarts. Die zei: “Elke vrouw heeft menstruatiepijn, slik maar paracetamol.”

Nog heel wat keren meldde ik me bij deze huisarts en ook op de huisartsenpost en de spoedeisende hulp. Steeds opnieuw werd ik weggestuurd.

Dat was het begin van een jarenlange, eenzame en verdrietige zoektocht. Ik werd steeds zieker, we gingen scheiden. Uiteindelijk ging ik nog één keer naar mijn toenmalige huisarts om te vragen of hij me alsjeblieft een doorverwijzing wilde geven voor de gynaecoloog. Boos trok hij zijn lade open, krabbelde iets op een briefje voor de gynaecoloog en smeet het over tafel, waardoor het op de grond viel.“Het zit toch allemaal tussen je oren,” waren zijn laatste woorden. Ik raapte de verwijsbrief op en voelde me ontzettend verdrietig en totaal niet serieus genomen.

Twee jaar later veranderde het patroon van mijn overgang echter. Ineens kreeg ik voortdurend opvliegers. Ze duurden ook langer.Tijdens een opvlieger welde er een somber gevoel in me op, dat gepaard ging met angst en negatieve gevoelens en gedachten. Ze verspreidden zich vanuit mijn tenen tot aan mijn kruin en mijn maag draaide zich misselijkmakend om.

Elk half uur was het raak en zo ging het dag en nacht door.

Ik kreeg voortdurend heftige huilbuien en herkende mijzelf totaal niet meer. Ik was snel boos en voelde me een monster.

Ik sliep altijd al kort, maar nu kwam ik door de opvliegers helemaal niet meer toe aan mijn nachtrust. Overdag functioneerde ik inmiddels ook niet meer. Bij mij slaan de opvliegers naar binnen, ik zeg altijd dat ik implodeer. Je zult mij niet zien zweten of een rood hoofd krijgen. Op mijn 49ste ging het echt niet meer. Huilend fietste ik naar de huisarts en zei dat ik het leven op deze manier niet meer leuk vond.

Zij adviseerde me hormoontherapie, maar dat vond ik lastig, want daardoor zou de endometriose weer gevoed worden en kon mijn leveradenoom gaan groeien. Ook was ik bang dat ik dan weer TIA’s zou krijgen. Ze raadpleegde een endometriose specialist, die zei dat dit medicijn absoluut geen kwaad kon.

Dus begon ik met hormoontherapie.

De opvliegers namen af ik begon me net wat beter te voelen, toen ik anderhalf jaar later plotseling heftige endometriosepijn kreeg, dit keer ook in mijn long! Ik schrok enorm. En toen ging ik ook weer menstrueren, tien dagen lang. Ik trok niet meteen aan de bel en hoopte dat het eenmalig was. Maar helaas volgden nog twee pijnlijke menstruaties binnen twee maanden tijd.

Ik was 27 toen ik me in het ziekenhuis meldde voor een inwendig onderzoek. Ik kreeg de diagnose endometriose. De gynaecoloog keek verbaasd dat ik nog op eigen kracht naar het ziekenhuis had kunnen komen. Drie maanden later werd ik geopereerd. De operatie duurde zes uur en daarbij werden het endometriose weefsel, een deel van de vaginahals en een deel van mijn dikke- en endeldarm verwijderd. Ik lag drie weken in het ziekenhuis en kreeg complicaties waardoor ik bijna het leven liet…

Opnieuw zat ik huilend bij de huisarts voor een doorverwijzing.

Gelukkig kon ik al snel naar de endometriose specialist. Ze was verbaasd dat haar collega hormoontherapie had voorgeschreven bij iemand met ernstige endometriose. Ze zette me onmiddellijk op de laagste dosering. Daardoor krijg ik weer vaker opvliegers en ook de nare angst en het depressieve doemgevoel kwamen terug.

Endometriose is een chronische aandoening, waardoor ik steeds opnieuw geopereerd moest worden, in totaal zestien keer. Als gevolg van deze aandoening kreeg ik in november 2015 een permanente dunne darmstoma. Om de endometriose rustig te houden slikte ik hormonen, maar daardoor kreeg ik enkele TIA’s en een leveradenoom (een goedaardige tumor in mijn lever), die op een moeilijk te opereren plek zit.

Twee maanden geleden heb ik besloten om aan de antidepressiva te gaan, om me weer beter te kunnen voelen. Ook heb ik mijn baan opgezegd. Het werd me allemaal te veel en ik heb tijd voor mezelf nodig. De overgang heeft een grote impact. Na jaren van ziek zijn door de endometriose had ik gehoopt op een mooie overgang, maar helaas…endometriose is a bitch en de overgang is ruk!

En toen was daar ineens de overgang, zomaar, onaangekondigd.

Ik was vijfenveertig.

–

Tijdens het opstaan kreeg ik één opvlieger en dat was het.

Wat een verademing! Geen menstruaties meer. Ook de pijn van de endometriose werd milder. Wat een voordeel had de overgang voor mij!

Lynda is 51 jaar

Ann De overgang beheerst mijn dagelijks leven al elf jaar lang.

Ik zie het nut er niet van in, de overgang geeft alleen maar vervelende klachten. Er zijn vast veel vrouwen die dat gevoel herkennen.

De laatste tijd is het nog moeilijker, vanwege Covid. Ik werk namelijk in de zorg en naast mijn polyester uniform – wat al heftig is als je overgangsklachten hebt – moet ik me ook nog eens volledig inpakken met een mondkapje, plastic handschoenen en een beschermende jas. Het is benauwd en warm, waardoor ik veel zweet en last krijg van hyperventilatie. Ik hou vol, al is het is echt behoorlijk pittig. Maar ondanks alles probeer ik toch van elke dag een feestje te maken.

