Τεύχος 21

το

τε ύχ ο δω ς δ ρε ιαν άν έμ ε

τα ι

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΤΑΞΗΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ - ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ

ΑΠΕΛ-Σ ΕΤΟΣ 2018

Ιούνης - Ιούλης - Αύγουστος ❀

Διαβάστε

ΤΕΥΧΟΣ 21ο

Νέα Περίοδος ❀

Και ούτω καθεξής…

Σαν τότε… σελ. 2 Αρθρογραφία σελ. 3 - 6 Επικαιρότητα σελ. 7 - 13 Νέα από την ΕΕΛ σελ. 14 Μορφές του πνεύματος Κώστας Βίρβος

σελ. 15 - 19 Μορφές που έφυγαν σελ. 20 - 22 Επετειακά σελ. 23 - 27 Η πένα των συνεργατών σελ 28 - 45. Βιβλιοπαρουσίαση σελ. 46 - 47 Ο Παρατηρητής σελ. 48

Ακόμα μια εκλογοαπολογιστική Συνέλευση στην ΕΕΛ χωρίς άλλο ενδιαφέρον από τις παραγοντικές συγκρούσεις για τη συνέχιση της διαχείρισης της Ιστορικής Εταιρίας χωρίς πρόγραμμα δράσης, στόχους, αγώνες. Η απουσία της κι αυτά τα χρόνια της οδυνηρής κρίσης από τις κινητοποιήσεις, τους αγώνες και τις συγκρούσεις με την κυβερνητική πολιτική είναι τόσο κραυγαλέα που και οι ίδιοι οι συντελεστές της διαχείρισης δεν αρθρώνουν λέξη, δεν βγάζουν κιχ. Και πώς να μη μιλήσουν, αφού το μόνο που τους απασχολεί είναι η διατήρησή τους στις θέσεις τους, «νοικοκυρεύοντας» μόνο τα του οίκου αξιοποιώντας την ιστορία και την περιουσία της ΕΕΛ, ώστε να φαίνεται χωρίς να είναι το μαχόμενο σωματείο που απέχει από το μεγάλο πολιτιστικό κίνημα που διαμορφώνεται με μπροστάρηδες άλλα συνεπή σωματεία (ΣΕΗ, Μουσικοί, ΠΑΜΕ κλπ) που δεν αφήνουν στιγμή χωρίς αντίδραση κάνοντας την οργή δύναμη ανατροπής αυτού ΚΕΙ ΠΑΝΟΥ ΣΤΟ… του νοσηρού κόσμου όπου κυΤΖΟΥΜΕΡΚΟ ριαρχούν οι διαπροσωπικές «διΕσύ λαέ π’ ανέβαινες ευκολύνσεις» των επιτηδείων. πλαγές και κορφοβούνια Αυτή η καθαρή στάση που και κυνηγούσες πέρδικες αποτελούσε την ψυχή της ζωής και άγρια γουρούνια και της δράσης αναζητείται να επιβληθεί στο Σωματείο του Εσύ π’ αρνάκια έτρωγες, κριάρια σουβλισμένα Παλαμά, του Σικελιανού, του Λ.Κουκούλα, του Δ.Φωτιάδη, και τους οχτρούς κυνήγαγες με πόδια φτερωμένα του Βάρναλη, του Ρίτσου που γι’ αυτούς στάζουν μέλι υποκριΣήμερα πως την έπαθες σίας όλοι οι τοκογλύφοι της κει πάνου στο… Τζουμέρκο; ζερβόδεξα κυνήγησες πνευματικής περιουσίας ενός κι έφαγες από σβέρκο… λαού που το μόνο που δίδαξε ήταν, εκτός των άλλων, και είναι ο απροσκύνητος αγώνας. ~ ❀~

Άρης Απένταρος

Φωνή Λογοτεχνών Ενημερωτικό δελτίο Έκδοση της ΑΠΕΛ-Σ Τεύχος 21ο – Νέα Περίοδος Ιούνης - Ιούλης - Αύγουστος 2018

Έδρα: Αθανασίου Διάκου 17 τ.κ. 18863 – ΠΕΡΑΜΑ

☎ 694-4323596 email: flogotexnwn@yahoo.gr Ιστότοπος: ISSUU.com/fonilogotexnwn

Αρχισυνταξία: Γιάννης Παπαοικονόμου Ομάδα σύνταξης: Θωμάς Μανόπουλος Γιάννης Μαντάς

Σελιδοποίηση: Γιάννης Μαντάς

Λογότυπο εξωφύλλου: Άγγελος Γόντικας

Εκτύπωση - Βιβλιοδεσία: Γραφικές τέχνες Σταυρία Πετρίδου Ελικώνος 11 – Χαλάνδρι

☎ 210-6841959

Σαν ΤοΤε…

ΙΟΥΝΗΣ Γεννιούνται 1850 (27.6) ο συγγραφέας Λευκάδιος Χερν. 1882 (17.6) ο Ρώσος συνθέτης και πιανίστας Ιγκόρ Στραβίσνκι. 1892 (30.6) ο λογοτέχνης Στρατής Μυριβήλης (Ευστράτιος Σταματόπουλος). 1898 (5.6) ο Ισπανός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. 1905 (21.6) ο Γάλλος φιλόσοφος του υπαρξισμού και συγγραφέας Ζαν Πολ Σαρτρ.

