ΤΕΥΧΟΣ 30

το

τε ύχ ο δω ς δ ρε ιαν άν έμ ε

τα ι

ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΕΤΟΣ 2020-21

ΑΠΕΛΣ

Δεκέμβρης - Γενάρης - Φλεβάρης ❀

Τρίτη Περίοδος ❀

ΤΕΥΧΟΣ 30ο

–Τί έχεις Γιάννη; –Τι είχα πάντα! Τα ίδια Παντελάκη μου…

Ένας χρόνος συμπληρώθηκε από τα πρώτα κρούσματα Τα ίδια και ανάλογα αντιμετωπίζουν και προβάλλουν κορονοϊού στη χώρα μας κι έχουν ως τώρα καταγραφεί με διεκδικήσεις τους οι εργαζόμενοι σε άλλους κλάπάνω από 185.000 κρούσματα και σχεδόν 6.500 θύματα, δους αιχμής - όμως ποιος τους ακούει! Τίποτα για τη ενώ η κυβέρνηση να παίζει μονίμως το… βιολί της: από θωράκιση νοσοκομείων, την επίταξη ιδιωτικών κλινικών lockdown σε άνοιγμα και τ’ ανάπαλιν, ενώ δεν παίρνει και την πρόσληψη ιατρικού και βοηθητικού προσωπικού, μέτρα για ουσιαστική αντιμετώπιση της κατάστασης. ενώ διατίθεται άφθονο χρήμα για τα εξοπλιστικά προΣτο χώρο του Πολιτισμού η κυβέρνηση κρατάει γράμματα και την αυξανόμενη εμπλοκή της χώρας μας όλους τους κλάδους κλειστούς, όπως και τις δραματι- στα ευρωατλαντικά σχέδια και τη συνεκπαίδευση με κές σχολές, χωρίς χωρίς ελάφρυνση των διδάκτρων τους βιαστές των λαών. Αδιαφορία για την κατάσταση που πληρώνουν οι σπουδαστές. Αντίθετα, προσφέρει που επικρατεί στα ΜΜΜεταφοράς, με την καθημερινή εκατομμύρια σε λίγους μεγάλους επιχειρηματίες, με το ταλαιπωρία για χιλιάδες εργαζόμενους και τον επικίννόμο που έφερε για την παραχώρηση των πνευματικών δυνο συνωστισμό να λειτουργεί ως «θερμοκήπιο» για και συγγενικών δικαιωμάτων. τον ιό. Επιπλέον επιδιώκεται η βαθύτερη εμπλοκή επιΚοντά στα άλλα έχουμε κι αυτά που επιτέλους βγή- χειρηματικών ομίλων στις αστικές συγκοινωνίες. καν πρόσφατα στην επιφάνεια στον χώρο του ΠολιτιΕπίσης, συνεχίζεται η εξοργιστικά απαράδεκτη ανσμού όπως και σ’ άλλους χώρους και παίρνουν το δρόμο τιμετώπιση της κατάστασης στην Παιδεία. Ένα χρόνο προς τη δικαιοσύνη. Είναι όμως παρελκυστική υποκρι- τώρα συνεχίζει το “άνοιξε - κλείσε” των σχολείων, ενώ σία της Κυβέρνησης και κάποιων ΜΜΕ ότι τάχα είναι πο- προτείνει για τα παιδιά κάτι μάσκες τύπου οθωμανικής λέμιοι της κοινωνικής αδικίας και υπέρ των ανθρωπίνων μπούργκας –ακατάληλες τελικά, αλλά εμείς τις πληρώδικαιωμάτων. Είναι αυτοί που κωφεύουν ή σιωπούν απέ- σαμε– κι ακόμα, σε κατάσταση ψύχους σε όλη τη χώρα, ναντι στις συνεχείς εκκλήσεις και η υπ. Παιδείας να ζητάει αερισμό με διαδηλώσεις δεκάδων Συλλόγων των ανοιχτά παράθυρα και τα παιδάκια “να Διαβάστε ανθρώπων της τέχνης που πεινάνε. παίρνουν κουβερτούλες μαζί τους…” σελ. 2 Δεν ντρεπόμαστε καθόλου! Είναι αυτοί που ανέχονται και στη- Σαν τότε… ρίζουν το σύστημα κέρδους και πολύ- Αρθρογραφία Απ’ την άλλη, η κυβέρνηση κωσελ. 3-9 τροπης εκμετάλλευσης από ολίγους. Νέα από την ΕΕΛ φεύει επιδεικτικά απέναντι στα αιτήσελ. 10 Το σύστημα που, με το “έτσι είναι ματα μαθητών, φοιτητών δασκάλων σελ. 11-13 και γονέων και στις διαμαρτυρίες που έτσι γίνεται”, δημιουργεί στην καθη- Επετειακά μερινότητα των ανθρώπων τη συνή- Μορφές του πνεύματος γίνονται σχεδόν κάθε εβδομάδα, κι θεια της υποταγής χωρίς αντίδραση: Τίτος Βανδής σελ. 14-16 ενώ βαδίζει σε μείωση του προϋπολο“σκύψε” για να υπάρξεις, να εργαγισμού για τα ιδρύματα, ξοδεύει 30 στείς, ν’ αναδειχτείς κ.λπ. εκατ. ευρώ για πανεπιστημιακή αστυΜέσα σε αυτές τις συνθήκες η ερνομία, βάζοντας στον πάγο τις σπουγασιακή αβεβαιότητα μετατρέπει εύδές των φοιτητών. Επιπλέον, χρησικολα τους εργαζόμενους σε θύματα μοποιώντας τις προβοκάτσιες 40-50 και έρμαια στους εργοδότες και άλμπαχαλάκηδων, ζούμε κάθε τόσο τις λους, ιδιαίτερα στις κατηγορίες εκείεπίθέσεις των ΜΑΤ κατά των ειρηνινες όπου κυριαρχεί το κυνήγι της κών διαδηλώσεων - ο κρατικός αυκαριέρας και της κοινωνικής ανέλιταρχισμός οξύνεται. Σε λίγο βεβαίως σελ. 17-22 θα δούμε και το άνοιγμα για τον Τουξης. Και αν η σεξουαλική εκμετάλλευ- Μορφές που έφυγαν ση, παρενόχληση και κακοποίηση Διαμαρτυρίες σελ. 23-39 ρισμό με τον ίδιο περυσινό τρόπο. είναι συμβάντα μιας κάποιας κλίμα- Η πένα συνεργατών Έτσι λοιπόν έχουμε: «τα ίδια Πανσελ 40-51 κας, η εργασιακή εκμετάλλευση είναι τελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου… » σελ. 52 -59 Ως πότε; Αυτό βεβαίως είναι ένα δίμόνιμη και επί του συνόλου αμφοτέ- Βιβλιοπαρουσίαση Ο Παρατηρητής σελ. 60 λημμα για το λαό… ρων των φύλων.

~ ❀~

Φωνή Λογοτεχνών Τριμηνιαίο Περιοδικό Έκδοση ΑΠΕΛΣ

Τεύχος 30ο – Τρίτη Περίοδος

ΔεκεμΒρΗς - ΓεναρΗς - ΦΛεΒαρΗς

2020-21

Ηλεκτρονική Διεύθυνση:

email:

flogotexnwn@yahoo.gr

Ιστότοπος:

ISSUU.com/fonilogotexnwn

Επιμέλεια Έκδοσης & Σελιδοποίηση:

Γιάννης α. μαντάς

Τηλέφωνο: 694 7840087 Ομάδα Σύνταξης:

Παναγιώτης καραβασίλης Τίτος κοκκινέας και

ςυνεργαζόμενοι Λογότυπο Εξωφύλλου: Γιάννης α. μαντάς

Εκτύπωση - Βιβλιοδεσία: ςΥνΘεςΗ κιάφας 3 & ακαδημίας, αθήνα Τηλ. 210 3813838 Η Φωνή Λογοτεχών στην έντυπη μορφή της στηρίζεται στις προσφορές συνεργατών και φίλων

Σαν ΤοΤε…

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ Γεννιούνται 1770 (16.12) ο μεγάλος Γερμανός πιανίστας και συνθέτης της κλασικής μουσικής Λούντβιχ Βαν Μπετόβεν. 1859 (912) ο ποιητής και πεζογράφος Γεώργιος Δροσίνης. 1880 (31.12) ο πρωτοπόρος παιδαγωγός Αλέξανδρος Δελμούζος.

1883 (14.12) ο συνθέτης Μανώλης Καλομοίρης. 1900 (17.12) η ηθοποιός Κατίνα Παξινού. 1911 (8.12) ο ποιητής Νίκος Γκάτσος. 1923 (2.12) η κορυφαία υψίφωνος Μαρία Κάλλας. 1933 (15.12) ο λαϊκός συνθέτης Ακης Πάνου. 1934 (5.12) ο ηθοποιός Νίκος Κούρκουλος.

1945 (23.12) ο συνθέτης Γιώργος Απέργης. Αποβιώνουν 1932 (13.12) ο ζωγράφος («Σχολή του Μονάχου») Γεώργιος Ιακωβίδης. 1943 (26.12) ο κομμουνιστής δάσκαλος Δημήτρης Γληνός. 1974 (16.12) ο κομμουνιστής ποιητής Κώστας Βάρναλης. 1976 (7.12) ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Κώστας Μουσούρης. 1977 (25.12) ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Τσάρλι Τσάπλιν.

1980 (2.12) η ερμηνεύτρια του ρεμπέτικου και παραδοσιακού τραγουδιού Ρόζα Εσκενάζυ. 1981 (20.12) ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Δημήτρης Ροντήρης. 1987 (14.12) ο ηθοποιός Νίκος Σταυρίδης.

1988 (27.12) η χαράκτρια Βάσω Κατράκη. 1988 (31.12) ο ποιητής Νίκολας Κάλας (Νικόλαος Καλαμάρης). 1990 (5.12) ο μουσικός Παύλος Σιδηρόπουλος. 1997 (26.12) ο φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριά δης. 2001 (18.12) ο συνθέτης Δημήτρης Δραγατάκης. 2004 (4.12) η ερμηνεύτρια του λυρικού θεάτρου Ελενα Σουλιώτη. 2008 (2.12) η συγγραφέας Μαργαρίτα Καραπάνου. 2019 (28.12) μετά από παλικαρίσια μάχη με τον καρκίνο, ο μουσικοσυνθέτης Θάνος Μικρούτσικος.

ΓΕΝΑΡΗΣ Γεννιούνται 1853 (11.1) ο ζωγράφος («Σχολή του Μονάχου») Γεώργιος Ιακωβίδης. 1859 (13.1) στην Πάτρα, ο ποιητής, δοκιμιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας, διηγηματογράφος και θεατρικός συγγραφέας, Κωστής Παλαμάς. 1860 (29.1) ο Ρώσος συγγραφέας Αντόν Πάβλοβιτς Τσέχοφ. 1863 (17.1) ο Σοβιετικός σκηνοθέτης , από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ρεύματος του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, Κωσταντίν Στανισλάβσκι. 1910 (11.1) ο ποιητής και συγγραφέας Νίκος Καββαδίας. 1910 (13.1) ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης. 1914 (7.1) ο πιανίστας και συνθέτης Γιάννης Σπάρτακος. 1915 (18.1) ο λαϊκός συνθέτης Βασίλης Τσιτσάνης. 1924 (2.1) ο καλλιτέχνης του θεάτρου σκιών Ευγένιος

~ 2 ~

Σπαθάρης. 1925 (25.1) ο λαϊκός συνθέτης Γιώργος Ζαμπέτας. 1926 (8.1) ο συνθέτης Γιάννης Χρήστου. 1936 (28.1) ο Αλβανός συγγραφέας Ισμαήλ Κανταρέ.

1941 (4.1) ο λαϊκός τραγουδιστής Λάκης Αλεξάνδρου. Αποβιώνουν 1895 (26.1) ο ποιητής Αχιλλέας Παράσχος. 1904 (7.1) ο συγγραφέας Εμμανουήλ Ροΐδης. 1911 (3.1) ο μεγάλος Ελληνας λογοτέχνης Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. 1950 (2.1) ο μουσουργός Θεόφραστος Σακελλαρίδης. 1951 (14.1) ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Γρηγόριος Ξενόπουλος. 1951 (3.1) ο πεζογράφος και ποιητής Γεώργιος Δροσίνης.

1968 (23.1) ο Κύπριος κομμουνιστής ποιητής Θεοδόσης Πιερίδης. 1969 (3.1) στο Παρίσι ο κομμουνιστής καλλιτέχνης Τζαβαλάς Καρούσος. 1977 (22.1) ο συγγραφέας Μενέλαος Λουντέμης (: Δημήτρης Βαλασιάδης). 1980 (27.1) ο συγγραφέας Στρατής Τσίρκας (Γιάννης Χατζηανδρέας). 1984 (17.1) ο συνθέτης Γιάννης Κωνσταντινίδης (Κώστας Γιαννίδης). 1984 (19.1) ο Βασίλης Τσιτσάνης.

1984 (21.1) ο συγγραφέας και ιστορικός Γιάννης Σκαρίμπας. 1993 (13.1) ο ζωγράφος και συγγραφέας Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. 1998 (16.1) ο ηθοποιός Δημήτρης Χορν. 2002 (6.1) ο λογοτέχνης και δημοσιογράφος Ανδρέας Φραγκιάς.

2005 (1.1) η ηθοποιός Μαρία Αλκαίου.

2007 (30.1) ο ηθοποιός και διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Νίκος Κούρκουλος.

ΦΛΕΒΑΡΗΣ Γεννιούνται 1802 (26.2) ο Γάλλος συγγραφέας Βίκτωρ Ουγκώ. 1883 (18.2) ο μεγάλος λογοτέχνης Νίκος Καζαντζάκης. 1884 (14.2) στον Πύργο (Μπουργκάς) της Βουλγαρίας ο κομμουνιστής ποιητής Κώστας Βάρναλης. 1898 (10.2) ο Γερμανός κομμουνιστής ποιητής και δραματουργός Μπέρτολτ Μπρεχτ. 1907 (16.2) ο πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας και δοκιμιογράφος Αγγελος Τερζάκης. Αποβιώνουν 1857 (9.2) ο ποιητής Διονύσιος Σολωμός.

1943 (27.2) ο ποιητής Κωστής Παλαμάς.

1972 (8.2) ο μουσικοσυνθέτης και ερμηνευτής του ρεμπέτικου τραγουδιού Μάρκος Βαμβακάρης. 1973 (22.2) η ηθοποιός Κατίνα Παξινού. 1975 (10.2) ο ποιητής και συγγραφέας Νίκος Καββαδίας.

1980 (8.2) «Φεύγει» από τη ζωή ο Κρητικός λυράρης και τραγουδιστής Νίκος Ξυλούρης. 1987 (14.2) ο Ελληνας σκηνοθέτης Κάρολος Κουν. 2001 (4.2) ο κορυφαίος συνθέτης και αρχιτέκτονας Ιάννης Ξενάκης. 2020 (26.2) ο ηθοποιός Κώστας Βουτσάς. ~~~~~~~~~~~~~~

2020-21

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Περισσότερο Επιστήμη και λιγότερο φόβος ( 2020 ) Στη μνήμη του καθηγητή και φίλου Ζήση Χριστοδούλου Η πληροφορία δεν αντιστοιχεί σε ό,τι συνήθως θεω- πίνακες αληθείας που ελέγχονται ρούμε πληροφορία. Είναι ένα μαθηματικό στοιχείο/μέ- αυτόματα, διαιρούνται οι πίνακες, θοδος. Έχει ορισμένες λογικές/μαθηματικές τιμές μέχρι να φτάσουμε στην ανίχνευανάλογα με τη χρήση της. Ο Wiener, ο οραματιστής ση ή και απαγγελία. Ενώ στην υποφιλόσοφος ανέλυσε πρακτικά προβλήματα της σύγ- λογιστική μηχανή πρέπει για έναχρονης Τεχνολογίας. Η «Κυβερνητική» το 1948 και ο ένα χαρακτήρα να φτιάξουμε arέλεγχος και επικοινωνία στο ζώντα οργανισμό και στη rays μέχρι να συγκροτήσουμε μια μηχανή ίσως είναι η καλύτερη προσέγγιση της επιστή- λέξη. Οι λέξεις μένουν «ορφαμης αυτής. Τα εργαλεία αυτής στο Β’ παγκόσμιο πό- νές» «άγνωστες», όταν σπάζουν λεμο ήταν καθοριστικά. Η τελειοποίηση των Radar και την αλυσίδα ανίχνευσης αφήνουν των συστημάτων τηλεκατεύθυνσης και τα αντιαερο- κενά στην πληροφορία. Η ανάλυπορικά πολυβόλα ήταν έργο και εφαρμογή του Wiener. ση και η συγκρότηση μιας υπολογιστικής μηχανής με Η θεωρία αυτή ονομάσθηκε «θεωρία των συστημάτων χαρακτηριστικά ανθρώπινης ζωής, και υψηλής και μεαυτόματου Ελέγχου». Αλλά, οι πληροφορίες με το πε- ταβλητής νόησης, είναι η προγραμματισμένη υλοποίριεχόμενό τους, βοηθούν τη «συναλλαγή μας» όχι μό- ηση τού γνωρίζω. Το «ειδέναι» και το «οίδα» σημαίνει νον με τον εξωτερικό κόσμο αλλά και το εσωτερικό, όρια στο γνωρίζω, όπως έλεγε ο Πλάτωνας. Οι εμφυκαι επιδρά στον άνθρωπο και στη φύση του. Έτσι, μπή- τευμένες ψηφίδες, τα chips, τα arrays (συστοιχίες) – κε το θέμα της ηθικής. Ο Αυστριακός φιλόσοφος και tables (πίνακες), πειραματικά έχουν αρχίσει και δοκιαρχιτέκτονας Ρούντολφ Ζόσεφ Λόρενς Στάινερ, με μάζονται μέσα σε βιολογικούς ιστούς και όργανα. Η το συγγραφικό του έργο στις αρχές του 20ου αιώνα, δόμηση των βιοϋπολογιστών σε ανθρώπινα σώματα, με τις ανθρωποσοφικές του διδασκαλίες, στις οποίες αρχίζουν εδώ και χρόνια να φαίνονται. Η κωδικοποίηση βασίστηκε και το Μανιφέστο του Douglas Gabriel. Έθε- η ανάλυση και ο προγραμματισμός, είναι αρκετά επίσε τα ερωτήματα για μια βαθειά Σκέψη, πώς πρέπει να πονη και χρονοβόρα, γιατί απαιτείται προγραμματιείναι κυρίαρχο πάνω στην ορθολογιστική και υπολο- σμός, όπως η γλώσσα της μηχανής (Ζώνη καταχωρήγιστική μηχανική και ανάπτυξη, το συναίσθημα. Πι- σης - Ζώνη υπολογισμού - Ζώνη εξόδου κ.ο.κ.). Η εκτέστεύω ότι η συνύπαρξη μεταξύ χειρών και τεχνολογι- λεση ενός προγράμματος, για κάθε μόριο, κυτταρικό κής μηχανής πρέπει να περνάει μέσα απ’ το συναίσθη- όργανο, αποτελεί και ένα αυτοτελές πρόγραμμα λειμα και την καρδιά. Τα ερωτήματα είναι και σήμερα με- τουργικό. Η λειτουργία παρουσιάζει τεράστια κενά. τέωρα αν τα σιδερικά μπορούν να σκεφθούν με στο- Δύσκολα να το περιγράψεις. Τα μόρια του DNA είναι χασμό, διαλογισμό, έμπνευση, διαίσθηση, ενσυναίσθη- ένα σύνολο πληροφορικό, της τάξης των 1010. Στα ση…, να κατανοήσουν το νόημα της ζωής. (Τεχνητή εξειδικευμένα συγκροτήματα των μορίων του σώμανοημοσύνη). Η Κομπιουτερική Esperado, με τους μα- τος, στα προγράμματα υπάρχει ο αυτοματισμός. Στα θηματικούς της τύπους και παραμέτρους και τους εσω- Κομπιούτερ τον έλεγχο τον ασκεί ο supervisor,ο κυτερικούς αλγορίθμους, μπορεί να αντικαταστήσει τους βερνήτης. Οι αγγελιοφόροι κρατούν τις συνταγές των βιοϋπολογιστές ενός ανθρώπου με τους αυτοματι- λειτουργιών, της μεταφοράς RNA,της χημικής δομής. σμούς του; Μπορούμε να δούμε ένα μεθυσμένο άν- Οι κώδικες και στον άνθρωπο και στα Computer κατά θρωπο και ένα μεθυσμένο κομπιούτερ, να έχουν πα- τις αναλύσεις των Ουάτσον και Κρικ, έχουν ιεραρχικές ρεκκλίσεις και τον τρόπο που επανέρχονται; Ο Κομπι- σειρές, συστήματα, όργανα και μέρη οργάνων. Έτσι ούτερ με προγράμματα ανάλυσης αντιπροσωπεύει το αποκρυπτογράφησε το γενετικό κώδικα. (Βραβείο Νόμκεντρικό «νευρικό» σύστημα ελέγχου ενός εργοστα- πελ). σίου, αλλά δεν το ελέγχει πλήρως, ουδέποτε το ελέγ– Η νόηση και η «επίγνωση» προϋποθέτουν την επεχει! Ο ανθρώπινος “Computer”, ο οργανισμός, με το ξεργασία εσωτερικών και εξωτερικών πληροφοριών. νευρικό σύστημα, όταν δεν έχει «βλάβες» το ελέγχει Υπάρχουν για κάθε κύτταρο αυτοματοποιημένες λειμάλλον. Αλλά, αν σε κάθε νευρικό κύτταρο υπάρχει τουργίες με στρατηγικά πλεονεκτήματα. συγκέντρωση ερεθισμάτων, τα οποία δεν μεταβιβάΤο κάθε βιομόριο, μια πρωτεΐνη, το DNA, έχουν μία ζονται αν η έντασή τους δεν ξεπερνάει ορισμένα όρια, ολότητα ως προς την λειτουργία τους. Αυτό το μεγάλο γνωστό, ως κατώφλι. Η ένταση της εντολής η οποία βιολογικό δίκτυο, είναι πολύ δυνατότερο απ’ το INεπιτρέπει τη μεταβίβαση των συνδέσεων λέγεται ώσις. TERNET με ισχυρές ανεξερεύνητες βάσεις δεδομέΣτην πληροφορική ονομάζονται μακροεντολές –εισό- νων. Παρά την Αριστοτελική Εντελέχεια, ένα τέλος δου και εξόδου μιας διαδικασίας– αρκετά πολύπλοκης έχουν: είναι θνητά, γερνούν, φθείρονται, ασθενούν, στην ανάλυσή τους. Όταν γίνεται μία σύγκριση ανά- τραυματίζονται, όταν είναι εν ζωή υπάρχει η αυτοορμεσα σ’ ένα ζωντανό κύτταρο με ένα εξάρτημα προ- γάνωση…, μέχρι να φθάσει στο υψηλότατο βαθμό της γραμματισμένο, τα αποτελέσματα είναι άνισα. Το κύτ- ιεραρχίας - για ενημέρωση. Στους Η/Υ υπάρχει το ταρο έχει ιδιότητες φυσικές - χημικές, και πνευματικές OVERFLOW (υπερχείλιση) η οποία έχει να κάνει με τη λειτουργίες. Οι ιδιότητες της ζωής πολλαπλασιάζονται «διαταραχή» των πεδίων, το ένα πεδίο καλύπτει άλλο, ανάλογα, με το περιβάλλον. Οι ιδιότητες της μηχανής, φθάνοντας κάποτε μέχρι την καταστροφή λογικών αρπαραμένουν ως επί το πλείστον σταθερές. Η μνήμη χείων - καταστροφή κεφαλών κ.ο.κ. Στο νευρικό σύτου ανθρώπου συγκροτεί σύνολα και οργανωμένα υπο- στημα, η «αυτολογοκρισία» παραμονεύει. Αυτή εμποσύνολα. Η μάθηση ενός ποιήματος έχει σαν σύνδεση, δίζει την υπερφόρτωση των πληροφοριακών αγωγών. το μέτρο, τη ρίζα - γραμματικές και νόημα. Υπάρχουν Χωρίς την ιεραρχία περιορισμών, ο οργανισμός θα τί-

~ 3 ~

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

ναζε σε λίγα λεπτά τις ασφάλειές του, σαν ένα είδος αχαλίνωτης υπερδιέγερσης, ταραχής, και κατόπιν θα κατέρρεε! Για να κάνουμε START-UP να σηκώσουμε ένα σύστημα όταν έχει βλάβη, πρέπει να «θεραπεύσουμε» το hard ware και το soft-ware. Οι βαθμοί ελευθερίας στον οργανισμό προμηθεύονται από “data” δεδομένα όπως και στον Η/Υ. Όταν οι παράγοντες είναι αμετάβλητοι, τότε η αυτοματοποίηση και τα αποτελέσματα είναι δεδομένα απ’ τις ρουτίνες, χωρίς να απαιτούνται ενισχύσεις από υψηλότερα κέντρα… Οι ρουτίνες ενός Η/Υ, τα sections τα κομμάτια, τα procedures οι υπολογισμοί, τα DIVISIONS τα οργανωμένα τμήματα ενός computer, μπορεί να αντικαταστήσουν τα βιολογικά μόρια; Το υλικό πυρίτιο των Η/Υ, φαίνεται ότι δεν μπορούν να αντικαταστήσει τις ανθρώπινες ενέργειες – ούτε εξελίσσονται. Οι πλακέτες, τα τρανζίστορ, καίγονται, φθείρονται ακόμα και απ’ τη χρήση μιας Central Prossesing UNIT (CPU) κεντρική μονάδα επεξεργασίας - μπορούν να αλλοιωθούν - να χάσουν τα δεδομένα. Τα κύτταρα αναπλάθονται. Το hard ware όχι. Η εμπειρία της ελεύθερης επιλογής και το προνόμιο «σκέφτομαι άρα υπάρχω», το αισθάνομαι ενός κυττάρου, είναι περισσότερο ικανό απ’ τις αυτοματοποιήσεις μιας μηχανής! Μπορεί να συγκριθεί το χέρι μιας νοσοκόμας, με το χέρι ενός μηχανικού ρομπότ; Πού βρίσκονται τα FINDS οι αναζητήσεις των τραυματικών εμπειριών για να διορθωθούν; Τα βάρη που δεν μας ανήκουν πώς θεραπεύονται; – Ο κάθε οργανισμός ενεργεί πάνω στο περιβάλλον που ζει προτού αντιδράσει το περιβάλλον. Τα χαμηλά και τελειότερα όντα (ο άνθρωπος) απ’ την περίοδο της εκκόλαψης ή της γέννησης - βουτάνε στο περιβάλλον: στο νερό, στο στερεό, κολυμπάνε, γλιστράνε, πάλλονται. Κλωτσάνε, στριγκλίζουν, ανασαίνουν, τρέφονται, βυζαίνουν. Ένα πουλί νεογέννητο, αφού το ταΐσει η μητέρα του, για να πετάξει δέχεται επαναληπτικά τσιμπήματα… Η ισορροπία του ανθρώπου και της φύσης απ’ τη μια και η αλαζονεία απ’ την άλλη. Η δομή είναι η στατική αντίληψη της σταθερότητας, στο παρόν. Η ανατομία αποσπάται απ’ το χρόνο. Αναλύει, στη στιγμή, και το status. Ένα νεφρό βρίσκει διαδρόμους και αυτοματισμούς στη λειτουργία του. Δεν έχει τον ίδιο χώρο. Η ύλη αλλάζει αδιάκοπα ανάλογα με τις συνθήκες: υπάρχει μορφή και σύνθεση για κάθε ζώντα οργανισμό. Οι οργανωτές και οι διεγέρτες (όπως οι διεγέρτες ολισθήσεως συχνότητας - στους πομπούς επικοινωνίας), στην ανάπτυξη της συμπεριφοράς έχουν αντίστοιχα τον έλεγχο ο γενετικός κώδικας, ο εγκέφαλος και οι νευροδιαβιβαστές, το νευροενδοκρινικό σύστημα.

– Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην ψυχολογία, την ψυχιατρική, τη νευροφυσιολογία και την βιοχημεία των νευρικών απολήξεων, όπως θα έλεγε ο φίλος μου ποιητής και ψυχίατρος Κώστας Δ. Υφαντής; Τι μπορούν ειδικά να πουν οι ειδικοί στη συμπεριφορά, στον ύπνο, στα όνειρα όταν κάνουν συλλογή από ωραίες φωτογραφίες κάτω από το μικροσκόπιο; Αυτοί οι πολυάριθμοι «εγκέφαλοι» δύσκολα μπορούν να κατανοήσουν τον εγκέφαλο. Ακόμα κι αν όλοι από την πλευρά τους έχουν συμβάλλει αποφασιστικά με τις θεωρίες τους, το άγνωστο παραμένει. Οι επιστήμες του εγκεφάλου βρίσκονται σε αναζήτηση του δικού μας Κοπέρνι-

τ. 30

κου,(1473 – 1543,Κοπερνίκειο θέμα το ηλιοκεντρικό σύστημα : γη και άστρα κινούνται γύρω από τον ήλιο, ήταν και η αρχή του Κέπλερ ) του δικού τους Λαβουαζιέ. (1743 – 1794 με την «αφθαρσία της ύλης¨» και η ανάλυση του νερού σε οξυγόνο και υδρογόνο καθόρισε την σύσταση του ατμοσφαιρικού αέρα ) Ίσως να το έχουν βρει στο πρόσωπο του Ζεράλ Έντελμαν, ο οποίος απέσπασε το βραβείο Νόμπελ ιατρικής το 1972, για έναν άλλο λόγο, σαν καθηγητής του Παν/μίου Ροκφέλλερ της Νέας Υόρκης και δημιουργός της θεωρίας του «νευροναλικού δαρβινισμού». Ο 19ος αιώνας, ανάμεσα σ’ όλα τ’ άλλα, ασχολήθηκε και με το μυστήριο του εγκεφάλου. Έτσι παρατηρήθηκε κάποια πρόοδος αλλά έγιναν και λάθη που έχουν αντίχτυπο μέχρι και σήμερα. Είναι προς το τέλος του 19ου αιώνα που ο Ιταλός Γκόλζι (βραβείο Νόμπελ το 1906) εφάρμοσε τη συλλογική χρωματοποίηση η οποία θα επέτρεπε τον καθορισμό της ταυτότητας των νευρικών απολήξεων. Αλλά οι κλινικές παρατηρήσεις της ίδιας εποχής ατελείς και δυσερμήνευτες, έχουν σαν πηγή τα σχήματα του εγκεφάλου που όλοι μας έχουμε δει στα σχολικά εγχειρίδια: οι «γεωγραφικές» κατανομές που είναι περισσότερο γνωστές σαν «ειδικευμένα κέντρα». Κάθε ένα από αυτά αντιπροσωπεύουν το λόγο, τη μνήμη, τη σεξουαλικότητα κ.ά. Έχοντας υπόψη το λεπτομερή αυτό χάρτη του εγκεφάλου, αρκεί μ’ ένα ηλεκτρόδιο να επιτευχθεί η νέκρωση του συγκεκριμένου σημείου και να εξαφανιστεί ή να επηρεαστεί η ανάλογη λειτουργία. Έπειτα ανακαλύφθηκε ο υπολογιστής, που είναι η χειρότερη υπηρεσία που πρόσφερε ποτέ ο εγκέφαλος στον εγκέφαλο. Διότι οι μεγάλες του ικανότητες δημιούργησαν στον κόσμο ψευδαισθήσεις: λέχθηκε ότι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής ήταν ένας τεχνητός εγκέφαλος, μια καρικατούρα που θα μπορούσε να λειτουργήσει καλύτερα από τον αληθινό. Είναι πολλοί αυτοί που θυμούνται τη δεκαετία του ‘50, τις σονάτες «των Μότσαρτ,Σούμπερτ,Μπετόβεν» και τις μουσικές νότες συντεθειμένες και αλλοιωμένες από τον υπολογιστή. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της πληροφορίας είναι η αλλοίωση. Αντισώματα, μια μηχανή, εγκέφαλος νέος με άσπρα μαλλιά ανέφερε ο Ησίοδος στο όνειρό του, αν η μηχανή δεν θα είναι στην υπηρεσία του ανθρώπου…, και ο Νίκος Καζαντζάκης: «Αλήθεια, τι δυνατή μηχανή που είναι ο άνθρωπος. Τον ταΐζεις, με ψωμί, κρασί και ψάρι, και σου βγάζει νοήματα, γέλια και όνειρα». Ο Computer τι μπορεί να βγάλει; Η ειδωλολατρία της τεχνολογίας μπορεί να μας οδηγήσει στην καταστροφή.

– Η θεωρία του Ζεράλ Έντελμαν - η οποία έχει τύχει σήμερα πλατιάς αποδοχής - αντιπαραθέτει στον εγκέφαλό μας, τις απόψεις του Δαρβίνου. Η θεωρία αυτή συνιστά μια επανάσταση. Είναι ένας καινούργιος τρόπος για να εξηγηθούν τα μυστήρια της σκέψης. Είχε αποδείξει ότι ο οργανισμός μας είναι ικανός να δημιουργήσει ειδικά αντισώματα, απέναντι σε οποιοδήποτε ιό μέσα στον οργανισμό. Για μεγάλο χρονικό διάστημα πλανιόταν το ερώτημα πώς ένα τέτοιο θαύμα προσαρμογής ήταν δυνατό. Ο Έντελμαν απέδειξε ότι ο οργανισμός μπορεί να προσαρμοστεί και γι’ αυτό το λόγο απέσπασε το βρα-

~ 4 ~

2020-21

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

βείο Νόμπελ. Μετέφερε πολύ γρήγορα τις απόψεις αυτές απέναντι στη λειτουργία της μνήμης. Μπροστά σε μια συγκίνηση, μια πληροφορία, ένα συναίσθημα, μια εντύπωση, ο εγκέφαλος αντιδρά όπως ακριβώς ο οργανισμός απέναντι στον άγνωστο ιό. Ο εγκέφαλος βέβαια δεν δημιουργεί αντισώματα. Αλλά ένα σύνολο από ιδέες. Σχέσεις ανάμεσα στα πράγματα, στα αντικείμενα στις αντιλήψεις. Οι ιοί των υπολογιστών όταν θέλουμε να τους προστατέψουμε πόσες μακροεντολές χρειάζονται; Ο εγκέφαλος δημιουργεί την «έννοια» μέσα από τον εξωτερικό κόσμο, κάθε στιγμή. Οι εικόνες δεν αποθηκεύονται στο μυαλό έτσι απλά χωρίς καμιά επεξεργασία. Το μυαλό επεξεργάζεται, εφευρίσκει. Σύμφωνα με τον Έντελμαν, ο εγκέφαλος δημιουργεί ο ίδιος αυθόρμητα την έννοια και την κατηγορία που έχει ανάγκη για να λειτουργήσει. Γενικοποιεί κατά αναλογία σύμφωνα με τις περιορισμένες εμπειρίες. Αυτή είναι η επεξήγηση του Έντελμαν και βρίσκεται πιο κοντά σήμερα στη λύση του μυστηρίου. Το μέλλον θα είναι τα Ρομπότ; Περισσότερα κέρδη και μεγαλύτερο ρίσκο.