– Ann is 60 jaar en komt uit Suriname

Georgina Al zeven jaar probeer ik te leren leven met de overgang. In het land waar ik vandaan kom is uiterlijke schoonheid belangrijk en sterk verbonden met jeugdigheid. Toen mijn oma en later ook mijn moeder in de overgang kwamen, draaide alles om hun nog altijd jonge uiterlijk. Hoe glad was hun huid en hoe vol waren hun lippen nog. Ze namen injecties in hun gezicht om rimpels te verbergen. Destijds, in de jaren tachtig, was het in de mode om dun te zijn en eruit te zien als een mannequin, met zo min mogelijk rondingen en borsten. Toen mijn moeders gewicht toenam door de menopauze, begon ze met een reeks diëten. Ze hongerde zichzelf uit om er maar hetzelfde uit te blijven zien. Ze sprak er met niemand over en ging stiekem naar een arts, die haar oestrogeentherapie voorschreef. Dat was in die tijd niet ongevaarlijk!

Mijn vader vertelde haar dat hij haar juist mooi vond zoals ze was, met een paar kilo’s erbij. Hij hield van haar rondingen.

Maar vrouwen stelden in die tijd hoge eisen aan zichzelf als het erom ging er sexy en mooi uit te zien. Ik vond dat wreed en had medelijden met haar. Mijn moeder had zoveel talenten, hoe had haar leven kunnen zijn zonder dat onzinnige schoonheidsideaal? Kon ze maar zien hoe mooi ze van nature was.

Kon ze maar genieten van een wandeling of van luchtige gesprekken met anderen, gewoon met een paar oorbellen in en een beetje lipstick op. Maar dat lukte haar niet. Haar hele leven werd gekleurd door de gevolgen van de hormonale veranderingen.

Mijn pad is anders, maar ook ik moet mijn nieuwe lichaam leren accepteren. De nieuwe vormen van mijn gezicht en mijn nieuwe energie, emoties en seksualiteit probeer ik te omarmen.

Ik heb geleerd de schoonheid van mijn dochter te waarderen, ik hoef niet de competitie met haar aan te gaan.

– Georgina is 55 en komt uit Argentinië

Ellen De overgang is voor mij een verwarrende periode. Er gebeurt emotioneel gezien heel veel en mijn lijf verandert door de hormonen. Ik word dikker, molliger, ik slaap slecht en mijn huid wordt minder elastisch. Maar het vervelendste vind ik de humeurschommelingen. Net zoals toen ik nog menstrueerde: de dag daarvoor kon ik ook echt een slechte bui hebben, verdrietig zijn en niet lekker in mijn vel zitten. Sinds ik in de overgang ben heb ik die buien ook, alleen ik kan ze niet zo goed voorspellen. Dat maakt dat ze me vaak overvallen.

Het belangrijkste wat ik heb gedaan om daar vorm aan te geven is naar de kunstacademie gaan. Ik ben voor een groot deel gestopt met mijn werk. De opleiding biedt een soort introspectie en dat vind ik ook mooi aan deze tijd: het naar binnen keren. De overgang is een vorm van herbezinning, een soort grote schoonmaak.

– Ellen is 54 jaar en kunstenares, ze maakt zogenoemde ‘overgangsbarbies’, Barbiepoppen met de proporties van vrouwen in de overgang.

Diana Ik ben lerares en heb de hele dag door opvliegers, het houdt nooit op. Af en toe zoek ik mijn toevlucht tot het raam, waar ik even mijn armen naar buiten kan steken om af te koelen.

Overdag lukt het me ondanks alles nog wel om mijn kalmte te bewaren, al kost dat veel moeite. Na mijn werk ga ik thuis regelmatig mediteren, daar heb ik veel baat bij.

Maar ‘s nachts in bed krijg ik agressieve neigingen. Ik heb het dan vreselijk warm en ben enorm geïrriteerd. Als mijn partner tegen me aan komt liggen word ik boos en onrustig.

Hij moet dan aan zijn kant van het bed blijven. Natuurlijk besef ik dat dit niet eerlijk is tegenover hem, maar het kost me moeite om me in te houden.

– Diana is 59 jaar en komt uit Suriname

Anja Mijn zus was pas 43 toen ze in de overgang kwam en ik hoopte dat het bij mij ook zo snel zou gebeuren. Eigenlijk zat ik er al tien jaar op te wachten, maar het ging langzaam. Mijn menstruatie stopte pas op mijn 51ste. Mijn moeder vertelde dat zij destijds nergens last van had gehad. Dat vond ik bijzonder en ik dacht dan ook dat het aan mij lag dat ik wel klachten had. Later herinnerde ik me dat mijn moeder ’s avonds tijdens het eten vaak in haar bh zat. Ik realiseerde me dat ook zij overgangsklachten gehad moet hebben.

Mijn vrouw Carla is zeven jaar ouder dan ik en kwam dus eerder in de overgang. Zij leerde me om te gaan met opvliegers.

‘Gewoon rustig blijven ademhalen, dan glijden ze langzaam weer weg.’ Gelukkig vielen de klachten uiteindelijk wel mee, al duurde het wel erg lang. Pas na vijf jaar stopten de opvliegers.

Een half jaar geleden kreeg ik Covid-19. De opvliegers kwamen terug en ook nog eens veel vaker dan voorheen. Ze lijken op de ontstekingsreactie van Covid-19. Mijn autonome zenuwstelsel blijkt ontregeld te zijn. Helaas is er dus niet veel veranderd, ik heb het gevoel dat ik terug ben bij af.