1915 (12.6) ο ηθοποιός Ντίνος Ηλιόπουλος. 1917 (15.6) ο ρεμπέτης Μιχάλης Γενίτσαρης. 1922 (11.6) ο πολυβραβευμένος Κύπριος σκηνοθέτης Μιχάλης Κακογιάννης. 1940 (1.6) η ποιήτρια και ηθοποιός Κατερίνα Γώγου. 1954 (8.6) ο Κύπριος συνθέτης Μάριος Τόκας. 1957 (30.6) η στιχουργός Λίνα Νικολακοπούλου

Αποβιώνουν 870 (9.6) ο Βρετανός συγγραφέας Κάρολος Ντίκενς. 1896 (7.6) ο Ζακυνθινός μουσουργός Παύλος Καρέρ. 1901 (23.6) ο σατιρικός ποιητής και συγγραφέας Ανδρέας Λασκαράτος. 1924 (2.6) ο Τσέχος συγγραφέας Φραντς Κάφκα. 1951 (19.6) ο ποιητής Αγγελος Σικελιανός. 1951 (29.6) ο ηθοποιός Αιμίλιος Βεάκης. 1962 (8.6) ο ποιητής και λογοτέχνης Στέλιος Σπεράντζας. 1963 (2.6) ο Τούρκος κομμουνιστής ποιητής Ναζίμ Χικμέτ. 1973 (8.6) ο κομμουνιστής συγγραφέας, ποιητής και κριτικός Μάρκος Αυγέρης.

1985 (28.6) ο ηθοποιός Λάμπρος Κωνσταντάρας. 1986 (14.6) ο Αργεντινός ποιητής και λογοτέχνης Χόρχε Λουίς Μπόρχες. 1994 (15.6) ο μουσικοσυνθέτης Μάνος Χατζιδάκις. 1997 (22.6) ο πιανίστας Γιώργος Θέμελης, που παρότι εκ γενετής τυφλός, σπούδασε μουσική με τη μέθοδο «Μπράιγ» και διέπρεψε διεθνώς. 2001 (4.6) ο ηθοποιός Ντίνος Ηλιόπουλος. 2005 (23.6) ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης. 2007 (4.6) ο ηθοποιός Σωτήρης Μουστάκας. 2008 (26.6) ο καραγκιοζοπαίχτης Βαγγέλης Κορφιάτης («Βάγγος»). ΙΟΥΛΗΣ

Γεννιούνται 1824 (27.7) ο Γάλλος συγγραφέας Αλέξανδρος Δουμάς. 1836 (28.7) στη Σύρο ο κορυφαίος λογοτέχνης Εμμανουήλ Ροΐδης. 1849 (1.7) ο λογοτέχνης Αργύρης Εφταλιώτης. 1870 (17.7) ο ποιητής και συγγραφέας Ιωάννης Γρυπάρης .

1883 (3.7) ο Τσέχος συγγραφέας Φραντς Κάφκα. 1888 (10.7) στον Βόλο ο Ιταλός ζωγράφος Τζόρτζιο Ντε Κίρικο. 1893 (7.7) ο Σοβιετικός ποιητής και καλλιτέχνης Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, μέλος του Κόμματος των Μπολσεβίκων από το 1908. 1904 (12.7) ο Χιλιανός κομμουνιστής ποιητής Πάμπλο Νερούδα (Νόμπελ Λογοτεχνίας 1971). 1916 (13.7) η ηθοποιός Δέσπω Διαμαντίδου. 1919 (29.7) ο ποιητής Μίλτος Σαχτούρης. 1925 (29.7) ο μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεο-

~ 2 ~

δωράκης. 1928 (21.7) Αυτοκτονεί ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης. 1936 (7.7) ο Νίκος Ξυλούρης, ο Κρητικός λυράρης και τραγουδιστής.

Αποβιώνουν 1879 (24.7) ο ποιητής και πολιτικός Αριστοτέλης Βαλαωρίτης. 1890 (29.7) ο Ολλανδός ζωγράφος Βίνσεντ βαν Γκογκ, πρωτοπόρος της σύγχρονης ζωγραφικής. 1908 (7.7) ο λογοτέχνης Δημήτρης Βικέλας. 1923 (1.7) ο λογοτέχνης Κωνσταντίνος Θεοτόκης. 1941 (18.7) ο μουσουργός Διονύσιος Λαυράγκας. 1961 (2.7) Αυτοκτονεί ο Αμερικανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Έρνεστ Χέμινγουεϊ (Νόμπελ Λογοτεχνίας 1954). 1965 (13.7) ο λογοτέχνης Φώτης Κόντογλου.

1967 (25.7) ο ζωγράφος Κωνσταντίνος Παρθένης. 1969 (19.7) ο λογοτέχνης Στρατής Μυριβήλης (Ευστράτιος Σταματόπουλος). 1989 (20.7) ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης. 2000 (13.7) ο κινηματογραφιστής Στέλιος Τατασόπουλος.