– Χωρίς γυάλινα μάτια και ατσάλινη καρδιά μπορεί η τεχνολογία να υπερβεί το χρόνο της δημιουργίας; Η γραμμική ισχύς του παρελθόντος, ένας αλγόριθμος όταν αναλύει ποιος και πού θα συλληφθεί, δεν ομοιάζει σαν ένας αόρατος άνθρωπος, όχι γιατί είναι αόρατος, αλλά γιατί δεν θέλει να τον βλέπουμε. Η βιοϋλική, ιστορία του Ανθρώπου, είναι μέχρι τώρα σε μια σχέση αυτοοργάνωσης και, ανάλυσης προγραμματικής. Τα άρρητα τα ερευνά η Επιστήμη. Στο κεφάλι μας βρίσκεται ο εγκέφαλος. Αυτός προγραμματίζει. Με τα υπερδίκτυα. Οι βιομηχανικοί υπολογιστές με τους μεγάλους δρόμους των προγραμμάτων, τα κυτταρικά αυτόματα του μηχανικού Λάνγκτον ήταν η αρχή της γενιάς των βιοϋπολογιστών. Τα ψηφιακά συστήματα, τα αναλογικά συστήματα, τα κυτταρικά αυτόματα, είναι μορφές υπολογιστικών συστημάτων, μοντέλα με πολυπλοκότητα και τρόπους οργάνωσης θεωρητικά γνωστούς. Στον άνθρωπο υπάρχουν εσωτερικοί αλγόριθμοι με δομημένους σχηματισμούς, αγνώστους. Η λέξη συγκίνηση έχει την καταγωγή στην κίνηση! Ο έρωτας! Ο βιονικός έρωτας σε ένα Computer, πού έχει το ενδιαιτημά του; Τελειώνω με τα λόγια του Δομινικανού μοναχού, Du Barle, για τους προβληματισμούς του κυρίως απ’ την κακή χρήση της μηχανής - και της τεχνητής νοημοσύνης (1948): «Διατρέχουμε τον κίνδυνο της δημιουργίας ενός παγκόσμιου κράτους όπου η ηθελημένη άδικη και συνειδητή, μπορεί να είναι η μόνη δυνατή

συνθήκη για την στατιστική ευτυχία των μαζών. Δηλαδή, ενός κόσμου χειρότερου και απ’ την κόλαση για τον κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο…». (εφημερίδα Le Monde). Ο Αριστοτέλης για τη φιλοσοφία και τη φυσική αναφέρει: Όποιος προβληματίζεται για κάτι νέο, απορεί, πιστεύει για τον εαυτόν ότι είναι αμαθής. Αλλά ο ερευνητής είναι ο εραστής των μύθων, είναι ένας φιλόσοφος. Γιατί ο μύθος είναι ένας ιστός πλεγμένος με απορίες. Αλλά και ο Αμερικανός ποιητής Walt Whitman (1819 – 1892 ) ύμνησε το «ηλεκτρικό σώμα» του ανθρώπου του μέλλοντος , μέσω της ποίησης της μηχανής. Η φιλοσοφία διώχνει την άγνοια και διαλύει τους μύθους. Η μόνη επιστήμη του ελεύθερου ανθρώπου είναι η μόνη απ’ όλες τις επιστήμες, ζει για τους δικούς της σκοπούς…

– «Οι καταστροφές» οι πίνακες του Ισπανού ζωγράφου Γκόγια (1746-1828) συνδυάζουν το μέγιστο της οικονομίας και το μέγιστο του τρόμου. «Η νύχτα της λογικής γεννάει τέρατα». Σ’ όλα τα πράγματα υπάρχουν δύο όψεις. Η διαμόρφωση θεωριών γύρω απ’ το νευρικό σύστημα, οι οποίες να βασίζονται σε μη ελεγχόμενες υπολογιστικές μηχανές, μπορεί να παρασύρει τους ανθρώπους και την ψυχολογία τους σε αδιέξοδα… Ούτε ήττα ούτε υποταγή a priori – ούτε λύκοι ανάσκελα. Η υπογραφή βρίσκεται στο μυαλό μας, τώρα που η ζωή μας είναι γεμάτη εκθέτες και ασύμμετρα σκαλοπάτια. Ας αναστοχαστούμε.

– Όταν ο Φάουστ ρώτησε τον Μεφιστοφελή, τι ήταν ο Μεφιστοφελής απάντησε: ένα μέρος από την δύναμη αυτή που επιθυμεί το κακό και πάντοτε κάνει το καλό. Με άλλα λόγια ο άνθρωπος επιστήμων και η φύση του εναντιώνεται στο κακό, ψάχνει και ερευνά το σύμπαν, εφευρίσκει και αποκρυπτογραφεί το μέλλον. Οι Κοπέρνικος, Κέπλερ, Γαλιλαίος, Φρόυντ, Βίνερ, Νόιμαν, τα μόρια και τα κύτταρα ως μηχανές Τούρινγκ, υπήρξαν νοητικοί καταρράκτες της επιστήμης. Φωτίζουν τις εξελίξεις. Περισσότερο Επιστήμη και λιγότερο φόβος. Για κάθε επιστημονική εξέλιξη και ιεραρχία για να παραφράσουμε το στίχο της Γετρούδης Στάιν για το τριαντάφυλλο: «Ένα μέρος είναι ένα όλο είναι ένα μέρος είναι ένα όλο». Ο άνθρωπος. Θέλουμε μια γραμματική και συντακτικό για την τεχνολογία με ηθική και κανόνες. Άλλως η γραμματική είναι επικίνδυνη. Είναι ανάγκη να κάνουμε μια στάση για να δούμε πού βρισκόμαστε. Παναγιώτης Καραβασίλης ποιητής και αναλυτής συστημάτων πληροφορικής

~ 5 ~

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ Οι "Αμμογραφίες” - "Sandgrafhics" του Κώστα Ευαγγελάτου

Τα έργα του Κώστα Ευαγγελάτου που έχουν χαραχτεί στην άμμο αποτυπώνουν πορτραίτα φυσικών προσώπων, γυναικεία και αντρικά, φανταστικά και υπαρκτά. Πρόσωπα σε μετωπική και πλάγια απόδοση, με ρεαλιστικά χαρακτηριστικά, πρόσωπα ενεστώτα, ανθρώπων της ζωής μας που χάθηκαν σε μια στιγμή, στο πέρασμα του χρόνου, όπως το κύμα θα τα σβήσει και θα τα συμπαρασύρει μαζί του στο βυθό της θάλασσας, αφημένα στη λήθη. Πρόσωπα που έχουν χαραχθεί για να καλύπτουν ολόκληρη την επιφάνεια της παραλίας και αγκαλιάζονται στοργικά από το κάλλος του φυσικού τοπίου, της φιλόξενης Κεφαλονίτικης γης. Συχνά διακοσμούνται από σύμβολα, σπείρες, ανθέμια, εμπνευσμένα αρχιτεκτονικά μοτίβα της τοπικής παραδοσιακής Επτανησιακής τεχνοτροπίας, αλλά και γεωμετρικές συνθέσεις μόνες ή σε αρμονία συμμετρική με τη σκιά του σώματος και σε συμβολική διάταξη μεταξύ τους. Πρόκειται για δημιουργίες που αναφαίνονται και ζουν διαδραστικά και στιγμιαία μέχρι να τα σβήσει το κύμα. Τα σχέδια του καλλιτέχνη αναγνωρίσιμα από την έντονη σχεδιαστική τους δύναμη και την πυκνή γραφή, με σύμβολα ιδεογραφικά και στοιχεία που διαχρονικά χρησιμοποιεί και στη ζωγραφική του διατηρούν την ισορροπία, την ταυτότητα των πορτραίτων, τη λεπτότητα των γεωμετρικών γραμμών και το μέτρο της σύνθεσης στις φόρμες.Τα κρυφά μοτίβα που αναδεικνύονται μέσα από την παρατήρηση και την αναγωγή της φαντασίας σε πρόσωπα γνωστά και άλλοτε υπερρεαλιστικά, που κυριεύουν την ψυχή σου, διαθέτουν περιγραφικά στοιχεία αξιοθαύμαστης ακρίβειας. Έντονη, σύνθετη γραφή και ταυτόχρονα λιτή και συνεπής, φίνα και επεξεργασμένη εμπλέκεται σε μινιμαλιστικές μορφές και φόρμες παραστατικές. Το σχέδιο αποδίδεται με το φτερό γλάρου, χαράσσεται αρμονικά και ενιαία στην άμμο της παραλίας, που γίνεται ο καμβάς, η επιφάνεια εργασίας για τον καλλιτέχνη. Το χάραγμα αφήνει ίχνη. Η άμμος ξεσηκώνεται δημιουργώντας ένα φυσικό πλαίσιο στην εγχάρακτη γραμμή. Το παιχνίδισμα φωτός-σκιάς βρίσκεται σε μελετημένο αυτοσχεδιασμό και αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον αφού διαφοροποιείται σε κάθε χρονική στιγμή. Η ιδιοσυστασία του Κώστα Ευαγγελάτου συνθέτει ένα πλούσιο έργο που άλλοτε αλληγορικό και συμβολικό, εμπνευσμένο από την ανθρώπινη παρουσία και επικεντρωμένο στον ψυχισμό του, αναφέρεται με λυ-

τ. 30

ρική διάθεση στο συναισθηματικό του κόσμο. Συνεχίζει τις διαδρομές στην αναζήτηση των ψυχικών οδών και στις διακλαδώσεις του νου. Με περιπετειώδες, ανήσυχο και ταυτόχρονα ευαίσθητο και παιχνιδιάρικο πνεύμα εκφράζει σθεναρά τις απόψεις του. “Οι Σωματογραφίες μου”, είχε δηλώσει ο καλλιτέχνης, “είναι συνθέσεις με το γυμνό ανθρώπινο σώμα.. που εκφράζουν ποικίλες ψυχικές καταστάσεις. Τα σώματα είναι χαραγμένα με εννοιολογικές ενδείξεις και σύμβολα, που κατά την άποψή μου προσδίδουν αισθησιακή και εγκεφαλική διάσταση στη σωματική Μονάδα. Η ιδιότυπη γραφή ονομάτων και εννοιών συντείνει με την φόρμα στον τονισμό της άποψης ότι Σώμα=Σύμπαν.” Εκείνος ακούραστος, πνευματικά ανήσυχος, σε διέγερση και όξυνση νου, προνοητικός, εκδηλώνει ένα ασίγαστο εσωτερικό κόσμο που ακόμα και σήμερα εμπνέεται και δημιουργεί ακατάπαυστα. Διαθέτει ενδιαφέρουσα προσωπικότητα και δυναμική έκφραση όπου με εικαστική και ευρηματική προσέγγιση εκδηλώνει την υπαρξιακή ανησυχία του. Διακρίνεται για το χαρακτήρα των αναζητήσεών του και τις προσδοκίες από τη ζωή. Το εικαστικό σύνολο προβληματίζει το θεατή όπου συνειρμικά αναγάγει και στην ποιητική πνοή των διατυπώσεων του δημιουργού. Το προσωπικό ιδίωμα του Ευαγγελάτου βασίζεται στην ποιότητα του σχεδίου και στην εσωτερικότητα, με χαρακτηριστικές ζωγραφικές συνθέσεις, διεισδυτικές ματιές που καθορίζονται από την ένταση της σχεδιαστικής γραμμής και εννοιολογικά στοιχεία που πάντα διευρύνει με στυλιστικές τάσεις και θεματογραφικές περιοχές, συνεχίζοντας διαρκώς την προσωπική του έρευνα. Εννοιολογικά σύμβολα και συνθέσεις, συχνά σουρεαλιστικής ματιάς και άποψης, ενσαρκώνουν τοπία μνήμης και οράματα που υπόσχονται την αποκάλυψη της ανθρώπινης ταυτότητας. Συνδυάζοντας δημιουργικά το ψυχικό του σθένος, το στοχασμό και τη γοητεία, εκφράζει ποικίλες αισθήσεις και καταστάσεις που τονίζουν την σωματική και συναισθηματική διαφορετικότητα σε πρόσωπα ανδρών και γυναικών. Ο Κώστας Ευαγγελάτος με τη σχεδιαστική του γραφή δίνει με την αναμενόμενη μεγαλοπρέπεια που αρμόζει αισθητικό χαιρετισμό σε όλους τους αποδέκτες της τέχνης του με την Ομηρική ευχή “καλόν αμητόν”/ καλή σοδειά"…!! Αννίτα Πατσουράκη Ιστορικός της Τέχνης

~ 6 ~

2020-21

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Ο γλύπτης Διονύσης Γερολυμάτος και ο «Σοσιαλιστικός» μοντερνισμός του

Ο Διονύσης Γερολυμάτος, με καταγωγή από το Πυργί της Κεφαλονιάς, γεννήθηκε το 1938 στην Πάτρα, όπου και μεγάλωσε και πέρασε το μεγάλο μέρος της ζωής του παράλληλα με την παραγωγική διαμονή του στο Χαλάνδρι της Αττικής. Ήδη από την ηλικία των 15 ετών έλαβε τα πρώτα μαθήματα σχεδίου και εισαγωγής στην ιστορία της Τέχνης και της φιλοσοφίας από τον ζωγράφο Γεώργιο Παπαδημητρίου-Φάωνα. Το 1959 εισήχθη πρώτος στην ΑΣΚΤ, λαμβάνοντας σε όλα τα έτη σπουδών υποτροφίες από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ). Παρακολούθησε τα εργαστήρια γλυπτικής με καθηγητές τους κορυφαίους γλύπτες Γιάννη Παππά και Θανάση Απάρτη. Το 1962 έλαβε μέρος στην Πανελλαδική Έκθεση Νέων, όπου απέσπασε το Β’ Βραβείο Γλυπτικής (Βραβείο Bourdelle). Το 1968, παρότι κλήθηκε από το Δικτατορικό καθεστώς να αναλάβει τη θέση του υπευθύνου Γλύπτη στο Εθνικό Νομισματοκοπείο, σε ένδειξη διαμαρτυρίας δεν την αποδέχθηκε. Στα επόμενα χρόνια συμμετείχε στις Πανελλήνιες εκθέσεις του Ζαππείου, σε Συμπόσια Τέχνης, σε εκθέσεις στην Ελλάδα και σε αρκετές χώρες (Ιταλία, Γιουγκοσλαβία, Ουκρανία, Αίγυπτο, Γαλλία, κ.α.). Παράλληλα με την εικαστική του παραγωγή, είχε ενεργό εμπλοκή στους αγώνες για τα δικαιώματα των εικαστικών καλλιτεχνών. Το 1978 ιδρύει μαζί με άλλους γλύπτες τον Σύλλογο Ελλήνων Γλυπτών, όπου για μια διετία ήταν Πρόεδρος, ενώ στο διάστημα 1982-1985 εκλέγεται Πρόεδρος του Συλλόγου Γλυπτών, μέλος του Δ.Σ. και αντιπρόεδρος του ΕΕΤΕ, το οποίο εκπροσωπεί στη Στέγη Καλών Τεχνών και Γραμμάτων και παράλληλα μέλος του Γενικού Συμβουλίου Νεότερων Μνημείων. Γλυπτικές του συνθέσεις κοσμούν διάφορα μέρη της Ελλάδας (Καρδίτσα, Καλαμάτα, Αργοστόλι, Αγία Παρασκευή, Κιάτο, Καβάλα, Θεσσαλονίκη, Κηφισιά, κ.α.) και του κόσμου, με πιο χαρακτηριστική τη μνημειακή σύνθεσή του σε ηφαιστειακή πέτρα, με τίτλο «Η Πέτρα της Γνώσης» στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Tula – Tepeji στο Μεξικό. Έχει φιλοτεχνήσει πολλά μετάλλια, χρυσά, αργυρά και χάλκινα, πλακέτες αναθηματικές κι ακόμα ταφικά μνημεία και προτομές σε κοιμητήρια όπως στον Πόρο Κεφαλονιάς, στο Δράπανο Αργοστολίου, στην Αγιά Λάρισας, στο Β’ κοιμητήριο Πατρών κ.α. Επίσης φιλοτέχνησε προτομές και ανδριάντες σε διάφορα μέρη της Ελλάδας ρεαλιστικού συνθετικού ύφους. Παράλληλα μαζί με τα παραπάνω, καταγράφονται παρεμβάσεις του με ανάγλυφα στοιχεία και διακοσμητικά μοτίβα σε πολυκατοικίες του οικοδομικού ιστού στην Αθήνα, την Πάτρα, την Νεάπολη Λακωνίας και αλλού. Ασχολήθηκε όχι μόνο με τη γλυπτική και την μεταλλιογραφία, αλλά και με άλλα είδη των εικαστικών τεχνών, από τα οποία ξεχωρίζουν οι σκηνογραφικές δουλειές του για το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (Tosca, 1983), οι εικονογραφήσεις βιβλίων, με χαρακτηριστική την εικονογράφηση βιβλίου για τον Μπετόβεν. Δημιούργησε επίσης παραστατικές ζωγραφικές συνθέσεις με την τεχνική της νωπογραφίας (fresco). Ενδιαφέρον είναι το συγγραφικό του έργο με απόψεις του για την τέχνη, τη σχέση της με την εποχή μας και

τα κοινωνικά φαινόμενα που την χαρακτηρίζουν. Ο Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Πατρέων, διοργάνωσε προς τιμήν του το 2019 αναδρομική έκθεση στο χώρο της Δημοτικής Πινακοθήκης, με τη συμμετοχή του ίδιου στις ξεναγήσεις και στις παράλληλες εκδηλώσεις που έγιναν στα πλαίσια της έκθεσης, δίνοντας την ευκαιρία στους φιλότεχνους να έρθουν σε επαφή με το πολυδιάστατο έργο του. Γνώρισα τον Διονύση Γερολυμάτο στα εφηβικά μου χρόνια, όταν ήρθε το 1976 στο Αργοστόλι για να επεξεργαστεί επιτύμβιες προτομές που του είχαν παραγγείλει και είχαν στηθεί στο κοιμητήριο-μουσείο του Δραπάνου. Με είχε εντυπωσιάσει το ενδιαφέρον που έδειξε για τα πρώιμα ζωγραφικά έργα μου, η ελεύθερη καλλιτεχνική του υπόσταση και η ανθρωπιστική ιδεολογία του με την ευρύτερη έννοια του όρου. Έκτοτε συνδεθήκαμε φιλικά. Οι συναντήσεις μας σε ομαδικές εκθέσεις στην Αθήνα αλλά και στις ομαδικές των Επτανησίων καλλιτεχνών που συμμετείχαμε, είχαν πάντα κριτικές διαλεκτικές προσεγγίσεις. Άκουσα και έμαθα από αυτόν πολλά και σημαντικά για την τέχνη και ειδικότερα την γλυπτική και τις τεχνικές της, αλλά και κριτικές για αισθητικά θέματα και τις κοινωνικές καταστάσεις που τον απασχολούσαν έντονα. Παρατηρώντας και μελετώντας τις ευφάνταστες, αισιόδοξες και δυναμικές συνθέσεις του αναφαίνεται η εντρύφηση του στην αφαιρετική γλυπτική σκέψη, στην εκλεπτυσμένη ανάπλαση ενός ιδιότυπου συμβολιστικού μοντερνισμού «σοσιαλιστικής» αφετηρίας και στην ευρηματική χρήση ποικίλων υλικών (από μάρμαρο, μέχρι ξύλο και τσιμέντο). Σε πολλά έργα του διατυπώνει με εύστοχες θεωρητικές αναγωγές την έντονη κριτική του για την υποταγμένη στο σύστημα και την αισθητική της αντιπαροχής καθημερινότητα και την προσανατολισμένη στον καταναλωτισμό ζωή των πολιτών. Σε κείμενο του με τίτλο «Παρακμιακά φαινόμενα-το δέον γενέσθαι», με το οποίο συμμετείχε στην Ημερίδα Τέχνης που συντόνισα στο Δήμο Αργοστολίου το 2008, με γενικό θέμα «Οι Εικαστικές Τέχνες στο Ιόνιο» μας λέει: Είμαι κυρίως ένας εργάτης, λιθοξόος, κατά προτίμηση, και λίγο σκεπτόμενος που υποφέρει για όσα δεν οδηγούν πουθενά. Σπουδαία ταλέντα εγκλωβίστηκαν στους –ισμούς, ενώ άλλοι περιπλανώμενοι σε θεωρητικούς λαβυρίνθους και σε λογικές, που δεν είχαν, κατέληξαν είτε σε φρενοκομεία είτε σε αφανισμό. Γεμάτος αγκάθια είναι στρωμένος ο δρόμος προς την ομορφιά. Μια ομορφιά που ξεπηδάει μέσα από όλες τις βαθμίδες συνείδησης. Μια ομορφιά που «θα σώσει τον κόσμο» κατά τον Ντοστογιέφσκι φυσικά. Όλη η δημιουργική του πορεία μέχρι την πρόσφατη αποβίωση του στις αρχές του 2021 είναι διαποτισμένη από το όραμα για έναν κόσμο που η τέχνη πρωταγωνιστεί. Κώστας Ευαγγελάτος

~ 7 ~

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ ΠΕΡΙ ΠΟΙΗΣΗΣ Ο ΛΟΓΟΣ

Ο ποιητής δεν ξεχνά ποτέ αυτά που τον χαροποιούν, αλλά ούτε κι αυτά που τον θλίβουν. Οι άνθρωποι, τα δέντρα, τα πουλιά, κάθε τι μικρό και μεγάλο στον κόσμο που τον περιβάλει, είναι δεμένο με την ευφάνταστη φύση του. Δεν θα ξεχάσει ποτέ το μικρό παιδί που μαζεύει ανεμώνες στην άκρη του δρόμου, ούτε τον νεαρό άντρα που πήρε το δρεπάνι να θερίσει τους καρπούς τού κόπου του κάτω απ’ τον καυτό ήλιο του μεσημεριού. Θα μακαρίσει τη γυναίκα που μαζεύει κρίνα στο περιβόλι της εγκαρτερήσεις για να στολίσει τον σεμνό επιτάφιο στο φτωχικό εξωκλήσι της Ανάστασης του Κυρίου. Ακόμη και τον γέροντα που αγκομαχώντας ανεβαίνει την ανηφόρα, σκουπίζοντας τον ιδρώτα του μετώπου του με την ανάστροφη της παλάμης του, θα τον εκτιμήσει σαν πολύτιμο πετράδι στο θησαυροφυλάκιο του μυαλού και θα χαρίσει δυο λόγια ευλαβικά ως ενίσχυση της ανάβασης του. Ο ποιητής δεν μιλά με τα χείλη. Μιλά μόνο με την καρδιά, την οποία λούζει καθημερινά με την δροσιά της σκέψης του. Πάντα κρυστάλλινος και διαυγής μπροστά στα οράματα στέκει ο ποιητής, δίχως κομπασμούς ακολουθεί τη φωνή της Μούσας που τον καλεί. Επίσημη λιβρέα δεν φορεί. Μέσα στην απόλυτη σεμνότητα ανταμώνεται με το φως του Απόλλωνα και να τον στεφανώνει ο ζήλος και η αγάπη για την τέχνη όπου υπηρετεί. Όταν χαροπαλεύει η λογική, αυτός ρίχνει γροθιά στο μαχαίρι ματώνοντας και δίνοντας πρώτος το παράδειγμα, ποιεί έργο ήθους χρηστού κι ωφέλιμου για την ανθρωπότητα. Τυλιγμένος με το φθαρμένο σεντόνι της μοναξιάς του, κλαίει μονάχος κάτω απ’ το φεγγαρόφωτο παρακαλώντας τους αστερισμούς να ρίξουν λίγο φως στην παρεξηγημένη από τον κόσμο, ύπαρξη του. Ξεπλένει τις πληγές που αιμορραγούν με σινική μελάνι εναποθέτοντας τα αποτυπώματα τους πάνω σε ολόλευκο χαρτί δημιουργώντας αγγελικούς χορούς. Εκφράζεται με λέξεις παρθενικές που εσωκλείουν βαθειά φωτεινότατα νοήματα, γνωρίζοντας πως η ποίηση γεννιέται με την αυγή της ανθρωπότητας κι ως απόσταγμα της σκέψης, έρχεται σε επαφή με το άπειρο. Ο ποιητής, πρέπει να απέχει από κάθε είδους τιμητική εκδήλωση. Το πρόσωπό του ταπεινά πρέπει να κατεβάζει και να ευγνωμονεί τον Φύλακα του για το τάλαντο που του χάρισε. Κι αυτό το τάλαντο δεν πρέπει να το κρατήσει δικό του! Δανικό είναι… Θα το κρατήσει για λίγο στα χέρια του κι έπειτα θα το επιστρέψει στη βάση του για να δοθεί σε νέο παραλήπτη, γιατί η Ποίηση έχει σκοπό να δημιουργεί καινούργιους ορίζοντες μετατρέποντας τις πιθανότητες σε βεβαιότητες, μικραίνοντας τις αποστάσεις όλων αυτών που βλέπουμε στην πραγματικότητα κι αυτών που φανταζόμαστε. Φανφάρες, λόγια πλουμιστά που κάνουν τον άνθρωπο να φουσκώνει σαν παγόνι δεν χρειάζονται οι ποιητές… Όλα αυτά που γίνονται συνήθως στους λεγόμενους «πνευματικούς κύκλους», είναι γεγονότα θλιβερά. Ελλόγιμες πρέπει να είναι όλες οι πράξεις του και να κρατούν σε επαγρύπνηση τη σκέψη απόμακρη από δυνατά φώτα και ανούσια χειροκροτήματα. Σαν μικρός κισσός ανυπεράσπιστος που αναρριχάται

τ. 30

και προσπαθεί να πιαστεί απ’ το χέρι του Θεού για να σωθεί, έτσι πρέπει να νιώθει ο ποιητής! Να προσπαθεί να αγγίξει την τελειότητα με την βοήθεια της Θείας επενέργειας, σεμνός κι αφοσιωμένος στην προσφορά και όχι προσκολλημένος στην προσμονή της ανταμοιβής. Μέσα από την τέχνη του να κάνει τα πράγματα να αναγεννιόνται, να αλλάζουν μορφή, φωτίζοντας άγνωστες πτυχές της ζωής. Τη σταύρωση και την ανάσταση της προσωπικότητας του, την αισθάνεται καθημερινά με ένα τρόπο που μόνο ένας αληθινός ποιητής μπορεί να αισθανθεί. Ποτέ του δεν έχει για αυτάδελφο το Νήδυμο Ύπνο. Στο λυκαυγές διασχίζει τη διαδρομή σαν ουράνιο τόξο με χρώματα της Ίριδας, και στο λυκόφως η προσφορά του διαπερνά τους πλανήτες κι εκρήγνυται σε ακαθόριστους χώρους και χρόνους. Οι Μούσες δεν τον αφήνουν να κλείσει τα βλέφαρα κάτω από το σεντόνι της περίσκεψης. Σαν νυχτερινό φάντασμα περιπλανάται εντεύθεν κι εκείθεν στα άδεια δωμάτια μαχόμενος με λέξεις και ιδέες, προσπαθώντας να τις βάλει σε τάξη. Οι τυμπανοκρουσίες και τα χειροκροτήματα κωμικοτραγικοί απόηχοι γίνονται στα αυτιά του σαν κλείσει η αυλαία της δεξίωσης. Οι κορνιζαρισμένοι έπαινοι και τα διπλώματα του φορτώνουν βαρύ σταυρό στο ανέβασμα του Γολγοθά. Οι εύγλωττες επιστολές των κριτών γίνονται εκκωφαντικά περιγελάσματα: «Τον ανεβάσαμε στην κορφή… τώρα αν είναι ικανός ας προχωρήσει παραπάνω… αλλιώς, ας κόψει το κεφάλι του για χάρη της ποίησης!…» Συλλέχτης αρωμάτων από προαιώνιες εποχές, γεμίζει τις στάμνες της γνώσης με ανείπωτη ευαισθησία. Γι αυτό λένε πως οι ποιητές κατέχονται από την «Ιερή Μανία», η οποία δίνεται ως δώρο από τους θεούς στους ανθρώπους για να τους κάνει ευτυχισμένους‧ μόνο που ο ποιητής δεν ικανοποιείτε ποτέ, γι αυτό στο βλέμμα του πάντοτε υπάρχει μια ένδειξη μελαγχολίας. Προσπαθεί να εισχωρήσει στις ρίζες των εννοιών, να δεχτεί στο μέγιστο βαθμό την προφητική τους χροιά ελπίζοντας στην κάθαρση. Η τέχνη του αψηλάφητη μένει από γιατροσόφια, όπως ο ήλιος, ο αδάμαστος αρματοδρόμος, που φωτίζει γεμίζοντας την πηγή της αιωνιότητας με όλες τις ευεργετικές του ιδιότητες, χωρίς κανείς να μπορεί να τον πλησιάσει και να τον αγγίξει. Αφού οι ποιητές κατέχονται από τη Μούσα κι από Θεία μανία και γίνονται «ένθεοι» (πράγμα παράδοξο την σημερινή εποχή), γιατί τόση παρεξήγηση όσο αφορά το πρόσωπό τους; Μάλλον, υπήρξε αποπροσανατολισμός του στόχου τους… Η προσπάθεια να εξηγηθεί η δύναμη της καλλιτεχνικής τους δημιουργίας -η οποία όπως φαίνεται ήταν ανθρώπινη θέληση, στηρίχτηκε πάνω σε συγκεκριμένους κανόνες που δεν έφεραν αρεστό αποτέλεσμα, αγαπητό κι ωφέλιμο στην κοινωνία. Η ποιητική δημιουργία είναι ένα δώρο της φύσης, ξεχωριστό, που δίνεται σε ανθρώπους που μπορούν

~ 8 ~

2020-21

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

να το υπηρετήσουν. Είναι μια πρόσκληση της λογικής στο φαρδύ ντιβάνι της τρέλας κι απόσταγμα ανθέων από τα περιβόλια της οικουμένης. Κάθε καλλιτεχνική δημιουργία βασισμένη σε κανόνες δεν έχει πνοή μέσα της, δεν είναι ένθεη και δεν δονεί την ψυχή. Ο γνήσιος ποιητής καταθέτει την ψυχή του, αφού κάνει καθημερινά ταξίδια αναγνώρισης κι ανάγνωσης της άγνωστης πλευράς του εαυτού. Η τέχνη του δίνει καθημερινά μαθήματα αυτογνωσίας. Απέναντι του στέκει αυστηρά ο καθρέπτης της αυτοκριτικής. Εναποθέτοντας στους στίχους του, κομμάτια του πραγματικού εαυτού, νιώθει να αγγίζει τις ψυχές όλου του κόσμου, αφού μπορεί να εκφραστεί ακόμα και με το ανέκφραστο. Ο ποιητής παίζει με τις λέξεις δημιουργώντας καινούργιο λεξιλόγιο. Εισχωρεί σε ακούσματα κι έννοιες πρωτόγνωρες καθιστώντας το παιχνίδι της δημιουργίας του, ατελείωτο. Παντρεύει με χάρη τα πιο ασύνδετα πράγματα. Δημιουργεί καινούργιους συνδυασμούς εξασφαλίζοντας το μέλλον της Ποίησης. Δρομολογώντας το παρόν και συγκρατώντας τη γνώση του παρελθόντος φέρνει σε συνοχή το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της τέχνης για την οποία προσφέρεται. Μεγάλοι ποιητές έχουν πει σοφά λόγια για την τέχνη τους: «Η Ποίηση είναι βαθιά πληγή από φρικτό μαχαίρι», είπε κάποτε ο Καβάφης κι εγώ λέγω πως: Είναι μια αιώνια γκαστριά με όλα τα συμπτώματα της εγκυμοσύνης που περιμένεις εναγωνίως να δεις τι τέκνο θα γεννήσεις, χωρίς ποτέ να το πιάσεις στα χέρια σου. Κι

αυτό το λέγω γιατί πρέπει να αναγνωρίζουν όλοι πως είναι μαρτυρικό να γράφεις ποίηση ακόμη και όταν μέσα σου έχεις την σπίθα της Μούσας που σε φωτίζει και σε καθοδηγεί. Ο ποιητής έχει την δύναμη να μετουσιώσει τον πόνο και ό,τι άλλο περιλαμβάνει η ανθρώπινη ύπαρξη, σε ομορφιά. Η μόνη του προσπάθεια είναι να ποιεί όμορφα πράγματα, να υμνεί το μεγαλείο της φύσης, να σφυρηλατεί και να φέρνει σε αρμονία αντιθέσεις. Εκφράζει το ωραίο διαμέσου λέξεων περίτεχνα υφασμένες μεταξύ τους. Η απαίτηση της ψυχής του να παραδοθεί εξολοκλήρου στην τέχνη της δημιουργίας γίνεται εντονότερη όταν πιστεύει πως έχει κάτι σημαντικό να δώσει. Σαν πληγωμένο περιστέρι απ’ το βόλι του κυνηγού, ορθοπεταλίζει τις φτερούγες του κατεχόμενος από τη Θεία Μανία ως να τελέψει, χωρίς ποτέ κανείς να αντιληφτεί το πόσο αιμορραγεί η ψυχή του, το πόσο τον πονούν τα δάφνινα στεφάνια που είναι πλεγμένα σε βέργες ασπάλαθου. Στο τέλος, όταν πια θα αναπαύεται στον κήπο με τα λευκά κρίνα και τα ίσια καταπράσινα κυπαρίσσια, όλοι θα νιώθουν πως υπάρχει δίπλα τους, νιός εργάτης, με τον κασμά να ανοίγει στα διάσελα καινούργιες διαδρομές. Κι όταν το πλήρωμα του χρόνου αποκαλύψει πως, τα ποιήματά του έγιναν ψηλοί καταρράκτες που έλουσαν και σφυρηλάτησαν τις ψυχές των ανθρώπων ρέοντας στις απορρώγες χαράδρες της Ύπαρξης, τότε θα έχει κάνει το χρέος του σωστά. Μαρία Κολοβού Ρουμελιώτη (Πάτρα)

Το περιοδικό μας από τις αρχές του 2017 εκτός από την έντυπη κυκλοφορία του ταξιδεύει και μέσω του διαδικτύου, όπου επισκέπτονται τις σελίδες του εκατοντάδες αναγνώστες στον Ιστότοπο: issuu.com/fonilogotexnwn

Εδώ μπορείτε κι εσείς να μας διαβάσετε άνετα ξεφυλλίζοντάς το. Επίσης, μπορείτε να στέλνετε έργα και συνεργασίες σας σε μορφή word, όπως και φωτογραφίες σας, απόψεις ή παρατηρήσεις για την έκδοσή μας, στο e-mail του περιοδικού: flogotexnwn@yahoo.gr

Επιλέγετε, αν είναι δυνατό, τα πεζά κείμενά σας να μην ξεπερνούν τις 1600 λέξεις (2 σελίδες μας) για διευκόλυνση της σελιδοποίησης. Και αν επιθυμείτε, στείλτε μας την ηλεκτρονική σας διεύθυνση για να παραλάβετε το τεύχος που σας περιέχει, ανέξοδα. ~ 9 ~

ΤΑ ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΕΛ

τ. 30

ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ

Ακαδημίας και Γενναδίου 8- 10678 ΑΘΗΝΑ

Τηλ: 2103834559 - Fax: 2103820062 - E-mail: eel@otenet.gr Website: www.eel.org.gr

― Πέμ, 21 Ιαν στις 9:38 μ.μ. ―

Αγαπητά μας μέλη,

Ελπίζουμε να είσαστε όλοι γεροί και δυνατοί σε αυτή τη δύσκολη εποχή.

Τα πρώτα σημάδια αισιοδοξίας άρχισαν να φαίνονται και με λίγη ακόμα

υπομονή και προσοχή θα ξεπεράσουμε τη πανδημία. Σε συνέχεια της

προηγούμενης επικοινωνία μας, σας γνωστοποιούμε τα εξής:

● Η Ε.Ε.Λ. συνεχίζει να είναι ανοιχτή τις ημέρες ΤΕΤΑΡΤΗ και ΠΑΡΑ-

ΣΚΕΥΗ και ώρες 010.00 π.μ. έως 12.00 π.μ. Για τις εργάσιμες ημέρες -

εκτός Σ/Κ - στην είσοδο υπάρχει πάντα θυρωρός από 07.00 π.μ. έως 07.00 μ.μ.