– Anja is 56 jaar

Jamila In 2006 heb ik mijn baarmoeder laten verwijderen. Daardoor heb ik eigenlijk helemaal geen last van overgangsklachten gehad. Geen nachtzweten, geen opvliegers en ook niet al die andere klachten die daarbij horen. Bij mij is alles perfect!

Maar in de Marokkaanse gemeenschap zie ik veel vrouwen die wel last hebben van overgangsklachten. Het is echter een taboe om erover te praten. Wanneer ik ernaar vraag zeggen ze “nee hoor, ik heb nog steeds mijn menstruatie”. Ook al kan dat bijna niet, gezien hun leeftijd. Maar ze willen er echt niets over kwijt en blijven liefst altijd jong.

– Jamila is 60 jaar en komt uit Marokko

Karen Waarom word ik niet uit mezelf ongesteld? Jarenlang zocht ik daar niks achter, ik had me er immers van overtuigd dat ik gewoon ‘later’ was. Dat vond ik de meest logische verklaring.

Toen ik achttien werd was ik nog altijd niet ongesteld geworden.

Dat riep zo langzamerhand wel vragen op bij mijn familieleden.

Onbezorgd en onwetend zocht ik nog steeds niks achter mijn uitblijvende menstruatie. Afijn, om mijn omgeving gerust te stellen plande ik een afspraak met een gynaecoloog. Na een aantal bezoeken kreeg ik te horen: ‘Je bent al in de overgang geweest’.

Hoezo ik? Ik ben pas achttien! Hoe is dit überhaupt mogelijk?

Ik voelde me vervreemd van mijn eigen lichaam, alsof mijn lichaam en ik niet langer één waren. De connectie was even moeilijk te vinden. Ik voelde me verraden. Al die jaren had ik gedacht mijn lichaam door en door te kennen. Ik kon dit bericht niet geloven, het was een enorme aanslag op mijn zelfkennis.

Ik besloot dat het niet waar was en stopte dit fabeltje ergens diep weg, waar ik het niet gemakkelijk meer terug zou kunnen vinden.

Kortgeleden heb ik echter besloten de realiteit onder ogen te zien en vooral om mijn gedachten om te zetten in actie.

Ik mocht verdrietig zijn en stond mezelf toe erbij stil te staan, mijn gedachten toe te laten in plaats van ze te ontkennen.

Ik vind het nog wel lastig om het erover te hebben met mijn familie en vrienden. Toch doe ik het soms en dat helpt.

Ik ben nu eenentwintig en ik ben er nog lang niet. Maar dat hoeft ook niet, het begin is er. Ik ga werken aan een positieve schets voor de toekomst en voel me sterk.

– Karen is 21 jaar

Colinda, Ellen, Tecla en Wendy Colinda: Vaak ga ik zonder jas naar buiten, omdat ik het lekker warm vind. Als ik eenmaal op de fiets zit zie ik om mij heen allemaal mensen met dikke jassen aan. Dan weet ik dat er iets niet klopt. Sommige mensen kijken me dan raar aan, dat had mama vroeger ook.

Ellen: Als ik een opvlieger heb loop ik zo in de vrieskou naar de schuur. Maar ja, dan krijg je het wel voor je bast.

Tecla: Ik kreeg de tip is om ’s nachts, als ik het onwijs heet heb, naar de wc te gaan en met blote voeten op de koude vloer te gaan staan. Dan voel ik de opvlieger zo wegzakken. Mijn shirt is dan zeiknat, ik moet het echt uittrekken.

Wendy: Wij zussen hebben het grote probleem dat we het snel heet hebben, dat zie je ook aan ons. Maar er zijn natuurlijk veel meer verschillende symptomen van de overgang.

Colinda: Ja, zoals Angela. Haar bloeddruk was skyhigh door de overgang, dat is echt een sluipmoordenaar. Je kan maar beter erge opvliegers hebben, dan dat je aan de pillen moet.

Tecla: Wat ik nog erger vond dan de opvliegers waren de ‘Jantje lacht, Jantje huilt’-buien. Gelukkig zijn die wat afgezakt.

Toen ik bij de huisarts kwam, vertelde hij me dat ik veel te jong was voor de overgang. Onze moeder was 42 toen ze uit de overgang kwam, maar volgens hem kon dat niet. En met die mededeling stond ik weer buiten op de stoep.

Wendy: Je moet ook niet naar de dokter gaan, maar naar een overgangsconsulente.

– Colinda, Ellen, Tecla en Wendy zijn zussen

Colinda, Ellen, Tecla en Wendy Colinda: Vaak ga ik zonder jas naar buiten, omdat ik het lekker warm vind. Als ik eenmaal op de fiets zit zie ik om mij heen allemaal mensen met dikke jassen aan. Dan weet ik dat er iets niet klopt. Sommige mensen kijken me dan raar aan, dat had mama vroeger ook.

Ellen: Als ik een opvlieger heb loop ik zo in de vrieskou naar de schuur. Maar ja, dan krijg je het wel voor je bast.

Tecla: Ik kreeg de tip om ’s nachts, als ik het onwijs heet heb, naar de wc te gaan en met blote voeten op de koude vloer te gaan staan. Dan voel ik de opvlieger zo wegzakken. Mijn shirt is dan zeiknat, ik moet het echt uittrekken.

Wendy: Wij zussen hebben het grote probleem dat we het snel heet hebben, dat zie je ook aan ons. Maar er zijn natuurlijk veel meer verschillende symptomen van de overgang.

Colinda: Ja, zoals Angela. Haar bloeddruk was skyhigh door de overgang, dat is echt een sluipmoordenaar. Je kan maar beter erge opvliegers hebben, dan dat je aan de pillen moet.