2007 (30.7) ο πολυβραβευμένος Ιταλός σεναριογράφος και σκηνοθέτης Μικελάντζελο Αντονιόνι. 2007 (30.7) ο Σουηδός σκηνοθέτης Ίνγκμαρ Μπεργκμαν (3 φορές Όσκαρ καλύτερης ξένης ταινίας).

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ Γεννιούνται 1824 (2.8) στη Λευκάδα ο ποιητής και πολιτικός Αριστοτέλης Βαλαωρίτης.

1901 (4.8) ο κορυφαίος Αμερικανός μουσικός της τζαζ Λούις Αρμστρονγκ. 1898 (8.8) ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Αλέξης Μινωτής. 1884 (10.8) ο Παναΐτ Ιστράτι (Παναγής Βαλσάμης), ελληνικής καταγωγής Ρουμάνος συγγραφέας. 1851 (14.8) ο γλύπτης Γιαννούλης Χαλεπάς.

1908 (14.8) ο κομμουνιστής ηθοποιός Μάνος Κατράκης. 1919 (16.8) ο συγγραφέας Αντώνης Σαμαράκης. 1903 (21.8) ο συνθέτης Γιάννης Κωνσταντινίδης (γνωστός ως Κώστας Γιαννίδης). 1945 (21.8) ο συνθέτης Βασίλης Πολυδούρης.

Αποβιώνουν 1613 (12.8) ο Κρητικός ποιητής Βιτσέντζος Κορνάρος. 1919 (25.8) ο σατιρικός ποιητής Γεώργιος Σουρής. 1923 (3.8) ο λογοτέχνης Αργύρης Εφταλιώτης. 1936 (18.8) Εκτελείται από τους φασίστες του Φράνκο ο Ισπανός ποιητής Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. 1945 (23.8) ο λογοτέχνης και ιστορικός Γιάννης Βλαχογιάννης. 1967 (31.8) ο Σοβιετικός συγγραφέας και δημοσιογράφος Ιλιά Έρενμπουργκ. 1968 (5.8) η ποιήτρια Θεώνη Δρακοπούλου («Μυρτιώτισσα»). 1970 (7.8) ο συγγραφέας Νίκος Τσιφόρος.

1975 (3.8) ο υπερρεαλιστής ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος. 1977 (17.8) ο ζωγράφος Γιώργος Γουναρόπουλος. 1979 (3.8) ο συγγραφέας Αγγελος Τερζάκης. 1991 (4.8) ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ένας από τους κορυφαίους Ελληνες ποιητές.

2018

αΡΘΡοΓΡαΦΙα

ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΑ ΡΙΖΩΜΑΤΑ

Γκουέρνικα «Προτιμώ να ζωγραφίζω τα μάτια των ανθρώπων/ παρά καθεδρικούς ναούς…» (Βαν Γκογκ)