● «Λογοτεχνική Χρονιά 2021»: Τα μέλη να προσκομίσουν για την αν-

θολογία «Λογοτεχνική Χρονιά 2021», τα κείμενα τους (ποίηση ή πεζό),

μέχρι 4 δακτυλογραφημένες σελίδες, σε ηλεκτρονική μορφή (μέσω e-

mail, CD ή μνήμης USB), έως τέλος Ιανουαρίου 2021. Οι ενδιαφερόμενοι

πρέπει να προπληρώσουν το κόστος για δύο τουλάχιστον τεύχη (20 Ευ-

ρώ).

● Λόγω των μέτρων για την πανδημία, οι εκδηλώσεις δεν πραγματο-

ποιούνται προς το παρόν, τηρώντας τα μέτρα που κατά περίπτωση αναγ-

γέλλει η πολιτεία.

● Για την πληρωμή της ετήσια συνδρομής σας (30 Ευρώ) καθώς και

την συμμετοχή σας στο ετήσιο ανθολόγιο (20 Ευρώ για δύο τεύχη), μπορείτε να καταθέσετε τα χρήματα απ'ευθείας στον τραπεζικό λογα-

ριασμό της ΕΕΛ με το εξής ΙΒΑΝ:

GR0501107200000072039213102

~ 10 ~

2020-21

ΕΠΕΤΕΙΑΚΑ Η 25η Μαρτίου

Εορτή της Εθνεγερσίας για την ανεξαρτησία του Γένους Στις 15 Μαρτίου του 1838 πριν εκατόν ογδόντα τρία λία, ντυμένοι με τις παραδοσιακές χρόνια καθιερώθηκε με το 980 Διάταγμα η 25ης Μαρ- ελληνικές ενδυμασίες. Η συμμετίου ως ημέρα εθνικής εορτής των Ελλήνων. Μετά τοχή του λαού της Αθήνας και από δύο ημέρες η Γραμματεία της Επικρατείας των των περιχώρων της Αττικής ήταν Εκκλησιαστικών και Δημόσιας Εκπαίδευσης κοινοποί- πρωτοφανής. Άλλοι κρατούσαν ησε το Διάταγμα στην Περιφερειακή Διοίκηση προκει- γαλανόλευκες σημαίες, άλλοι μένου να γίνουν οι προετοιμασίες για τον εορτασμό ταμπούρλα και διάφορα μουσικά της μεγάλης ιστορικής ημέρας σε όλη την Ελλάδα. όργανα κι άλλοι όπλα του αγώνα. Αυτό το Διάταγμα εκδόθηκε δεκαεπτά χρόνια μετά Φανέρωναν χαρά, ενθουσιασμό την 25η Μαρτίου του 1821 που θεωρείται ως ημέρα και περηφάνια. Αμέσως μετά τη έναρξης του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων. δοξολογία εμπρός στα παλιά ΑνάΤην πρόταση για την έκδοση του Διατάγματος την κτορα ο Δήμος Αθηναίων είχε στήσει αψίδα εορταστιέκανε ο γραμματέας Επικρατείας των Εκκλησιαστικών κή. Εκεί άρχισαν τα πανηγύρια, οι χοροί και τα τραΔημόσιας Εκπαίδευσης και Εσωτερικών Γεώργιος Γλα- γούδια. Παρότι έβρεχε η βροχή δεν στάθηκε ικανή να ράκης. Το διάταγμα παραδόξως δεν δημοσιεύθηκε μειώσει τους εορτασμούς. στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως» παρά μόνο στον Οι παλιοί αγωνιστές μόλις είδαν την ξαφνική μεημερήσιο Τύπο. Η παράλειψη αυτή δεν μείωσε καθόλου ταβολή του καιρού σχολίαζαν πως η ημέρα έμοιαζε με τον Πανελλήνιο ενθουσιασμό για την καθιέρωση του εκείνη της 25ης Μαρτίου του 1821 που ήταν Παραεορτασμού. σκευή και βροχερή. Το βράδυ του πρώτου εορτασμού Οι ψυχές των Ελλήνων ικανοποιήθηκαν και μόνον της 25ης Μαρτίου του 1838 ως εθνική εορτή φωτααπό την καθιέρωσή του. Λίγα χρόνια πριν εκδοθεί το γωγήθηκε η Ακρόπολη των Αθηνών και προκάλεσε μεΔιάταγμα ο Ρήγας Παλαμήδης έγραφε πως είχαν γίνει γάλη εντύπωση ο τεράστιος φωτεινός σταυρός που σκέψεις για καθιέρωση ημέρας, εθνικής εορτής για να φώτιζε ψηλά στον βράχο του Λυκαβηττού σχηματιθυμίζει την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης του σμένος πιθανώς από φανάρια. Έτσι εορτάστηκε για 1821. Και ο Παναγιώτης Σούτσος υποστήριζε σε επιστο- πρώτη φορά η 25η Μαρτίου ως εορτή της έναρξης της λή του που δημοσίευσε η εφημερίδα «Αθηνά» στις 30 Ελληνικής Επανάστασης και από τότε κάθε χρόνο την Οκτωβρίου του 1843, ότι αυτός ήταν ο πρώτος που ει- ίδια ημέρα με την εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοσηγήθηκε, το 1834 όταν ήταν σύμβουλος στην Γραμμα- τόκου γιορτάζει με λαμπρότητα. τεία Εσωτερικών, τη «σύσταση Εθνικής Εορτής κατά Για τα εκατό χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής την 25η Μαρτίου». Σχέδιο διατάγματος είχε συντάξει Εθνεγερσίας η κυβέρνηση Βενιζέλου το 1918 είχε υποκαι ο Κωλέττης το 1835 όταν ήταν γραμματέας των βάλει σχέδιο νόμου, «Περί συστήσεως επιτροπής προς Εσωτερικών αλλά δεν προχώρησε λόγω της αποχώρη- πανηγυρισμόν της Εκατονταεπετηρίδος της Εθνικής σής του από τη Γραμματεία. Και το 1937 επιχειρήθηκε Παλιγγενεσίας». Πρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής μια σχετική εισήγηση αλλά κι εκείνη εγκαταλείφθηκε ήταν ο Θεμιστοκλής Σοφούλης και αντιπρόεδροι ο μηγιατί δεν επαρκούσε ο χρόνος προετοιμασίας. τροπολίτης Αθηνών Μελέτιος, ο υπουργός Ναυτικών Τελικά μετά από δεκαεπτά χρόνια από την κήρυξη Παύλος Κουντουριώτης και ο αρχηγός του Στρατού της Επανάστασης του 1821 ήτοι το 1838 με το 980 Διά- Παναγιώτης Δαγκλής. Γενικός γραμματέας ορίστηκε ταγμα καθιερώθηκε η 25η Μαρτίου Εθνική εορτή και ο στενός φίλος και συνεργάτης του Βενιζέλου ο δηγιορτάστηκε για πρώτη φορά στις 25 Μαρτίου του ιδίου μοσιογράφος Ιωάννης Δαμβέργης. Η Επιτροπή με έμέτους. Ο εορτασμός έγινε σύμφωνα με το επίσημο βλημα τον Φοίνικα, μπορούσε να διορίζει διάφορες ειπρόγραμμα που εκδόθηκε την 23ην Μαρτίου. Ο διοι- δικές επιτροπές που είχαν την υπευθυνότητα για την κητής Αττικής Κων/νος Αξιώτης είχε αναλάβει τη γε- επιτυχία του εορτασμού, που θα γινόταν το 1921. Αλλά νική επιμέλεια των εκδηλώσεων της εορτής και επαι- ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές του Νοεμβρίου του νέθηκε δημόσια για την επιτυχία του. Σαν προοίμιο 1921 και ο εορτασμός δεν έγινε. Τα πολιτικά πράγματα των εορταστικών εκδηλώσεων την παραμονή το βράδυ είχαν αλλάξει. Η Επιτροπή «ξηλώθηκε» και η μικραακούσθηκαν 21 κανονιοβολισμοί και την άλλη ημέρα σιατική εκστρατεία ματαίωσε ή μάλλον ανέβαλε την Παρασκευή πρωί ανήμερα του Ευαγγελισμού της Θε- εορτή επ’ αόριστον. Τα εθνικά γεγονότα πήραν τέτοια οτόκου οι Αθηναίοι ξύπνησαν από 21 νέους κανονιο- τροπή που ο λαός είχε στραμμένη την προσοχή του βολισμούς. Οι καμπάνες των εκκλησιών κτυπούσαν στις μάχες της Μικράς Ασίας. πανηγυρικά κι ασταμάτητα. Ο επίσημος εορτασμός Ας ελπίσουμε ότι ο αποκλεισμένος και ταλαίπωρος έγινε στον παλιό καθεδρικό ναό της Αγίας Ειρήνης λαός λόγω πανδημίας, να μπορέσει να εορτάσει τα στην οδό Αιόλου. Την ενάτη πρωινή ώρα άρχισε η δο- διακόσια χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση που ξολογία. Χοροστάτησε ο επίσκοπος Αττικής Νεόφυτος γίνονται εφέτος, το 2021, αποδίδοντας τιμή στους επαΜεταξάς, πρώην μητροπολίτης Ταλαντίου που είχε πά- ναστάτες μαχητές, απελευθερωτές της χώρας μας ρει μέρος στον αγώνα της απελευθέρωσης. Παρέστη- λαμπρό παράδειγμα για τους νεότερους. σαν πολιτικοί, στρατιωτικοί, δημοτικές αρχές, πλήθος Γιάννης Κ. Τσώλης κόσμου και ο βασιλιάς Όθωνας με την βασίλισσα Αμα-

~ 11 ~

ΕΠΕΤΕΙΑΚΑ Εξ ιδίων ο κίνδυνος;

τ. 30

(μαθήματα/παθήματα ενόψει του επετειακού 2021)

Σαράντα πίνουν και νικούν Σαράντα και πεθαίνουν Δ. Πιστικός, Η ενάτη σταυροφορία Τότε, το 1821, τους χαρακτήριζαν γαλλόφιλους, αγγλόφιλους, ρωσόφιλους, όμως εκείνοι πολεμούσαν για τη λευτεριά της Ελλάδας. Δεν ανέβαλαν την ώρα της πράξης για να ωριμάσουν οι συνθήκες. Δεν άφηναν τη δειλία να μεταμφιεστεί σε διπλωματία, σε διαμεσολάβηση, σε συνετή μεταρύθμιση και να παρα-συρθούν σε “συναινετικές λύσεις”. Στ’ αδιέξοδα απαντούσαν με την Έξοδο του Μεσολογγίου. Στους αδυσώπητους συσχετισμούς δυνάμεων αντιπαρέθεταν τον ανυπέρβλητο συμβολισμό της θυσίας. Τώρα, το 2021, οι (αυτο)αποκαλούμενοι κεντροαριστεροί, κεντροδεξιοί, αριστεροδεξιοί, αρκούνται στο να συζητάνε για τους Αγώνες των άλλων. Κανείς πλέον δεν ρισκάρει τίποτα για την Πατρίδα. Ούτε τη θέση, ούτε την άνεσή του, ούτε βέβαια τη ζωή του. Η πολιτική ζωή γέμισε προφάσεις. Γεωστρατηγικές διατάξεις, διεθνοδικαιϊκοί περιορισμοί συμμαχικές συγκυρίες, οικονομικοεπενδυτικές προοπτικές επιστρατεύονται για να δικαιολογήσουν το φόβο των άκαπνων γενεών, των αμήχανων ιδεολόγων και των επισήμων της εξέδρας. Οι σημαίες άλλαξαν χρώματα και σύμβολα. Η παντιέρα του κόμματος, το λάβαρο της βιοεπιστήμης και το φλάμπουρο του χρήματος και της εξουσίας κατισχύουν ενός “απλού γαλανόλευκου πανιού”. Σκέφτομαι στο επετειακό 2021 να μη μιλήσω στα παιδιά μου για τους θρύλους και τους μύθους του Γένους των Ελλήνων. Μάλλον σύγχυση θα τους προκαλέσω αναφερόμενος σε μορφές και εικόνες που μόνο στα παλιά χαρτονομίσματα, στα γραμματόσημα και σε

κάτι κιτρινισμένα κάδρα στον τοίχο μονοθέσιων σχολείων αντικρύζουν. Οι “ήρωες” του 2021 θα κινούνται άυλα, δικτυακά, με ασφάλεια και ευλύγιστη προσαρμοστικότητα, δεν θα ματώνουν, δεν θα γίνονται αδελφοποιτοί, δεν θα θυσιάζονται. Ίσως κάποιοι (γραφικοί;) ελληνολάτρεις να δίνουν το δικαίωμα σε κάποιους (σοβαρούς;) φραγκολεβαντίνους να διακωμωδούν ή ν’ αναθεωρούν τα βάσανα εκείνου του μη-απάτριδος Έλληνα. Ίσως κάποια εμβατήρια της εθνικής Παλιγγενεσίας ν’ αντηχούν δίχως να μπορούν να διαπεράσουν τις διπλαμπαρωμένες πόρτες των eurogreeks. Ίσως το ορόσημο του 2021 ν’ αποτελέσει τη βάση ενός ειλικρινούς αναστοχασμού λαθών και παθών (κι όχι την πρόφαση για ένα νέο ιστορικοφανή διχασμό). Μέχρις όμως να βρούμε και να συμφωνήσουμε, ως χώρα και ως κοινωνία, για το “ποιό ήταν το βαθύτερο νόημα του ’21”, ας μου επιτρέψετε να ισχυριστώ ότι δεν ήταν άλλο από το Ελευθερία και Θάνατος, που σημαίνει ότι το ύστατο Χρέος της εθνικής συνείδησης για τη σωτηρία της Ρωμιοσύνης και της ταυτότητας του Έλληνα ήταν και θα είναι εσαεί η ατομική και συλλογική θυσία για τη Λευτεριά του λαού. ΥΓ. “Το Έθνος να λυπάστε που περιφρονεί το πάθος του ονείρου, αλλά γίνεται σκλάβος του ξύπνιου” (Khalil Gibran Γ. Σουλιώτης, Το Έθνος να λυπάστε…)

~ 12 ~

Γιάννης Πανούσης

2020-21

ΕΠΕΤΕΙΑΚΑ Η Κομμούνα του Παρισιού : Τα όνειρα των προλεταρίων…

«Οποιος στη δυστυχία φτάνει / και μπαίνει στο ανθρωπομάνι / που κινεί ανάγκη φόρα / τ' αύριο να το φέρει τώρα». Μπρεχτ «Οι μέρες της Κομμούνας ».

Το πρωί της 18ης Μαρτίου 1871, το Παρίσι ξυπνούσε, με τη βροντερή φωνή «Ζήτω η Κομμούνα ». Πέρασαν έκτοτε 150 χρόνια. Το κόκκινο ιστορικό ποτάμι συνδέθηκε με το λαϊκό ξέσπασμα σ' όλον τον πλανήτη και αργότερα με την Οχτωβριανή Επανάσταση του '17. Είναι τα ποτάμια αίματος της εργατικής τάξης και των λαϊκών αγωνιστών. Οι ιδέες των κομμουνάρων αποτέλεσαν την πρώτη ύλη, για τον οραματισμό μιας κομμουνιστικής κοινωνίας. Τα συνθήματα: viva la commune, το «Ελευθερία, αδελφοσύνη» της Λιθογραφίας του Μπαρί, που μοιράστηκε στους δρόμους του Παρισιού το 1871, υπήρξαν τα «όνειρα των προλεταρίων» και «ήταν και παραμένουν εφιάλτες των αστών» και το ιστορικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο γεννήθηκε η Κομμούνα . Αυτός ο ζωντανός θρύλος. Ο Ενγκελς γράφει για τον εμφύλιο πόλεμο στη Γαλλία τα παρακάτω: «Χάρη στην οικονομική και πολιτική ανάπτυξη της Γαλλίας απ' το 1879 διαμορφώθηκε, μια τέτοια κατάσταση στο Παρίσι , που καμία επανάσταση δεν μπορούσε να ξεσπάσει σ' αυτό χωρίς να πάρει προλεταριακό χαρακτήρα». Η Κομμούνα έτεινε προς την κατεύθυνση της κατάργησης της ταξικής αντίθεσης ανάμεσα στους κεφαλαιοκράτες και τους εργάτες, αναφέρει ο Μαρξ: «Οι προλετάριοι του Παρισιού , μέσα και από τις αποτυχίες τους μπορούν να συνεχίσουν, παίρνοντας στα χέρια τους τη διεύθυνση των δημοσίων υποθέσεων». (Διακήρυξη του Μαρξ στο γενικό συμβούλιο της Διεθνούς). «Ο τοίχος των κομμουνάρων, κοιμητήρι του Περ Λασέλ, οι εκτελέσεις - τα γεγονότα και οι αποφάσεις της Κομμούνας ενάντια στον πόλεμο -, κατέδειξαν τα καθήκοντα των επαναστατών: «Το καθήκον ενός επαναστάτη είναι να αγωνίζεται πάντοτε, ν' αγωνίζεται παρ' όλα αυτά, να αγωνίζεται, μέχρι θανάτου». Τα συν-

θήματα είναι λέξεις βαμμένες με αίματα. Η αυτοθυσία του πληθυσμού του Παρισιού , οι άντρες και οι γυναίκες και τα παιδιά - οκτώ ολόκληρες μέρες ύστερα από την είσοδο των Βερσαλιέρων, αντανακλούν τόσα πολλά. Το μεγαλείο της υπόθεσής τους απ' τη μια μεριά και οι κτηνώδεις πράξεις του στρατού, αντανακλούν το έμφυτο πνεύμα - αυτού του πολιτισμού του οποίου είναι μισθοφόρος εκδικητής τους! Οι «νικητές» και οι ηθικοί νικητές της Ιστορίας είναι οι Κομμουνάροι. Η Κομμούνα στο διάστημα της δίμηνης παρουσίας στην εξουσία, έδειξε τα μεγάλα λαϊκά ερείσματα. Τα οδοφράγματα ήταν η απάντηση της Ιστορίας των εργατών ενάντια στην αστική τάξη όλου του κόσμου, που έβλεπε με ευχαρίστηση τη μαζική αυτή σφαγή των προλεταρίων, ανέφερε ο Μαρξ στη διακήρυξη του Γενικού Συμβουλίου για την Κομμούνα : «Το Παρίσι των εργατών, με την Κομμούνα του θα γιορτάζεται πάντα σαν δοξασμένος προάγγελος μιας νέας κοινωνίας. Τους μάρτυρές της τους έχει κλείσει μέσα στη μεγάλη καρδιά η εργατική τάξη. Τους εξολοθρευτές της τους κάρφωσε κιόλας η Ιστορία στον πάσσαλο της ατίμωσης, απ' όπου δεν μπορούν να τους λυτρώσουν μήτε όλες οι προσευχές των "παπάδων τους"». Η λαιμητόμος - σύμβολο του αυταρχισμού και της αδικίας των αστών, του κεφαλαίου, κάηκε τότε απ' τους Κομμουνάρους. Σύμβολο μιας εποχής αδικίας και εκμετάλλευσης. Και ο Μπρεχτ στο ποίημά του «όλα ή μηδέν» εξέφρασε τους πόθους της εργατικής τάξης για το καλύτερο: «Οσοι με το μόχτο ζούνε / μόν' αυτοί κραυγές ακούνε / της απελπισιάς της μαύρης / απ' αυτούς λύτρωση θα 'βρεις / όπλα ή αλυσίδες / κανένας οι όλοι / ένας δεν έχει ελπίδες». Παναγιώτης Καραβασίλης

~ 13 ~

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΤΙΤΟΣ ΒΑΝΔΗΣ ο σπουδαίος ηθοποιός και αγωνιστής

Ο Τίτος Βανδής, γεννήθηκε στις 7 Νοέμβρη 1917, στο Νέο Φάληρο. Ήταν γόνος ευκατάστατης οικογένειας της Καβάλας, ο πατέρας του ήταν καπνέμπορος. Στο βιβλίο που, προς το τέλος της ζωής του, έγραφε για πάνω από δέκα χρόνια «Κουβέντα με τους φίλους μου» (εκδόσεις «προσκήνιο» - Αγγελου Σιδεράτου), αναφέρει: «Ολοι οι δικοί μου ήταν από την Καβάλα. Γινόταν κάτι φασαρίες τότε με τους Τούρκους και με τους Βούλγαρους κι η μάνα μου με μένα στην κοιλιά πήγε στην Αθήνα, με γέννησε στο Νέο Φάληρο και σ' ένα χρόνο με ξανάφερε στην Καβάλα. Γεννήθηκα το 1917». Ήταν ανήμερα της Οχτωβριανής Επανάστασης (7/11/1917). Σε ηλικία πέντε ετών έπαθε ελονοσία και γι’ αυτό το λόγο έφυγε με τη μητέρα και τα αδέλφια του για την Ελβετία. Πήγε σχολείο στη Λωζάνη και τέσσερα χρόνια αργότερα επέστρεψε με την οικογένειά του στην Ελλάδα κι εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη, όπου φοίτησε στο Γαλλικό Λύκειο της πόλης. Όπως έχει γραφτεί, η μάνα του δεν του έλεγε την ημερομηνία γέννησής του. Ίσως γιατί θεωρούσε «βρωμιάρηδες» και «άθεους» τους εργάτες και τους κομμουνιστές. Πού να φανταζόταν η αρχοντομαθημένη μάνα του ότι δεκατριάχρονος θα αποφάσιζε να γίνει μεροκαματιάρης σαν τους εργάτες. Ηθοποιός! Πού να 'ξερε ότι ο γιος της “ξεμυαλίστηκε” από τον κυρ-Κώστα, τον τσαγκάρη της γειτονιάς τους, και μυήθηκε στις κομμουνιστικές ιδέες. Περί αυτού, ο ίδιος ο Βανδής γράφει: «Ο κυρ-Κώστας με δυο κουβέντες, με πολύ απλά πράγματα, ίσως αυτός ο άνθρωπος με έμαθε να είμαι απλός… Ήταν αυτός που μου έδωσε την αφορμή να διαβάσω βιβλία. Πιστεύω ότι κάθε τίμιος άνθρωπος πρέπει να είναι κομμουνιστής. Δεν μπορεί να είναι δίκαιο, δεν μπορεί να είναι ζωή το να οικονομάνε οι λίγοι και οι πολλοί να πεινάνε… Αρχίζεις και σκέφτεσαι, πώς έγινε η κοινωνία. Από τη στιγμή που υπάρχει ο άνθρωπος, μερικοί έχουν βρει τον τρόπο να κυριαρχούν, να είναι πιο δυνατοί. Αυτοί έκαναν τους νόμους, αυτοί εφεύραν την αστυνομία και το στρατό, για το έθνος λέει, αλλά δεν το έχουν για το έθνος, όλα για την τσέπη τους». Ο κυρ-Κώστας μου έλεγε, “όσοι δε διεκδικούν το μεροκάματό τους, είναι άχρηστοι και προδότες της εργατικής τάξης". Ετσι άρχισε η συνδικαλιστική μου δράση και σιγά - σιγά άρχισα να αποκτώ πείρα και να δίνω μεγάλη σημασία στην κινητοποίηση του συνόλου. «Το μεροκάματο είναι ιερό. Το δίκιο του εργάτη είναι ιερό.(…) Αν δεν τσακωθεί για το μεροκάματο, προδίδει όλη του την τάξη. Είναι κάτι που πρέπει να το κυνηγάς συνέχεια για να αποκτήσεις συνείδηση»… Ο κυρ-Κώστας του δάνειζε και βιβλία. «Το "Κεφάλαιο" του Μαρξ ήταν το πρώτο. «Μου έδινε και προ-

τ. 30

κηρύξεις ύστερα από λίγο καιρό», θυμόταν ο Τίτος Βανδής, ομολογώντας ότι αγάπησε πολύ και ουδέποτε ξέχασε τον κυρ-Κώστα. Τότε ήταν που ο μικρός Τίτος άρχισε να λέει στη μάνα του ότι, τάχα, έχει γαλλικό αξάν και για να μιλάει καλά τα ελληνικά πρέπει να πάει σε δραματική σχολή. Και τα κατάφερε. Σε μια εξομολόγησή του λέει: «Ήθελα να γίνω ηθοποιός, από όταν ήμουν 5 ετών. Καθόμουν, κλεινόμουν μέσα στο δωμάτιο και έκανα ιστορίες. Περισσότερο έπαιζα τον Ταρζάν και την αδερφή μου την είχα για Τζέιν»… Έτσι, ο μικρός μαθητής του γυμνασίου πήρε τα πρώτα μαθήματα υποκριτικής στο Ωδείο Θεσσαλονίκης. Κι έπειτα έπαιξε σε σχολικές παραστάσεις τον «Πειρασμό», με σκηνοθέτη τον Τάκη Μουζενίδη και τον «Διαβάτη» του Κοπέ. Επίσης με τον Μουζενίδη το 1933, έπαιξε στη διασκευασμένη σε θεατρικό «Νερατζούλα» του κομμουνιστή Παναΐτ Ιστράτι. Το «κακό» είχε γίνει πλέον και ο μεγάλος πόθος του να γίνει ηθοποιός τον ώθησε να παρατήσει το σχολείο και να φύγει στην Αθήνα, όπου γράφτηκε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου σε ηλικία 16 ετών. Εκεί, δάσκαλοί του ήταν ο Φώτος Πολίτης και ο Δημήτρης Ροντήρης. Όπως λέει όμως, ο μεγάλος δάσκαλός του ήταν ο Αιμίλιος Βεάκης. Στα 1932-1933, ο Βανδής έγινε δραστήριο μέλος της εργατικής «Κοινωνικής Αλληλεγγύης». Είναι και η πρώτη επαφή του με το ΚΚΕ. Το 1933-1934, όντας δευτεροετής στη Σχολή, κάνει την πρώτη του εμφάνιση στο Εθνικό Θέατρο, στον «Ιούδα» του Σπύρου Μελά και τότε γίνεται μέλος του ΣΕΗ. Στη σχολή γνωρίστηκε και με την πρώτη του σύζυγο, Μαρία Αλκαίου, ο γάμος τους όμως διήρκεσε για μικρό χρονικό διάστημα.. Αργότερα, ο Βανδής δουλεύει με την Κατερίνα (έπαιξε πολλές φορές μαζί της) όπως και στο Εθνικό. Η μεταξική δικτατορία δεν τον «σηκώνει» και φεύγει από το Εθνικό. Στα χρόνια 1937-1938 περιοδεύει με το θίασο Αργυρόπουλου - Λάμπρου - Σαντοριναίου. Υπήρξε γι’ αυτόν μεγάλο «σχολειό» - καθημερινά και άλλο έργο. Στο θίασο ήταν και ο μορφωμένος και σπουδαίος κομμουνιστής ηθοποιός Αντώνης Γιαννίδης (πέθανε στην ΕΣΣΔ) - μεγάλος δάσκαλός του κι αυτός. Το καλοκαίρι του 1938 συμμετέχει σε περιοδεύοντα εταιρικό θίασο του ΣΕΗ. Το 1938-1939 καλείται στο στρατό και το 1940 βρίσκεται στο Μέτωπο. Τότε αρχίζει και το μίσος του για τον πόλεμο, και όπως γράφει: «Οι ιστορικοί γράφουν για κάθε πόλεμο πολλά χρόνια μετά τη λήξη του, απολύτως "αντικειμενικά". Ούτε λέξη για το παγκόσμιο καθεστώς της δουλείας, που μας επιβάλλει να πηγαίνουμε στον πόλεμο και να δίνουμε τη ζωή μας ή κομ-

~ 14 ~

2020-21

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

μάτια από το κορμί μας για να πλουτίζει το πουγκί των Λαού», δημιουργείται ο θίασος «Ενωμένοι ΚαλλιτέΙσχυρών της Γης. Αλήθεια, ποιοι είναι οι Ισχυροί; Εμείς χνες», με «διευθυντή» τον Αντρέα Μαρουλίδη, σκηείμαστε οι Ισχυροί. Οι πολλοί. Είναι σίγουρο. Δεν έχου- νοθέτες τον Γιαννούλη Σαραντίδη και Γιώργο Σεβαμε παρά να καθίσουμε και να σκεφτούμε πέντε λεπτά. στίκογλου και σκηνογράφο το Γιώργο Βακαλό. Ο θίαΝα ξεχάσουμε αυτά που μας καρφώνουν στο μυαλό σος συγκροτήθηκε με τη βοήθεια του ΚΚΕ και συμμεμε όλα τα μέσα που διαθέτουν, από σχολεία, ΜΜΕ, τείχαν εξαίρετοι ηθοποιοί, μεταξύ των οποίων και ο Τίτος Βανδής, όπως και καλλιτεχνικοί συνεργάτες και "Βασιλεία των Ουρανών" και βία». Με τη γερμανική κατοχή, αρχίζει κι ο αγώνας της τεχνικό προσωπικό, όλοι τους στρατευμένοι στην λαϊεπιβίωσης με τα συσσίτια κ.λπ. Συνεργάζεται με το κή υπόθεση. Ο θίασος ανεβάζει έργα κλασικού και θίασο Μαρίκας Κοτοπούλη («Προανάκριση» και «Το σύγχρονου, ελληνικού και ξένου ρεπερτορίου. Ωστόσο, από την πλευρά της αντίδρασης έχει αρΞύπνημα» του Αλ. Λιδωρίκη). Το 1941 δουλεύει στο θίασο του Αργυρόπουλου και στη συνέχεια μέχρι το χίσει ο μονόπλευρος εμφύλιος. Στις 8-6-45, στην εναρ1943 στο θίασο της Κατερίνας με σκηνοθέτη τον Κά- κτήρια παράσταση του σαιξπηρικού έργου «Ιουλίος ρολο Κουν, σε κορυφαία έργα: «Νόρα» του Ιψεν, «Καί- Καίσαρας», στο θέατρο Λυρικόν εισβάλλουν κι επιτίσαρ και Κλεοπάτρα» του Μπέρναρντ Σο, «Σουπιά» του θενται στον κόσμο μια μεγάλη ομάδα από πρώην γερμανοτσολιάδες και τραμπούκους Αιμ. Φαμπρ κ.ά. Χίτες. Κοινό και ηθοποιοί δίνουν Την περίοδο αυτή, ο Δήμος κανονική μάχη - οι ηθοποιοί, με Σταρένιος τον μυεί στο ΕΑΜ, ενώ τα κοντάρια και τα σπαθιά της παο Τίτος ζητάει επανασύνδεση με ράστασης. Τραυματίζονται ο το ΚΚΕ. Ο Γιώργος Γιολδάσης του Αιμ.Βεάκης, ο Α.Γιαννίδης και η ανακοινώνει ότι: «Το κόμμα σε ξαΜ.Μυράτ. ναενέκρινε». Μια από τις κομμαΚατά τη χειμερινή περίοδο του τικές ευθύνες του ήταν και ο Τύ1946 ήδη η κρίση στον θεατρικό πος. Το 1942, μαζί με άλλους ΕΑχώρο διευρύνεται. Πολλοί ηθοποιΜίτες, εκλέγεται στο ΔΣ του ΣΕΗ, οί διώκονται, φυλακίζονται ή εξοόπου ήταν και ο μόνος ως μέλος ρίζονται, επειδή δεν υπογράφουν του ΚΚΕ. δηλώσεις μετανοίας. Άλλοι θα καΤο 1943 κάνει τον δεύτερο του ταφύγουν ως πολιτικοί εξόριστοι γάμο με την συνάδελφό του Καίτη στις Λαϊκές Δημοκρατίες. ΑκροδεΑσπρέα, με την οποία απέκτησε ξιοί κι εθνικόφρονες θεατρικοί επιτο 1944 μια κόρη την Τατιανα (Τίχειρηματίες και ηθοποιοί δήλωναν τα). Κι αυτός ο γάμος δεν κράτησε Στην ταινία «Οι Παράνομοι», 1958 ότι δεν θα συνεργάζονται με ΕΑπολύ. Κατά την «απελευθέρωση», συγκροτείται «Το θέατρο του Λαού», μεταξύ των με- Μικούς ηθοποιούς. Η επιβίωση των Ενωμένων Καλλιτεχνών έχει γίνει πλέον προβληματική και τον Σεπτέμβριο λών του είναι και ο Τίτος Βανδής. Στις 3 Δεκέμβρη του 1944, μέρα που σήμανε την του 1946 θα οδηγήσει στη διάλυση τους. Τέλη του 1946 ο Τίτος Βανδής μαζί με τον Δήμο απαρχή των «Δεκεμβριανών», ο Βανδής συμμετείχε στη διαδήλωση που διοργάνωσε το ΕΑΜ. Όπως ο ίδιος Σταρένιο και την Αλέκα Παΐζη δημιουργούν έναν δικό έχει αναφέρει για το συλλαλητήριο: ήταν μια «Συγ- τους θίασο, ανεβάζουν τους «Αδελφούς Καραμαζόφ» κέντρωση ειρηνόφιλη και υπερνόμιμη. Ξαφνικά ύστερα του Ντοστογιέφσκι και περιοδεύουν σε αρκετές πόλεις από λίγη ώρα, μετά την ολοκλήρωση της συγκέντρω- στην Ελλάδα. Ο Βανδής και η Παΐζη είναι ζευγάρι από σης στην πλατεία Συντάγμάτος, χωροφύλακες και πα- το 1945. Το 1947 ο Βανδής καλείται ως έφεδρος στο ρακρατικοί δολοφόνοι, οχυρωμένοι πίσω από τα βρε- στρατό, ενώ η Παΐζη εξορίζεται. Μετά την επιστροφή τανικά τανκς… άρχισαν να πυροβολούν ομαδικά στο της από την εξορία (γύρω στο 1950) παντρεύονται (είειρηνικά συγκεντρωμένο πλήθος. Αποτέλεσμα: Γύρω ναι ο τρίτος του γάμος), αλλά το 1956 χωρίζουν. Από το 1951 έως το 1956 ο Πανδής ως καταξιωμένος στους 30 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. Όμως εκείνη η εκτέλεση, γιατί για εκτέλεση επρό- πλέον ηθοποιός, συνεργάστηκε με μια σειρά θιάσους, κειτο, βίασε το μυαλό μου… Ήταν σαν να κουβαλούσα όπως: με το θέατρο «Κοτοπούλη», με του Αδαμάντιου τα νεκρά όνειρα ενός λαού… Έβλεπα τους νεκρούς Λεμού, το «Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο» του Μάνου Κατράκαι τους τραυματισμένους μπροστά μου, τους άγγιζα, κη, τον θίασο Αλεξανδράκη, τον θίασο της Ελένης Χαβοηθούσα… και μόνο μια σκέψη, μια εικόνα είχε ακι- τζηαργύρη, τον θίασο Αλεξανδράκη - Ζαβιτσιάνου, με το ΚΘΒΕ και την Αθηναϊκή Σκηνή. Στις αρχές της δενητοποιηθεί μπροστά μου. Προδοσία!». Ο Βανδής σε όλη τη διάρκειά των «Δεκεμβριανών καετίας του '60, διδάσκει στη Σχολή Σταυράκου. Παράλληλα, σε αυτή τη φάση ο Πανδής έδωσε όλες έδρασε στην Πολιτοφυλακή της Κυψέλης. Με την υποχώρηση του ΕΛΑΣ, ο θίασος με τους ΕΑΜίτες καλλι- του τις δυνάμεις στο χώρο του Σωματείου Ελλήνων τέχνες φεύγει από την Αθήνα και περνάει από τη Θήβα, Ηθοποιών και ανέπτυξε συνδικαλιστική δράση για τη τη Λαμία, το Αγρίνιο, τη Λάρισα, την Κοζάνη. Σ’ αυτό βελτίωση των συνθηκών εργασίας και πρόνοιας για το διάστημα, ο Βανδής παίρνει μέρος στα έργα: του νέους και απόμαχους ηθοποιούς. Στον κινηματογράφο, η παρθενική εμφάνιση του Ρίτσου «Η Αθήνα στ' άρματα», του Γιαλαμά «Ελληνική Βανδή ήταν το 1953, στην ταινία ‘’Το Κλειδί της ΕυΕποποιία», του Τσέχοφ «Αίτηση σε γάμο». Μετά τη Βάρκιζα, οι καλλιτέχνες γυρίζουν στην τυχίας’’. Στη συνέχεια πρωταγωνίστησε στις ταινίες Αθήνα και, ως συνέχεια του θίασου «Το θέατρο του «Μηδέν πέντε» του Γιάννη Πετροπουλάκη (’58), «Πα-