Tecla: Wat ik nog erger vond dan de opvliegers waren de ‘Jantje lacht, Jantje huilt’-buien. Gelukkig zijn die wat afgezakt.

Toen ik bij de huisarts kwam, vertelde hij me dat ik veel te jong was voor de overgang. Onze moeder was 42 toen ze uit de overgang kwam, maar volgens hem kon dat niet. En met die mededeling stond ik weer buiten op de stoep.

Wendy: Je moet ook niet naar de dokter gaan, maar naar een overgangsconsulente.

– Colinda, Ellen, Tecla en Wendy zijn zussen

Henna Een paar jaar geleden kreeg ik borstkanker, kwam ik in de overgang, raakte ik mijn baan kwijt, kwam ik in de schuldhulpverlening terecht en ben ik gescheiden. Het was allemaal zo veel en zo overweldigend, dat ik besloot op zoek te gaan naar lotgenoten. Toen ik die niet kon vinden, ben ik zelf maar een groep gestart. Ik help vrouwen die het moeilijk vinden om over borstkanker en de overgang te praten. Op dat laatste rust in veel culturen nog steeds een taboe.

– Henna is 59 jaar en komt uit Suriname

Corina De heftige klachten begonnen vier of vijf jaar geleden. Ik kreeg zware en pijnlijke menstruaties met heftige bloedingen. Dan was ik drie dagen ziek en nam ik veel pijnstillers. Soms bleef ik wel acht dagen achter elkaar vloeien. Eigenlijk voelde ik mij maar een week per maand echt lekker. De rest van de tijd was ik niet te genieten. Voor mezelf niet en ook niet voor mijn gezin, want ik had een kort lontje en werd snel boos. Ik begreep mezelf niet meer zo goed. Dat was echt geen fijne periode.

Destijds heb ik van alles geprobeerd, ik nam een spiraaltje, ging aan de pil, het hielp allemaal niets. Daarom besloot ik me te gaan verdiepen in natuurgeneeswijzen. Met onder meer voeding, suppletie en acupunctuur heb ik goede resultaten bereikt, mijn overgangsklachten zijn praktisch verdwenen.

Ik heb er mijn missie van gemaakt om vrouwen op een natuurlijke manier te helpen.

– Corina is 47 jaar

Anne

Aicha Als Frans-Algerijnse groeide ik op in Frankrijk. Aan mijn moeder kon ik wel vragen stellen over vrouwenzaken als menstruatie en overgang, maar met mannen erbij waren die onderwerpen onbespreekbaar. Ik denk omdat ze die relateren aan de vagina en seksualiteit en daar praat je nu eenmaal niet over. Dat vind ik jammer.

Mijn vriendinnen zijn al een paar jaar in de overgang, maar ze verbergen liever dat ze ouder worden. Met hen kan ik dan ook niet echt praten over de overgang. Zelf voel ik dat taboe niet, ik ben er liever open over. Op mijn werk vroeg een collega waarom ik altijd korte mouwen draag, zelfs in de winter. Ik vertelde haar dat ik het door de overgang altijd warm heb.

Soms merk ik dat ik vergeetachtig ben, dan kan ik niet op namen komen. Ik denk dat het komt door de overgang. Een paar maanden geleden kreeg ik veel last van opvliegers, ook ‘s nachts. Dan word ik om twee uur wakker, en weer om vier uur… Doordat ik zo slecht slaap raakte ik uitgeput. Dus ging ik middeltjes uitproberen. Zo doe ik ‘s morgens lijnzaad in mijn yoghurt.

Tot nog toe helpt dat, ik hoop dat het zo blijft.

– Aicha is 53 jaar

Ellen Bij mij begon de overgang een paar jaar geleden met vage klachten, opvliegers en nachtelijk zweten. Later kwamen daar ook paniekaanvallen bij. Door een reorganisatie raakte ik mijn baan kwijt, waarna ik een burn-out kreeg. Heel vervelend allemaal. Mede dankzij mijn nieuwe hobby, kunstschilderen, ben ik er weer helemaal bovenop gekomen.

Tegen de overgangsklachten ben ik begonnen met oestrogene pleisters. Daardoor voel ik me eigenlijk een heel ander mens.

Ik slaap weer en mijn opvliegers en angstaanvallen zijn zo goed als verdwenen. Kort geleden werd iets aan mijn schildklier ontdekt, dat kwaadaardig zou kunnen zijn. Inmiddels ben ik geopereerd en gelukkig bleek het geen kanker te zijn. Ik ga de toekomst dan ook positief tegemoet.

– Ellen is 52 jaar

Bianca Op mijn 25ste kwam ik erachter dat ik in de overgang zat.

Mijn benen voelden al een paar jaar zwaar en pijnlijk, maar de huisarts nam mijn klachten niet serieus en zei dat het kwam door het vele staan tijdens mijn werk.

Ik besloot te stoppen met de pil, die ik al vanaf mijn vijftiende had geslikt. Wonder boven wonder hielden mijn klachten op, maar na een half jaar was ik nog steeds niet ongesteld geworden. Ook kreeg ik allerlei nieuwe klachten, ik had last van zweten en voelde me niet gelukkig. Opnieuw zei de huisarts dat dit normaal was en dat het kwam door de pil.

Hij zei letterlijk:“Het komt allemaal wel goed, meisje.” Na een jaar was ik het zo zat, dat ik me liet doorverwijzen naar een gynaecoloog.