Στις 17 του Ιούλη 1936 η ισπανική αντίδραση προχωρά στο στρατιωτικό πραξικόπημα του φασίστα Φράνκο. Τις επόμενες μέρες τάσσονται υπέρ του φασισμού οι στρατιωτικές φρουρές, με την υποστήριξη των φαλαγγιτών, γαιοκτημόνων, αριστοκρατών, μεγαλοαστών και της καθολικής Εκκλησίας. Στο πλευρό τους, ο Χίτλερ με τον Μουσολίνι. Ουσιαστικά, ο εμφύλιος μεταβλήθηκε σε πόλεμο του ευρωπαϊκού φασισμού κατά του ισπανικού λαού. Χιλιάδες προλετάριοι εξεγείρονται. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, άρχιζε ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος (1936-1939). Ανατριχιαστικές οι φωνές απ’ την πλευρά των φασιστών: «Κάτω οι διανοούμενοι», «Ζήτω ο θάνατος». Ο στρατηγός Φράνκο δηλώνει: «Εν ανάγκη θα τουφεκίσω τη μισή Ισπανία!!!». Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του Φράνκο, πεθαίνει ο φυλακισμένος - με την «καρδιά σπασμένη» Μιγκέλ ντε Ουμαμούνο, φιλόσοφος και συγγραφέας του «Τραγικού αισθήματος της ζωής». Στέλνει στον φασίστα Φράνκο το τελευταίο γράμμα: «Θα νικήσετε στρατηγέ, γιατί έχετε περισσότερη κτηνώδη δύναμη, από όση σας χρειάζεται! Θα νικήσετε, αλλά δε θα πείσετε! Για να μπορέσετε να πείσετε, θα σας χρειαζόταν, αυτό που σας λείπει: Η Λογική και το Δίκιο. Ο αγώνας σας, όμως, ούτε λογικός είναι, ούτε δίκαιος! Το θεωρώ άσκοπο να σας εξορκίσω να σκεφτείτε την Ισπανία… Ζήτω η Δημοκρατία. Ζήτω η εργατική τάξη…». Στις 19 Αυγούστου του 1936, τουφεκίζεται ο ποιητής Λόρκα. Ύστατο τραγούδι: «Αίμα που λιώνει στου παραθυριού/ τα κρούσταλλα τις πεταλούδες». Στην ατμόσφαιρα της φρίκης, η χιτλερική φρανκική αεροπορία, με πρόσταγμα του Φράνκο, βομβαρδίζει ανηλεώς. Καταστρέφεται ολοκληρωτικά η μικρή πόλη Γκουέρνικα στη Βισκάγια, στις 26 Απρίλη 1937. Ο Πικάσο απ’ τις πρώτες μέρες του εμφυλίου είχε δηλώσει ότι «η μάχη της Ισπανίας είναι ένας αγώνας της αντίδρασης ενάντια στο λαό, στην ελευθερία». Σ’ έναν πίνακαν 3,5Χ7,8 μ., αποκαλύπτει τα δεινά, που προκάλεσε στον άνθρωπο ο φασισμός. Βούλιαξε την Ισπανία σ’ έναν ωκεανό θανάτου και πόνου. Ο ποιητής Αραγκόν γράφει: «Γράφω σε μία ερημωμένη χώρα απ’ την πανούκλα/. Που μοιάζει με καθυστερημένο εφιάλτη του Γκόγια/. Γράφω στη χώρα που το αίμα παραμορφώνει/. Που δεν είναι παρά σωρός από λύπες/ τραύματα/. Μια αγορά σ’ όλους τους ανέμους του την εγκαινιάζει το πλήθος/. Ένα ερείπιο όπου ο θάνατος ασκείται στα ζάρια/. Γράφω στη χώρα που οι χασάπηδες γδέρνουν/. Και βλέπω τα ξύλα να καίνε σα λαμπάδες/. Και βλέπω τα νεύρα, τα εντόσθια, τα οστά…». Λυγμοί, και φρίκη, όπως την έζησαν και τη ζουν ακόμη και σήμερα πολλοί λαοί σε όλο τον κόσμο: Χιροσίμα - Ναγκασάκι - Βιετνάμ - Χιλή - Σαλβαντόρ - Παλαιστίνη - Γιουγκοσλαβία - Αφγανιστάν - Ιράκ - Λιβύη - Συρία. Αφησαν τα σημάδια της διευρυνόμενης ιμπεριαλιστικής βαρβαρότητας. Απ’ τη μικρή πόλη Γκουέρνικα άρχιζε ουσιαστικά ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Σή-

μερα η «νέα τάξη» του αίματος είναι έτοιμη να σπείρει τον όλεθρο. Οπουδήποτε τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα επιτάσσουν. Η ποίηση στον ισπανικό εμφύλιο «Θα με ρωτήσετε λοιπόν γιατί η ποίησή σας/ δε μας μιλάει για τ’ όνειρο, για τα φύλλα/ για τα μεγάλα ηφαίστεια της πατρικής σας γης;» (Πάμπλο Νερούντα)

Ο Πάμπλο Νερούντα εξήγησε με την ποιητική γραφή του τα γεγονότα: «Θα με ρωτήσετε: Πού είναι οι πασχαλιές;/ και πού η μεταφυσική σκεπασμένη από παπαρούνες/ και η βροχή που συχνά χτυπούσε/ στις λέξεις σας γεμίζοντάς τες/ με τρύπες και πουλιά;/ Θα σας διηγηθώ, ό,τι μου συμβαίνει:/ Ζούσα σε μια συνοικία/ της Μαδρίτης, με καμπάνες/ με ρολόγια, με δέντρα./ Από κει φαινότανε/ το κατάξερο πρόσωπο της Καστίλλιας/ σαν ένας Ωκεανός από δέρμα./ Το σπίτι μου λεγότανε/ το σπίτι των λουλουδιών, αφού παντού/ σκάγανε γεράνια: ήταν ένα όμορφο σπίτι/ με σκυλιά και παιδάκια./ Ραούλ, θυμάσαι;/ Θυμάσαι, Ραφαήλ;/ Φεντερίκο, θυμάσαι;/ Κάτω απ’ το χώμα;/ Θυμάσαι το σπίτι μου με τα μπαλκόνια, όπου/ το φως το Γενάρη έπνιγε λουλούδια στο στόμα σου;/ Κοιτάξτε το νεκρό μου σπίτι/ κοιτάξτε την Ισπανία σπασμένη/ μα από κάθε νεκρό σπίτι βγαίνει πύρινο μέταλλο/ αντί λουλούδια,/ από κάθε ρωγμή της Ισπανίας/ βγαίνει η Ισπανία/ από κάθε πεθαμένο παιδί βγαίνει ένα ντουφέκι με μάτια/ από κάθε έγκλημα γεννιούνται σφαίρες/ που θα βρουν μια μέρα τον τόπο της καρδιάς σας./ Ελάτε, να δείτε το αίμα στους δρόμους». Και ο Μεξικανός ποιητής Οκτάβιο Παζ (ο πατέρας του μαχόταν στις γραμμές της Μεξικανικής Επανάστασης) έγραφε για τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, τη Μαδρίτη του 1937: «Οι γυναίκες στην πλατεία των Αγγέλων/ κεντούν και τραγουδάνε τα παιδιά τους./ Αίφνης άρχισαν σειρήνες και ουρλιαχτά./ Σπίτια - γίνονται συντρίμμια μέσα στον κουρνιαχτό./ Πύργοι - ερείπια, πρόσωπα φρίκης/ και η λαίλαπα των κινητήρων ασταμάτητα μουγκρίζει./ Τ’ αόρατα τείχη, τα σαθρά προσωπεία/ που χωρίζουν τον άνθρωπο απ’ τους ανθρώπους/ τον άνθρωπο από τον εαυτό του./ Καταρρέουν/ για μια ατέλειωτη στιγμή/ και μισοβλέπουνε/ την ενότητα που χάθηκε/ που είναι η συμφορά…/ Η δόξα να είμαστε ακόμα αλληλέγγυοι…/ Το μοίρασμα του άρτου - αντίδωρου/ ο ήλιος, ο θάνατος/ το σάστισμα - στη λησμονιά της ζωής» (Μετ.: Νικάνωρ Κάμπος). Η ισπανική γη του 1936-39 ποτίστηκε με το αίμα χιλιάδων εργατών. (Ήταν εκεί και ο κομμουνιστής Δημήτρης Σακαρέλλος, μαζί με άλλα εκλεκτά παιδιά της εργατικής τάξης). Η Ισπανία συνταράχτηκε από έναν εμφύλιο πόλεμο, λίγα χρόνια πριν το πρελούδιο του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Δεν ήταν μονάχα η σύγκρουση ανάμεσα στη δημοκρατία και το φασισμό, αλλά μια βαθύτερη κοινωνική επανάσταση.