~ 15 ~

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

ράνομοι», «Το Ποτάμι» του Νίκου Κούνδουρου (’58’59), «Αστέρω» του Ντίνου Δημόπουλου (’59). Η αναγνωρισιμότητα όμως, ήρθε με τη συμμετοχή του στις ταινίες του Ζιλ Ντασέν «Ποτέ την Κυριακή» (1960) και «Τοπ Καπί» (1964). Έκτοτε θα επακολουθήσει μια μακριά αλυσίδα ταινιών, στις οποίες θα αποσπάσει τον θαυμασμό του κοινού. Η πρώτη του διάκριση στη μεγάλη οθόνη ήταν το 1962, όταν πήρε το πρώτο βραβείο ερμηνείας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, για την ελληνογαλλική ταινία «Πολιορκία» του Κλοντ Μπερνάρ-Ομπέρ. Το 1964 σχημάτισε και πάλι δικό του θίασο στον κινηματογράφο «Μετάλλιον», στο Παγκράτι και παρουσίασε το έργο του Μπρένταν Μπίαν «Ένας Όμηρος», σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη. Παράλληλα, μαζί με τον σκηνοθέτη Γιώργο Θεοδοσιάδη ίδρυσε τη Δραματική Σχολή Αθηνών, όπου και δίδαξε υποκριτική. Όμως, το 1965 ο ηθοποιός αντιμετώπιζε σοβαρά οικονομικά προβλήματα, αφού τα χρέη του από τους θιάσους είχαν φτάσει στα ύψη. Όπως ο ίδιος αναφέρει: «Είχα ανεβάσει με το θίασο μου τον «Όμηρο» και είχα χρεωθεί». Τότε του έγινε μια πρόταση από έναν Αμερικανό ατζέντη που είχε γνωρίσει στις Κάννες το 1960, κατά την παρουσίαση της προβολής της ταινίας του Ζυλ Ντασσέν «Ποτέ την Κυριακή». Η πρόταση ήταν να παίξει στο «On a clear day you can see for ever», στο θέατρο «Mark Hellinger», το δεύτερο μεγαλύτερο του Μπροντγουαίη. Έτσι τον Ιούνιο του 1965 ο Τίτος Βανδής, για να ξελασπώσει από τα θιασαρχικά του χρέη, αναζήτησε μια καλύτερη τύχη στις Ηνωμένες Πολιτείες κι εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη. Αρχικά θ’ αντιμετωπίσει δυσκολίες με την γλώσσα, καθότι γνώριζε άπταιστα γαλλικά, αλλά καθόλου αγγλικά, ωστόσο η επιτυχία του σ' εκείνην την παράσταση και σε άλλες, όπως επίσης σε πολλές ταινίες και σίριαλ, τον έκανε να παραμείνει και να δουλέψει στις ΗΠΑ, για περίπου, 26 χρόνια. Μεταξύ άλλων, μεγάλες επιτυχίες του υπήρξαν οι συμμετοχές του στο θεατρικό του Μπρόντγουεϊ «Ίλια Ντάρλινγκ» (διασκευή του κινηματογραφικού «Ποτέ την Κυριακή», όπου συμπρωταγωνιστεί με την Μελίνα Μερκούρη). Επίσης, σε κινηματογραφικές ταινίες όπως: «Youngs Doctors in love», «The Betsy» με τον Λόρενς Ολιβιέ, «Τα πάντα γύρω από το σεξ» του Γούντι Άλεν, «Εξορκιστής». Και σε τηλεοπτικά σήριαλ: «Χαβάη 5-0», «Κότζακ», «Επικίνδυνες Αποστολές» κ.ά. Ασχολήθηκε, επίσης, με τις μεταφράσεις θεατρικών έργων και δίδασκε ως καθηγητής στο κολέγιο της Σάντα Μόνικα στα τέλη της δεκαετίας του ‘70. Όπως έχει γράψει ο Βανδής στο βιβλίο του, μια «γεύση» από τη ζωή του στις ΗΠΑ είναι και η εξής: «Παρ’ όλο το ξεσήκωμα του κόσμου στη δεκαετία του 1960 εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ, ακόμα και στη δεκαετία του 1970 πλανιόταν πάνω από τις ΗΠΑ η σκιά του Μακάρθι. Η μεγάλη ευαισθησία των Αμερικανών γενικά είναι το οικονομικό. Πάνω απ’ όλα τιμούν το δολάριο. Ο στρατηγός Morehead, στην ερώτηση “Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι με τόσες απώλειες οι Βιετναμέζοι κρατήσαν τόσα χρόνια;” Απάντησε: “Δεν είναι παράξενο. Αλλιώς λογαριάζεται η ζωή ενός Βιετναμέζου. Άλλο Αμερικάνοι, άλλο Βιετναμέζοι”. Εννο-

τ. 30

ούσε “Άλλο να σκοτώνεις ανθρώπους κι άλλο μύγες και κουνούπια. Αυτά τα σκοτώνεις και έρχονται άλλα. Ο θάνατός τους δεν έχει σημασία, ούτε για σένα, ούτε γι’ αυτά”. Στην κατηγορία της μύγας και του κουνουπιού έχουν κατατάξει οι Αμερικάνοι τους Σέρβους, τους Ιρακινούς, οποιονδήποτε αντιστέκεται»… Ο Βανδής ωστόσο, παρά την επιτυχία του στο εξωτερικό, ερχόταν πότε-πότε και πραγματοποιούσε εμφανίσεις στην Ελλάδα, Το 1979 κάνει μια έκτακτη εμφάνιση στην Αθήνα, με την Ελλη Λαμπέτη, στο έργο του Ντε Φίλιππο «Φιλουμένα Μαρτουράνο». Το 1983, απέσπασε το βραβείο Α’ Ανδρικού Ρόλου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για τη συμμετοχή του στην ταινία ‘’Προσοχή Κίνδυνος’’. Ήταν το 1982 που γνώρισε την Μπέτυ Βαλάση, με την οποία συνδέθηκε το 1983 και παντρεύτηκαν το 1984. Έκτοτε επέστρεψε κι έζησε μόνιμα στην Ελλάδα. Εμφανίσθηκε στο μιούζικαλ «Μάγκες και Κούκλες» («Παρκ», 1984), και ακολουθούν, «Λυσσασμένη Γάτα» του Τενεσί Ουίλιαμς (Εθνικό Θέατρο), «Ρετρό» του Α.Γκάλιν, «Σάββατο, Κυριακή και Δευτέρα» του Ντε Φίλιππο (ΚΘΒΕ) κ.α. Στον κινηματογράφο δούλεψε στα: «Προσοχή, κίνδυνος» (1983), «Τα χρόνια της θύελλας» (1984), «Το αθώο σώμα» (1997), όπως και στην τηλεόραση και ξαναδίδαξε σε δραματικές σχολές. Ο Τ.Βανδής κατά την επιστροφή του, επανασυνδέθηκε με το ΚΚΕ, στο οποίο ποτέ δεν έπαψε να πιστεύει και αρθρογραφούσε κάθε βδομάδα στο «Ριζοσπάστη». Στο βιβλίο του για τη μέρα που μπήκαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα έχει γράψει: «…Πολύ γρήγορα θα καταλαβαίναμε ότι οι Γερμανοί στρατιώτες, που παρελάσανε θριαμβευτικά μπροστά μας, ήταν προπομποί των Αμερικάνων…» Και μιλώντας γι’ αυτή την αναφορά του, σε μια συνέντεξη που έδωσε (5-3-2000) στον «Ριζοσπάστη», λέει: «Είναι γεγονός. Τι κάνει αυτή τη στιγμή η Αμερική και το ΝΑΤΟ; Συμπεριφέρονται ως κατακτητές. Εφαρμόζουν μια αδικία. Ξεκάθαρα θέλουν να μεταβάλουν τον άνθρωπο σε ζώο, που θα έχει δύο πόδια, θα πηγαίνει στην εκκλησία, θα παρακαλάει, θα απλώνει τα χέρια, θα δίνει ελεημοσύνη ή θα ζητιανεύει. Αυτά τα έχουν βάλει μέσα στην καρδιά του ανθρώπου με τρόπο. Δεν ξέρω, με επιστήμη; δεν ξέρω». Ακόμα και σήμερα βλέπουμε να επιβεβαιώνονται τα λεγόμενά του, και με το παραπάνω μάλιστα, για τον νεοφασισμό αυτής της «μεγάλης Δημοκρατίας»… Ο Βανδής, αν και βαριά άρρωστος, συνέχιζε μέχρι τέλους να αρθρογραφεί στον Ριζοσπάστη. Μια απ’ τις τελευταίες κουβέντες του ήταν: «Θα κάνω μια ευχή. Να καταργηθεί το ρητό "Η σιωπή είναι χρυσός". Γιατί η σιωπή είναι ντροπή. Και να φωνάζουμε όλοι μαζί για το Δίκιο. Για τη Λευτεριά. Για τον Ανθρωπο». Αυτά βεβαίως είνα λόγια που δεν πρέπει να ξεχνιούνται και, ιδιαίτερα τώρα με την καραντίνα, θα πρέπει να ακούγονται. Ο Τίτος Βανδής, έφυγε από τη ζωή στα 86 του χρόνια χτυπημένος από καρκίνο, στις 23 Φεβρουαρίου 2003. Όμως, ο ΕΑΜίτης, ο κομμουνιστής και σπουδαίος ηθοποιός έχει περάσει στην ιστορία των αγώνων του λαού μας και του σύγχρονου πολιτισμού μας.

~ 16 ~

Γιάννης Α. Μαντάς

2020-21

ΜΟΡΦΕΣ ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ Έφυγε από τη ζωή η σπουδαία ηθοποιός Εύα Κοταμανίδου

Έφυγε από τη ζωή στις 26 Νοέμβρη η σπουδαία ηθοποιός του θεάτρου και του κινηματογράφου Εύα Κοταμανίδου σε ηλικία 84 ετών. Γεννήθηκε το 1936 στη Νέα Φιλαδέλφεια. Από μικρή ηλικία φανερώθηκε η αγάπη της για το θέατρο συμμετέχοντας σε παραστάσεις και σκετσάκια στο σχολείο της. «Αυτό το μεράκι δεν έφευγε...», ανέφερε η ίδια πριν λίγα χρόνια σε συνέντευξή της στο «NGradio». Στη συνέχεια, παράλληλα με τις σπουδές της στο Γαλλικό Ινστιτούτο και ενώ δούλευε στον ΟΤΕ φοίτησε στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν. Στη μακρά πορεία της στο θέατρο συνεργάστηκε και με άλλους σπουδαίους ηθοποιούς και σκηνοθέτες, όπως την Άννα Συνοδινού, τον Δημήτρη Μυράτ, τον Λεωνίδα Τριβιζά, τον Κώστα Καζάκο. Πρωταγωνίστησε ακόμα στο ΚΘΒΕ και σε διάφορα ΔΗΠΕΘΕ. Το 1973 μπαίνει στη ζωή της ο κινηματογράφος, καθώς τη φώναξε ο

Θόδωρος Αγγελόπουλος, για να συμμετάσχει στη νέα του ταινία, τον «Θίασο». Οι ηθοποιοί στην αρχή δεν γνώριζαν το σενάριο, ούτε ποιον ρόλο θα υποδύονταν. Όπως διηγόταν η Ε. Κοταμανίδου, η αποκάλυψη του σεναρίου έγινε σιγά - σιγά, καθώς ήταν χούντα. Ο Αγγελόπουλος δεν είχε υποβάλει το κανονικό σενάριο, αλλά ένα άλλο που αφορούσε τη ζωή στα μπουλούκια. «Φοβόταν να μας πει τι γυρίζουμε... Εμείς αρχίζαμε και καταλαβαίναμε σιγά - σιγά. Ο ίδιος γνωρίζοντάς μας άρχισε να

μας έχει εμπιστοσύνη... Αφού πέρασε ένα διάστημα με τα γυρίσματα μας φώναξε μια μέρα στο δωμάτιό του, στα Γιάννενα ήμασταν... Και μας το διηγήθηκε το σενάριο... Ήμασταν ενθουσιασμένοι όλοι... και οι τεχνικοί... Ξέραμε ότι κάνουμε ένα είδος αντίστασης μέσω της Τέχνης, μέσω του κινηματογράφου». Για τον «Θίασο» η Ε. Κοταμανίδου έλαβε και το Α' Βραβείο Γυναικείου Ρόλου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Από τότε ακολούθησαν πολλά ακόμα βραβεία και διακρίσεις. Πρωταγωνίστησε ακόμα και στις ταινίες «Οι Κυνηγοί» και «Ο Μεγαλέξαντρος». Σε επόμενες ταινίες του Αγγελόπουλου, «Τοπίο στην ομίχλη», «Το βλέμμα του Οδυσσέα» κ.ά. εμφανιζόταν, όπως και άλλοι παλιοί του πρωταγωνιστές, σε μικρούς ρόλους, «κάπως σαν γούρι». Συνεργάστηκε και με άλλους σημαντικούς σκηνοθέτες, ενώ έπαιξε και στην τηλεόραση. Το 1989 εξελέγη βουλευτής με τον Συνασπισμό.

του ΕΑΜ στο κέντρο της Αθήνας, ενώ η φωνή της ακουγόταν τα βράδια από το «χωνί» στις συνοικίες του Βύρωνα και του Υμηττού. Μάλιστα, είναι πολύ σημαντικές οι μαρτυρίες της για τους τρεις ηρωικούς ΕΠΟΝίτες, που άφησαν την τελευταία τους πνοή στο «Κάστρο» του Υμηττού και ήταν φίλοι της. Μετά τα Δεκεμβριανά, εξαιτίας της δράσης της, ο διευθυντής του θεάτρου «Κοτοπούλη» δεν ανανέωσε τη σύμβασή της, γιατί κάποιος την «κάρφωσε» ότι θεάθηκε να συμμετέχει σε διαδήλωση με κόκκινες σημαίες.

Το 1958 παντρεύεται τον αγωνιστή δικηγόρο, μετέπειτα πρόεδρο της ΕΕΔΥΕ και επίτιμο πρόεδρο του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης, Ευάγγελο Μαχαίρα. Aυτά, θα προκαλέσουντην απόλυσή της από το Εθνικό Θέατρο και το ραδιόφωνο, καθώς και τη στέρηση του διαβατηρίου της. Με τους Μάνο Κατράκη και Μήτσο Λυγίζο θα είναι τιμητική φρουρά στην κηδεία του Γρηγόρη Λαμπράκη και λίγο αργότερα θα γίνει ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Νεολαίας Λαμπράκη. Είχε σημαντική συμβολή στον αγώνα κατά των ναρκωτικών και για τη Διεκδίκηση των Γερμανικών Αποζημιώσεων από την εποχή της Κατοχής. Η Δάφνη Σκούρα ήταν από τις προσωπικότητες που υπέγραψαν την ιδρυτική διακήρυξη της ΕΕΔΥΕ το 1955, ανέπτυξε πλούσια δράση μέσα από την Επιτροπή Ειρήνης Διανοούμενων και Καλλιτεχνών της ΕΕΔΥΕ, ενώ για πάνω από 20 χρόνια διετέλεσε μέλος του Εθνικού της Συμβουλίου. Η ΕΕΔΥΕ, οι αγωνιστές του αντιπολεμικού - αντιιμπεριαλιστικού κινήματος αποχαιρετάμε με θλίψη την αγωνίστρια Δάφνη Σκούρα.

«Εφυγε» από τη ζωή η Δάφνη Σκούρα

Εφυγε» στις 2 Δεκέμβρη από τη ζωή η σπουδαία ηθοποιός και αγωνίστρια Δάφνη Σκούρα. κηδεύτηκε στην εκκλησία Παναγίτσα στο Μάτι. Γεννημένη στο Παγκράτι, η Δάφνη από μαθήτρια κιόλας παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής στη Σχολή της Μαρίκας Κοτοπούλη, ενώ σε όλη την πορεία της στο σανίδι διέπρεψε σε πρωταγωνιστικούς ρόλους του εθνικού και διεθνούς ρεπερτορίου. Συνεργάστηκε με κορυφαίους σκηνοθέτες και θιάσους, ενώ για πολλά χρόνια υπήρξε και η ίδια θιασάρχης, αφήνοντας το αποτύπωμά της στο χώρο του θεάτρου. Βοήθησε και στήριξε ως θιασάρχης πολλούς ηθοποιούς - αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, που πάλευαν να βρουν ένα μεροκάματο όταν επέστρεψαν από τις εξορίες και τις φυλακές. Παράλληλα με την πορεία της στην τέχνη, η Δάφνη είχε σημαντική συμβολή στους αγώνες του λαού μας. Υπήρξε ενεργό μέλος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών σε πολύ δύσκολες συνθήκες. Ηδη από την περίοδο της Κατοχής συμμετέχει ενεργά στην Εθνική Αντίσταση. Το 1943 - '44 διακινούσε προκηρύξεις

~ 17 ~

τ. 30

ΜΟΡΦΕΣ ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ Πέθανε στις 20 Δεκέμβρη ο ηθοποιός Σπύρος Μισθός μετά από πολύμηνη μάχη με τον καρκίνο. Την είδηση γνωστοποίησε με ανάρτησή του ο πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών. Ο Σπύρος Μισθός έγινε ιδιαίτερα γνωστός μέσα από την τηλεοπτική σειρά «Καλημέρα Ζωή» του Νίκου Φώσκολου,

Πέθανε ο ηθοποιός Σπύρος Μισθός

στην οποία υποδυόταν το ρόλο του αστυνόμου Βεργίτση με επιτυχία. Είχε παίξει σε δεκάδες βιντεοταινίες της δεκαετίας του '80, σε τηλεοπτικές σειρές του «ΑΝΤ1» και της κρατικής τηλεόρασης την ίδια περίοδο και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '90, ενώ είχε δουλέψει και στο θέατρο.

Απεβίωσε ο διακεκριμένος βιολιστής Σοφοκλής Πολίτης

Την Παρασκευή 8 Γενάρη, απεβίωσε σε ηλικία 85 ετών ο διακεκριμένος βιολιστής Σοφοκλής Πολίτης, ο οποίος διετέλεσε εξάρχων της Ορχήστρας της Λυρικής Σκηνής από το 1968 έως το 1980 και της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ από το 1993 έως το 2000. Ο Σοφοκλής Πολίτης σπούδασε στο Ωδείο Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές του στην Αγγλία με τον διακεκριμένο Ρώσο καθηγητή Ζάσα Λάσσερσον και τους Τζίνα Μπαχάουερ και Γεχούντι Μενουχίν. Ως σολίστ του βιολιού συνέπραξε επανειλημμένα επίσης, με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης,

ενώ παρουσίασε σε πρώτη εκτέλεση της έχαιρε μεγάλης εκτίμησης στον έργα Ελλήνων συνθετών, όπως ο κόσμο της συμφωνικής μουσικής και Διονύσιος Λαυράγκας και ο Κων- όταν οι εκτελέσεις του ως εξάρχων της Λυρικής και της ΕΡΤ στα δυσκολότερα κονσέρτα έχουν χαραχτεί στη μνήμη του κοινού. Ο Σοφοκλής Πολίτης ήταν γιος του μουσικού Μήτσου Πολίτη, μεγάλου τρομπονίστα, που υπήρξε Ακροναυπλιώτης και Μακρονησιωτης και δάσκαλος του σπουδαίου Αλέκου Ξένου. Τα θερμά τους συλλυπητήρια για την απώλεια του Σ.Πολίτη εξέφρασαν με ανακοινώσεις τους η Διοίκηση και το προσωσταντίνος Κυδωνιάτης. Με τον Κυ- πικό της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, δωνιάτη και τον τσελίστα Σωτήρη οι μουσικοί της Εθνικής Συμφωνικής Ταχιάτη σχημάτισε επίσης τρίο μου- Ορχήστρας και η Διεύθυνση Μουσισικής δωματίου. Ο Σοφοκλής Πολί- κών Συνόλων της ΕΡΤ.

Σε ηλικία 83 ετών έφυγε από τη ζωή στις 12 Γενάρη ο σπουδαίος γλύπτης Διονύσης Γερολυμάτος και η πολιτική του κηδεία έγινε σε στενό οικογενειακό κύκλο. Ο Διονύσης Γερολυμάτος, με καταγωγή από την Κεφαλονιά, γεννήθηκε στην Πάτρα το 1938. Σπούδασε γλυπτική στη Σχολή Καλών Τεχνών (1959 1963) και το 1962 έλαβε μέρος στην Πανελλαδική Εκθεση Νέων, όπου απέσπασε το Β' Βραβείο Γλυπτικής (Βραβείο Bourdelle). Το 1968 η χούντα τον κάλεσε να αναλάβει τη θέση του υπεύθυνου γλύπτη στο Εθνικό Νομισματοκοπείο και εκείνος, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για το καθεστώς, δεν την αποδέχθηκε. Το έργο του παρουσιάστηκε στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις,

γλυπτικές του συνθέσεις κοσμούν Ο Διονύσης Γερολυμάτος ήταν διάφορα μέρη της Ελλάδας και όλου μια από τις πιο σημαντικές προσωτου κόσμου, ενώ διακρίθηκε και σε πικότητες της Πάτρας στο χώρο του καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς. Εκα- Πολιτισμού και το 2019 τιμήθηκε από το δήμο Πάτρας και τον Πολιτιστικό Οργανισμό του, με τη διοργάνωση μεγάλης αναδρομικής έκθεσής του στο χώρο της Δημοτικής Πινακοθήκης. Πήρε ενεργά μέρος στους αγώνες για τα δικαιώματα των εικαστικών καλλιτεχνών. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Γλυπτών και στο διάστημα 1982-1985 ήταν πρόεδρός του, ενώ ανέλαβε και υπεύθυνες θέσεις στο Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Εικανε επίσης καλλιτεχνικές παρεμβά- στικών Τεχνών Ελλάδας. σεις σε πολυκατοικίες, ασχολήθηκε Το Επιμελητήριο εξέφρασε τα με το θέατρο, φιλοτεχνώντας σκη- συλλυπητήριά του στην οικογένεια νικά για το ΚΘΒΕ και τη Λυρική, αλ- του Δ. Γερολυμάτου και στους οιλά και με εικονογραφήσεις βιβλίων. κείους του.

Πέθανε ο σπουδαίος γλύπτης Διονύσης Γερολυμάτος

~ 18 ~

2020-21

ΜΟΡΦΕΣ ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ «Έφυγε» από την ζωή ο συγγραφέας Βασίλης Αλεξάκης

Πέθανε τη Δευτέρα 11 Γενάρη σε ηλικία 78 ετών, ο ο γνωστός συγγραφέας Βασίλης Αλεξάκης, ενώ προσπαθούσε να ολοκληρώσει το τελευταίο του μυθιστόρημα, «Η Παναγία και ο Ταρζάν». Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1943, Καταγόταν από τη Σαντορίνη και είχε καλλιτεχνική φλέβα (ο πατέρας του ήταν ηθοποιός και συνεργάτης του Καρόλου Κουν). Ο Βασίλης μεγάλωσε στην Καλλιθέα. Σπούδασε στην Ανωτάτη Δημοσιογραφική Σχολή της Λιλ στη Γαλλία. Υπήρξε επί σειρά ετών συνεργάτης της εφημερίδας «Le Monde», όπου δούλεψε ως δημοσιογράφος, κριτικός βιβλίου και χρονογράφος.

Εγραψε βιβλία όπως «Η μητρική γλώσσα», το «μ.Χ.» κ.ά., ενώ ασχολήθηκε επίσης με το χιουμοριστικό σκίτσο και τον κινηματογράφο. Το πρώτο του βιβλίο στα ελληνικά είναι το «Τάλγκο» (1980) στις εκδόσεις Εξάντας, Το 2017 αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ από το τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει επίσης τιμηθεί με το βραβείο Médicis και το βραβείο Αλμπέρ Καμύ, ενώ έργα του έχουν εκδοθεί στη Γερμανία, στην Ισπανία, στην Αρμενία, στην Ιταλία, στη Ρωσία, στην Τουρκία, στην Αργεντινή, στις ΗΠΑ και στο Ισραήλ.

Συλλυπητήρια μηνύματα για το θάνατό του εξέδωσαν η ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού και το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου.

θηκε το 1950 και σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Κοινωνική Ψυχολογία στο Παρίσι, στην Ecole Pratique. Από το 1979 ως το 1993 συνεργάστηκε με την Κρατική Ραδιοφωνία, αρχικά με το Γ΄ Πρόγραμμα του Μάνου Χατζιδάκι και στη συνέχεια με το Α΄ Πρόγραμμα, σε εκπομπές πολιτιστικού περιεχομένου. Συνεργάστηκε με την Κρατική Τηλεόραση (ΕΤ1), ως σεναριογράφος, ως συντονίστρια συζήτησης σε εκπομπή με αντικείμενο προβλήμα«Εφυγε» από τη ζωή στις 12 Γενάρη τα εφήβων και ενηλίκων και ως σύμη συγγραφέας Κατερίνα Ζαρόκω- βουλος ενημερωτικής εκπομπής. Επίσης συνεργάστηκε με εφημεστα, σε ηλικία 70 ετών. Η Κατερίνα Ζαρόκωστα γεννή- ρίδες και περιοδικά. Υπήρξε μέλος

της Συντακτικής Επιτροπής του λογοτεχνικού περιοδικού «Ρεύματα». Υπεύθυνη βιβλιοπαρουσίασης στο περιοδικό Elle (1993 - 2000) και στο περιοδικό Θητεία. Έχει γράψει διηγήματα, νουβέλες, μυθιστορήματα και είχε ασχοληθεί επίσης με την παιδική λογοτεχνία και τη μετάφραση. Διετέλεσε μέλος του ΔΣ της Εταιρείας Συγγραφέων και υπήρξε από τους βασικούς συντονιστές της Λέσχης Ανάγνωσης της Εταιρείας, που ιδρύθηκε το 2011 με δική της πρωτοβουλία. Ήταν επίσης μέλος της κριτικής επιτροπής για το Athens Prize for Literature, όσον αφορά στο ελληνικό μυθιστόρημα.

Πέθανε η συγγραφέας Κατερίνα Ζαρόκωστα

«Έφυγε» η ηθοποιός Πόπη Κόντου

Στις 18 Γενάρη πέθανε στα 94 της χρόνια η ηθοποιός Πόπη Κόντου. Υπήρξε πρωταγωνίστρια του Εθνικού Θεάτρου και ασχολήθηκε με τη μετάφραση έργων που παίζονταν σε όλες τις θεατρικές σκηνές.

H Πόπη Κόντου gεννήθηκε το 1927 στην Αθήνα. Σπούδασε κοντά στον Δ.Ροντήρη και τον Αιμ.Βεάκη, στην “Ecole Dramatique” της Γαλλίας και το “Actor’s Studio” στη Ν.Υόρκη και έκανε σπουδές χορού. Εμφανίστηκε με τους θιάσους Πέλου & Αλέκας Κατσέλη, Δάφνης Σκούρα & Λυκ.Καλλέργη, τη Βίλμα Κύρου, με τις Άννα & Μαρία Καλουτά κ.α. Σημαντική ήταν και η ραδιοφωνική της παρουσία. Εκτός από ηθο-

ποιός, είχε την παρουσίαση, την μουσική επιμέλεια, πολλές φορές με δικά της κείμενα, εκλεκτών εκπομπών Το 1988, τιμήθηκε με μετάλλιο για την προσφορά της στο ραδιόφωνο. Επίσης στο ημερολόγιο του Ταμείου Αλληλοβοηθείας του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (ΤΑΣΕΗ). Στην τηλεόραση έπαιξε στο “Θέατρο της Δευτέρας” και είχε την διεύθυνση παραγωγής της σειράς “Λεμονοδάσος”. Ασχολήθηκε με την οργάνωση και παρουσίαση πολιτιστικών εκδηλώσεων, με μεταφράσεις λογοτεχνικών και θεατρικών έργων και με διαφημίσεις. ‘Αναφέρεται ότι είχε μεταφράσει 1500 έργα ενώ μιλούσε άπταιστα 6 γλώσσες.

~ 19 ~

ΜΟΡΦΕΣ ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ Πέθανε η ηθοποιός Πένυ Σταυροπούλου

Στις 19 Γενάρη έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 60 ετών, η ηθοποιός Πηνελόπη Σταυροπούλου. Η Πηνελόπη Σταυροπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960. Το 1984 αποφοίτησα από την Δραματική Σχολή του Εθνικού θεάτρου. Επίσης σπούδασα στο κέντρο σπουδών Δημοσιογραφίας δημοσιότητας «ΟΜΗΡΟΣ», στην Αγγλία business administration (δεν ολοκλήρωσα της σπουδές μου). Χορό στην σχολή Ηρώ Σισμάνη, Λύκειο Ελληνίδων και body control στην Άντα Καρνάρου. Στο θέατρο ξεκίνησε από τα μαθητικά χρόνια της σχόλης του Εθνικού Θεάτρου, παίζοντας στην Κεντρική Σκηνή στο «Γαλάζιο Πουλί»

του Μέτερλινκ και το ίδιο καλοκαίρι την «Τρισεύγενη» του Κ.Παλαμά στον ομώνυμο ρόλο σε σκηνοθεσία Γρηγόρη Κ. Μασσαλά. Ακολούθη-

σαν: Περιοδείες στη Ελλάδα και Αμερική με τον θίασο Καλογήρου Σαμιωτάκη, με «Βάκχες» στην Κύπρο στον ρόλο της Αγαύης και κορυφαία χορού σε σκηνοθεσία Α. Χριστοδουλάκη. Δείγμα της δουλειάς της στο θέατρο είναι οι παραστάσεις Talking Heads (2019), Βασιλιάς Ληρ (2014). Μία από τις πιο τιμητικές στιγμές της ήταν όταν συμμετείχε ως ιέρεια σε δυο Ολυμπιακούς Αγώνες, στη Σεούλ και στους Χειμερινούς του Κάλγκαρι. Πήρε μός σε δύο μικρού μήκους ταινίες και σε αρκετές ραδιοφωνικές παραγωγές, όπως στο «θέατρο της Δευτέρας».

«Εφυγε» από τη ζωή η Τιτίκα Σαριγκούλη

Η θοποιός και συγγραφέας Τιτίκα Σαριγκούλη, «έφυγε» από τη ζωή την Παρασκευή 22 Γενάρη σε ηλικία 87 ετών. Γεννήθηκε το 1934 στην Αθήνα, όπου και μεγάλωσε. Σε νεαρή ηλικία σπούδασε ηθοποιός, ξεκινώντας την πορεία της στο χώρο του κινηματογράφου και του θεάτρου στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Το 1960 έκανε το κινηματογραφικό της ντεμπούτο, στην ταινία «Το μυστικό του κόκκινου μανδύα». Ακολούθησαν δύο ακόμα συμμετοχές στον κινηματογράφο τα επόμενα χρόνια, στις ταινίες «Φαίδρα» και «Πρώτο καρδιοχτύπι». Την ίδια δεκαετία ξεκίνησε να ασχολείται πιο ενεργά με τη συγγραφή, γράφοντας περισσότερα από 60 βιβλία, με πιο πρόσφατα τα «Κίλωνας ο Αθηναίος» και «Βασιλιάς Κωνσταντίνος ο Μέγας: Τραγωδία σε πέντε πράξεις», ενώ διετέλεσε μέλος της Ενωσης Νέων Ελλήνων Λογοτεχνών. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 συνέχισε την κινηματογραφική της πορεία, συμμετέχοντας στην ταινία «Τεστοστερόνη», στην κωμωδία «Η χορωδία του Χαρίτωνα», στη διεθνή παραγωγή «Opa!» κ.λπ. Συμμετείχε επίσης σε - κωμικές κυρίως - τηλεοπτικές σειρές («Μαρία η άσχημη», «Οι ιστορίες του αστυνόμου Μπέκα», «Αν μ' αγαπάς», «Singles 2 1/2», «Μπαμπά μην τρέχεις», «Λάκης ο γλυκούλης» κ.λπ.), ενσαρκώνοντας ρόλους μιας ενίοτε αθυρόστομης και δυναμικής γιαγιάς, που λάτρεψε το κοινό, ενώ η πιο πρόσφατη τηλεοπτική της συμμετοχή ήταν το 2018 στο «Οι απάχηδες των Αθηνών». Το 2015 ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, απένειμε τιμητικό έπαινο στην Τιτίκα Σαριγκούλη

τ. 30

μετά την παράσταση «Βάκχες» του Ευριπίδη στο Θέατρο Πετρούπολης. Η παράσταση παρουσιάστηκε και στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ. Η Τιτίκα Σαριγκούλη έγραψε και σκηνοθέτησε θέατρο, ενώ πρωταγωνίστησε σε πολλές θεατρικές παραστάσεις, με τελευταία το κλασικό έργο του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα «Το σπίτι της Μπερνάρντα Αλμπα», παράσταση που παρουσιάστηκε τον περασμένο Γενάρη και στην έδρα της ΚΕ του ΚΚΕ. Η Τιτίκα Σαριγκούλη στάθηκε σταθερά στο πλευρό του ΚΚΕ, συμμετέχοντας στις μάχες που έδωσε το Κόμμα, υπερασπιζόμενη την Ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος, το πρώτο εργατικό κράτος στον κόσμο, τη Σοβιετική Ενωση. Οπως χαρακτηριστικά δήλωνε στον «Ριζοσπάστη» παραμονές των τελευταίων εκλογών: «Σωτήρες για το λαό δεν υπάρχουν. Οι σωτήρες ανήκουν στο κεφάλαιο και είναι μόνο για τα μονοπώλια. Ο μόνος "σωτήρας" για το λαό είναι οι αγώνες του και η πάλη του ενάντια στα μονοπώλια που του ρουφούν το αίμα. Και η συνισταμένη όλων αυτών των αγώνων είναι το λαϊκό κίνημα που πάντα εκφράζουν τα Εργατικά και Κομμουνιστικά Κόμματα. Επομένως, άλλος δρόμος και "σωτήρας" από το ΚΚΕ για τις λαϊκές τάξεις δεν υπάρχει, αν θέλουμε να κρατήσουμε την ψυχή μας εμείς οι απλοί άνθρωποι ακόμα». Συναγωνιστές, συγγενείς, φίλοι και συνάδελφοι της αγαπημένης ηθοποιού και συγγραφέως Τιτίκας Σαριγκούλη την συνόδεψαν στην τελευταία της κατοικία, στο Γ' Νεκροταφείο Αθήνας, όπου με ένα ζεστό χειροκρότημα έπεσε η αυλαία της ζωής της.