Na allerlei onderzoeken liet de gynaecoloog al doorschemeren dat het er niet goed uitzag. Hij zag weinig activiteit in de eierstokken. Een bloedtest bevestigde inderdaad dat ik echt in de overgang was. Ik had geen een eicellen meer. Die dag ging ik naar huis in het besef dat ik nooit moeder zou worden en mijn ouders nooit opa en oma.

Inmiddels ben ik heel wat jaren verder. Dankzij goede medicijnen voel ik me eindelijk weer mezelf. Ik ben positief en geniet van het leven, van mijn man en stiefdochter en mijn hond Dolly. Ook heb ik hele lieve nichtjes waar ik voor mag zorgen. Eindelijk voel ik me weer mens.

– Bianca is 40 jaar

Esther Een paar jaar geleden namen mijn overgangsklachten toe en liep ik ziekenhuis in en uit. Uiteindelijk is mijn baarmoeder verwijderd. Verder onderzoek wees uit dat ik schildklierkanker had. Gelukkig ben ik daar volledig van genezen.

Mijn klachten? Nachtzweten. Slecht slapen en gewichtstoename.

Overdag heel veel opvliegers. Heb ik lekker gedoucht? Dan ga ik onmiddellijk weer transpireren. Ook heb ik soms wel wat donkere gedachten. Ik voel me snel schuldig om dingen en ben vaker onzeker. De laatste jaren nemen de klachten toe en heb ik een beetje last van humeurwisselingen. Wat niet helpt is dat ik twee hormoonorganen mis.

Esther’s jongste dochter moet lachen om dat ‘een beetje last’.

“Nou....een beetje? Jij denkt vaak dat wij je niet begrijpen.

En je hebt het altijd warm, vooral tijdens het eten. Dan moeten de deuren wagenwijd open, terwijl wij het stervenskoud hebben! Het valt me ook op dat je vaker voor jezelf kiest, dat vind ik mooi. Het is een positief gevolg van de overgang en van wat je hebt meegemaakt.”

– Esther is 54 jaar

Nathalie Toen ik ongeveer 45 was begon de overgang. Weinig positief!

Ik voelde me heel onrustig, in mijn lijf, in mijn hoofd, overal.

De opvliegers kwamen later pas. Maar die onrust! Ik kon dingen niet meer op een rijtje krijgen. Op mijn werk niet, thuis niet.

En dat vond ik superlastig. Daarom heb ik hulp gezocht in de vorm van hormoontherapie. Inmiddels voel ik me een stuk rustiger en heb ik minder last van opvliegers. Ik weet dat het nooit meer zo wordt als het was, maar de overgang zal er heus niet voor niets zijn. Het hoort er gewoon bij, het is niet anders...

– Nathalie is 51 jaar

Anne

Heidi De overgang heeft me behoorlijk veranderd. Mijn energieniveau is anders. Ik slaap slecht, heb spierpijn, vergeet dingen en ben niet meer zo scherp. Ik heb lang gezocht naar een oplossing. Er moest toch iets zijn waardoor ik me beter zou gaan voelen? Daarom ben ik gestart met hormoontherapie.

Ik gebruik pleisters en pillen en dat werkt voor mij eigenlijk heel goed.

– Heidi is 58 jaar

Misae In Japan praten we niet zo snel over ons privéleven, dus ook niet over de overgang. Toen ik veertig was kreeg ik klachten met mijn menstruatie. Die duurde bijna twee weken en kwam twee keer per maand. Ik was dus bijna de hele maand ongesteld. Ik dacht dat ik ziek was, maar de huisarts vertelde dat het kwam door de overgang. Ik wist niet dat dit al op die jonge leeftijd mogelijk was. Toen moest ik aan mijn moeder denken. Er was een periode waarin zij een beetje anders was dan normaal. Nu realiseer ik me dat ze in de overgang was.

Ik woon en werk al geruime tijd in Nederland. Gelukkig kan ik hier wel vrij over de overgang praten met mijn vriendin.

– Misae is 54 jaar en komt uit Japan

Myriam De menopauze was voor mij een moeilijke ervaring. In diezelfde periode bleek ik namelijk een intramedullaire tumor te hebben, een zeer gevaarlijke tumor in het ruggenmerg. De klachten die ik daarvan kreeg overschaduwden lange tijd mijn overgangsklachten. Pas veel later werden mijn overgangsklachten als zodanig herkend en dat vind ik nog steeds jammer.

In Mexico, het land waar ik vandaan kom, omarmen we de menopauze namelijk als een periode van je leven waarin je nog jong kunt zijn. Het heeft dus juist geen negatief stigma.

De overgang wordt vaak ook gezien als de laatste kans om nog een nieuwe relatie te beginnen. Vrouwen zoeken dan naar jongere mannen. Oudere vrouwen worden in de Mexicaanse cultuur veel meer gerespecteerd. Ouder worden is voor ons dus iets positiefs.

– Myriam is 63 jaar en komt uit Mexico

Monie Dat ik in de overgang ben voel ik wel! Ik heb al mijn eerste hartkloppingen gehad en daar ben ik echt wel van geschrokken. Daarom let ik nu beter op mijn eet- en drinkpatroon.

Ik ben moeder van een dochter van drie en een zoon van zesentwintig die zelf ook al kinderen heeft. Daarnaast ben ik ondernemer. Met mijn timmerbedrijf maak ik tuinhuisjes en priëlen. Dat is soms hard aanpoten, vooral als ik na een slechte nacht de volgende dag weer moet presteren. Met een dochtertje van drie is het dubbel hard werken. Daarom zoek ik af en toe een fijn plekje op. In mijn zonnehuisje kan ik lekker werken, terwijl mijn dochter naast me zit te schilderen en te knutselen. Dat is voor ons allebei even een rustmoment.