~ 3 ~

‘

αΡΘΡοΓΡαΦΙα

Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου «Όσο και να είναι η νύχτα απόψε απέραντη βαθιά./ Και όσο κι αν τα σκοτάδια της φιλάργυρα εκρύψαν το κορμί σου./ Εγώ απόψε θα σε βρω/ νεκρέ αδελφέ και συμπολεμιστή…» (Γιώργος Σιδέρης)

Το 1935 απαγορεύονται οι δημόσιες συγκεντρώσεις. Λογοκρίνονται εφημερίδες που ήταν αντίθετες στην επιστροφή του βασιλιά. Ο Βενιζέλος, επικεφαλής του «Φιλελεύθερου Κόμματος», δεν αντιτάσσεται στη μοναρχία. Το νόθο δημοψήφισμα του Κονδύλη οργανώνεται απ’ το στρατό. Το αποτέλεσμά του; Το 98% του λαού ψήφισε υπέρ του βασιλιά Γεωργίου Β΄. «Μέσα στα πλαίσια του παρόντος καθεστώτος» αρχίζουν οι εξορίες κομμουνιστών. Απ’ το Γενάρη του 1936 μέχρι τον Απρίλη, τα παρακρατικά διατάγματα, κατά των εργατών, καπνεργατών πολλαπλασιάζονται. Ο βασιλιάς διορίζει τον Μεταξά επικεφαλής της κυβέρνησης, με σκοπό να συντρίψει τις εργατικές και λαϊκές κινητοποιήσεις. Χιλιάδες καπνεργάτες ζητούν καλύτερους μισθούς. Χτυπιούνται. Στις 9 του Μάη γίνεται γενική απεργία στη φτωχομάνα Θεσσαλονίκη. Ο στρατός πυροβολεί άοπλους εργάτες. 12 νεκροί, 300 τραυματίες το αποτέλεσμα της αιματοβαμμένης διαδήλωσης - έχει καταγραφεί στην Ιστορία ως η σφαγή του «Μαύρου Σαββάτου». Στις 4 Αυγούστου 1936 σ’ ένα κλίμα τρομοκρατίας έγινε η δικτατορία του Μεταξά. Οι «κοινωνικές δημαγωγίες», οι αγύρτικες, θεατρικές παραστάσεις, θύμιζαν από κάθε άποψη τα καθεστώτα Μουσολίνι - Χίτλερ: «Έλαβα ένα ελάχιστο αναγκαίων εξουσιών για να αντιμετωπίσω τον κομμουνιστικό κίνδυνο. Δεν σκοπεύω να τις καταθέσω προτού ξεκαθαρίσω την χώρα από τον κομμουνισμό και εγκαθιδρύσω μίαν ακλόνητον