~ 20 ~

2020-21

ΜΟΡΦΕΣ ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ «Εφυγε» η Μιράντα Κουνελάκη

Στις 28 Γενάρη «έφυγε» από τη ζωή η Μιράντα Κουνελάκη, άλλη μια απώλεια, για το χώρο των ηθοποιών. Η Μιράντα Κουνελάκη, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1939. Σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Ελληνικού Ωδείου, απ’ όπου αποφοίτησε το 1961. Επίσης έκανε σπουδές μουσικής και πιάνου. Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε το 1962 με τον Θίασο Κατερίνας Ανδρεάδη. Μερικές από τις σημαντικότερες παραστάσεις που έλαβε μέρος: “Τα παιδιά μας οι κέρβεροι”, “Κόκκινα φανάρια”, “Τελευταίο φθινόπωρο”, “Ο Χριστός ξανασταυρώνεται”, “Πρα- Καίσαρ”, “Η κυρία με το σκυλάκι”, ματευτής”, “Καληνύχτα Μαργαρίτα”, “Το κορίτσι με το κορδελάκι” Θίασος “Ο έμπορος της Βενετίας”, “Ιούλιος Μάνου Κατράκη) κ.ά.

Πολύπλευρο ταλέντο διακρίθηκε στο δράμα, την κωμωδία αλλά και την μιμική. Συγκρότησε θιάσους οπερέτας, μουσικών κωμωδιών και επιθεωρήσεων, με μεγάλα ονόματα. Στον κινηματογράφο εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1960 στην ταινία Για Σένα την Αγάπη μου. Στην τηλεόραση εμφανίστηκε σε σειρές όπως “Άγνωστος πόλεμος”, “Ισιδώρα” κ.ά. Από νεαρή ηλικία έγραψε θεατρικά έργα, στίχους, τηλεοπτικά σενάρια από έργα του Βιζυηνού, του Ροΐδη, του Παπαδιαμάντη, κ.ά., έχει κάνει μετάφραση και διασκευή θεατρικού έργου, επιθεωρησιακά νούμερα, χρονογραφήματα, διηγήματα, και κείμενα για παιδάκια.

Στις 2 Φλεβάρη άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 67 ετών ο σκηνοθέτης Βασίλης Νικολαΐδης. Γεννήθηκε τον Ιούνη του 1954 στην Αθήνα. Σπούδασε Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθήνας και στη συνέχεια Θεατρολογία στο Παρίσι, με ειδικό θέμα τη σκηνοθεσία όπερας. Το 1985 αρχίζει να σκηνοθετεί, κυρίως μουσικά έργα. Από το 1991 συνεργάζεται με την Εθνική Λυρική Σκηνή, από το 1992 με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και από το 2000 με το Εθνικό Θέατρο, έχοντας σκηνοθετήσει περισσότερες από 70 παραγωγές. Τιμήθηκε με το Βραβείο της

Ενωσης Κριτικών Μουσικής και Θεάτρου (1998) και με το Βραβείο Σκηνοθεσίας «Κάρολος Κουν» (2000). Επιπλέον, εργάστηκε ως παραγωγός μουσικών εκπομπών στο Τρίτο Πρόγραμμα και ως σκηνοθέτης στο ραδιόφωνο. Επιμελήθηκε τα προγράμματα της Ορχήστρας των Χρωμάτων, εκδόσεις πολλών και σημαντικών μουσικών δίσκων, ενώ έγραψε δεκάδες άρθρα σε πολιτιστικά περιοδικά ). Επιπλέον, έγραψε το βιβλίο «Μαρία Κάλλας. Οι μεταμορφώσεις μιας τέχνης». Πάντα με ενδιαφέρον προς τη νεότερη γενιά, δίδαξε υποκριτική στο Ωδείο Ατενέουμ, στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας, αλλά και στην Ανώ-

τερη Σχολή Δραματικής Τέχνης «Μαίρης Βογιατζή-Τράγκα». Μεταξύ άλλων διετέλεσε μέλος του ΔΣ της Εθνικής Λυρικής Σκήνης, τη δεκαετία του '90, καθώς και καλλιτεχνικός διευθυντής του ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου (2007 - 2014).

Στις 4 Φλεβάρη, σε ηλικία 72 ετών, μιος, προκαλώντας θλίψη στον κό«έφυγε» από τη ζωή ο ζωγράφος και σμο των εικαστικών. καθηγητής της ΑΣΚΤ, Παύλος ΣάΓεννήθηκε στην Αθήνα το 1948. Από μικρός ασχολήθηκε με τη ζωγραφική και το σχέδιο, βοηθώντας, όπως έχει αναφέρει ο ίδιος, τον πατέρα του στο εργαστήριο παπουτσιών.

Aγάπησε τη θρησκευτική ζωγραφική και εργάστηκε στο εργαστήρι Αγιογραφίας του Διονύση Καρούσου μέχρι τα δεκαοκτώ του χρόνια. Παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα σχεδίου στο Εργαστήρι του Πάνου Σαραφιανού και πέρασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Από το 1978 έως το 1992 έζησε και εργάστηκε στο Παρίσι.

Από το 2000 ήταν καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας . Εχει ζωγραφίσει με την τεχνική του fresco πολλές μικρές εκκλησίες. Εχει πραγματοποιήσει 70 ατομικές εκθέσεις και έχει λάβει μέρος σε σημαντικές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η τελευταία ατομική του έκθεση πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβρη - Οκτώβρη του 2020 στην γκαλερί Σκουφά, με τίτλο «Καφέ Παράδεισος», όπου παρουσίασε μια νέα ενότητα έργων, στο αγαπημένο του θέμα των καφενείων, που τον είχε απασχολήσει για πρώτη φορά τη δεκαετία του '80 στο Παρίσι.

«Εφυγε» ο σκηνοθέτης Βασίλης Νικολαΐδης

«Εφυγε» ο ζωγράφος Παύλος Σάμιος

~ 21 ~

ΜΟΡΦΕΣ ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ «Εφυγε» ο τραγουδιστής Αντώνης Καλογιάννης

«Εφυγε» στις 11 Φλεβάρη από τη ζωή, σε ηλικία 81 ετών, ο γνωστός και αγαπημένος τραγουδιστής Αντώνης Καλογιάννης. Γεννήθηκε στην Καισαριανή στις 3 Αυγούστου 1940. Ο νεαρός τσαγκάρης από την Καισαριανή ανέβηκε για πρώτη φορά στο πάλκο το 1966. Την ίδια χρονιά τον ανακάλυψε ο Μίκης Θεοδωράκης και και μαζί του έδωσε τις πρώτες του συναυλίες στην τότε Σοβιετική Ένωση και κατόπιν στην Ελλάδα. Κατά τη δικτατορία των συνταγματαρχών του 1967 έφυγε στο εξωτερικό με την Μαρία Φαραντούρη και δημιούργησε λαϊκή ορχήστρα, με την οποία έδωσαν συναυλίες που είχαν καθαρά πολιτικό χαρακτήρα, συμβάλλοντας έτσι στον αγώνα κατά της Χούντας. Το 1970 αποφυλακίζεται ο Μίκης Θεοδωράκης και μαζί θα δώσουν περισσότερες από 500 συναυλίες σε Ευρώπη, Αμερική και Αυστραλία, κάνοντας γνωστή την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε τότε στη χώρα μας. Το 1972 ο Αντώνης Καλογιάννης

επιστρέφει στην Ελλάδα και τραγουδά σε αρκετές μπουάτ στην Πλάκα. Ξεχωριστές στιγμές στην καριέρα του είναι η ηχογράφηση του «Πνευματικού Εμβατηρίου» του Αγγελου Σικελιανού και του «Κατάσταση Πολιορκίας» το 1970, μαζί με την Μ.Φαραντούρη, καθώς και του «Ηλιος και Χρόνος / Επιφάνεια Αβέρωφ» το 1975. Η δεκαετία του ’80, ξεκίνησε με

έναν δίσκο (Μίμη Πλέσσα – Δημήτρη Χριστοδούλου «Τραγούδια της γειτονιάς»/1980), που έκλεισε την προηγούμενη δεκαετία, γιατί με τον επόμενο δίσκο του («Τα σημερινά», 1981), ο Καλογιάννης, έκανε την στροφή του στο ερωτικό τραγούδι, και καθιερώθηκε ως ένας, ερωτικός πλέον, τραγουδιστής. Με τα χρυσά «Σημερινά» (50.000 πωλήσεις) του Σπύρου Παπαβασιλείου και του Λάκη Τεάζη, ο Καλογιάννης άνοιξε την πιο εμπορική δεκαετία της καριέρας του. Ακολούθησε η μεγάλη επιτυχία, «Όμορφή μου Κατερίνα», και τα επόμενα χρόνια, κι άλλες μεγάλες επιτυχίες, όπου ο τίτλος τους παρέπεμπε σε γυναικεία ονόματα. Μετά τις μεγάλες αυτές επιτυχίες, η δισκογραφία του Αντώνη Καλογιάννη συνεχίστηκε σχεδόν ως τα τέλη της δεκαετίας του ’90, όπου το 1997 κυκλοφόρησε ο τελευταίος στουντιακός δίσκος του. Ο Αντώνης Καλογιάννης ηχογράφησε πάνω από 20 προσωπικούς δίσκους και σε άλλους τόσους έχει συμμετοχή, ενώ έχει τραγουδήσει και πολλά τραγούδια για το θέατρο και την τηλεόραση.

οπτικού ντοκιμαντέρ" από τον εκδοτικό οίκο του Πανεπιστημίου της Μόσχας. Εργάστηκε στον "Ριζοσπάστη", στο πολιτιστικό, εργατικό και κοινωνικό ρεπορτάζ. Λόγω της άριστης γνώσης της ρωσικής και αγγλικής γλώσσας, πρόσφερε τις υπηρεσίες του στο τμήμα διεθνών ειδήσεων. Την ίδια περίοδο εργάστηκε στον ραδιοφωνικό σταθμό του ΚΚΕ, "902

Αριστερά στα FM", και το διάστημα 1993 - 1994 παρουσίαζε και το δελτίο ειδήσεων του σταθμού. Εργάστηκε επίσης για ένα διάστημα στον ρ/σ "Planet" και στο περιοδικό "Greek Forum", ενώ υπήρξε συνιδρυτής του ενημερωτικού πόρταλ "fmvoice.gr" και της εβδομαδιαίας εφημερίδας "Finance & Market's Voice". Οσοι είχαμε την τύχη να τον γνωρίσουμε, θα θυμόμαστε το χαμόγελο, την ευγένεια και διακριτικότητά του, θα τιμούμε τη μνήμη του». Τα θερμά τους συλλυπητήρια μεταφέρουν επίσης η Συντακτική Ομάδα του «902.gr» και όλοι όσοι συμβάλλουν στη λειτουργία του πόρταλ, τονίζοντας: «Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τη βοήθεια και την προσφορά του, την ευγένεια και το πνεύμα συνεργασίας που τον διέκριναν». Συλλυπητήρια ανακοίνωση εξέδωσε και το ΔΣ της ΕΣΗΕΑ.

«Εφυγε» από τη ζωή ο δημοσιογράφος Κώστας Ψωμιάδης

Εφυγε» στις 22 Φλεβάρη ξαφνικά από τη ζωή σε ηλικία 58 ετών ο δημοσιογράφος Κώστας Ψωμιάδης, που εργάστηκε για χρόνια στον «Ριζοσπάστη», καθώς και στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση του «902». Σε ανακοίνωσή του το ΔΣ του Συλλόγου «Εμείς που σπουδάσαμε στο Σοσιαλισμό», του οποίου ο Κ. Ψωμιάδης ήταν μέλος, ως απόφοιτος του Πανεπιστημίου «Λομονόσοφ» της Μόσχας, εκφράζει συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους οικείους του Κ. Ψωμιάδη και αναφέρει: «Ο Κώστας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1963 και ήταν γιος του αγωνιστή της ΕΑΜικής Αντίστασης Σταύρου Ψωμιάδη. Αφού πήρε πτυχίο στη Δημοσιογραφία, συνέχισε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην παραγωγή τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ. Το 1988 εξέδωσε το έργο του "Προβλήματα δομής και σύνθεσης του τηλε-

τ. 30

~ 22 ~

2020-21

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ Υγειονομικοί - μέρα δράσης στα δημόσια νοσοκομεία

Στις 10 Δεκέμβρη πραγματοποιήθηκαν κινητοποιήσεις στις πύλες και στους προαύλιους χώρους των νοσοκομείων, με όλα τα μέτρα προστασίας, και με τη στήριξη σωματείων και φορέων, πρόβαλαν μαχητικά τα αιτήματά τους, ενάντια στην πολιτική της υποχρηματοδότησης, των ελλείψεων και της εμπορευματοποίησης, που βάζει σε κίνδυνο την υγεία του λαού. Ξανά ακούστηκαν δυνατά κάτω από τις μάσκες τα αιτήματα για πραγματική θωράκιση του δημόσιου συστήματος Υγείας, μαζικές προσλήψεις μόνιμου προσωπικού, αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης και ταυτόχρονη επίταξη του ιδιωτικού τομέα Υγείας για την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Μαχητικά αναδείχθηκαν και πάλι η άθλια κατάσταση στην Υγεία και οι ευθύνες της κυβέρνησης, τις οποίες επιχειρεί να κρύψει «κάτω από το χαλί», με πιο πρόσφατο παράδειγμα την καλλιέργεια κλίματος εφησυχασμού, με την προσδοκία του εμβολιασμού, που θα εξαφανίσει τάχα «με τη μια» την πανδημία. Αμεσα ήταν η απάντηση που πήρε και ο επαναλαμβανόμενος επικίνδυνος και προκλητικός ισχυρισμός της κυβέρνησης πως «ό,τι ήταν να κάνουμε το κάναμε και τώρα το μόνο που μένει είναι να περιμένουμε το εμβόλιο». Ανάλογες κινητοποιήσεις και σε άλλα δημόσια νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης, της Χαλκίδας και άλλων πόλεων.

ΚΑΤ

ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ

Γ.Κ. ΝΙΚΑΙΑΣ

ΑΤΤΙΚΟΝ

ΕΛΠΙΣ

ΛΑΪΚΟ

Αγ.ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΠΑΓΝΗ

ΘΡΙΑΣΙΟ

ΤΡΙΚΑΛΑ

Θεσ/νικη ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ

κυμη

ΧΑΛΚΙΔΑ

ΣΑΜΟΥ

ΛΑΡΙΣΑ

~ 23 ~

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ

τ. 30

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΜΕΡΑ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ Την Πέμπτη 17 Δεκέμβρη με την αποφασιστική τους αντιεκπαιδευτικές ρυθμίσεις. παρουσία στο Σύνταγμα εκπαιδευτικά σωματεία, φοιΤηρώντας με προσήλωση όλα τα αναγκαία μέτρα τητικοί σύλλογοι, γονείς, η Συντονιστική Επιτροπή Μα- προστασίας, με πανό, πικέτες, φωνάζοντας δυνατά θητών Αθήνας και ο Σύλλογος Σπουδαστών Δημοσίων συνθήματα, οι συγκεντρωμένοι ανέδειξαν τον αντιΙΕΚ Αττικής, έστειλαν μήνυμα σε κάδραστικό χαρακτήρα των νέων ρυθθε κατεύθυνση, δηλώνοντας πως ο μίσεων, απαιτώντας για μια ακόμα αγώνας για ζωή, μόρφωση, δουλειά φορά όλα εκείνα τα αναγκαία που με δικαιώματα συνεχίζεται. δεν έκανε η κυβέρνηση για επιστροΗ παράσταση διαμαρτυρίας πραγφή στα σχολεία με ασφάλεια. ματοποιήθηκε στο πλαίσιο της πανελΠαρεμβάσεις επίσης έγιναν στη λαδικής μέρας δράσης για την Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις από Παιδεία και με αφορμή τη νέα πρόεκπαιδευτικούς, φοιτητές, σπουδακληση της ψήφισης του νομοσχεδίου στές, γονείς ενάντια στο νομοσχέγια την Επαγγελματική Εκπαίδευση διο, για την ικανοποίηση των πραγκαι συνοδεύεται από μία σειρά ακόμα ματικών αναγκών.

Σύνταγμα

Πειραιάς

Θεσσαλονίκη

Ήπειρος

Γρεβενά

Μεσσηνία

Ηράκλειο

Ρόδος

Χανιά

~ 24 ~

2020-21

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ Συμβολική παρέμβαση στη Βουλή για την Κυριακάτικη Αργία

Στις 21 Δεκέμβρη 2020 το απόγευμα, αντιπροσωπείες της Ομοσπονδίας και του Συνδικάτου Φαρμάκου, του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων Αθήνας, διαμήνυσαν με παρέμβαση έξω από τη Βουλή: «Κάτω τα χέρια από τις Κυριακές, δούλοι δεν θα γίνουμε στις πολυεθνικές». Ήταν μια απάντηση στη διάταξη του πολυνομοσχεδίου με το οποίο η κυβέρνηση φέρνει ένα ακόμα χτύπημα στην κυριακάτικη αργία, αυτή τη φορά στο όνομα της πανδημίας. «Κάτω τα χέρια από το 5ήμερο -

8ωρο» έγραφε το πανό της Ομοσπονδίας και του Συνδικάτου Φαρμάκου ενώ ο Σύλλογος Εμποροϋπαλλήλων κατήγγειλε το «ωράριο των πολυεθνικών», που μετατρέπει όλες τις μέρες της βδομάδας σε εργάσιμες. Με την κινητοποίησή τους οι εργαζόμενοι ξεκαθάρισαν πως δεν θα επιτρέψουν να μπει η αργία της Κυριακής «στο μουσείο». Στην παρέμβαση συμμετείχε και η ΟΒΣΑ, καθώς οι αυτοαπασχολούμενοι ενώνουν στο αίτημα τη φωνή τους με τους εργαζόμενους .

Δυτική Αττική - Κινητοποιήσεις Συνδικάτων

τις 22 Δεκέμβρη 2020 το απόγευμα σωματεία που δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Δυτ. Αττικής πραγματοποίησαν διαμαρτυρίες έξω από το υπουργείο Εργασίας και ωρίτερα στην είσοδο του «Θριάσιου» Νοσοκομείου, διεκδικώντας επείγοντα μέτρα για την προστασία του λαού από την πανδημία σε μια περιοχή που έχει βρεθεί στο «κόκκινο». Οι φορείς των εργαζομένων από την πρώτη στιγμή δεν σταμάτησαν να αναδεικνύουν την πηγή του προβλήματος, την οποία η εργοδοσία

και η κυβέρνηση υποβαθμίζουν, καθώς στην περιοχή αυτή, με τα εκατοντάδες εργοστάσια, οι χώροι δουλειάς μετατρέπονται σε υγειονομικές βόμβες. Με συνθήματα όπως «Φάρμακα, γιατρούς, δωρεάν Υγεία - Να πληρώσει τώρα η εργοδοσία», «Φτώχεια, απαγορεύσεις, ανεργία - Αυτή είναι των αστών η δημοκρατία» και «Πάρτε τώρα μέτρα στους χώρους εργασίας», τα σωματεία κατήγγειλαν τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στους τόπους δουλειάς.

~ 25 ~

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ

τ. 30

Εκπαιδευτικοί Γονείς και Φοιτητικοί Σύλλογοι σε διαμαρτυρία 14 και 15 Γενάρη

Με τα σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης να λειτουργούν ήδη μία βδομάδα ανοχύρωτα απέναντι στην πανδημία, εκπαιδευτικοί και γονείς δυναμώνουν τις φωνές διεκδίκησης για μέτρα ασφάλειας και υγιεινής στα σχολεία. Την Πέμπτη 14 Γενάρη, τηρώντας όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας, εκπαιδευτικοί, γονείς και Φοιτητικοί Σύλλογοι με παράσταση διαμαρτυρίας που πραγματοποίησαν στο υπουργείο Παιδείας απαίτησαν τη λήψη μέτρων για την προστασία της υγείας μαθητών και εκπαιδευτικών, αλλά και την απόσυρση του νομοσχεδίου για την Ανώτατη Εκπαίδευση. Με σύνθημα: «Από τα ιδρύματά μας δεν λείπει η αστυνομία, δώστε λεφτά για καθηγητές, βιβλία»

Το μεσημέρι της Παρασκευής 15 Γενάρη υπήρξε συνέχεια της παράστασης διαμαρτυρίας. Εκπρόσωποι πρωτοβάθμιων σωματείων εκπαιδευτικών, ομοσπονδιών, Ενώσεων Γονέων της Αττικής και της ΟΓΕ, πραγματοποίησαν παράσταση διαμαρτυρίας στο υπουργείο Υγείας, απαιτώντας να παρθούν μέτρα και να δοθούν απαντήσεις, όπως: είναι ασφαλές να είναι 25 μαθητές στην τάξη, τι σχέδιο υπάρχει για μαζικά και επαναλαμβανόμενα τεστ, αν υπάρχει σχέδιο με χρονοδιάγραμμα για τον εμβολιασμό των εκπαιδευτικών κ.α. Με τα συνθήματα κατήγγειλαν, ενώ τίποτα για την υγεία, όμως: «70 δισ. στις επιχειρήσεις και ούτε ένα ευρώ για αίθουσες - προσλήψεις», «δώστε λεφτά για την Παιδεία, όχι για του ΝΑΤΟ τα σφαγεία»

Η συνέχεια της διαμαρτυρίας στο υπ. Υγείας στις 15 Γενάρη

~ 26 ~

2020-21

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ Πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο για απόσυρση του νομοσχεδίου

Στις 21 Γενάρη με συγκέντρωση στα Προπύλαια και πορεία στη Βουλή 25 φοιτητικοί σύλλογοι διαδήλωσαν μαζί με μαθητές και εκπαιδευτικούς, με σωματεία και ομοσπονδίες εργαζομένων. «Υπερασπιζόμαστε τη μόρφωση και το μέλλον μας», «παλεύουμε για τις σπουδές και τη μόρφωση που έχουμε ανάγκη», «Ένα χρόνο με κλειστές σχολές οι φοιτητές είμαστε ξανά στο δρόμο», διαμήνυσαν από τις ντουντούκες και τα μεγάφωνα. «Απ τα ιδρύματα μας δε λείπει αστυνομία, δώστε λεφτά, καθηγητές, βιβλία». Ενώ παράλληλα τόνισαν απαιτώντας τα 30 εκατομμύρια που η κυβέρνηση δίνει για να συστήσει σώμα της αστυνομίας, να δοθούν για να ανοί-

ξουν με όλα τα απαραίτητα μέτρα οι σχολές. Έξω από τη Βουλή οι φοιτητές σήκωσαν στα χέρια τους πανεπιστημιακά συγγράμματα δυναμώνοντας τα συνθήματά τους: «Απ τα ιδρύματα μας δε λείπει αστυνομία, δώστε λεφτά, καθηγητές, βιβλία» φώναξαν και απαίτησαν χρηματοδότηση για ανοιχτές σχολές, όχι για αστυνόμους και διαγραφές. Εντονη ήταν η παρουσία της αστυνομίας - διενεργούσε ελέγχους στους δρόμους περιμετρικά της συγκέντρωσης, πετούσε το ελικόπτερό της από νωρίς πάνω από το κέντρο κ.α. Αυτά όμως δεν εμπόδισαν να γίνει μια μαζική και υποδειγματική συγκέντρωση με τις απαραίτητες αποστάσεις και τα απαιτούμενα μέτρα προστασίας,

Αργυρούπολη

Καισαριανή

Μενίδι

Μοσχάτου - Ταύρου

Πειραιάς

Μπραχάμι

~ 27 ~

τ. 30

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ Κινητοποιήσεις σε άλλες πόλεις κατά του Νομοσχεδίου για τα ΑΕΙ

Πολύμορφες δράσεις κατά του νομοσχεδίου για τα ΑΕΙ, πραγματοποιήθηκαν σε πολλές πόλεις της χώρας. Στη Θεσσαλονίκη οι φοιτητές, δέχθηκαν απρόκλητη

επίθεση από τα ΜΑΤ που προσπάθησαν να εμποδίσουν την πραγματοποίηση της πορείας ρίχνοντας χημικά ενώ προχώρησαν σε συλλήψεις που έγιναν στο σωρό.

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ Θεσσαλονίκη ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~

Έδεσσα

Ιωάννινα

Κομοτινή

~ ~ ~ ~ Λάρισα ~ ~ ~ ~

Σέρρες

Κοζάνη

~ ~ ~ ~ Πάτρα ~ ~ ~ ~

~ ~ ~ ~ Ρόδος ~ ~ ~ ~

Ηράκλειο

Ξάνθη

Κρήτη

~ 28 ~

Ρέθυμνο

2020-21

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ Ομοσπονδίες και Σωματεία αυτοαπασχολούμενων - μικρών ΕΒΕ

Με συγκέντρωση στις 27 Γενάρη έξω από το υπουργείο Οικονομικών στο Σύνταγμα, με τη συμμετοχή 4 Ομοσπονδιών, 36 Σωματείων και 8 Επιτροπών Αγώνα, πραγματοποιήθηκε η Μέρα Δράσης που οργάνωσαν με πολύμορφες παρεμβάσεις σε γειτονιές της Αττικής αλλά και διάφορες πόλεις της χώρας Ομοσπονδίες, Ενώσεις και Σωματεία αυτοαπασχολούμενων και μικρών ΕΒΕ, διεκδικώντας άμεσα μέτρα στήριξης του εισοδήματός τους και μέτρα ενίσχυσης του δημόσιου συστήματος Υγείας. Οι συγκεντρωμένοι πήραν θέση πίσω από τα πανό των Ομοσπονδιών, των Ενώσεων και των Επιτροπών Αγώνα, τηρών-

τας όλα τα μέτρα προστασίας. «Αφορολόγητο η απαίτησή μας, δε θα παζαρέψουμε άλλο τη ζωή μας», διεκδίκησαν έξω από το υπουργείο. «Είμαστε ένα click πριν το κλείσιμο», δήλωσαν. Παράλληλα κατήγγειλαν τη νέα απαγόρευση των συγκεντρώσεων από την κυβέρνηση και απαίτησαν ενίσχυση του δημόσιου συστήματος Υγείας, μέτρα προστασίας σε χώρους δουλειάς, Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, σχολεία. Στο αίτημα για συνάντηση με τον υπουργό, η απάντηση που έλαβαν ήταν ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατον λόγω της πανδημίας, αλλά μπορούν να κανονίσουν μια ...τηλεσύσκεψη.

ΕΒΕ Περιστερίου

Πειραιάς

Νίκαια

Γιάννενα

Θεσσαλονίκη

Καρδίτσα

~ 29 ~

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΣΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ

Στις 28 Γενάρη δυναμική αγωνιστική κινητοποίηση έγινε και από τους υγειονομικούς των νοσοκομείων «Θριάσιο», «Κρατικό Νίκαιας» και «Αττικόν» «Δαφνί», «Δρομοκαΐτειο», «Ασκληπιείο», «Μεταξά» και «Τζάνειο», στο κτίριο της 2ης ΥΠΕ στην Θηβών. Με τα συνθήματά τους και τα πανό τους διατράνωσαν την απαίτησή τους για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους και την υγεία του λαού που εξακολουθεί η κυβέρνηση να αφήνει εκτεθειμένη απέναντι στην πανδημία προκειμένου να εξασφαλίσει κερδοφόρο πεδίο δράσης στους επιχειρηματικούς ομίλους της υγείας. Στο πλευρό τους βρέθηκαν εργα-

τ. 30

ζόμενοι του Πειραιά μετά από κάλεσμα του Εργατικού Κέντρου Πειραιά, των ταξικών ναυτεργατικών σωματείων ΠΕΜΕΝ, ΣΤΕΦΕΝΣΩΝ, ΠΕΕΜΑΓΕΝ, ΠΕΠΡΝ και ΠΕΣ/ΝΑΤ, αλλά και φορείς της πόλης όπως γυναικείοι σύλλογοι μέλη της ΟΓΕ. Τα πανό και οι πικέτες ανέγραφαν τα αιτήματα «όχι στα νοσοκομεία επιχειρήσεις», «προσλήψεις μόνιμου προσωπικού και μονιμοποίηση όλων των συμβασιούχων και εργολαβικών», «ένταξη στα ΒΑΕ», «αποκλειστικά δημόσιο σύστημα Υγείας», «ξεσηκωμός. Αμεση ενίσχυση του Δημόσιου Συστήματος Υγείας», «η πανδημία δεν περνά με επικοινωνία. Δώστε λεφτά για την Υγεία».

Νικαίας

Πειραιάς

Νικαίας - Κορυδαλλού

Βούλας

Αλεξάνδρα

Αττικό

Ευαγγελισμός

Θεσσ. - Παπανικολάου

Πάτρα - Αγ. Ανδρέας

~ 30 ~

2020-21

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ

Φοιτητές - Εκπαιδευτικοί - Μαθητές - Γονείς στις 27 και 28 Γενάρη

Στις 27 Γενάρη οι 25 Φοιτητικοί Σύλλογοι της Αθήνας, τηρώντας όλα τα μέτρα προστασίας, πραγματοποίησαν παράσταση διαμαρτυρίας στο υπουργείο. Δήλωσαν την αντίθεσή τους στα όρια φοίτησης, στις διαγραφές φοιτητών, στην πανεπιστημιακή αστυνομία και στα άλλα μέτρα καταστολής που περιλαμβάνει. Μετά και την άρνηση της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας να τους δεχτεί, οι Φοιτητικοί Σύλλογοι προετοίμασαν με μεγαλύτερη ορμή, το αυριανό τους συλλαλητήριο. Στις 28 Γενάρη μαζικότατο και γεμάτο παλμό, έγινε το πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο στην Αθήνα και έδωσε ξεκάθαρο μήνυμα ενάντια στις απαγορεύσεις των συναθροίσεων και στην καταστολή που η κυβέρνηση εντείνει και στα ΑΕΙ, με το νομοσχέδιο Κεραμέως - Χρυσοχοΐδη,

διατρανώνοντας την απαίτηση να ανοίξουν τα σχολεία και οι σχολές με ασφάλεια. Το μεσημέρι τα Προπύλαια, «πλημμύρισαν» από τα μπλοκ των Φοιτητικών Συλλόγων και τους εργαζόμενους στα ΑΕΙ που είχαν κηρύξει στάση εργασίας. Εκεί ήταν και τα Σωματεία Εκπαιδευτικών, η Ομοσπονδία Γονέων και εκατοντάδες μαθητές από σχολεία της Αθήνας. Από εκεί ξεκίνησαν και μέσω της οδού Σταδίου, εφτασαν στο Σύνταγμα πέρασαν μπροστά από τη Βουλή και ξανακατέβηκαν την Πανεπιστημίου, ανανεώνοντας το ραντεβού για την επόμενη βδομάδα. Αντίστοιχες κινητοποιήσεις έγιναν από άκρη σε άκρη στη χώρα, δίνοντας ταυτόχρονα και ένα μήνυμα απέναντι στη νέα αυταρχική απόφαση της κυβέρνησης απέναντι στις αγωνιστικές διεκδικήσεις.

~ 31 ~

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ

τ. 30

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ Θεσσαλονίκη ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~

Βόλος

Πιερία

Κατερίνη

~ ~ ~ ~ ~ ~ Σέρρες ~ ~ ~ ~ ~ ~

Κοζάνη

~ ~ ~ ~ ~ ~ Ηράκλειο ~ ~ ~ ~ ~ ~

Κέρκυρα

~ ~ ~ ~ ~ ~ Πάτρα ~ ~ ~ ~ ~ ~

Ξάνθη

Πιερία

Πτολεμαϊδα

~ 32 ~

Λάρισα

2020-21

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ

Υγειονομικοί - Εργατικά Σωματεία - Μαζικοί Φορείς σε Μέρα Δράσης

Την Τετάρτη 3 Φλεβάρη συμμετείχαν στη Μέρα Δράσης οι Ομοσπονδίες των υγειονομικών, εργατικά σωματεία και μαζικοί φορείς, για την αποφασιστική ενίσχυση της δημόσιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ). Και πάλι κατήγγειλαν την πολιτική διαχείρισης της πανδημίας από την κυβέρνηση που έχει δημιουργήσει μία επικίνδυνη κατάσταση για τον λαό κι ενώ βρισκόμαστε μπροστά στο τρίτο κύμα της πανδημίας.

Οι συγκεντρωμένοι διεκδίκησαν την κάλυψη όλων των τραγικών ελλείψεων του δημόσιου συστήματος Υγείας σε μόνιμο προσωπικό, κρατικούς πόρους, επαρκή εξοπλισμό, ενώ κατήγγειλαν την πολιτική της κυβέρνησης και των προηγούμενων που έφθασαν σε οριακό σημείο την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, περικόπτοντας μάλιστα, σήμερα, εν μέσω πανδημίας άλλα 96 εκατομμύρια από την ΠΦΥ.

Κ.Υ. Αλεξάνδρας

Υπ. Υγείας

Άνω Πατήσια

Ελευσίνα

Κ.Υ. Εξάρχεια

Κ.Υ. Πατησίων

Κ.Υ. Νέας Φιλαδελφίας

Κ.Υ Περάματος

Κ.Υ. Περιστερίου

Μοσχάτο

Πειραιάς

Γαλατσι

Νέα Ιωνία

Θυμαράκια

Παγκράτι

~ 33 ~

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ Φοιτητές - Σπουδαστές - Εκπαιδευτικοί - Μαθητές και Γονείς

Στο μεγάλο πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο της Πέμπτης 4 Φλεβάρη, για μια ακόμη φορά διαδήλωσαν στην Αθήνα και σε πολές άλλες πόλεις με μαζική συμμετοχή φοιτητές, σπουδαστές, εκπαιδευτικοί και γονείς, ενώνοντας τις φωνές τους για να αποσυρθεί το απαράδεκτο νομοσχέδιο Κεραμέως - Χρυσοχοΐδη, που εντείνει την καταστολή, φέρνει πειθαρχικά και διαγραφές φοιτητών, υψώνει περισσότερα εμπόδια στη μόρφωση, και ένωσαν τις φωνές στο αίτημα να παρθούν άμεσα μέτρα για ανοιχτά σχολεία και σχολές. Ξεκινώντας από τα Προπύλαια όπου είχε δοθεί το ραντεβού, πραγματοποιήθηκε μαχητική πορεία με στάση στο Σύνταγμα, η οποία ολοκληρώθηκε στην Ομόνοια. Σε όλη τη διάρκειά ακούγονταν συνθήματα που εξέφραζαν τα αιτήματα που διεκδικούν όλο αυτό το

τ. 30

διάστημα: «Απ' τα ιδρύματά μας δεν λείπει η αστυνομία, δώστε λεφτά, καθηγητές, βιβλία», «Δεν είναι εγκληματίες οι φοιτητές, έξω οι κάμερες απ' όλες τις σχολές», «Εμείς δεν παρατάμε τις σπουδές, δώστε λεφτά να ανοίξουν οι σχολές». Τα παραπάνω εναλλάσσονταν με συνθήματα όπως «Φοιτητές - μαθητές, ενωμένοι νικητές», «Φοιτητές - εργατιά, μια φωνή και μια γροθιά» και «Κάτω από τη μάσκα έχουμε φωνή», Οι αστυνομικές δυνάμεις, αξιοποιώντας ενέργειες μιας ομάδας κουκουλοφόρων, προχώρησαν σε ρίψη χημικών και χειροβομβίδων κρότου - λάμψης, όταν τα τελευταία μπλοκ περνούσαν μπροστά από τη Βουλή. Η διαδήλωση όμως συνεχίστηκε κανονικά και ολοκληρώθηκε στην Ομόνοια, ανανεώνοντας το ραντεβού σε νέες κινητοποιήσεις που ήδη έχουν αποφασίσει οι φοιτητές.