Op die manier probeer ik de overgang door te komen.

– Monie is 49 jaar

Heleen Als coach kom ik op de werkvloer geregeld vrouwen tegen die in eerste instantie in het burn-out-hokje worden geduwd, terwijl ze vaak overgangsklachten blijken te hebben. Veel van deze vrouwen vragen zich af wie ze zijn en wat ze nu echt willen.

Ik help ze bij het maken van die transitie. Het is belangrijk je te realiseren dat we niet met z’n allen in DE overgang zitten, maar in EEN overgang. Dat bewustzijn wakkert bij veel vrouwen weer een innerlijk vuurtje aan.

Sinds een jaar of vijf zit ik zelf in de overgang en ik merk dat ik echt andere keuzes maak dan tien jaar geleden. Een rustiger leven is voor mij oké, ik hoef niet meer zo nodig mee in de ratrace. Maar voorlopig ben ik nog niet van de overgang af.

Ik moet nog even leven met de opvliegers, gewrichtspijnen en stijfheid en accepteren dat ik ‘s nachts veel wakker ben.

Sporten is lastig en mijn gewicht neemt toe. Maar ik kies voor zelfacceptatie en doe nu aan yoga en meditatie. Hopelijk kom ik over een paar jaar in een wat rustiger vaarwater.

– Heleen is 55 jaar

Jolanda Sinds een jaar of zes à zeven ben ik in de overgang. Het begon met nachtelijk zweten. Daarna raakte ik oververmoeid en kreeg ik hartkloppingen. Via mijn huisarts heb ik toen contact gelegd met een vrouwenarts. Die schreef mij hormoonpleisters voor.

Door die pleisters kreeg ik heftige bloedingen, dus stapte ik over op zwaardere hormoonpillen. Ik had echter nog nooit eerder in mijn leven medicijnen gebruikt en al die troep in mijn lijf voelde helemaal niet goed. Daarom besloot ik mijn zoektocht voort te zetten en mijn overgang via orthomoleculaire geneeskunde te benaderen. Tegenwoordig bestrijd ik mijn klachten met gezonde voeding en supplementen en dat bevalt mij tot nu toe prima.

– Jolanda is 51 jaar

De overgang – Dorenda van Dijken – Gynaecoloog OLVG West en Voorzitter Dutch Menopause Society

De overgang is een bekend begrip, maar wat is het nou precies? En wat hoort er wel, of niet, bij?

Bij je geboorte heb je als meisje een bepaalde hoeveelheid eicellen in de eierstokken. In snel tempo worden die in de loop der jaren minder en wanneer de eicellen bijna op zijn, spreek je van de overgang. Feitelijk is de overgang, net als de puberteit maar dan omgekeerd, een verandering van de ene stabiele hormonale levensfase, naar de andere, niet hormonale stabiele levensfase. De menopauze is echt je laatste menstruatie, dan zijn de eicellen helemaal op.

Vaak weet je dat pas achteraf en voor vrouwen die de pil slikken, een hormoonspiraal hebben of geen baarmoeder meer, kan het lastig te bepalen zijn. Als je een jaar lang geen menstruaties meer gehad hebt, dan was die laatste bloeding je menopauze. Overigens is elke bloeding na een jaar pauze, niet normaal en vereist verder gynaecologisch onderzoek. De overgang is dus de verandering die plaatsvindt om de menopauze heen. Dat betekent dat je ook bezig kan zijn met de overgang als je nog menstrueert.

Elke vrouw maakt dus de overgang mee, maar niet elke vrouw heeft klachten. De natuurlijke leeftijd waarop de overgang plaatsvindt, is tussen de 40 en 60 jaar. Bij 1% van alle vrouwen kan de overgang ook voorkomen onder de 40 jaar, dat is niet natuurlijk en een medisch probleem.

De gemiddelde leeftijd van de natuurlijke overgang is 45-47 jaar en de gemiddelde leeftijd van de menopauze is 51 jaar. Van alle vrouwen in de overgang heeft 20% geen of amper, klachten. Bij de andere 80% zijn er wel klachten, maar bij ongeveer 28% zijn er ernstige, hinderlijke klachten. Gemiddeld duren overgangsklachten 2-10 jaar.

Als je klachten krijgt na je menopauze duren ze meestal korter dan wanneer je klachten krijgt voor je menopauze.

Een klein aantal vrouwen kan nog klachten blijven houden tot op hoge leeftijd.

vroeger en je spiermassa neemt af om hetzelfde aantal calorieën te verbranden moet je dus meer bewegen. In principe kom je door de overgang 2-4 kilo aan, meer kilo’s zijn echt het gevolg van voeding en leefstijl, dus pas dat bijtijds aan! Ook heb je minder slaap nodig dan vroeger.

De innerlijke veroudering heeft vooral te maken met hart en vaten, je botten en je brein. Oestrogeen beschermt tegen hart- en vaatziekten, botontkalking en dementie. Dus naarmate je vroeger in de overgang komt, kan je eerder met deze aandoeningen te maken krijgen. Na de menopauze slaat een kleine hoeveelheid oestrogeen zich op in je vetweefsel, dus juist slanke vrouwen moeten alert zijn op gezondheidsrisico’s. Voor vrouwen is het dus van belang dat ze goed op de hoogte zijn van hun risico’s. Hierbij speelt ook de familiare belasting een rol. Als een van je ouders hart- of vaataandoeningen heeft of botontkalking, dan heb je een hoger risico om dat ook te krijgen. Had je tijdens de zwangerschap een hoge bloeddruk, een zwangerschapsvergiftiging, zwangerschapssuiker, meerdere miskramen, of bekend bent met migraine, dan loop je een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.