τάξιν! Για την ώρα δεν γίνεται ζήτημα να διαταχθούν εκλογές. Εκείνοι από εσάς που στο παρελθόν ανήκαν σε κόμματα, βρίσκονται τώρα υποχρεωμένοι να τα ξεχάσουν τελείως!!! Το παλαιό κοινοβουλευτικό σύστημα έχει για πάντα εξαφανιστεί… Ησυχία απόλυτος», έλεγε ο δικτάτορας. «Ο πρώτος εργάτης», ο «πρώτος αγρότης», όπως διατεινόταν η φασιστική συμμορία του Μεταξά, έστελνε χιλιάδες αντιφρονούντες στα νησιά: Κέρκυρα, Αίγινα, Φολέγανδρο, Ανάφη, Γαύδο, Ακροναυπλία, Άγιο Ευστράτιο (Λίγα χρόνια μετά, παραδόθηκαν με ονομαστικό κατάλογο στους Γερμανοϊταλούς φασίστες κατακτητές). Από τις πρώτες μέρες δεν ήταν τίποτε άλλο από μία αστυνομοκρατική - στρατιωτική δικτατορία. Χιλιάδες βιβλία κάηκαν. Χιλιάδες κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές δοκίμασαν όλες τις μορφές βασανιστηρίων, το ρετσινόλαδο, την ασιτία κλπ. Ο Νίκος Μπελογιάννης στο βιβλίο του «Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα» γράφει για τα χαρακτηριστικά της 4ης Αυγούστου: «Η μοναρχοφασιστική δικτατορία της 4ης Αυγούστου εκφράζει τη θέληση της αστοτσιφλικάδικης πλουτοκρατικής ολιγαρχίας, της μοναρχίας, του ξένου κεφαλαίου. Θέλουν να πνίξουν τη λαϊκή θέληση, που απειλούσε την κυριαρχία τους. Να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους. Βασική αιτία που κατάφερε να επιβληθεί η δικτατορία στάθηκε η υποστήριξη που βρήκε –ενεργητική είτε παθητική– στα αστικά κόμματα (…) Οι πολιτικοί αρχηγοί των "Φιλελευθέρων", "Προοδευτικών", "Λαϊκών", "Εργατο-αγροτικών" κλπ. κομμάτων δώσανε ψήφο ανοχής στο Μεταξά. Κι όταν κηρύχτηκε η δικτατορία δεν αντέδρασαν καθόλου». Το καθεστώς Μεταξά κράτησε τέσσερα χρόνια. Κατέρρευσε μετά την εισβολή στην Ελλάδα των Γερμανοϊταλών. Παναγιώτης Καραβασίλης

ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ ΜΑΥΡΙΩΤΗ – ΤΟ ΒΕΛΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Λίγες φορές, στους μπαξέδες των στίχων που σεριανώ εδώ και μισό σχεδόν αιώνα, βρέθηκα μπρος σ’ έναν μικρό αλλά αείζωο ανθόκηπο, όπως αυτόν του Αυγερινού Μαυριώτη, που με πλημμύρισε μ’ άρωμα και ομορφιά. Μια ομορφιά όχι όμως τυπική, στυλιστική του φαίνεσθαι αλλά του είναι, δηλαδή της πραγματικής έμβιας δημιουργίας, της τέχνης χωρίς τα πρόσκαιρα πολύχρωμα περιτυλίγματα της σύγχρονης ματαιοδοξίας. Έτσι ένιωσα ανοίγοντας την πόρτα της ποίησης, έστω και ετεροχρονισμένα, του στοχαστή ποιητή και εικαστικού εργάτη Αυγερινού Μαυριώτη. Αφορμή το ανεπαισθήτως σοφό μικρό σε όγκο, ανείπωτο σε έντεχνη ουσία, σύμπλεγμα «Το βέλος του χρόνου» από τις εκδόσεις «Λεξίτυπο», Αθήνα 2010. Αναφέραμε κιόλας τον όρο «στοχαστής ποιητής» και δεν είναι θαρρώ υπερβολή, αφού τη σιγανή, αλλά κραυγάζουσα φωνή, ποτίζει η φιλοσοφική γνώση για ό,τι έφυγε, για ό,τι είναι και για ό,τι θα έλθει σ’ ένα λυρικό μουρμουρητό που τα διατρέχει η ίριδα του εικαστικού φωτός. «Το γυμνό τελάρο δέχεται μ’ ανα-

τ. 21

κούφιση/ τα επίδοξα χρώματα/ το άγραφο χαρτί τον πειθαρχημένο λόγο/ το μεγάλο δέντρο τον αδιάφθορο κεραυνό/ το γυμνό στήθος του ποδηλάτη το θάνατο». Αυτό το παιχνίδι ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο, ανάμεσα στην άβυσσο και το φως στα πλαίσια ενός αμείλικτου χρόνου δυναστεύει το νου και την καρδιά του ποιητή μα και του ζωγράφου. Μήπως η ζωγραφική δεν είναι άλαλη ποίηση; Το ζήτημα του χρόνου λοιπόν που αποτελεί το βασικό ζητούμενο του βιβλίου δεν αναπτύσσεται με αγχώδεις κραυγές απελπισίας, αλλά σαν απαύγασμα μιας βαθιάς γνώσης της διαλεκτικής πορείας της γήινης ζωής που με τους όρους του ποιητή ετοιμάζει, όχι το τέλος, αλλά το όριο της ολοκληρωμένης εκκίνησης της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης ως μέρους του υλικού όλου που καθορίζεται και από το χρόνο της έλλο-