~ 34 ~

2020-21

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ Θεσσαλονίκη ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~

Αγρίνιο

Γιάννενα

Κατερίνη

Σύρος

Ηράκλειο

Καβάλα

Κομοτηνή

Πάτρα

Πτολεμαΐδα

Ξάνθη

Τρίκαλα

~ ~ ~ ~ ~ ~ Λάρισα ~ ~ ~ ~ ~ ~

Βόλος

~ 35 ~

Κοζάνη

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ Καλλιτέχνες και Εργαζόμενοι στο Θέαμα - Ακρόαμα

Μαζικότατο συλλαλητήριο στις 11 Φλεβάρη πραγματοποίησαν στην Αθήνα καλλιτέχνες και εργαζόμενοι στο χώρο του Θεάματος και Ακροάματος μετά από σχετικό κάλεσμα πλήθους σωματείων από το χώρο του Πολιτισμού, με πρωτοβουλία του Πανελλήνιου Μουσικού Συλλόγου (ΠΜΣ), απαιτώντας την ουσιαστική ενίσχυση του καταρρακωμένου εισοδήματός τους από τον έναν σχεδόν χρόνο που είναι κλειστοί οι χώροι Πολιτισμού, όπως και την απόσυρση του νέου «τρομονόμου» που επιδιώκεται να επιβληθεί στο σύνολο του οπτικοακουστικού χώρου. Οι διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν στα Προπύλαια και πραγματοποίησαν πορεία προς τη Βουλή, με συνθήματα όπως «Καταστολή, φακέλωμα και τρομοκρατία, αυτή είναι της Ευρώπης η δημοκρατία», «Μας τρομοκρατούν για να υποταχθούμε, με

τ. 30

οργάνωση και αγώνα να αντισταθούμε». Πρώτη στάση ήταν στο υπουργείο Εργασίας, όπου αντιπροσωπεία τους ζήτησε να συναντηθεί με τον υπουργό προκειμένου να του εκθέσει τα αιτήματα, ο οποίος όμως απόφυγε να συναντηθεί μαζί τους με διάφορες δικαιολογίες. Ακολούθησε πορεία στη Βουλή όπου επέδωσαν το ψήφισμά τους, απαιτώντας την απόσυρση των διατάξεων που επιχειρούν να επιβάλουν «τρομονόμο» στον οπτικοακουστικό χώρο και όχι «φτιασιδώματα». Ενδεικτικό της μεγάλης ανταπόκρισης των καλλιτεχνών στο ψήφισμα που υιοθετήθηκε ύστερα από πρόταση του ΠΜΣ, είναι το γεγονός ότι ήδη έχουν συγκεντρωθεί περισσότερες από 7.000 υπογραφές, μέσα σε μόλις δυο μέρες, και η συλλογή συνεχίζεται.

~ 36 ~

2020-21

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ

Μεγάλο Πανεκπαιδευτικό Συλλαλητήριο ενάντια στο αντιδραστικο νομοσχέδιο

Την Τετάρτη 10 του Φλεβάρη, με μαζικότητα και μαχητικότητα, χιλιάδες φοιτητές και μαζί τους εκπαιδευτικοί, γονείς, μαθητές κι εργαζόμενοι διαδήλωσαν για άλλη μια φορά ενάντια στο κατάπτυστο νομοσχέδιο έντασης της καταστολής και των φραγμών στη μόρφωση που συζητιότανε στη Βουλή. Η κινητοποίηση ξεκίνησε μετά το μεσημέρι απ’ τα Προπύλαια και μέσω της Σταδίου κινήθηκε με συνθήματα όπως, «Φοιτητές - εργατιά μια φωνή και μια γροθιά», προς το Σύνταγμα. Μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη δυνάμεις της αστυνομίας έκαναν χρήση χημικών απέναντι σε φοιτητικά μπλοκ που πηγαιναν προς τη Βουλή, ωστόσο το συλλαλητήριο συνεχίστηκε δυναμικά και με αμείωτη ένταση των συνθημάτων. Μετά τη Βουλή, τα φοιτητικά μπλοκ κατευθύνθηκαν για να διαλυ-

θούν στα Προπύλαια, όπου δέχτηκαν εκ νέου άγρια επίθεση από τις δυνάμεις των ΜΑΤ, με πρόσχημα ενέργειες ομάδας κουκουλοφόρων, ενώ έγιναν και πολλές προσαγωγές. Την Πέμπτη 11 Φλεβάρη, ολοκληρώθηκε η συζήτηση και η ψήφιση του αντιδραστικού νομοσχεδίου, Το απόγευμα οι φοιτητές επανέλαβαν το μεγάλο πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο. Ξεκίνησαν απ’ τα Προπύλαια με συνθήματα: «Απ' τα Ιδρύματά μας δεν λείπει η αστυνομία - Δώστε λεφτά, καθηγητές, βιβλία» και «Δεν είναι εγκληματίες οι φοιτητές, έξω οι κάμερες απ' όλες τις σχολές», και κατευθύνθηκαν συγκροτημένα μέχρι το Σύνταγμα, τηρώντας όλα τα μέτρα προστασίας. Κινητοποιήσεις πραγματοποιήθηκαν από φοιτητικούς Συλλόγους και σε πολλές άλλες πόλεις.

~ 37 ~

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ

τ. 30

Ξάνθη

Θεσσαλονίκη

Ορεστιάδα

Ρόδος

Ηράκλειο

Χανιά

Γιάννενα

Λαμία

Καβάλα

Κομοτηνή

Λάρισα

Κατερίνη

Κοζάνη

Μεσσηνία

Πάτρα

Ικαρία

Σέρρες

Τρίκαλα

~ 38 ~

2020-21

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΑΠΕΡΓΙΕΣ Συνδικάτα Επισιτισμού - Τουρισμού - Ξενοδοχείων Αττικής

Την Παρασκευη 12 Φλεβλαρη με συγκέντρωση στο υπουργείο Εργασίας και πορεία στη Βουλή, με όλα τα μέτρα προστασίας, το Συνδικάτο Επισιτισμού - Τουρισμού - Ξενοδοχείων Αττικής και επιχειρησιακά σωματεία απαίτησαν τη διασφάλιση της υγείας, των θέσεων εργασίας, των δικαιωμάτων, της Ασφάλισής τους. Ανάμεσα στα αιτήματα των σωματείων ιδιαίτερη σημασία έχει η απαίτηση να καλυφθούν άμεσα τα ένσημα σχεδόν 80.000 εργαζομένων σε αναστολή που έχουν μείνει ανασφάλιστοι καθώς η κυβέρνηση δεν έχει καταβάλει, όπως οφείλει, τις ασφαλιστικές τους εισφορές. Στο πλευρό των διαδηλωτών βρέθηκε και αντιπροσωπεία της ΕΓ του ΠΑΜΕ. Στην κινητοποίηση συμμετείχαν η ομάδα δράσης των διπλωματούχων ξεναγών και το Σωματείο τουριστικών Συνοδών.

Αντιπροσωπεία των διαδηλωτών ζήτησε απ’ τον διευθυντή του υπουργείου, Κ. Αγραπιδά, συνάντηση με τον υπουργό Κ. Χατζηδάκη. Η απάντηση που πήραν ήταν ότι ο υπουργός θα συναντήσει τους εργαζόμενους «το επόμενο χρονικό διάστημα»… Στη συνέχεια οι διαδηλωτές πορεύτηκαν προς τη Βουλή, όπου εκεί,, παρά την προσπάθεια της Αστυνομίας να τη σταματήσει στην αρχή της Βασιλίσσης Σοφίας, διαμήνυσαν: «Τηρούμε όλα τα απαραίτητα μέτρα, κρατάμε αποστάσεις, αλλά παράλληλα δεν κάνουμε βήμα πίσω από τα δικαιώματά μας», παράλληλα φωνάζοντας: «Ασφάλιση, Υγεία, Σύνταξη, Δουλειά, δε θα τα χαρίσουμε στα αφεντικά». Στην κινητοποίηση συμμετείχαν η ομάδα δράσης των διπλωματούχων ξεναγών και το Σωματείο τουριστικών Συνοδών.

~ 39 ~

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ

τ. 30

Ποίηση

Αιώνιο θηλυκό, κλειδί, αντικλείδι, σχεδία για να ξεφύγω από τη μίζερη πραγματικότητα. Σε καιρό οδοστρωτήρα, μαυρομάνικο της μοίρας! Η ποίηση γράφεται με λέξεις που γεννούν ιδέες και με ιδέες που γεννούν λέξεις. Μέσα στα σαράντα χρόνια σκληρού βιοπορισμού, η σωτηρία μου! Πολλές φορές με κάνει ήρεμο ρυάκι ή λιμνούλα να ξεδιψάσουν τα πουλιά. Άλλες πάλι ορμητικό ποτάμι, με καταπίν΄ η θάλασσα με αφομοιώνει . Αναρωτιέμαι τι θα ήταν η ζωή χωρίς ποίηση, ο ουρανός χωρίς χαρταετούς, ουράνιο τόξο και η ζωή χωρίς μέλισσες. Αν έγραφα κάτι, εκτός από στίχους για βιβλίο και τραγούδι κι αυτά τα μικρά κείμενα, για την Αγαπημένη, θα ένοιωθα ότι απατώ την ποίηση! Είμαι ευάλωτος στην ομορφιά της. Έτσι έγινα ρακοσυλλέκτης αναμνήσεων και φωτογράφος που αιχμαλωτίζει στιγμές!

Διψώ στη μέση του πουθενά

Ο αχός της θάλασσας Δεν είναι αρκετός Φίλα με Διψώ στη μέση του πουθενά Δεμένος με σφικτές αλυσίδες Συνωστισμός για τα κοινά δεσμά Άνθρωποι σύμφυτοι με την ευτέλεια Σπάω τον κρίκο Αψηφώ τις παγίδες Αποδεσμεύομαι Απ' την οδό συρματοπλέγματος Στη θέα της γης από ψηλά Χορός επουράνιος Υπέρτατη η ελευθερία της νόησης Η αταξίδευτη

Η ποίηση δεν είναι δρόμος ταχύτητας, αλλά μαραθώνιος… Σπύρος Ζαχαράτος Εργάτης των λέξεων… Αθήνα εγκλεισμού 30/12/2020

Μαρίνα Ζαπάντη

~ 40 ~

2020-21

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ Πρόσφυγας

Μυλόπετρα

Μέσα σε αδέσποτα σκυλιά, η ζωή μας άδεια προχωρά… Κι ότι κι αν λεν οι γυρολόγοι, τ’ αύριο, θα ’ρθει, χίλιοι λόγοι. Και η ζωή μπροστά θα βγει, να κοκκινίσει όλη η γη!!!

Πατρίδα νέα ψάχνω να βρω, πλήρωσα όλο μου το μερτικό, Αντί για σπίτι μου δίνουν σκηνή, κρύος χειμώνας κι έξω βροχή.

Που αλήθεια ταξιδεύω και που πάω; Αλίπαστα τρώγω κι όλο διψάω… Πατρίδα νέα μα και παλιά, με έχετε δέσει σε αιώνια δεσμά.

Πρωτόκολλα μα και συμβάσεις, να σε κρατούν, μέχρι να σπάσεις… Ξανά να υποδουλωθείς, στις λέσχες Μπιλντερμπεργκ της γης, του σάπιου καπιταλισμού, που ανθεί, η σαπίλα του, παντού!

Μια ζωή περιμένω να περάσω απέναντι, τζάμπα σκάβω τη γη και μου δίνουνε έναντι Και στη μέση του τίποτα, του πριν, του μετά, δρόμο ανοίγω καχύποπτα μα ψυχή δεν περνά.

Μες στη λάσπη μαραίνομαι, δεν ανθίζει η ζωή. Καρδιά μου κλάψε μα δάκρυ μη βγει. Δως μου αστέρια στα μάτια, να δω λίγο φως. Της ψυχής τα κομμάτια να δέσω ο φτωχός.

Κι όλο εδώ περιμένω να περάσω απέναντι, με ένα μόνο σωσίβιο στης ζωής μου το πέναλτι Κι αν η βάρκα τουμπάρει θα βρεθώ στα βαθιά με ελπίδες και όνειρα μα δίχως κουπιά.

Βαγγελιώ Καρακατσάνη (Αρχάνες Κρήτης)

ΕΠΙΜΥΘΙΟ

Τα όνειρα μας τα συνθλίβει, μα η μυλόπετρα, γυρίζει… Και σαν φυσήξει ο νοτιάς, θα οργανωθούμε πιο πλατιά: Η ελπίδα η πραγματική, θα αγκαλιάσει όλη τη γη. …………… Μόνη διέξοδος, ο αγώνας! Η δύναμη, των κάτω, αιώνια!!! Ξανά το πράγμα θα ανατρέψει! Κι ήλιος κόκκινος θα φέξει!!!

Φεύγω από ένα ποίημα για να πάω στο επόμενο μετακομίζω απ’ του κορμιού σου το μεσημέρι στα δειλινά της απουσίας σου ταξιδεύω από το αδιαπραγμάτευτο καλοκαίρι στο μεταχειρισμένο χειμώνα πηγαινοέρχομαι από τις ισχυρές ιαχές του πλήθους στις μοναχικές βραχνές λέξεις μα πάντα ο ίδιος παραμένω και περιμένω. Γιώργος Καραντώνης

~ 41 ~

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ

τ. 30

Κραυγή

Λάτρεις της απάτης, με την έγκρισή μας, ανέβηκαν ψηλά, σε θώκους ζηλευτούς. Δόξα και χρήμα. Χρήμα παράνομο. Για να μας ευχαριστήσουν, μας απαγόρεψαν τα όνειρα. Φυλάκισαν ως και τη σκέψη στην ελπίδα. Αφήστε μας να ονειρευόμαστε. Λευτερώστε την ελπίδα. θα σπάσουμεπις αμπάρες να φτερουγίσει, γιατί θα ’ρθει καιρός που δε θα φυτρώνουν οι σπόροι, το νερό δε θ’ αναβλΰζει, ο αγέρας θα σταματήσει κι ο ήλιος, θα πέσει. Γιάννης Κ. Τσώλης

ΕΜΒΟΛΙΑ

Τα εμβόλια μας ήλθαν, Δυτικών εταιρειών, που θα είν΄ ο φόβος τρόμος όλων των κορονοϊών.

Είπανε υπάρχουν κι άλλα μα εμείς με σωφροσύνη στους εξ αίματος μας ‘’φίλους’’ έχουμε εμπιστοσύνη.

Όλοι οι επίσημοι φορείς μας εφορέσαν τα καλά τους κι έτρεξαν να υποδεχθούνε με τιμές αρχηγού κράτους. Περιμέναμε να έλθουν μερικά εκατομμύρια μα στο δρόμο αλλαχτήκαν κι άλλα τέθηκαν κριτήρια. Μια μικρή παρασπονδία έγινε στη διανομή κι όπως πρώτα με τις μάσκες κάνουμε υπομονή…

Για τις φαρμακεταιρείες η σωστή διαδικασία είπαν πρέπει τα εμβόλια να ‘βγουν στη δημοπρασία. Κι δικοί μας οι ηγέτες παπαγάλοι, φανφαρόνοι απαντούν ότι δικαίως προηγείται όποιος πληρώνει. Είναι ο θαυμαστός μας κόσμος ο καπιταλιστικός κι είναι η κερδοφορία ο πραγματικός ιός. Δημήτρης Αρμόδωρος

~ 42 ~

2020-21

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ

Συλλαβίζουμε λέξεις ιερές βρέχει, καπνοί πνιγηροί…

Όνομα κατατρεγμένου, όνομα κωδικό. Θα δώσουν το βάρος στην περασμένη εποχή, αύριο άλλους κώδικες…

Θάρρος!

Πας να κλάψεις βουβή σπιρτάδα καταπίνεις αμίλητες νυχτωμένες μέρες.

Βροχή όξινη πέφτει στους ξεφτισμένους ευκαλύπτους γυμνά κορμιά παρακαλούν δυο-δυο να καούν!

Ασώτεψε η ψυχή μας πάνω στις λέξεις, σήμερα φτωχή καρτερία ξεγύμνωσε κάθε άπορο πλάσμα.

Βροχή καυστική δε σβήνει μα ανάβει άυλες φωτιές. Παραπέτασμα πόνου, άνεμος τον απλώνει ολόγυρα…

Αποκαμωμένο κι άψυχο κείτεται στην άκρη του δωματίου δίχως μια κρυφή τζαμαρία δίχως μια θέα στα έργα του…

Φρυκτωρίες σήματα κάνουν στο μέλλον ανάμεσά τους εμείς τυφλοί… Ευμορφία Καλύβα

Άτιτλο

Ένας Κορινθιακός, στα πόδια της! Ημερεύει, παφλάζει, αφρίζει, ερωτοτροπεί μαζί της!

Κι εμείς μυρμήγκια μπροστά στην αυθαιρεσία... Πίσω απ’ τα κάγκελα, σε υγρό “μαντρί” μέσα, έξω από κάθε λογική, πάνω σε ηφάίσπο οργής βράζουμε, κάτω απ’ το πέλμα της λυώνουμε...

Μαργαρίτα Φρονιμάδη - Ματάτση

~ 43 ~

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ Ο Νιανούλης, ο Κόκκορας κι οι... Κοκκορόφτεροι

Φιλιατρά Μεσσηνίας 1941! Ιταλο- γερμανο – φασιστική κατοχή! Πείνα! Δυστυχία! Κατατρεγμοί! Δολοφονίες! Σκοτωμοί! Εξαφανίσεις! Βασανιστήρια! Από τους πρώτους αντιστασιακούς ο «Νιανούλης»! Επειδή δύο βαθμοφόροι ιταλομαφιόζοι φασίστες, δε φτάνει που «κατ’επανάληψη» βιάζανε μια ξαδέρφη του, θέλανε να τη βγάλουνε και στο «σφυρί»… σαν κοινή πόρνη όλου του ιταλοφασιστικού στρατού, για να τα οικονομάνε αυτοί! Γι’ αυτό κι ο Νιανούλης φύλαξε, τους έστησε ενέδρα, στο έμπα της πόλης των Φιλιατρών, στο «κουρτάκι», μ’ένα παλιοπίστολο και τους σκότωσε και τους δύο, καθώς ερχόντουσαν καβάλα στο στρατιωτικό όχημά τους! Οι ιταλοφασίστες 150 μέτρα στην ευθεία πιο πάνω, στο γυμνάσιο των Φιλιατρών που τώρα το είχαν κάνει στρατόπεδο, άκουσαν τους πυροβολισμούς, έτρεξαν, βρήκαν τους σκοτωμένους, απέκλεισαν την περιοχή όλη και έψαχναν τον… δολοφόνο! Μα αυτός τους ξέφυγε! «Βραχύς στο σώμα» και αδυνατούλης όπως ήταν τότε, σύρθηκε με την κοιλιά του κάτω από ένα κοντινό γεφυράκι, σκεπασμένο με χορτάρια στο στόμιο του κι από κει τα είδε όλα: οι Ιταλο-φασίστες λύσαξαν από το κακό τους, αφού δεν τον βρήκαν πουθενά! Έτσι για αντίποινα σκότωσαν τους πέντε πρώτους διαβάτες που μπήκανε στα Φιλιατρά από το «κουρτάκι»! Οι δολοφονικές σφαίρες τους, έιχαν αφήσει τις τρύπες τους, μπροστά στο σπίτι, εκεί δίπλα, που τους σκότωσαν, μέχρι πριν λίγα χρόνια! Έπειτα ο ιδιοκτήτης εκείνου του σπιτιού πλακώστρωσε τον τοίχο αυτόν με πολύχρωμα πλακάκια. Μα οι φασίστες Ιταλοί δε στάθηκαν εκεί! Σαν έμαθαν ποιος είναι ο δολοφόνος σκότωσαν εδώ μπροστά τη μάνα του και τον πατέρα του! Φαίνεται πως μέσα στην αναμπουμπούλα αυτή, ο Νιανούλης γλύστρησε και μπήκε να κρυφτεί μέσα στο σπίτι του. Οι ιταλοφασίστες έβαλαν και φωτιά στο σπίτι του και το έκαψαν! Αλλά ο Νιανούλης γλύτωσε! Ενώ καιγόταν το ΄σπιτι του κι αυτός ήταν εκεί μέσα, μπήκε μέσα σε ένα μεγάλο βαρέλι γεμάτο νερό και σκεπάστηκε μ’ ένα χάλκινο καζάνι της μπουγάδας της μάνας του! Έτσι ενώ όλα κάηκαν δίπλα του και πάνω του, αυτός γλύτωσε! Έπειτα έγινε ένας από τους μεγαλύτερους και πιστότερους αντάρτες του ΕΑΜ- ΕΛΛΑΣ και του ΚΚΕ της περιοχής! Πολλά είναι τα αδραγανθήματά του ενάντια στους Ιταλο-γερμανούς φασιστο-ναζιστές, κατακτητές! Γι’ αντάλλαγμα σ’ όλες τις ηρωϊκές πράξεις του αυτές οι… «έλληνες» δοσίλογοι - φασίστες τον έπιασαν μετά την απελευθέρωση και τον δίκασαν «τρείς είς θάνατον»! Τον γλύτωσε όμως το βέτο για τις θανατικές εκτελέσεις στην Ελλάδα που επέβαλλε στον ΟΗΕ η Σοβιετική Ένωση τότε. Έτσι, ο Νιανιούλης επέζησε και τον… γνώρισα κι εγώ και τον θαύμασα μέσα απ’ τις γραμμές του ΚΚΕ, μετά τη μεταπολίτευση, το 1964-65.

τ. 30

Αυτά τα πολύ λίγα για τον αείμνηστο πια ήρωα Νιανούλη. Τώρα πάμε στον κόκκορα και τους κοκκορόφτερους. Μετά από κανένα χρόνο από τα παραπάνω γεγονότα, ο τότε υπέυθυνος του ΕΑΜ Φιλιατρών, ο καθηγητής Νίκος Γιωργόπουλος, έτυχε να είναι στο αγροτικό σπιτάκι του αδερφού του, του Μπάμπη Γιωργόπουλο, στη θέση «Αμμούδι»των Φιλιατρών, που είναι στη παραθαλάσσια τοποθεσία μεταξύ της θέσης «Λιμενάρι» και «Στόμιο». Εκεί είχε μια γραφομηχανή κι έγραφε αντιστασιακές προκηρύξεις και άλλα πολλά για την αντίστασή μας, ενάντια στη δολοφονική σκλαβιά μας και για την λευτεριά μας απ’ αυτήν. Μπροστά στο αγροτόσπιτο τούτο, η «Στάτιρα», η γυναίκα του αδερφού του, του Μπάμπη Γιωργόπουλου, είχε τα δύο μωρά της - δύο κι ενός έτους, τον Γιώργο και τον Σάκη, κι έπαιζαν με τα χώματα. Αυτή καθάριζε φασολάκια, αλλά και φύλαγε τσίλιες. Ξαφνικά φάνηκε από μακρυά να έρχεται κατά δω μια ομάδα πέντε Ιταλοφασιστών κοκκορόφτερων. Κάνανε περιπολία με έρευνες στα αγροτόσπιτα για αντάρτες παρτιζάνου, τις οργανώσεις τους και τον Νιανούλη. Αμέσως η Στάτιρα ειδοποίησε τον άντραδερφό της, τον κουνιάδο της: ―Νίκο, Ιταλοί… Κρύψου! Σαν αστραπή ο Νίκος, άρπαξε τη γραφομηχανή του με το ένα του χέρι, με το άλλο τα έγγραφα του κι από την καταπακτή ανέβηκε στο ταβάνι του αγροτόσπιτου, στην κρυψώνα του! Εκεί είχε κι ένα χειροκίνητο πολύγραφο κι έναν πρωτόγονο ασύρματο της οργάνωσης του ΕΑΜ. Δίπλα στο αγροτόσπιτο εκείνο ήτανε ο ορνιθώνας του. Με πεντέξι κοτούλες αλλά και μ’ έναν βαρβάτο καυγατζή κόκκορα, τεραστίων διαστάσεων, θρεμμένο με το λιοκόκι, απ΄ το λιοκίνητο λιοτρίβη της οικογένειας του «Κίτσου» στα Φιλιατρά. Ο κόκκορας εκείνος δεν ήταν ταπεινός κόκκορας! Έκανε επίθεση σε κάθε ξένο που ερχόταν εκεί. Γιατί νόμιζε φαίνεται πως θα του πάρει τις… κοτούλες του! Έτσι, σαν είδε τους… κοκκορόφτερους Ιταλούς να καταφθάνουν στο σπιτάκι του, τους όρμησε!… Κάθε στρατιωτικό Ιταλο-φασιστικό σώμα είχε, σε κάθε έναν που το αποτελούσε, ένα φτερό πετεινού στο κράνος του πάνω να κυματίζει σαν σημαία για στολίδι, αλλά και σαν ένδειξη της ανδρείας του πετεινού στις… κοκκρομαχίες! Αυτούς τους στρατιώτες διεθνώς τους έλεγαν… κοκκορόφτερους! ΄Ετσι ο κόκκορας μας έπεσε πάνω τους φτερουγίζοντας και ξεφωνίζοντας δυνατά: «Κοκοκοκόοοο»! φτερούγιζε για να τους τσιμπήσει στο πρόσωπο, να τους βγάλει τα μάτια! Οι Ιταλοί στην αρχή αιφνιδιάστηκαν. Έπειτα κοίταγαν να τον αποφύγουν χτυπώντας τον με τα κοντάκια

~ 44 ~

2020-21

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ

των όπλων τους. Μα που αυτός! Τους ξέφευγε πότε δεξιά, πότε αριστερά, πότε πάνω, πότε κάτω, με αστραπιαίες φτερωτές κινήσεις! Ενώ ταυτόχρονα τους τσιμπούσε με το ράμφος του δυνατά στα χέρια, στα πόδια, στο πρόσωπο! Πρώτη φορά έτσι! Τους πέρασε φαίνεται για τεράστιους αντίζηλους κοκκόρους, έτσι κοκκορόφτεροι που ήτανε κι αυτοί! Η… μάχη τούτη συνεχίστηκε για λίγα λεφτά. Οι Ιταλοί τα ’χασαν. Σε μια στιγμή ο επικεφαλής τους κοκκορόφτερος που τον μισοπέτυχε τον βαρβάτο τον μαχητή κόκκορα με το κοντάκι του όπλου του, ξεφώνισε: ―Να, Ανταρτο-Νιανούλη! Τότε όλοι οι Ιταλοί ξέσπασαν στα γέλια, ξεφωνίζοντας όλοι μαζί: ―Χα,χα,χα, κοκκορο-Ανταρτο-Νιανούλη. ―Ανταρτο-Νιανούλη. ―Ανταρτο-Νιανούλη. Ο κόκκορας μισοχτυπημένος, αποσταμένος απ΄ τον αγώνα του, την ορμή του και εκπληκτός απ’ τα χάχανα και τα ξεφωνητά των Ιταλών, καταλάγιασε οπισθοχωρώντας λίγο πιο πέρα να πάρει ανάσα, μα πάντα έτοι-

μος για καυγά, αγριοκοιτάζοντας τους Ιταλούς κι έτοιμος να τους ορμήσει! Αυτοί, ξεγελασμένοι απ’ το «καμουφλάζ» του αγροτόσπιτου με τα δύο μωρά που παίζανε στα χώματα, την Στάτιρα που καθάριζε φασολάκια και τον… καυγατζή κόκκορα, χασκογελώντας κι αναμασώντας το «Ανταρτο-Νιανούλη», έφυγαν να πάνε να ψάξουν αλλού για τον… Ανταρτο-Νιανούλη, τους συντρόφους του και τις οργανώσεις τους! Ο Ανταρτοκόκκορας, βλέποντας τους να αποχωρούν νικημένοι, φτερούγισε πάνω σ’ ένα λιόδεντρο, ορθώθηκε, τεντώθηκε κι άρχισε να… θριαμβολογεί ξεφωνίζοντας με όλη του τη δύναμη: ―Κικιρίκου ρεεε! ―Κικιρίκου ρεεε! ―Κικιρίκου ρεεε! Σαν να ‘λεγε: «Τους νίκησα ρεεε»! Τί λέτε; Τη μάχη του αυτή να την έδωσε για τις κοτούλες του ή μήπως κι αυτός καταλάβαινε τον φασισμό κι ήτανε και τούτος… Αντιστασιακός του ΕΑΜ;!

Κύθνος

Ψηλά ορθώνεται η πλαγιά θάμνοι κοκκινωποί

πέτρες κοφτερές στις μάντρες της ξερολιθιάς μετέωρες λόγχες αρμονίας βράχοι τριγυρισμένοι απ' τον μόνιμο της θάλασσας αχό

αγριοκάτσικα στο χείλος των γκρεμών στο μένος των ανέμων τη νύχτα σκοτεινό καράβι πλέεις στο χορό του γαλαξία

γλιστράς στο κύμα επάνω μιάς αλληγορίας φεύγεις κάτω απ΄ τον κάτασπρο ουρανό της χαραυγής πίνοντας τα λιγοστά σταφύλια σου μέσα στο μέτρο και το φως Κύθνος της δικαιοσύνης Κώστας Υφαντής

~ 45 ~

Τίτος Κοκκινέας

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ Ο Ιαβέρης

Όλοι οι όρκοι ήταν ψευδείς. Μας καταδίκαζαν οι νομικές ορχήστρες. Ήταν η μικρογραφία του σώματος οι ομολογίες του Ιαβέρη. Πιστοί στους νόμους οι ισχυρισμοί του ως θύμα και θύτης. Για να δει άλλαζε οφθαλμούς και προσωπεία. Τραγουδούσε ένα άσμα μονότονο. Με τις ίδιες φωνητικές εντολές οι παραγναθίδες όπως όριζαν τα πρωτόκολλα. Αόρατος αλλά και πανταχού παρών βρισκόταν την κατάλληλη στιγμή. Στους νομικούς θαλάμους κοιτάζοντας κοίταζε τις εκκρεμότητες ακριβώς όπως και οι νεώτεροι μαθητές του μάθαιναν καλά τη λέξη το «νουσεγκούμπα» βασάνιζε με καπνό. Δίχως έλεος. Είναι καθήκον η άνευ όρων εκτέλεση των αναθυμιάσεων του φόβου απ’ την αδρεναλίνη. Οι εγκλωβισμένοι οικειοθελώς στη χώρα τους χτυπούσαν με μανία τα τείχη λες και δεν είχαν ζήσει ποτέ εκεί. Η χαριστική βολή τους γινόταν πάντα απ’ τους αθώους του αίματος δίχως το δικαίωμα αρνήσεως της διατεταγμένης (σύννομης) ανθρωποκτονίας. Πιστοί στη συνείδησή τους υπάκουαν στα κελεύσματα. Η τελευταία χαριστική βολή τα χαράματα δινόταν στα ήδη νεκρά σώματα: Μπελογιάννης - Αργυριάδης Μπάτσης - Καλούμενος - Πλουμπίδης και οι άλλοι ανώνυμοι άγιοι - γνωστοί της Ιστορίας. Οι χαριστικές βολές δολοφονούσαν τις μεταβολές των ιδεών. Ταράζονταν στα μαγειρεία της ιστορίας οι μάγειροι οι πρώην πολεμιστές για ένα πιάτο φαγητό. Οι βλαστήμιες τού ενστόλου πελάτη ακούγονταν μεγαλοφώνως καθώς αγόραζε όπλα μίσους για παρακαταθήκη. Μέσα στη γενική αναταραχή και στον αχό ικέτευαν οι κατατρυχόμενες ερινύες της συγγνώμης μαζί με την γενναιόφρονη εξομολόγηση. Ενώπιον αγνώστων μιας ταβέρνας στην Καισαριανή έκλαιγαν γοερώς για τα θύματα. Οι ιστορικοί δεσμοφύλακες ζητούσαν ένα ποτήρι κρασί για να ξεπλυθούν απ’ το άγος τού Ιαβέρη. Οι λογαριασμοί είχαν πληρωθεί απ’ τον Βελουχιώτη στην πρώτη σύναξη του δάσους και όδευαν προς την λεωφόρο του μέλλοντος. Σώμα και αίμα αθώου ζητούσε ο καθένας για μεταλαβιά και συγχώρεση διά βίου. Για τις ιστορίες που αποσιώπησαν και δεν έπραξαν ποτέ ό,τι έπρεπε. Παναγιώτης Καραβασίλης

~ 46 ~

τ. 30

2020-21

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΝΙΚΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΦΟΒΟ

Μακραίνουν οι νύχτες του χειμώνα κι ο ήλιος αργεί να φανεί. Οι καμπάνες της ανατολής σταμάτησαν να ηχούνε. Θαρρώ πως η άνοιξη απέχει πολύ. Μονάχα ρολόγια τρεμοπαίζουν τα μάτια τους στις σκιές κι η σελήνη τα βράδια απλώνει το φουστάνι της να στεγνώσει στον τρούλο της εκκλησιάς. Γαλήνια οι νύχτες περνούν τις ώρες τους. Δεν τις ταράζουν γκάζια και κορναρίσματα, μήτε τις πνίγει ο καπνός των φουγάρων, ούτε καν οι κραυγές των πενθούντων πλάι στο κοιμητήριο της Ανάστασης. Στο μεγάλο δρόμο εκστασιασμένα τα πευκόδεντρα και οι μανόλιες‧ κι εκείνα τα φορτωμένα κυπαρίσσια από κυπαρισσόμηλα, ξέφυγαν το λιθοβολισμό των παιδιών, τα απορρόφησε η νέα πραγματικότητα κι όλο και πιο αλάργα ονειρεύονται κάποιο πάλλευκο σύννεφο ντυμένο το ασήμι του φεγγαριού να κατεβαίνει την προβλήτα του Μόλου, να αναταράσσει τις δεμένες άγκυρες των καραβιών ακολουθώντας τη ρότα του στις πλατιές θάλασσες του κόσμου. Τίποτα δεν είναι όπως παλιά. Μέρα μπαίνει - μέρα βγαίνει κι ο ήλιος δεν χαράζει τη σάρκα μας. Κρυμμένος πίσω απ’ τους μαντρότοιχους, καρφώνει τα μάτια του στους μισοπεθαμένους. Μονάχα τους μισοπεθαμένους νοιάζεται ο ήλιος και ρίχνει σκάλα ν’ ανέβουνε τον ουρανό. Μισοπεθαμένοι λογίζονται κι οι ζωντανοί! Ούτε ζούμε… ούτε πεθαίνουμε… Μονάχα δερνόμαστε αλυσοδεμένοι στους τέσσερις τοίχους τρώγοντας τα πατώματα… ροκανίζοντας τους μεντεσέδες… τα πορτόφυλλα και μια στοίβα βιβλία που δεν πρόλαβαν να ροκανίσουν οι βιβλιοφάγοι.