Vrouwen met ernstige klachten kunnen baat hebben bij Hormoontherapie (HST). Dit vult deels het tekort aan oestrogeen aan en is daardoor het meest effectief bij klachten.

Vrouwen die nog hun baarmoeder hebben moeten daarnaast ook een progestageen gebruiken om hun baarmoederslijmvlies te beschermen tegen overmatige aangroei, die in theorie baarmoederkanker kan veroorzaken. Het gebruik van HST vergroot het risico op borstkanker bij vrouwen boven de vijftig (10-12%) wanneer het langer dan vijf jaar wordt gebruikt. Het risico wordt bepaald door het type progestageen. Het natuurlijke progesteron en dydrogesteron zijn veilige types progestageen. Bij vrouwen onder de 50 jaar is er geen verhoogd risico, ook niet bij langdurig gebruik. Bij jonge vrouwen werkt HST juist preventief en heeft het een positief effect op levensverwachting, hart, De meest bekende klachten zijn opvliegers en/of nacht- botten en brein. zweten. Bij 75-80% van de vrouwen met klachten komt dat voor. Dit noemen we de typische overgangsklachten en Ruim twintig jaar geleden bleek in Amerika een ander die kunnen een soort domino-effect leiden tot klachten als type progestageen (medroxyprogesteronacetaat MPA) te moeheid, slecht slapen, geheugen-en concentratiepro- leiden tot een verhoogde kans op borstkanker. In Europa blemen, stemmingswisselingen en soms hartkloppingen. maken we al jaren gebruik van de veilige progestagenen Atypische overgangsklachten zijn: hoofdpijn/migraine, in lage doseringen. De toedieningsvorm via de huid heeft spier- en gewrichtsklachten, haarverlies, huidverandering, vrijwel geen risico op trombose (bloedpropje in de vaten) droge slijmvliezen, figuurverandering, seksuele proble- en is effectiever voor hart en vaten, maar ook bij stemmingsmen, een gejaagd gevoel, vocht vasthouden, oorsuizingen, klachten. Dus de angst voor borstkanker is niet terecht en minder zorgzaam zijn of minder kunnen multitasken. Deze zeer achterhaald. Dagelijks/regelmatig alcohol gebruik atypische klachten kunnen door de overgang komen, maar en overgewicht leiden tot een hoger risico op borstkanker. hebben soms een andere oorzaak.

HST is echt zorg op maat, dus laat je goed adviseren.

Belangrijkste is dat je niet blijft rondlopen met klachten, Door de daling van het oestrogeen, en dus de overgang, dus maak ze bespreekbaar en neem contact op met je treedt er veroudering op. Dit geldt dus voor alle vrouwen. huisarts, en zoek goede informatie bij een menopauzeNiet alleen uiterlijk, maar ook innerlijk verouderen we. verpleegkundige of op websites van beroepsverenigingen.

Je krijgt rimpels, het haar wordt dunner, je taille verdwijnt – en je krijgt meer buikvet. Door de daling van het oestrogeen Dorenda van Dijken verandert je cholesterolhuishouding (je zogenaamde slechte – cholesterol stijgt en je zogenaamde goede cholesterol Gynaecoloog OLVG West daalt). Je stofwisseling vertraagt waardoor je voedsel en Voorzitter Dutch trager verbrandt, je hebt dus minder calorieën nodig dan Menopause Society

Overgang & werk

Vuurvrouw

“Ik heb geen zin meer in mijn werk, het interesseert mij totaal niet meer. Ben continu verschrikkelijk moe na al die slechte nachten.

Kan mijn werk niet meer goed uitvoeren, lijkt wel of ik dementeer.

Op deze manier hoeft het niet meer voor mij!”

De overgang: een fase in het leven van een vrouw. We gaan er allemaal doorheen. De een wat vroeger dan de ander.

En we beleven het allemaal op onze eigen manier. In het Verenigd Koninkrijk noemen ze het “the Change” en dat vind ik een mooie term. Een verandering, transformatie, waarbij de vruchtbare jaren worden afgesloten en een nieuwe levensfase begint.

Jarenlang functioneerde Els prima op haar werk. Ze had een leuke baan en de laatste jaren goed carrière gemaakt. Maar vanaf haar 45ste ging het bergafwaarts. Ze had veel klachten van de overgang, al dacht ze zelf dat het kwam door de werkdruk, de thuissituatie met puberende kinderen en mantelzorg voor haar ouders. Op haar vijftigste kwam ze thuis te zitten met een burn-out. Na een gesprek met de bedrijfsarts viel het kwartje. De overgang speelde een grote rol in haar problemen op de werkvloer.

Dagelijks lijden er tienduizenden vrouwen in Nederland stilzwijgend op hun werk onder de gevolgen van de overgang. Als je tot aan de overgang met veel voldoening adequaat je werk kon doen, kan dat tijdens de overgang volledig veranderen. Opvliegers, geheugenstoornissen, onzeker voelen, stemmingswisselingen en ernstige vermoeidheid kunnen het plezier in je werk volledig doen verdwijnen.

Desinteresse, slechter presteren en uitval door ziekte liggen op de loer. Sommige vrouwen gaan minder werken of solliciteren naar een eenvoudigere functie om toch maar het hoofd boven water te kunnen houden. Anderen komen terecht in het langdurig verzuim onder de diagnose burn-out. Uit Nederlands onderzoek blijkt eenderde van het ziekteverzuim veroorzaakt door overgangsklachten. Slechts weinigen bespreken dit op de werkvloer met hun leidinggevenden.

Er heerst nog steeds een groot taboe op dit onderwerp.