~ 4 ~

2018

αΡΘΡοΓΡαΦΙα

γης περιπέτειάς μας στη φτενή φλούδα της γης: «Ποιο χρόνο που σαν μια άυλη σαΐτα δεν ξέρεις/ αν έρχεται ή φεύγει/ …και εμείς μπροστά σε σφραγιστές λειψανοθήκες/ από πλατίνα και χρυσό/ ξορκίζουμε τη μελλοντική μας ανυπαρξία». Τα μέσα της κραυγής του ποιητή παραμένουν, το χρώμα και η γλώσσα και όχι η σαν έκφραση ωραιοπάθειας αλλά σαν ανίχνευση της σημαίνουσας λέξης: «Λέξη ξαφνιάζει τη μεταμφιεσμένη αλήθεια/ Σπάζοντας το μυστικό κώδικα ανάμεσα στο μύθο/ και την ιστορία/ …οι όμηροι διαπρέπουν ως ερμηνευτές ονείρων/ πριν ξοδευτούν στις αυλές της σατραπείας». Διαπιστώνουμε από τα πρώτα κιόλας ποιήματα το στοχαστή – ποιητή που παλεύει με τους ίσκιους του χρόνου, τον ίδιο τον θάνατο ίσως που δεν είναι τόσο υλικός βιολογικός, αλλά πνευματικός – ηθικός που προηγείται ως άθυρμα της κυρίαρχης μοίρας, της Σατραπείας. Όμως αυτό δεν συνεπάγεται μια απαισιόδοξη πραγματικότητα που αλέθει την ανθρώπινη εγρήγορση μιας εξέλιξης που στον ίδιο το θάνατο σπέρνεται σαν ποιητική επιβεβαίωση του διαλεκτικού νόμου της άρνησης της άρνησης: «Αλλά πάντα τα απομεινάρια της καταστροφής/ γίνονται ο σπόρος/ μιας λανθάνουσας ανάστασης ή επανάστασης». Η επανάσταση που πότε διακριτικά σαν ένζωη αύρα και πότε κραυγαλέα σαν ρομφαία Δικαιοσύνη μηδενίζει το χρόνο κι αναιρεί τον ίδιο το θάνατο. Πράξη λοιπόν λύτρωσης από τα σιδερένια δεσμά της υποταγμένης ειμαρμένης. Αυτό βέβαια δεν πραγματοποιείται χωρίς μια εγνωσμένη θυσία: «Τώρα πώς ο Προμηθέας βρέθηκε καρφωμένος/ στ’ άγρια βράχια του Καυκάσου/ φως φανάρι Παρανόμησε αψηφώντας/ την εντολή των θεών»… «Κι αυτός με φρικτές οδύνες να ξαναγεννά κάθε φορά το σπαραγμένο του συκώτι, να τρέφεται ο αετός του» που έτσι μετατρέπεται από τιμωρός σε απελευθερωτικό σύμβολο. Στο έργο αυτό του Αυγερινού Μαυριώτη ο θάνατος και ο χρόνος δεν είναι δυνάμεις αναιρετικές της δράσης του Ανθρώπου αφού συνεχίζονται στο διηνεκές: «Η αίσθηση που αφήνει πίσω το φευγαλέο στροβίλισμα/ της απειροελάχιστης ύλης./ Η αρχή και το τέλος/ Η συσπείρωση και η διάλυση/ ο τεμαχισμός είναι η συνέχεια του θανάτου και της ύλης». Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο: «Και το άγριο βουνό βογγητό του Προμηθέα που δεν είναι/ Μεταμέλεια/ Το ματωμένο βράχο ξεριζώνει». Ένας θρίαμβος δηλαδή της επαναστατημένης φύσης, της ανίκητης πράξης. Αυτή η σύνδεση της ζωής και του θανάτου ως ενιαίου όλου ενυπάρχει σε κάθε έκφανση της πορείας του Ανθρώπου έτσι όπως αποτυπώνεται στον αγκαθώνα των στίχων: «Η φωτιά πάνω στη στάχτη σημαίνει θάνατο./ Η φωτιά κάτω από τη στάχτη σημαίνει ζωή… Η ανάμνηση δεν επηρεάζει το χρόνο/ που εποικεί στο βάθος/ ενός μαυσωλείου/ Ακινητεί αλλά δεν καταστρέφει./ Ίσως γιατί δεν υπάρχει στην πραγματικότητα/ ο Χρόνος είμαστε εμείς». Ο χρόνος όμως δεν είμαστε εμείς υπήρχε πριν από μας και θα υπάρχει μετά από εμάς. Αμφισβητεί ο ποιητής την παγκόσμια τάξη έτσι όπως επιβλήθηκε στην υπόδουλη κοινωνία των εφησυχασμένων μ’ ένα απελευθερωτικό λόγο της σχετι-