Αυτή η σκάλα δεν ανεβαίνει… . Μου κόβεται η ανάσα σαν την κοιτώ. Θεόρατη φαντάζει! Το θεμέλιο της στιβαρό, ατσάλινο. Της μιλώ, την καλοπιάνω, τη λαδώνω να μη σκουριάσει κι έπειτα την γυαλίζω σχολαστικά. Πολύ σχολαστικά! Κάτοχος ανεπούλωτου τραύματος δεν πεθυμώ να γίνω… Δεν πεθυμώ να αφορμίσει η ψυχή και χαθεί. Μα εκείνη, εκεί! Ακλόνητη. Σταθερή. Ούτε πόντο λιγότερη… Κάθε μέρα πιο πεισματάρα να με απορροφήσει. Να με κάνει σκόνη στο μαύρο της φουστάνι ‧ στο άπειρο να αιωρηθώ. Πρέπει να νικήσω το φόβο! Ή εγώ θα σηκώσω ανάστημα ή αυτή θα κατέβει, για να βρει η ψυχή την ισορροπία της! Το απέναντι πάρκο γέμισε αγριολούλουδα. Τα δέντρα ανέβηκαν στο Θεό απ’ το περασμένο φθινόπωρο. Τώρα πια δεν χρειάζονται κιάλια για να μετρήσουμε τις κλειδώσεις τους. Καθώς στέκονται γυμνά στη θέα του κόσμου, μπουμπουκιάζει αβίαστα η ζωή πάνω τους. Ο κηπουρός έκανε καλά τη δουλειά του. Καλή δουλειά έκανε και το δρεπάνι του θεριστή. Ξεκαθάρισμα γερό! Άφησε μονάχα τ’ αμόλυντα νιούτσικα βλαστάρια να χοροστατήσουν στην συναυλία της ερχόμενης Άνοιξης . Θα την περιμένουμε με λαχτάρα, αν είμαστε ζωντανοί! Μαρία Κολοβού Ρουμελιώτη (Πάτρα)

από Ένθα καταπλέομεν

Εκεί που φαίνονται να έχουν όλα σχεδόν συντελεστεί μπορεί να ταξιδεύουν ανάμεσα σε φως και σκοτάδι. Αθαμβής επιστρέφω σε ένα πέτρινο σπίτι ερειπίων όπου ζήσαμε πριν ακόμα με γεννήσεις. Αμφίφλογος ο χρόνος. Μαρία Μιστριώτη

~ 47 ~

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ

Παιχνίδι για δύο ή παρτίδα για όλους;

Ποτέ δεν με συγκινούσε φιλοσοφικά η συζήτηση με κάποιον άλλον εκτός από την ίδια τη Ζωή. Η όποια συνομιλία με το Θάνατο δεν θα είχε εξάλλου κάποιο νόημα -πέραν της απώλειας πολύτιμων στιγμώναφού το αποτέλεσμα ήταν εξαρχής γνωστό και δεδομένο. Δεν διακατέχομαι τόσο από το φόβο του Κενού όσο από το φόβο της Ύπαρξης: το φόβο κακής χρήσης ή μη-χρήσης ενός δώρου Ζωής στο οποίο το μόνο αντίδωρο που μπορώ να κάνω είναι να τιμάω το Χρόνο και να σέβομαι τον Πόνο. * Έχουμε ζήσει, δίχως πολλές φορές να το γνωρίζουμε ή να τό’χουμε συνειδητοποιήσει, τόσους… ιούς καταστροφής και τόσους… ισμούς σωτηρίας, ώστε τώρα οι περισσότεροι να έχουμε αποκτήσει ανοσία κινδύνου σε ορατούς και αόρατους εχθρούς. Το σώμα μας φρούριο η ψυχή μας καταφύγιο η σκέψη μας αφιερωμένη στους πλα’ι’νούς και η καρδιά μας στραμμένη στο αύριο. Μένουμε σπίτι, μένουμε μέσα Ψάχνουμε σε κάθε γωνιά να συναντήσουμε τον εαυτό μας Σε κάθε βλέμμα την αγάπη και τη συντροφικότητα των δικών μας Σε κάθε τηλεφώνημα την έγνοια των φίλων Σε κάθε βιβλίο την ξεχασμένη γνώση Μένουμε σπίτι Όχι μόνο για να νικήσουμε τον Κορονο’ι’ό αλλά –κυρίως- για να πιστέψουμε στην κοινή μοίρα όλων των ανθρώπων, κινδυνευόντων και μη. Γιάννης Πανούσης

~ 48 ~

τ. 30

2020-21

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ

Διαδικασία φθοράς

Ένα τηλεφώνημα λάθος και ο χώρος του αναπάντεχου οδήγησε το ηχόχρωμα της φωνής με γρέζια πανικού από την αγωνιώδη έρημο στο περιβόλι της δικαιολογίας και διανύοντας την ατίμωση της απολογίας μετεωρίστηκε περί του “εν αμύνη” στου εφετείου την ετυμηγορία με σκισμένες φτερούγες ανάσας και στο βλέμμα κίτρινα φύλλα επίκλησης για το αναπότρεπτο κύμα λιθοβολισμού που θα έφτανε - μα δεν ήρθε αντικαθιστώντας την ένταση της αμφιβολίας κάποια κόπωση και το άδειασμα του μυαλού σαν ηχείο όπου απόμεινε σταθερά κι επίμονα ένας και μόνος τρομακτικός συνομιλητής το χαρακτηριστικό σήμα της τελειωμένης συνδιάλεξης.

Περνούν τα χρόνια…

Περνούν τα χρόνια σαν πουλιά κυνηγημένα κι έρχονται νύχτες και φεγγάρια με βροχές, καράβια φεύγουν μ’ αυταπάτες φορτωμένα κι εσύ με ζεις με ξεγραμμένες προσευχές…

Τ’ αστέρια μέτρησα μια νύχτα στ’ ακρογιάλι, σ’ άγνωρους τόπους και σε γκρίζους ουρανούς, σ’ αυτή τη θάλασσα που με πλανεύει πάλι, στ’ άγιο ξεφάντωμα που δε το βάνει ο νους!

Τρέχουν οι άνθρωποι το χρόνο να προφτάσουν, σφυρίζουν τρένα που δεν έχουν γυρισμό κι ότι ασύλληπτο γεννιέται θα το χάσουν, αφού αψήφησαν του μάντη το χρησμό.

Γιάννης Α. Μαντάς

Κάποιος μου ζήτησε ταυτότητα στο δρόμο κι εγώ του έδωσα τσιγάρο δανεικό κι όταν το άναψε με άγγιξε στον ώμο κι απ’ την οδύνη μου, ζητούσε μερτικό.

Περνούν τα χρόνια ζοφερά κι ανταριασμένα κι αίμα σταλάζει μια αλλόκοτη πληγή, μ’ αν χαμηλώσουνε τα σύννεφα για μένα, θα ‘ρθω κοντά σου να με ζήσεις μάνα γη! Γιώργος Δ. Μπίμης (Λειβαδιά)

~ 49 ~

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ

ΤΟ ΔΙΚΙΟ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

τ. 30

ΕΝΕΧΥΡΟ

Ένωση θεία κι ανάγλυφο στεφάνι μιας ταφικής ανατολής ανάκλιντρο, στο διάκενο του χρόνου πρόσταξες πολλές ιαχές λεξίθεων ήχων!

Αμαρτίες κατά συρροή εγκλήματα προσχεδιασμένα, όνειρα συσκευασμένα, σε διατίμηση, σε ξεπούλημα στους πάγκους της λαϊκής! Έμποροι και χονδρέμποροι με καδένες χρυσές και ριγέ γραβάτες, συναλλαγές, ανταλλαγές χρεόγραφα, τόκοι, η ζωή μας ενέχυρο! Ανταλλαγές, εγκλήματα, συναλλαγές, χρεόγραφα, εξουσίας αυτόγραφα: Ανθρώπων έργα

Το δίκιο της ποίησης πορεύεται μπροστά, εξόδια μνήμη κι οστράκινη λευκάδα, στιλπνό χαλί του νόστου κι’ ένα γυμνό σπάργανο -μάρμαρο του θανάτου! Ακτινωτή πειθώ της ενόρασης που γέννησες τους πυρήνες των λέξεων, πολλές σιωπές εγκάρσιες γέμισε ο χορός των εορτών και των άστρων!!! Κώστας Καρούσος Πρόεδρος ΕΕΛ

Ηλέκτρα Στρατωνίου

ΑΣΕ ΤΟ ΦΩΣ

Αμπάρωσες τις πόρτες της καρδιάς. Το σώμα, βυθισμένο καράβι στο πέλαγος. Παραθυρόφυλλα κλειστά. Βουβός ο πόνος τόσων αιώνων. Συσσωρευμένες πίκρες καταχωνιάστηκαν στις αποθήκες της ψυχής. Η θεία κοινωνία και το αντίδωρο γιατριά και βάλσαμο. Είναι καιρός πια που βγήκε ο ήλιος. Στα καταπράσινα λιβάδια της αγνής καρδιάς σου λουλούδια αγάπης και προσφοράς, κρίνα, ρόδα, γιασεμιά αποζητούν τον ήλιο. Άσε το φως να μπει από τη χώρα των ανθρώπων. Λίζα Βραχοπούλου

~ 50 ~

2020-21

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ

Επισκέπτης II

'Ενα βροχερό πρωινό, σπίτι σου θα ’ρθω. Στο φως του χειμώνα, το διάφανο σώμα σου να δω. Να το αγγίξω. Εκεί που ένιωσα τον έρωτα, να μ’ οδηγήσεις. Το τραγούδι του ν’ ακούσω. Το άρωμα της επαφής να γευτώ... Ζεστή η αγκαλιά, μέσα της να κατοικήσω. Τα μάτια κλείνοντας, να ξαναζήσω τ’όνειρο. Κι ας προσποιείσαι... Γιάννης Τσούτσιας

Ποιο μονοπάτι να διαβώ και δρόμο να σε φτάσω; που κάτι έχω να σου πω και να σου το προφτάσω.

Παρά ανωνύμου του Έλληνος Εν αθήναις 2019

Αν δεν κινήσεις, ποιος θα ’ρθει; Ποιος θα σ’ ελευθερώσει μια επαρχία θα γενείς που θα χρωστάς τις δόσεις.

Μονάχα για να θυμηθείς βουκέντρα να κεντρίσω το έκανε ο ΡΗΓΑΣ κάποτε σεμνά να στο θυμίσω.

Διαβαίνω μες στη σκέψη του, συλλέγω τους καρπούς του, συγκρίνω, αφουγκράζομαι μπαίνω στην εποχή του.

Μα ετούτη εδώ, πιο σύνθετη σε ορίζουν νέοι Δυνάστες. Σε υποθηκεύουν και κοιτάς! Σιωπή δεν βγάζεις άχνα.

Σταύρος Δ. Φονικάκος

~ 51 ~

Στοχάσου! Έλεγε, ποιος μιλά, γιατί και ποιοι είναι οι σκοποί του; Να σκέφτεσαι! μην ο ζυγός, πέσει στην κεφαλή σου.

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ Πόσο;

Κάθεται νευρικός στη θέση του. Ο χώρος υποδοχής είναι μακρόστενος, με μόνο πέντε καρέκλες στη σειρά, οι οποίες χωρίζονται σε τρεις και δύο από ένα άχαρο, ζαχαρί έπιπλο από νοβοπάν ανάμεσά τους. Πάνω στο έπιπλο καμαρώνουν δύο φτηνές γλάστρες με καλλωπιστικά λουλούδια που προσπαθούν να εκβιάσουν την προσθήκη ενός χαρούμενου τόνου στο μονότονο, μουντό χώρο, ο οποίος φωτίζεται από τρεμοσβήνοντες λαμπτήρες φθορισμού. Στρίβοντας το κεφάλι αριστερά, η δίφυλλη είσοδος - έξοδος (κινδύνου) απ' όπου όλοι μπαίνουν με άγχος, ελπίδα και νεύρα, ενώ βγαίνουν με χαμόγελο, απογοήτευση, ανακούφιση ή ακόμα περισσότερα νεύρα. Κοιτάζοντας δεξιά, έρχεται κανείς αντιμέτωπος με το ψηλό, κάθετο, από λινάτσα 'παραβάν', που σου υπευνθυμίζει πού βρίσκεσαι και τι μπορείς να ζητήσεις από τη συγκεκριμένη υπηρεσία. Το ιδιότυπο αυτό παραβάν καλύπτει τον ελάχιστο κενό χώρο ανάμεσα σε δύο αντικριστές βιβλιοθήκες - η μία ξύλινη, με ντουλάπια που κλείνουν, η απέναντι μισή ξύλινη μισή μεταλλική με εκτεθειμένα ράφια - και υπογραμμίζει με αυστηρότητα το άβατο για τους επισκέπτες, εις το όνομα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Τα ταλαίπωρα προσωπικά δεδομένα, στα οποία σε λίγο θα προστεθούν και τα δικά του, δεν είναι στη διάθεση κανενός (ούτε καν στη δική του!), εκτός από τους υπαλλήλους που διεκπεραιώνουν τις αιτήσεις, τους προϊσταμένους τους, την εκάστοτε εταιρεία διαχείρισής τους, τους υπαλλήλους άλλων υπηρεσιών και υπουργείων που έχουν ίση πρόσβαση στα ηλεκτρονικά δεδομένα και ο 'εμπιστευτικός' κατάλογος άγνωστο πού τελειώνει. Τη θλιβερή εικόνα πλαισιώνουν κάτι αταίριαστα χρωματιστοί πίνακες στον τοίχο πίσω του, με χρώματα που λες και τα πέταξαν τυχαία πάνω σε αλουμινόχαρτο ή καμβά... Υπάρχει βέβαια και ο πίνακας με τα κριτήρια ένταξης σε κάθε επίδομα, καθώς και τα δικαιολογητικά που απαιτούνται, όλα συμμετρικά τοποθετημένα, έτσι ώστε να υπογραμμίζουν τη σαφήνεια του εμβριθούς υπουργικού σκεπτικού. Ακριβώς απέναντι από το πολύχρωμο κι αταίριαστο κιτς 'τσίρκο', ο αυστηρά υπηρεσιακός τοίχος με τον πίνακα ανακοινώσεων, οπού οι ανακοινώσεις, καρφωμένες άτσαλα με πινέζες και καρφίτσες, ανταγωνίζονται η μία την άλλη ποια θα φανεί περισσότερο. Ο τοίχος είναι τόσο κοντά του που τον κάνει να ασφυκτιά. Του δίνει την εντύπωση πως μετακινείται προς το μέρος του με στόχο να τον συνθλίψει ανάμεσα στις ευγονικές συμπληγάδες του αφανισμού των απόρων. Όχι όμως μόνο τοίχοι. Και πόρτες. Κι άλλες πόρτες... Μία στα δεξιά του, γραφείο. Δύο στ' αριστερά, η μία αποθήκη φαρμακευτικού υλικού, πάντοτε κλειστή και κλειδωμένη, μυστήρια, ένας ακόμα απαγορευμένος χώρος. Ακριβώς δίπλα, το φαρμακείο. Τέσσερις οι πόρτες απέναντι, ισάριθμα μοιρασμένες στις δύο πλευρές του πίνακα ανακοινώσεων. Από τη μία πλευρά, τα αποχωρητήρια. Ένα για το προσωπικό, ένα για τους επισκέπτες. Από την άλλη, τα γραφεία, που, όχι σπάνια, στέλνουν μετά τον κόσμο στις δύο προηγούμενες πόρτες, για να εκτονώσουν την ένταση μέσα τους με ποι-

τ. 30

κίλλους τρόπους... Πίσω από τις μισόκλειστες πόρτες δεν ακούγονται ομιλίες. Τα λόγια που ανταλλάσσονται είναι μετρημένα και πάντα στην αρχή και στο τέλος της διαδικασίας. Κατά τη διάρκεια, οι μόνοι ήχοι που φτάνουν στ' αυτιά των έξω είναι αυτοί των πλήκτρων από τα δάχτυλα που τα πιέζουν βιαστικά και όλο νεύρο, ενίοτε δε και θόρυβοι από τα υπό κατάρρευση κλιματιστικά. Πότε πότε, από διαφορετικό γραφείο κάθε φορά, ακούγεται σιγανά μουσική, πολύ διακριτικά, μην τυχόν και χαλάσει τη συγκέντρωση των υπαλλήλων ή μην αμβλύνει το άγχος αυτών που περιμένουν. Αμέσως μετά είναι η σειρά του. Έχει όλα τα χαρτιά; Ρίχνει ξανά μια γρήγορη ματιά, συμβουλεύεται για ακόμα μια φορά τη λίστα με τα δικαιολογητικά. Νιώθει τους παλμούς του να αυξάνονται, ιδρώνει. Σαν να πρόκειται να δώσει προφορική εξέταση ή να περάσει από συνέντευξη για δουλειά. Κοιτάζει αυτόν που κάθεται δίπλα του. Μάλλον αδιάφορο θα τον χαρακτήριζε. Πότε φυλλομετράει ένα περιοδικό, πότε πετάει μια φράση μπας και κάποιος του απαντήσει, ώστε να αρχίσει μια έστω αδιάφορη συζήτηση και να περάσει λίγο η ώρα. Φυσικά, δεν πετυχαίνει τίποτα. Το κορίτσι που στέκεται όρθιο μοιάζει ανυπόμονο, όχι όμως αγχωμένο. Βλέποντας πως ο άλλος επιχειρεί να σπάσει τον άγραφο νόμο της σιωπής, το κορίτσι βγάζει επιδεικτικά το κινητό και κλείνεται στο μικρόκοσμο της οθόνης του. Χωρίς να σηκωθεί από τη θέση του, ρίχνει μια κλεφτή ματιά από τη χαραμάδα που αφήνει ελάχιστα ορατό το εσωτερικό του γραφείου που από στιγμή σε στιγμή θα τον υποδεχτεί. Το βλέμμα του σκοντάφτει στο πλαϊνό τμήμα της βαριάς γκρίζας βιβλιοθήκης που ορθώνεται σαν μπράβος δίπλα στην πόρτα και δεν αφήνει να δεις τίποτε άλλο από το τελείως άνευ ενδιαφέροντος ταβάνι του δωματίου. Δε θα μείνει για πολύ με την απορία. Έφτασε και η σειρά του. Παρατηρεί φευγαλέα τη γυναίκα που βγαίνει από μέσα για να του παραχωρήσει τη θέση της. Έχει ακούσει το “ευχαριστώ, γεια σας”, όμως από την έκφραση του προσώπου της δεν μπορεί να βγάλει κάποιο ασφαλές συμπέρασμα για την έκβαση της 'δοκιμασίας'. Μπαίνει μέσα μαζεμένος, με αβέβαιο, δειλό βηματισμό, σαν να προσπαθεί να μείνει αόρατος: δύο μεγάλα γκρίζα έπιπλα γραφείου τοποθετημένα το ένα απέναντι στο άλλο, με τις οθόνες των υπολογιστών να καλύπτουν το πρόσωπο κάθε υπαλλήλου από τον 'κίνδυνο' να δει το συνάδελφό του. Δίπλα σε κάθε γραφείο κι ένα βοηθητικό επιπλάκι με ράφια ή χωρίς, για να φιλοξενούνται οι εκτυπωτές και οι σαρωτές. Όλα τα υπόλοιπα στοιβάζονται πάνω στα ευμεγέθη γραφεία: υπηρεσιακά έγγραφα, φωτοτυπίες, συνδετήρες, στυλό, συρραπτικά κ.ο.κ. Από την άλλη πλευρά, η βιβλιοθήκη, που καλύπτει όλο τον τοίχο. Δύο ακόμα καρέκλες, χωρίς ροδάκια, μπροστά από τη βιβλιοθήκη, μία για κάθε επισκέπτη του κάθε υπαλλήλου. Η θέση στο ένα γραφείο είναι κενή, ο υπολογιστής

~ 52 ~

2020-21

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ

σβησμένος και τα αναλώσιμα όμορφα τακτοποιημένα. Στο άλλο γραφείο, μια νέα γυναίκα, λεπτοκαμωμένη, βυθισμένη μαζί με το πληκτρολόγιο σε μια θάλασσα από έγγραφα. Γράφει. Μόλις αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη παρουσία, σηκώνει το βλέμμα και με ένα νεύμα τον προτρέπει να καθίσει. Ευγενική και ταυτόχρονα υπηρεσιακή, του δίνει αμέσως να καταλάβει πως δεν θα τον αφήσει να περάσει κάποια όρια που έχει ήδη καθορίσει η υπηρεσία, αλλά και η ίδια. Κάθεται και περιμένει να του απευθύνει το λόγο, πράγμα που δεν αργεί να γίνει. Με σπασμένη φωνή, της εξηγεί τι θέλει, όμως εκείνη τα έχει ακούσει χιλιάδες φορές, δεν έχει ανάγκη από μακροσκελείς προλόγους. Αυτό το χρειάζεται περισσότερο ο καθένας που πατάει εκεί μέσα. Του ζητάει τα έγγραφα, τα ελέγχει, κοιτάζει αν συμφωνούν με τα ηλεκτρονικά στοιχεία. Κάνει δυο-τρεις διευκρινιστικές ερωτήσεις ρουτίνας και δείχνει πολύ άνετη, ενώ αυτός... απαντάει σχεδόν μονολεκτικά, παρακολουθεί τις κινήσεις και τις εκφράσεις της με κομμένη την ανάσα, φοβάται... τι αλήθεια; Μήπως πέσει στη δυσμένεια της υπαλλήλου; Ή μήπως το ενδεχόμενο να μην 'κληρώνει' σήμερα; Μπορεί και τα δύο. “Ωραία. Σε ένα λεπτό τελειώνουμε”, ακούει την κοπέλα να λέει. Ο εκτυπωτής, μοντέλο εικοσαετίας και βάλε, αρ-

χίζει να αγκομαχάει για να βγάλει τα γραπτά αποτελέσματα στα οποία θα μπει φαρδιά πλατιά η υπογραφή του. Αυτό το γνωρίζει. Δεν περνάει πρώτη φορά αυτή την πόρτα. Υπάρχουν περίοδοι που δεν δικαιούται αυτό το εξευτελιστικό επίδομα ακραίας φτώχειας. Ούτε και το χρειάζεται. Όμως ποτέ δεν έκανε το λάθος να το σνομπάρει, καθότι, αφότου βρέθηκε ξαφνικά άνεργος στα πενήντα του, οι περίοδοι εργασίας και ανεργίας του εναλλάσσονται με ρυθμούς αλλαγής των εποχών του χρόνου κι έχει συνειδητοποιήσει πως είναι αναλώσιμος και πολλαπλώς ανακυκλώσιμος. Τη μία μέρα μπαίνει στο ίδιο κτήριο ως συνάδελφος (με κάποιο ορισμένης διάρκειας πρόγραμμα σαφώς) και την άλλη ως 'πελάτης' που δεν μπορεί να εξασφαλίσει ούτε τα βασικά για την επιβίωσή του. Και γνωρίζει καλά το μεγαλύτερο δυνατό ύψος του ποσού που μπορεί να εγκριθεί (οι 'ειδικοί' αποφάνθηκαν ότι μπορεί να ζήσει περίπου άνετα με τόσα χρήματα). Παρόλα αυτά, ίσως για να διώξει κάθε υπόνοια για κάτι καλύτερο, ίσως μόνο για να πει απλώς κάτι, μόλις απλώνεται μπροστά του το χαρτί για την υπογραφή, δεν κοιτάζει πού πρέπει να υπογράψει, παρά με το στυλό στο μετέωρο χέρι του, στρέφει το βλέμμα στην κοπέλα και ρωτάει με αβέβαιη φωνή, αλλά και με ελπίδα: “Πόσο”;

«ΜΕΝΟΥΜΕ ΣΠΙΤΙ» ΜΑ ΔΕΝ ΣΙΩΠΟΥΜΕ!

Κανένα νιόβγαλτο πουλί δεν κάθεται σε μαραμένο φύλλωμα. Κανένα αστέρι ποτέ δεν κλείστηκε στο καβούκι του. Κανένα τραγούδι φυλακισμένο δεν μιλά για την χαρά του τρύγου. Καμιά χαραμάδα δεν θα σου φέρει το φως που χρειάζεσαι. «Μένουμε Σπίτι» Μα δεν σιωπούμε! Έβγα στο μπαλκόνι σου και μίλα στον άδειο δρόμο. Αν κάποιος σε κοιτάξει θα πει πως αυτός σε άκουσε. Αύριο ο ένας θα γίνουν δυο κι αργότερα χιλιάδες. Μπορούμε ν’ αρχίσουμε να μιλάμε για ένα καλλίτερο κόσμο. Χωρίς κοινωνικούς ιούς και Κορωνοιούς! Γεράσιμος Μ. Λυμπερατος Σύδνεϊ Αυστραλίας

~ 53 ~

Ελένη Κώτση (Λεναρέτα)

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ

τ. 30

ΑΠΟΨΕ

Απόψε, στο λιθόστρωτο Ακούγονται πατημασιές Ποιος άραγε να είναι; Εγώ, κανέναν και καμιά Δεν περιμένω πλέον. Ο απρόσκλητος ο ξένος Την πόρτα μου που χτύπησε Ανοίγοντας συστήθηκε: Εγώ είμ’ ο άλλος σου εαυτός Που χρόνια τώρα έπλαθες Στη φαντασία σου, να μπώ; Έμπα και μείνε στο σπίτι αυτό Είπα εγώ και βγήκα Δώσε μου μόνο τα φτερά σου Να ταξιδέψω λεύτερος Στον κόσμο που έχω πλάσει Γιατί, τον κόσμο αυτό Δεν τον αντέχω πλέον Θανάσης Φροντιστής

Πληγωμένοι βαθιά δεν γονατίζουμε

Πληγωμένοι βαθιά δεν προστρέχουμε ικέτες στους ουρανούς αλλά τους καλούμε να συνδημιουργήσουμε, να συμπορευτούμε, μαζί ν’ ανυψωθούμε. Κι έτσι συντροφικά να περπατήσουμε όρθιοι με μετρημένη περηφάνια σε μονοπάτια λύτρωσης. Όχι απλωμένο χέρι ικετευτικό αλλά στιβαρά μπράτσα που σηκώνουν βράχους.

Πληγωμένοι βαθιά σφίγγουμε το χέρι στους αγγέλους που οδηγούν το άρμα της σεμνής γενναιότητας στους ανοικτούς ορίζοντες. Δεν γονατίζουμε μπρος στη σκοτεινιά των αδιεξόδων και της παρακμής αλλά σαλπίζουμε αντίσταση άνοιξης και ψάλλουμε δοξαστικούς παιάνες ακόμη και στον πιο κοπιώδη ανήφορο! Πληγωμένοι βαθιά δεν παρακαλούμε, όσο και να ‘μαστε ηττημένοι, αλλά μεταμορφώνουμε αναγεννημένοι τα τραύματα σε ουράνιους ροδώνες. Φίλιππος Νικολόπουλος Ιούλιος 2020

~ 54 ~

2020-21

ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΑΣ ΚΡΑΥΓΗ

Έγραφες διαρκώς τα βράδια ακούραστα. Αντλούσες διαρκώς φωτιές και δροσερά αεράκια, από… Έβγαζες ατελείωτα από το νταμάρι της βιοπάλης πέτρες κι έξυνες τις σκουριές απ’ απάνω τους. Σκάρωνες μικρές ιστορίες σε ανφάς και προφίλ. Τις χρωμάτιζες με το αίμα της ζωής… σε χρώματα παραδεισένια. Με δάκρυα τα μάτια σου γέμιζαν τον πόνο του κόσμου. Ανάλαφρα έχτιζαν τα όρια του παράδεισού μας. Και η κυρά μάνα λιπόσαρκη σφίγγει τα χείλη. Ποτίζει τις γλάστρεςτης αυλής με υπομονή. Στο εφήμερο σούρουπο γράφεις αράδες ακούραστα. Από το ράδιο νότες σκορπούν το ταίριασμά τους ευχάριστο στο δωμάτιο. Ο μικρός σου κόσμος με τους λιγοστούς ανθρώπους που σου μιλούν μοιάζει αταίριαστος ανισόρροπος ακανόνιστος με μπόλικες παραξενιές χωρίς ρυθμό νερόβραστος σα λέξεις παρατονισμένες. Κάπου στο βάθος οι αστραπές μπερδεύονται με τους κεραυνούς είναι καταπληκτικό πως προετοιμάζουν έναν πόλεμο. Τα τρομερά τους καράβια κι αεροπλάνα παραταγμένα έτοιμα έχουν αναλάβει ήδη δράση. Διαρκώς γράφεις τα απόβραδα γεμίζεις το χαρτί με τον απόηχο της μέρας αέρινος όγκος ξεφορτώνει το βάρος του. Τρομάζω στην όψη του αλλάζω γραμμές σειρές μολύβια γυροφέρνω την αλήθεια μην ακουστή βαριά ψεύτικη αλλόκοτη παραμένει από τα τεφτέρια του ασταμάτητου ποιητή. Ποιοι και με ποιους θα πολεμήσουν, γιατί, ποιοι θα σκοτωθούν, ποιοι θα κερδίσουν. Σ’ αυτές τις εποχές που ζούμε μπορούμε να ελπίζουμε γιατί τώρα ποια γνωρίζουμε. Η φωνή το οδόφραγμα η αφίσα η διαδήλωση η πορεία ειρήνης η απεργία. Η φωνή καλεί το φαντάρο το νέο πως ο πόλεμος αυτός δεν είναι δικός τους κανένας πόλεμος που μοιράζει τον κόσμο δεν είναι δικός τους. Ανέστης Χριστίδης

~ 55 ~

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Παναγιώτης Καραβασίλης: Eιρκτή 72 Εκδόσεις Σ.Π.Λ Αθήνα 2020

Ο μεγάλος ναός της Ειρκτής… “να φύγει η αρρώστια της ερυσίβης από το στάρι, να φάμε γλυκό ψωμί’’

Ο ποιητής Παναγιώτης Καραβασίλης είναι αγαπημένος φίλος μου. Μια ωραία μορφή, του καλός καγαθός της κλασσικής Αθήνας. Τον βλέπω κάθε μέρα στο κάτω μέρος της πλατεία Καισαριανής, ενώ εγώ κάθομαι στο πάνω[ μη γίνουν άσχετοι συνειρμοί παρακαλώ]. Όταν φεύγω ο Παναγιώτης με βλέπει και μου κάνει νόημα να πάω κοντά του. Με υποδέχεται απαγγέλλοντας πάντα στίχους δικούς του. Το έχει το χάρισμα να τους απομνημονεύει. Μου χαρίζει, όταν βγαίνει, το περιοδικό της Εταιρείας Ελλήνων λογοτεχνών, μου γράφει και έμμετρη αφιέρωση την οποία αποκαλεί στιχοδώρημα. Και η γυναίκα του η εξαίρετη Στέλλα, συμπεριφέρεται με τη μεγάλη Σμυρνιώτικη γενναιοδωρία. Τον Παναγιώτη τον ‘’ζηλεύω’’ για τους φίλους που είχε. Τον Νίκο Αλέξη Ασλάνογλου, τον Δημήτρη Χριστοδούλου, τον Ιάσονα Δεπούντη, τον Μιχάλη Περιστεράκη, τον Στάθη Πρωταίο και τον Νίκο Καρούζο. Ο καλός του φίλος, ο ποιητής του ‘’Αντισταθείτε’’ Μιχάλης Κατσαρός του είχε πει: ‘’Παναγιώτη, έχεις μεγάλο Ναό και Πρόναο. Τους χωράει όλους’’. Αυτός λοιπόν ο ευρύχωρος ευσπλαχνικός Ναός, πριν λίγες μέρες μου έφερε και μου χάρισε τη νέα του ποιητική συλλογή ‘’Ειρκτή 72’’, για τις εβδομήντα δύο ημέρες του πρώτου εγκλεισμού μας λόγω της πανδημίας. Έγραψε στην δεύτερη σελίδα τη σχετική αφιέρωση - στιχοδώρημα. Θα κάνω μια μικρή περιήγηση - απόσταξη στα ποιήματα της συλλογής, κάποια από τα οποία μου ζήτησε να τα απαγγείλω αλά πρίμα. Και το έκανα, με δύναμη, την ώρα όπου όλος ο πλανήτης είναι έκπτωτος και αποστειρωμένος, διασωληνωμένος ηθικά. Ο πλανήτης μας στην ‘’Ειρκτή ‘’του, ‘’σπαρταράει από νοσταλγία και φόβο για το αύριο της ζωής’’. Όλοι ψέλνουν από στήθους ύμνους και δεήσεις. Ο ποιητής έχει δει κατ’ επανάληψη την ταινία τρόμου ‘’Τα πουλιά’’ του Χίτσκοκ, εκεί όπου φαίνεται ότι, οι εξουσίες είναι κρεατοφάγες, ποτέ χορτοφάγες. Στους ταχυδρόμους των ιδεών του παρατηρεί ‘’ οι ταχυδρόμοι ενεργούν ως αθώοι διαμεσολαβητές και όταν παρεκκλίνουν από το καθορισμένο δρομολόγιό τους’’ τότε φτάνουν με καθυστέρηση οι επιταγές. Αλλά αυτοί επιμένουν πως δεν έκαναν κανένα λάθος στις διαδρομές. Οι αλάθητοι, δείχνουν, ότι οι δρόμοι δεν σχεδιάστηκαν για τους γοργοπόδαρους, ούτε ο πόλεμος για τους ισχυρούς, ούτε το ψωμί για τους σοφούς, ούτε τα κέρδη για τους νοήμονες. Αλλά, η χάρις για τους καβαλάρηδες της ελευθερίας. Οι καιροί συναντούν τους γατόπαρδους. Ο μάγος του, που είναι υπαρκτό πρόσωπο στην Καισαριανή, οικογενειακό του, ‘’ακτινογραφεί την γλώσσα των συμβόλων’’ και έχει την δυνατότητα ως μάγος να κρυφτεί όπως ‘’ το στίγμα των ονομάτων στη θάλασσα’’.