Zorgverleners (huisartsen, bedrijfsartsen en zelfs gynaecologen) zijn niet voldoende geschoold in dit onderwerp. Personeelsfunctionarissen en direct leidinggevenden hebben nog geen oog voor deze problematiek. Dit terwijl soms simpele aanpassingen op het werk en een luisterend oor al het verschil kunnen maken. Een overgangsvriendelijke werkvloer geeft vrouwen het comfort en de veiligheid om te kunnen blijven werken en niet in het verzuim terecht te komen. Vrouwen horen niet belemmerd te worden in hun carrière door het simpele feit dat ze vrouw zijn. De overgang lijkt een echte carrière killer.

Op de werkvloer moet meer kennis beschikbaar komen over de overgang. Vrouwen moeten weten wat er met hen aan de hand is en wat ze kunnen doen. Werkgevers en leidinggevenden moeten vrouwen aanmoedigen om hulp te zoeken, want behandeling is mogelijk. Op de werkvloer moet een veilig klimaat geschapen worden voor vrouwen met overgangsklachten. Leidinggevenden en personeelsfunctionarissen moeten bekend zijn met de problematiek rond de overgang.

Meer en betere kennis van de overgang is niet alleen belangrijk voor het welzijn van vrouwen in deze levensfase, maar dient ook een zakelijk belang. Minder onnodig verzuim leidt tot lagere kosten. Vrouwen mogen niet gehinderd worden in hun carrière om het feit dat ze vrouw zijn!

– – Henk Oosterhof Mariëlle van Aalst – – Gynaecoloog Bedrijfsarts

Je kunt behoorlijk last krijgen van al die hormonale veranderingen. Je drijft s’ nachts je bed uit, je kreunt als je opstaat, je lenzen voelen oncomfortabel en ook de seks (waar ging mijn libido heen?) kan droog en pijnlijk zijn.

Je kunt niet meer zo goed tegen je lievelingseten en die lekkere rode wijn geeft je hartkloppingen.

Maar ook een heel scala aan psychische klachten kunnen de kop opsteken. Klachten zoals concentratie- en geheugenproblemen, een kort lontje, wisselende stemmingen en zelfs depressie kunnen je leven behoorlijk beïnvloeden.

We horen het vaak in onze supportgroep “Ik herken mezelf gewoon niet meer…”

Toch is de overgang zoveel meer dan dat. Want ondanks die achtbaan, kan de overgang juist ook een fase zijn waarin je jouw leven onder de loep neemt, oude rotzooi opruimt en nieuwe keuzes maakt. Waarin je transformeert en meer jezelf kunt worden dan je ooit was.

In het boek ‘Tweede Lente’ vol portretten van prachtige, krachtige en ook kwetsbare vrouwen, met een eigen verhaal over hun overgang geeft fotograaf Jacqueline van den Heuvel de vrouwen een podium en helpt zo het taboe te doorbreken.

Stichting Vuurvrouw is dé belangenorganisatie voor vrouwen in de overgang. Met meer dan 15.000 betrokken vrouwen zetten we ons dagelijks in voor meer informatie, een betere zorg en doorbreken we het taboe. We zitten daarvoor aan tafel met politiek, maatschappelijke organisaties en werkgevers. We zijn lid van de Patiëntenfederatie Nederland.

Kijk voor meer informatie op vuurvrouw.nu en meld je aan voor onze supportgroep.

– Eveline Bakker – Voorzitter Stichting Vuurvrouw

Dankwoord

Colofon

Mijn dank gaat allereerst uit naar de vrouwen die hebben bijgedragen aan Tweede Lente.

Zonder jullie had ik dit boek niet kunnen maken. Dank voor jullie openheid en voor het delen van jullie verhalen. Onze gesprekken heb ik als bijzonder ervaren.

Fotografie Jacqueline van den Heuvel

Speciale dank aan de moedige jonge vrouwen met POI (vervroegde overgang), die nog veel hindernissen en uitdagingen op hun pad zullen tegenkomen. Wat dapper dat jullie met je verhaal in dit boek durven te staan. Ik wens jullie veel sterkte en steun aan elkaar. Ik vind het mooi dat jullie via dit project onderling contact hebben gelegd en ervaringen en emoties kunnen delen.

Fotograaf Morad Bouchakour bedank ik voor zijn coaching en support bij het realiseren van dit project. Telkens wanneer ik dacht dat het niet beter kon, wist je nog meer uit mij te halen. Je liet me nadenken over wat ik wil bereiken met mijn serie en over mijn doel als fotograaf.

Tenslotte wil ik graag mijn mannen bedanken voor hun liefde en geduld. Ik realiseer me dat het niet altijd gemakkelijk is te leven met een vrouw in de overgang.

Ontwerp –SYB– Tekst Mascha Visser communicatie Eindredactie Maaike Brouwer, maaike heeft tekst Lithografie Mariska Bijl, Wilco Art Books Druk Jos Morree, Fine Books Aan dit boek werkten mee: Dorenda van Dijken, gynaecoloog in het OLVG West en Voorzitter Dutch Menopause Society / Eveline Bakker, Stichting Vuurvrouw, vuurvrouw.nu / Henk Oosterhof, gynaecoloog, actief bij het platform Vrouwen in de Overgang, vrouwenindeovergang.nl / Mariëlle van Aalst, bedrijfsarts Dit boek kwam tot stand met steun van: Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Holland, Cure to Balance en de tientallen mensen die bijdroegen via voordekunst.nl.

© 2021 - Jacqueline van den Heuvel, uitgever. Alle rechten voorbehouden.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

ISBN 978-90-9035171-1 NUR 653