τ. 30

Μάγος που βγάζει απ’ το καπέλο πεταλούδες, και ο Παναγιώτης. Όχι λαγούς. Τις ωραίες πεταλούδες, που εμπνεύστηκε, όταν σε μια επίσκεψη του στο νεκροταφείο της πατρίδας του, τις είδε να χορεύουν γύρω από τον σταυρό της μάνας του. ‘’ Είχαν τόσο καιρό ν΄ ανταλλάξουν ψιθύρους και ματιές για τον παράδεισο επί της γης…’’ ’’Στα πάθη ο αέρας και η σιωπή σαν τα κεριά των φιλόπτωχων ταμείων διασταυρώνονται το ένα με την ανάμνηση το άλλο με την προδοσία’’. Αφού τις χορεύτριες πεταλούδες του, τις προστατεύουν οι σκιές των τάφων. Και στο τραγούδι του σπίνου, που του αρέσει το ψάλσιμό του σε τόνο αλέγκρο ‘’ μιλούσαν οι νεκροί αναγνώστες ακατανόητες φράσεις, για τους λιμούς, τους λοιμούς, τα αμπέλια, τα σιτηρά, τη φυλλοξήρα και τους αγελαίους λύκους και τα κέρδη’’. Και έτσι μας δείχνει μια δυσοίωνη ζοφερή πραγματικότητα. Όλοι στέκονται δίχως ονόματα… Οι κρεατομηχανές των ξεχασμένων λογαριασμών των άδειων καρτών των ανεκπλήρωτων ονείρων με τις αλλεπάλληλες πτώσεις των συναισθημάτων και των συστημάτων! Μετά τον λοιμό ιστορικά έρχεται ο λιμός. Το σταθερό κεφάλαιο ο άνθρωπος και το μεταβλητό οι εταιρείες και όλα τα άλλα υφίστανται κραχ, απώλειες παράπλευρες. Τον επισκέπτονται οι φυλακισμένες αναμνήσεις, στα τείχη της φυλακής του νέου Αλκατράζ. Έτσι ‘’μένει η λιγοστή αναπνοή, να εγκαλεί το οξυγόνο’’. Ο τρόμος του σήμερα. Και με τους ακαταμάχητους ψαλμούς στα χορικά προφέρει την λέξη αντίο. Και γίνεται η μεταμόρφωση όταν τίθεται εκτός η φαντασία ‘’ έκπτωτη καθώς συντονίζονται οι εκπομπές με βρόχους και δολώματα… και υποτιμάται η ζωή και ανατιμάται η νύχτα’’. Ο Παναγιώτης να πρεσβεύει πάντα υπέρ ημών, με ένα ποτήρι κρασί σε ταβέρνα της Καισαριανής να δεσμεύει την αλήθεια. Και όπως σημειώνει ο Μιχάλης Κατσαρός ’’ ο φόβος αν αφαιρέσεις το βήτα, μένει το φως’’ η άλλη όραση με την άλλη οραματική. Και έτσι ‘’συντονίζονται οι λέξεις με το πλήθος, κινούνται μέσα στο χρόνο και συναντώνται με τις επετείους των μνημόσυνων’’. Ό,τι κινείται ζει! Η κίνηση μέσα στα τείχη είναι σημαντική έλεγε ο Μ. Κατσαρός. Πεζοπορώντας οι άνθρωποι ‘’ γίνονται μπάζα και ψωμιά, από τα παθήματα του νερού και της ζύμης και ενώ ξέρουν τη γραμματική παραμένουν ασύνταχτοι’’. Και παραμένει ο ποιητής στον εγκλεισμό του με τις παράπλευρες απώλειες και τη θεοποίηση ομοιωμάτων ειδωλολατρικών, ‘’ στο μέτρο της λατρείας ενός Καλιγούλα, της ευγένειας ενός Βοργία και της ωμότητας ενός Τσάρου’’. Και μένει μόνος στο δωμάτιο με τις αναμνήσεις του να παραμένουν πιστές στους χωματόδρομους της καρδιάς‘’ όταν οι μέλισσες χαϊδεύονται με την πούλια’’ και καθοδηγούν τσοπάνηδες και γεωργούς. Με συγκινεί ο στίχος για το νέο τύπο ανθρώπου-ρομπότ, που ελίσσεται όπως ο Αινείας, όταν μεταφέρει το γέρικο παρελθόν και το παραδίδει ο Παναγιώτης Καραβασίλης ‘’ σε ασφαλή καταφύγια’’. Όταν η γη βρί-

~ 56 ~

2020-21

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

σκεται σε αγρανάπαυση ‘’ στέλνει το ξύλινο άροτρο να ανασκάφτει…’’. Και κάνει μνημόσυνο γι αυτούς που χάθηκαν ανώνυμα απ’ τις καταγραφές. Ο αναλυτής και δημοσιογράφος, προγραμματιστής το επάγγελμα ο ποιητής, μας μιλάει για το κομπιούτερ του αισθήματος, καθώς επιθυμεί να κατατροπώσει την συμφορά που μας βρήκε και προσβλέπει ‘’ να έρθει μια ανάσταση αρκετά διαφορετική, που να συναντήσει την ξεχασμένη εικόνα της ευσπλαχνίας’’. Να μυρίζει στη μαγιά ότι η ζύμη ανεβαίνει, αλλά να ‘’χρειάζεται ανάπιασμα’’ μέχρις ότου ‘’να ενισχύονται τα πληκτρολόγια συλλογικά για να φάμε απ’ το στάρι το γλυκό ψωμί, να ζητωκραυγάσουμε τον όρκο μας, να καταψηφίσουμε την εξόντωση της ευαισθησίας’’. Το ανάπιασμα είναι η προετοιμασία του λόγου, του διαλόγου, της παραμυθίας για κάτι καινούργιο. Λίγο λίγο με λέξεις και εικόνες μας φανερώνει το μυστικό και ζητά να μη νοθεύεται με αρώματα φρούτων η βότκα. Να μη χάσουμε ο ένας τον άλλον στις πρωτόγνωρες σημερινές συνθήκες. Δεν προφέρει καταγγελίες κάτω από τις διαταγές μιας γλώσσας και προτιμά τις κατάστροφικές αλήθειες, παρά τα χρήσιμα ψεύδη. ‘’βγάζει θειάφι, αλάτι και νερό από τα έγκατα της γης, μέχρι τα δάκρυα των απελπισμένων να γίνουν μαργαριτάρια’’. Από τη γη πάντα ν΄ανοίγει περάσματα, μαγικές πόρτες, χαραμάδες. Αυτό είναι το έργο του, όχι μόνο κατά την διάρκεια της εμποδισμένης εξόδου του, της ειρκτής του. Προς το τέλος σιωπά. Τον τρομάζουν οι στολές, ακούει σιωπηλά κλάματα. Σε μια συμφορά ή εξαγνιζόμαστε ή

εξαχρειωνόμαστε. Και στην χαριστική βολή της σύννομης ανθρωποκτονίας, στα ήδη νεκρά σώματα του Μπελογιάννη, του Πλουμπίδη και των άλλων περιγράφει ότι όλοι οι ένστολοι εκτελεστές ενώπιον αγνώστων, σε μια ταβέρνα στην Καισαριανή, θύτες και θύματα να συζητούν. Και ενδεχομένως να μετανιώνουν για την χαριστική βολή επί πτωμάτων. Ένα ψυχογράφημα συναισθηματικό είναι η ποιητική συλλογή του Παναγιώτη Καραβασίλη. Τώρα, όλα αναδιατάσσονται: Οι όροι της πολιτικής, της εργασίας, του πολιτισμού, των ανθρωπίνων σχέσεων, των γεωστρατηγικών συμφεροντων, των αγγιγμάτων, των συναισθημάτων, των ματιών. Ο λόγος του ποιητή Παναγιώτη Καραβασίλη, αποφαίνεται με την δύναμη της θέλησης, με γενναιότητα, με αφοσίωση και με πνεύμα συνεργασίας στις δυσκολίες του εγκλεισμού. Είναι χαρακτηριστικά της καμήλας στην πορεία της στην έρημο. Στις δυσκολίες της αμμοθύελλας, βαδίζει με ειδικούς πελματο-αισθητήρες. Μην πέσει η ίδια και ο καμηλιέρης στο κενό. Και μέσα στην δεύτερη ειρκτή, με πήρε ο πάλι έγκλειστος ποιητής. Με νοιάζεται, να μου δώσει κουράγιο, με στίχους του που έλεγαν, ‘’πρέπει να ανασυγκροτήσουμε την ομορφιά και τις ψυχές μας’’. Ναι πρέπει, πρέπει. Άερκτοι όμως. Σήμερα, που ο COVID-19 κατα- στρέφει την δυναμική των σχέσεών μας. Μίμης Β. Χριστοφιλάκης Συγγραφέας και συλλέκτης

TO ΚΑΤΗΓΟΡΩ ΕΝΟΣ ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟΥ Ο πικρός βίος του Μαξ Χάβελααρ: Του Multatuli - Εκδόσεις Ατεχνως

Για να γίνει πιο κατανοητό ένα βιβλίο που αφορά ξένες καταστάσεις και διαδραματίζεται σε ξένες χώρες –ακόμα και σε άλλες ηπείρους– και σε άλλη εποχή, χρειάζεται να εξηγηθούν κάποια πράγματα. Αυτό ισχύει σίγουρα για το βιβλίο Ο πικρός βίος του Μαξ Χάβελααρ με υπότιτλο Μια ιστορία εκμετάλλευσης στις αποικίες καφέ. Η υπόθεση είναι αληθινή και εκτυλίσσεται στις Ανατολικές Ολλανδικές Ινδίες του 19ου αιώνα, στη σημερινή Ινδονησία δηλαδή. Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1860 με τον τίτλο Μαξ Χάβελααρ ή οι Δημοπρασίες του Καφέ της Ολλανδικής Εμπορικής Εταιρείας γραμμένο από τον Ολλανδό Έντουαρτ Ντάουες Ντέκερ που υπογράφει με το ψευδώνυμο Μουλτατούλι (λατινικά για «υπέφερα πολλά»). Έχει μια πολυεπίδεδη δομή και ανήκει στο είδος που ονομάζεται «ντοκουμενταρισμένη» λογοτεχνία. Πρόκειται για ένα είδος που ήταν ευρύτερα διαδεδομένο στην Ευρώπη του 19ου αιώνα και από το οποίο μαθαίνει πολλά ο αναγνώστης για την εποχή, το πολιτικό σύστημα, τους νόμους, την κοινωνική λειτουργία με μυθιστορηματική μορφή. Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν πρόκειται δηλαδή για ιστορικό μυθιστόρημα, αλλά για δραματοποιημένα επεισόδια γύρω από πραγματικά συμβάντα με πολιτικές προεκτάσεις και κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο. Στην περίπτωση του Μαξ Χάβελααρ πρόκειται στην ουσία για μια καταγγελία σε βάρος του αποικιοκρατικού καθεστώτος στη «σμαραγδένια ζώνη» που «τυλίγεται γύρω από τον ισημερινό» σύμφωνα με την ποιητική περιγραφή του συγγραφέα, και δη των πολιτικοδιοικητικών μηχανορραφιών για να διατηρείται η υποδούλωση του ντόπιου πληθυσμού συχνά σε αγαστή συνεργασία με τους ιθαγενείς κυρίαρ-

χους. Στην ανάπτυξη της υπόθεσης σε μυθιστορηματική μορφή συνυφαίνονται παρεκβάσεις γενικής στοχαστικής μορφής, ποιήματα, εξηγήσεις σχετικά με τη δομή της ολλανδικής διοίκησης στις Ανατολικές Ινδίες, αλλά και σχετικά με τα έθιμα, τα ήθη και τη νοοτροπία των διαφόρων λαοτήτων της τεράστιας αυτής αρχιπέλαγου. Στο βιβλίο εμπεριέχεται και το πλέον κλασικό στην ολλανδική λογοτεχνία «παραμύθι»- ιστορία αγάπης των ντόπιων παιδιών της Ιάβα, Σαϊντια και Αντίντα, που έχει κυκλοφορήσει σε πολλαπλές ξεχωριστές εκδόσεις και μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες, όπως και ολόκληρο το βιβλίο. Σύντομο ιστορικό της υπόθεσης Στις 4 Ιανουαρίου 1856 ο συγγραφέας Έντουαρτ Ντάουες Ντέκκερ (Eduard Douwes Dekker, 1820-1887), καταγόμενος από απλή οικογένεια του Άμστερνταμ, διορίστηκε αντιπεριφερειάρχης του τμήματος Λεμπάκ στη Δυτική Ιάβα, μια μικρή σε έκταση, φτωχή και αραιοκατοικημένη περιοχή. Το επίσημο κείμενο της ορκωμασίας του ως αντιπεριφερειάρχη περιλάμβανε την υποχρέωση να προστατεύει τον ντόπιο πληθυσμό από την εκμετάλλευση και τους εκβιασμούς. Διαπιστώνει σύντομα, ότι ο ντόπιοι ξεζουμίζονται από τον Ιαβανέζο έπαρχο της περιοχής με τους Ολλανδούς ανώτερούς του να κάνουν τα στραβά μάτια. Εδώ έχουμε ένα παράδειγμα της συνεργασίας ντόπιων και ξένων κυρίαρχων στις αποικίες. Οι ξένοι αποικιοκράτες χρησιμοποιούσαν τις υπαρκτές και αιώνες ριζωμένες ταξικές δομές των ντόπιων κοινωνιών για να αξιοποιήσουν προς το συμφέρον τους το ήδη υπαρκτό σύστημα εκμετάλλευσης που το βρήκαν «έτοιμο». Έτσι διευκολυνόταν η δουλειά τους με το να διορίζουν ντόπιους άρχοντες σε υπεύθυνες διοικητικές

~ 57 ~

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

θέσεις, συνήθως πολύ καλύτερα αμοιβόμενους από τους –επίσημα ανώτερούς τους– Ευρωπαίους αξιωματούχους. Ο Χάβελααρ αρχικά, ως αντιπεριφερειάρχης, καταγγέλλει την αισχρή εκμετάλλευση του λαού μέσω της απλήρωτης εργασίας, της ληστείας των έστω ελάχιστων υπάρχοντών του και άλλων «υπηρεσιών» εκ μέρους του άμεσου ιθαγενούς υπεύθυνου με το εκτενέστατο σόϊ του ανακαλύπτοντας στην πορεία όλο τη συνεργασία ξένων και ντόπιων κυρίαρχων. «Τρώνε» οι ντόπιοι άρχοντες για να «τρώει» και η Ολλανδία με το εμπόριο του καφέ. Χαρακτηριστικό για αυτή την πρακτική είναι το εξής απόσπασμα: «Αλλά να που ήρθαν ξένοι από τη Δύση και κατάκτησαν τη χώρα. Επιθυμούσαν να εκμεταλλευτούν τη γονιμότητα του εδάφους και διέταξαν τους κατοίκους ν’ αφιερώσουν ένα μέρος της εργασίας και του χρόνου τους στην παραγωγή και άλλων πραγμάτων που θα απέδιδαν περισσότερο κέρδος στις αγορές της Ευρώπης. Για να παροτρύνουν τον απλό άνθρωπο σ’ αυτό, δεν χρειαζόταν τίποτ’ άλλο από μια πολύ απλή πολιτική: με δεδομένο ότι εκείνος υπακούει στους ηγεμόνες του, δεν είχαν παρά να κερδίσουν αυτούς τους ηγεμόνες, υποσχόμενοι στους τελευταίους ένα μέρος του κέρδους και... το πέτυχαν πλήρως.» Και τι γινόταν σε περίπτωση ντόπιων εξεγέρσεων; Έτοιμα τα στρατεύματα των Κάτω Χωρών με τις ξιφολόγχες τους για να σκοτώσουν και να κάψουν χωριά: το «παραμύθι» του Σαϊντια και της Αντίντα στο οποίο αναφερθήκαμε, φέρνει συγκλονιστικά παραστατικά όλου του μηχανισμού της εκμετάλλευσης και της άγριας καταστολής εξεγέρσεων. Από κει και πέρα τα γεγονότα εκτυλίσσονται ραγδαίως. Ο αρχικά αφελής Χάβελααρ συνειδητοποιεί όλο και περισσότερο τη φύση του συστήματος, τα βάζει με τους υπεύθυνους, αλλά το βροντερό του «κατηγορώ» πέφτει στο κενό. Χάνει τη δουλειά του και κατρακυλάει στη φτώχεια μαζί με την οικογένειά του. Επιστρέφει στην Ευρώπη και γράφει το βιβλίο Μαξ Χάβελααρ ή οι δημοπρασίες του καφέ της Ολλανδικής Εμπορικής Εταιρείας, μια εταιρεία που είχε αρχίσει τις δραστηριότητές της στις Ανατολικές Ινδίες από το 1602. Η δομή της αφήγησης και τα πρόσωπα Το βιβλίο έχει τρεις αφηγητές, κάτι το οποίο δίνει με την πρώτη ματιά μια «χαοτική» εντύπωση, αλλά τελικά φαίνεται, ότι τα διαφορετικά μέρη του αποτελούν ένα γερά δεμένο σύνολο. Το βιβλίο αρχίζει με την εξής πρόταση: «Είμαι μεσίτης του καφέ και μένω Λαουρίργραχτ 37». Μ’ αυτή την πρόταση αυτοσυστήνεται ο Μπατάβους Ντρόχστοππελ, η ενσάρκωση του παραδόπιστου, υποκριτή, αυτάρεσκου, στενόμυαλου, θρήσκου προτεστάντη έμπόρου του καφέ, κλασικού πρωτότυπου του «μεγαλωμένου μπακάλη», πλουτισμένου από το εμπόριο με τις αποικίες, ο οποίος με την Αγία Γραφή στο χέρι δικαιολογεί κάθε αχρειότητα της «ανώτερης» λευκής φυλής, φτάνει να πλουτίσει. Δεν είναι τυχαίος ο προτεσταντισμός. Έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στην ανάπτυξη του καπιταλισμού αντικαθιστώντας τον Καθολικισμό του Μεσαίωνα ως θρησκευτική ένδυση

τ. 30

για τον αναδυόμενο τότε καπιταλισμό. Οι χώρες, στις οποίες επικράτησε ο προτεσταντισμός ως θρησκευτικό ρεύμα (και ο φιλελευθερισμός σαν πολιτική τάση), ήταν οι πιο δυναμικές, οι πιο «πετυχημένες» από άποψη καπιταλιστικής ανάπτυξης στην αρχική τους φάση. Γράφει σχετικά ο Φρίντριχ Ενγκελς: «Η Μεταρρύθμιση του Καλβίνου ανταποκρινόταν στις ανάγκες της πιο προηγμένης μπουρζουαζίας της εποχής. Το δόγμα του απόλυτου προορισμού ήταν η θρησκευτική έκφραση του γεγονότος ότι, στον ανταγωνιστικό κόσμο του εμπορίου, η επιτυχία και η αποτυχία δεν εξαρτώνται από την ικανότητα ή δραστηριότητα του ανθρώπου, αλλά από τις περιστάσεις που αυτός δεν ελέγχει». Και ο Μαρξ παρατηρεί εύστοχα, ότι το σύστημα του χρήματος είναι ουσιαστικά Καθολικό, της δε πίστωσης κατεξοχήν προτεσταντικό. Ο προτεσταντισμός καλλιέργησε στο λαό τις ιδιότητες που χρειάστηκαν για την πρώτη συσσώρευση κεφαλαίου: εργασία και αποταμίευση. Ο Ντρόχστοππελ (όνομα, που υποδηλώνει το ξηρό και άγονο), που τον παρουσιάζει ο συγγραφέας με χιου- μοριστικούς, αλλά πικρούς σαρκαστικούς τόνους, συναντάει έναν παλαιό του συμμαθητή, ο οποίος είναι πάμφτωχος και δίνει στον έμπορο καφέ ένα δέμα με έγγραφα: 147 πραγματείες για μεγάλη ποικιλία θεμάτων παρακαλώντας τον Ντρόχστοππελ να χρηματοδοτήσει την έκδοση ορισμένων απ’ αυτές. Αρχικά ο μεσίτης αρνείται, αλλά όταν ανακαλύπτει, ότι υπάρχουν στο δέμα ντοκουμέντα για το εμπόριο του καφέ στην Ιάβα, αλλάζει γνώμη. Συμφωνεί με τον Ερνστ Στερν, γιο ενός Γερμανού συνεταίρου του, τον οποίο φιλοξενεί για να μάθει ολλανδικά, να γράψει ο τελευταίος ένα βιβλίο για το εμπόριο του καφέ κάτω από την επίβλεψή του και στη βάση του δέματος του παλαιού του συμμαθητή. Στο 5ο κεφάλαιο (τα πρώτα τέσσερα παίζουν στην Ολλανδία) αρχίζει η αφήγηση του Στερν. Τα γεγονότα διαδραματίζονται τώρα στη Ιάβα και ο αφηγητής είναι ανώνυμος, αλλά ξέρει πολύ καλά τη χώρα, όπου είχε πάει και ο ίδιος. Η τεχνοτροπία αυτή ήταν ευρύτερα διαδεδομένη στα ιστορικά μυθιστορήματα του 19ο αιώνα: είχαν αφηγητή που ήξερε τα πάντα και περιέγραφε γεγονότα του παρελθόντος σαν να τα είχε ζήσει ο ίδιος, ενώ οι αναγνώστες ήξεραν ότι αφηγητής και συγγραφέας δεν ήταν τα ίδια πρόσωπα. Ο συγγραφέας σ’αυτή την περίπτωση πρόσθεσε ανάμεσα στον εαυτό του και τον αφηγητή ένα τρίτο πρόσωπο, το νεαρό Γερμανό Στερν. Στα χέρια του τελευταίου το βιβλίο γίνεται διαφορετικό απ’ ό,τι ήθελε ο Ντρόχστοππελ: στο επίκεντρο δεν βρίσκεται το εμπόριο του καφέ, αλλά οι πράξεις ενός Μαξ Χάβελααρ στην περιοχή Λεμπάκ της Ιάβα, ο οποίος αντλεί τις πληροφορίες του από τις έγκυρες πηγές του προαναφερόμενου δέματος με τα έγγραφα. Κι αυτή η τεχνοτροπία ήταν γνωστή στον 19ο αιώνα: ένα χειρόγαφο, που βρέθηκε, δίνει αυθεντικότητα σε μια ιστορία. Ο Στερν συμβουλεύεται συχνά τον άνθρωπο που έδωσε το δέμα χωρίς να το ξέρει ο Ντρόχστοππελ. Εναλλάσσονται οι ιστορίες, που λαμβάνουν χώρα μια στις Ανατολικές Ινδίες, μια στο Αμστερνταμ με την αφήγηση του Στερν για τα τεκταινόμενα του

~ 58 ~

2020-21

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Χάβελααρ στις Ινδίες, ενώ όσο προχωρεί το βιβλίο φαίνεται όλο και πιο καθαρά ότι ο φτωχός συμμαθητής και ο Χάβελααρ είναι ένα και το ίδιο πρόσωπο. Ο Ντρόχστοππελ εκφράζει την αποκρουστική νοοτροπία του εμπόρου του καφέ (είναι θέλημα Θεού το ότι υπάρχουν φτωχοί και πρέπει να υπάρχουν), ο οποίος εκδηλώνει με πολλά αποσπάσματα από την Παλαιά Διαθήκη τον ρατσισμό του, την υποκρισία και την «καθώς πρέπει» αχρειότητά του. Στο τέλος του βιβλίου παίρνει το λόγο ο τρίτος αφηγητής, όταν πλέον έχει συντελεστεί το δράμα του Λεμπάκ. Είναι ο Μουλτατούλι, ψευδώνυμο του συγγραφέα Εντουαρτ Ντάουες Ντέκερ. Τα τρία πρόσωπα συμβολίζουν τρία στάδια μίας ταραχώδους ζωής. Ο αντιπεριφερειάρχης Χάβελααρ παίρνει το μέρος του καταπιεσμένου Ιαβανέζου, έπειτα γίνεται ο άνθρωπος με το δέμα, μάρτυρας για την καλή υπόθεση και τέλος συνεχίζει ως Μουλτατούλι τον αγώνα του με το βιβλίο που ο αναγνώστης κρατάει στα χέρια του και το οποίο αφιερώνει στη συζυγό του Τίνε. Η σκοπιμότητα της μορφής Η αφηγηματική, μυθιστορηματική μορφή του βιβλίου αποτελεί μέρος της στρατηγικής του συγγραφέα. Ήδη υπήρχαν πολλές διαμαρτυρίες ενάντια στο αποικιοκρατικό καθεστώς, δημοσιευμένες σε εφημερίδες, περιοδικά, μπροσούρες κλπ. Ο Ντέκερ είχε τη γνώμη, ότι άλλη μία τέτοια κριτική δεν θα έκανε εντύπωση. Όπως γράφει στη γυναίκα του: «Καταλαβαίνεις ότι, αν είχα εκδώσει μια «Καταγγελία ενάντια στην διοίκηση των Ολλανδικών Ινδιών» ή κάτι τέτοιο, δεν θα με είχε διαβάσει κανείς. Αφήνω τώρα τους αναγνώστες μου με την εντύπωση ότι διαβάζουν μια μισοαστεία, μισοσοβαρή αφήγηση και, μόλις τους έχω καθηλώσει, φτάνω στο κυρίως θέμα. Όποιος είναι στη μέση του βιβλίου δεν ξέρει ακόμα ότι πρόκειται για μια πραγματική υπόθεση, που την καταπίνουν λες και είναι ποτό». Είναι πολλά τα παραδείγματα στην παγκόσμια λογοτεχνία, που με την μυθιστορηματική, αφηγηματική μορφή τους προκαλούν τη συνειδητοποίηση πολύ περισσότερο από τα επίσημα «στεγνά» έγγραφα. Ο υπότιτλος του βιβλίου στο πρωτότυπο, Οι δημοπρασίες του καφέ της Ολλανδικής Εμπορικής Εταιρείας, παραπέμπει στο λεγόμενο Σύστημα Καλλιέργειας, σύμφωνα με το οποίο η κυβέρνηση των Κάτω Χωρών υποχρέωνε το λαό της Ιάβα να καλλιεργεί για μισθό πείνας προϊόντα, για τα οποία υπήρχε ζήτηση στις ευρωπαϊκές αγορές. Η Ολλανδική Εμπορική Εταιρεία είχε το μονοπώλιο στη μεταφορά αυτών των προϊόντων προς την Ολλανδία, καθώς και στην πώληση των προϊόντων αυτών στις δημοπρασίες. Αυτό της επέφερε τεράστια κέρδη: το εν τρίτο του κρατικού προϋπολογισμού προερχόταν από την αποικία με τον καφέ να δίνει το μεγαλύτερο κέρδος. Η εξέλιξη του συγγραφέα και η πορεία των εκδόσεων Όπως είπαμε, ο Μουλτατούλι ήθελε με το βιβλίο του να επιστήσει την προσοχή στις απαράδεκτες καταστάσεις στις Ολλανδικές Ινδίες. Όσο ζούσε, δεν υπήρξαν οι αντιδράσεις που περίμενε. Κατηγορήθηκε για συκοφαντία, αλλά δεν δόθηκε πολλή δημοσιότητα στην υπόθεση. Δεν είναι τυχαίο, ότι μόλις το 1949 (το 1945 η Ινδονησία απόκτησε την «ανεξαρτησία» της) εκδόθηκε το Μαξ Χάβελααρ πάλι στην αρχική του εκδοχή μετά από δεκαετιες ολόκληρες στην αφάνεια. Το βιβλίο είδε 6 εκδόσεις από το Μάη 1860 μέχρι το Νοέμβρη του 1881. Περιπετειωδώς. Τον Οκτώβρη του

1859 ο συγγραφέας είχε τελειώσει το χειρόγραφο. Το Νοέμβρη της ίδιας χρονιάς περιήλθε στα χέρια του Ιάκομπ βαν Λέννεπ, λογοτέχνη μεγάλης επιρροής τότε, ο οποίος χαρακτήρισε το βιβλίο αριστούργημα και υποσχέθηκε να βοηθήσει στην έκδοση. Ο τότε Υπουργός Αποικιών πρότεινε να βοηθήσει τον συγγραφέα προσφέροντάς του μια θέση αλλού στην αποικία υπό τον όρο να μην εκδώσει το βιβλίο! Εκείνος αρνήθηκε. Ο Βαν Λέννεπ ήθελε να διορθώσει το βιβλίο σβήνοντας ημερομηνείες και τόπους (τα ονόματα ήταν ήδη ψευδώνυμα) έτσι κουκουλώνοντας τον αυθεντικό, ντοκουμενταρισμένο χαρακτήρα του βιβλίου. Διαφώνησε ο Ντέκερ. Οταν ο Βαν Λέννεπ τελικά του ζήτησε να πάρει τα δικαιώματα, ο Ντέκερ συμφώνησε από οικονομική ανάγκη. Μέσω ενός συμβολαίου με τον εκδότη το Φλεβάρη του 1860, ο Βαν Λέννεπ μεταβίβασε τα δικαιώματα στον εκδότη. Ο αρχικά ενθουσιασμένος Ντέκερ αγανάκτησε, όταν είδε τις «ακρωτηριάσεις», όπως τις ονόμασε, που είχε κάνει ο Βαν Λέννεπ στο κείμενο. Ο τελευταίος σημείωσε αργότερα σε δημόσια επιστολή, ότι «Θα έλεγα.... ότι θα ήταν προδοσία εις βάρος της πατρίδας μου, αν έκανα το βιβλίο σας να παρακινήσει τα αποβράσματα του έθνους, εδώ και στις Ινδίες, να τροχίσουν το δολοφονικό τους σπαθί , να ανεμίσουν το δαυλό της καταστροφής και να προκαλέσουν αναρίθμητες καταστροφές στη γενέτειρα χώρα μου». Ο Ντέκερ προσπάθησε να καλέσει τον Βαν Λέννεπ στην τάξη μέσω της δικαστικής οδού, αλλά έχασε, ακόμα και στην εφετεία. Ακολούθησαν άλλες 5 εκδόσεις του βιβλίου και τα δικαιώματά του άλλαξαν άλλες πέντε φορές ιδιοκτήτη. Οι τελευταίοι δύο σεβάστηκαν το αρχικό κείμενο και το έξέδωσαν, όπως το ήθελε εκείνος. Ωστόσο, παρ’ όλο το γεγονός, ότι ο Μουλτατούλι έμεινε με τις αναλύσεις του στο διαχειριστικό εποικοδόμημα, βλέπουμε στην εξέλιξη του βιβλίου και τη δική του εξέλιξη και κλιμάκωση προς μια βαθύτερη, μια πιο επαναστατική προσέγγιση. Αρχίζουν να ξεπερνιώνται η αφέλεια και οι αντιφάσεις του. Όταν, για παράδειγμα, αναφωνεί στις τελευταίες σελίδες, ότι, αν δεν τον ακούσει κανείς, θέλει να γράψει πολεμικά τραγούδια που ακονίζουν τα σπαθιά των φτωχών, των πειναλέων μαρτύρων (δείτε το παραπάνω σχόλιο του Βαν Λέννεπ!) χαρακτηρίζοντας την Ολλανδία «κράτος ληστρικό» και να δοθεί βοήθεια, στην ανάγκη με τη νόμιμη βία, πιστεύουμε, ότι ο συγγραφέας μέσα από το ίδιο το βιβλίο του εξελισσόταν από πονόψυχο μαχητή για τη δικαιοσύνη σε επαναστατική μορφή. Έτσι διαβάζουμε στο τέλος: «Γιατί δεν είμαι ένας ποιητής που σώζει μύγες, δεν είμαι ένας μειλίχιος ονειροπόλος, όπως ο υποβιβασμένος Χάβελααρ που έκανε το χρέος του με τη γενναιότητα ενός λιονταριού και τώρα ανέχεται την πείνα του με την υπομονή ενός ινδικού χοιριδιού το χειμώνα. Ετούτο το βιβλίο είναι μια εισαγωγή… Θα αυξηθεί η δύναμή μου και η αιχμηρότητα των όπλων μου, όσο θα προκύπτει η ανάγκη…» συνειδητοποιώντας πλέον την πραγματικότητα. Τελικά ο Multatuli κατάφερε αυτό που ήθελε με τούτο το βιβλίο του ξυπνώντας συνειδήσεις, χωρίς να χάνει επικαιρότητα και για τις μέρες μας με την ραγδαία αναβίωση που ζούμε, της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.

~ 59 ~

Άννεκε Ιωαννάτου

Ο ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ Η καγκελόφραχτη Ευρώπη…

«Εάν ο άνθρωπος θέλει να αναγνωρίζεται, πρέπει απλά να λέει ποιος είναι. Αν σιωπά ή ψεύδεται πεθαίνει μόνος και όλα γύρω του βουλιάζουν στη δυστυχία. Αν, αντιθέτως, μιλήσει τη γλώσσα της αλήθειας, χωρίς αμφιβολία και πάλι θα πεθάνει, αλλά αφού θα έχει βοηθήσει τους άλλους και τον εαυτό του να ζήσουν» Αλπέρ Καμύ, Παρεξήγηση, 1943.

Στην Ελλάδα είναι σε εξέλιξη η «αρχιτεκτονική της παρακολούθησης». Στην Αγγλία ο «Μεγάλος Αδελφός» στο ερευνητικό κέντρο Success Information (επιτυχής πληροφορία), συνεργάζεται με την εταιρία Ν2Η2, αμερικανικών συμφερόντων. Αναπτύσσουν όλο το χαφιέδικο πλαίσιο μίας βάσης δεδομένων. Στην Αμερική, ο Big Brother, μέσα από το Internet, έχει τη δυνατότητα (ειδικά «φίλτρα» προγραμμάτων σε computer), να βλέπει, ποιος, πού, πότε, από ποια περιοχή, ανιχνεύοντας πληροφορίες, που «ταξιδεύουν» στο Διαδίκτυο. Ελέγχουν 20 εκατομμύρια χρήστες. Το μεγάλο «μάτι» βλέπει καλά για να πουλάει ό,τι επεξεργάζεται (πληροφορίες) αφού τις ταξινομήσει κατά ηλικία, πληθυσμιακές, γεωγραφικές ομάδες. Οι «καραβανάδες» των υπουργείων Άμυνας ΗΠΑ και Μ. Βρετανίας βρήκαν την εφαρμογή εξόχως αποδοτική! (Ντόναλντ Ράμσφελντ, δήλωση στην εφημερίδα «Wall Street Journal»). «Προχωράει» η δικαστική συνεργασία –έκδοση– της συμφωνίας ΗΠΑ-ΕΕ: Τα υπερατλαντικά συμφέροντα δημιουργούν καθεστώς στην παρακολούθηση του δημοσίου χώρου (εξαφάνιση). Τον μετατρέπουν σε εμπορικό. Τους εξυπηρετεί στην εξαγωγή κερδών η τρομοκρατία κατά των λαών. Όλοι είμαστε «ύποπτοι». Όλοι μπορούν να εκδοθούν, να δικαστούν στις ΗΠΑ. Η καγκελόφραχτη Ευρώπη έχει –λένε– «ανάγκη», όχι από «ανυπακοή» αλλά από «φυλακή»! Η απόλυτη φυλακή, ο τρόμος του μόνιμου ελέγχου, πιστεύουν ότι «αποτρέπει» την αντίσταση στη διευρυνόμενη καπιταλιστική βαρβαρότητά τους!!! Η Ευρωπαϊκή –καπιταλιστική– Ένωση (ελέγχει το ¼ του παγκόσμιου προϊόντος) σχεδιάζει την κατάργηση του δημόσιου χώρου – όπου γίνεται η απευθείας αντιπαράθεση με τον ταξικό εχθρό! (διαδηλώ-

τ. 30

σεις). Η «προστασία» των ηλεκτρονικών δεδομένων στα χέρια δημίων είναι «δεδομένη» (Εκπρόσωπος της εταιρίας Ν2Η2 ομολόγησε στο «Wired» (περιοδικό πληροφορικής στις ΗΠΑ), πως δε θα είχε κανένα δισταγμό να πουλήσει «δεδομένα» στην Pepsi! Οι ευρωπαϊκές αρχές «ταχέως-συμπαθώς» παραιτούνται απ’ το πρωταρχικό τους «δικαίωμα» να ασκούν ποινικές διώξεις σε Αμερικανούς. Η «τεχνική» συμφωνία Ελλάδας-ΗΠΑ καθιστά τη χώρα μας ξέφραγο αμπέλι. Για την ΕΕ, οποιοδήποτε «αίτημα» (στρατιωτικό, πολιτικό) απ΄ τις ΗΠΑ, σημαίνει «αποδέχομαι αναντίρρητα». Ο boss είναι οι ΗΠΑ: Μπορεί να κάνουν μπλόκα, να ακινητοποιούν λεωφορεία, να αναζητούν αντιστασιακούς με εφόδους στα σπίτια. Να μεταχειρίζονται τους ανθρώπους ως υπανθρώπους. Η «σκούπα» στα πάσης φύσεως κατακτημένα δικαιώματα με αγώνες, με τη συμφωνία της 25ης του Ιούνη, έχει αποδέκτη κάθε άνθρωπο. Αποκαλύπτει την ταξική διάρθρωση του καπιταλισμού, για τη διαιώνιση της κυριαρχίας του. Όσο η εκμετάλλευση εντείνεται τόσο τα μέτρα καταστολής διευρύνονται! Η κρατική τρομοκρατία είναι στην υπηρεσία του κεφαλαίου. Το κατασκοπευτικό πρόγραμμα Έσελον-Σένγκεν είναι το πλήρες ηλεκτρονικό φακέλωμα (μέσω κρατικών αρχείων, με πρόσβαση των μυστικών υπηρεσιών (Μ15-Μ16) στις βάσεις δεδομένων τραπεζών-πολυεθνικών εταιριών). Αναπτύσσονται ορμητήρια, για τη λεηλασία του παγκόσμια παραγόμενου πλούτου, την υποταγή των λαών. Το χρέος να αντισταθούμε σ’ αυτή τη διευρυνόμενη αστυνόμευση πέφτει ιστορικά στα εκατομμύρια θύματα της ιμπεριαλιστικής τρομοκρατίας. Στα διεθνή αντιιμπεριαλιστικά κινήματα. ΥΓ. ― Οι μικρές ολιγαρχίες των προσώπων. Όσο η τέχνη στηρίζεται στη βία και εξασκείται σε προνόμια, τότε το έργο φυλακίζεται και εκφυλίζεται. Μαζί με τα ρήγματα και τα ρήματά της εξαχριώνεται και στο τέλος εξαφανίζεται. Ακολούθως και τα μείζονα κείμενα του αιώνα προετοιμάζονται για την εξόντωση της αυτονομίας τους. Προϊόν της «μοιχείας τους» με την ιδιωτική οικονομία

~ 60 ~

Παναγιώτης Καραβασίλης