κότητας των αποδεκτών έως των κραυγών του: «Στη δίνη των άστρων ελλοχεύει/ η πιθανή ανατροπή του σύμπαντος». Σ’ αυτή τη σχετικότητα η διαλεκτική ενότητα των αντιθέτων δημιουργεί την αφετηρία νέας γνώσης: «Όταν ακούμπησα το μάγουλό μου στα μαρμάρινα/ σκαλιά του αρχαίου/ ναού της Αρτέμιδος στις Σάρδεις/ ένιωσα τη ζωογόνο δύναμη/ του ήλιου και τη σοφία του φιδιού». Αυτό επιτυγχάνεται σ’ ένα φόντο αφαιρέσεως, απαραίτητη προϋπόθεση ηγεμονίας του ζωντανού, υγιούς στοιχείου της ύπαρξής μας: «Η αφαίρεση είναι η πιο θλιβερή πράξη/ η αφαίρεση είναι η αναπαράσταση της φθοράς./ Ωστόσο είναι απαραίτητη όταν το σάπιο απειλεί το γερό/ όταν το παλιό απειλεί το νέο». Πόσο διαυγής επαλήθευση στην ποιητική της μορφή της ποιοτικής εξέλιξης μέσα από τη ποσοτική συσσώρευση της ρουτίνας. Κι ο χρόνος, ο μετρητής της επίγειας πορείας μας ποιο ρόλο παίζει σ’ αυτήν την τραγική πραγματικότητα; «Κι ο χρόνος ανεπιθύμητος μάρτυρας παλινδρομεί/ ανάμεσα στη γέννηση και το θάνατο/ ανάμεσα στο παιδί και το γέρο/ ανάμεσα στη χαρά και τη λύπη/ και δεν ξέρεις όταν σου χαμογελά για ποιον λυπάται». Μιλήσαμε για τη δεύτερη φύση του ποιητή, του εικαστικού εργάτη που δεν αναλώνεται σε φανταχτερές γιορτινές χαλκομανίες αλλά, όπως και τους στίχους του, σαν καταγγελτικός τεχνίτης της κοινωνικής ακινησίας, θυμίζοντας εκσυγχρονισμένη εκδοχή της εμπόλεμης κραυγής του Γκόγια: «Ήταν μεταπράτες, ζωέμποροι, ταμπάκοι/ που καπάρωναν το δέρμα των ζωντανών/ και ψήστες και πυροτεχνουργοί,/ Ήταν πολιτικοί/ και τρομοκράτες με γάντια/ μιας χρήσης./ Σ’ ένα λευκό κύκλο από «νέον»/ που δεν κουράζει τα μάτια». Αυτό το ζοφερό, αλλά ποθητό ταξίδι στη ζωή και το θάνατο, δηλαδή στο χρόνο, ο ποιητής παραμένει ένα παιδί: «Ξέρουν πως ο πνιγμένος σύντροφος/ δεν θα μιλήσει/ Γέρασε στις ανοιχτές θάλασσες/ ψάχνοντας τη φωνή του./ …παιδί σαν ήμουν σκάλισα με το σουγιά/ στην καστανή του πεύκου/ φλούδα/ ένα μικρό καράβι/ το ’ριξα στη ταραγμένη θάλασσα/ και μπήκα/ Από τότε ταξιδεύω ασταμάτητα». Αυτό το μέσα μας παιδί ως ζωντανή έκφραση ζωής καθορίζει τη ίδια μας όλη πορεία στη ζωή. Σ’ αυτή τη πορεία, όπως προείπαμε, κινητήρια δύναμη κάθαρσης και αναγέννησης αποτελεί η έννοια της επανάστασης: «Του άρχοντα η ετυμηγορία είναι ανέκκλητη/ η εξουσία είναι σκληρή/ όταν ο αδύνατος δεν υποκύπτει./ Είναι η στιγμή που γεννιέται η επανάσταση/ Η επανάσταση είναι η μητέρα της ανάστασης/ Στη λάμψη του σπαθιού/ Λάμπει η φωτιά του καθαρμού/ όταν μάχεται το σκοτάδι». Αυτή η σχεδόν φιλοσοφική εκδοχή με ποιητικό λόγο αποτυπωμένη διατρέχει όλο το μικρό άλσος των στίχων του Αυγερινού Μαυριώτη, ρυάκι που αναγεννά τους καρπούς της ελπίδας μη εξαιρουμένης της εμφύλιας παράνοιας του πολέμου. «Σύντροφε, στοχάσου το χέρι/ που έμεινε μετέωρο στη μνήμη/ λίγο πριν χαράξει». Έτσι, με αυτόν τον τρόπο ο ποιητής νικά τον χρόνο και τον θάνατο.

~ 5 ~

Γιάννης Παπαοικονόμου Επίδαυρος, 29/7/2018

~~~~~~~~~~~~~~~

αΡΘΡοΓΡαΦΙα Το φωτογραφικό «ΤΡΙΤΟ ΜΑΤΙ» του LEO MATIZ

Όταν το 1995 πρωτοείδα τις φωτογραφίες του Leo Matiz στο Hilton Athens αισθάνθηκα αμέσως αυτή τη δυνατή συγκίνηση, που σου μεταδίδει η αληθινή τέχνη. Όταν τον γνώρισα και συζήτησα μαζί του στην επίσκεψη του στο χώρο τέχνης του Art Studio EST, που ευγενικά μου πρόσφερε τα λευκώματα του για να τα παρουσιάσω στο περιοδικό OPTICON, με το οποίο συνεργαζόμουν, διαπίστωσα για μια ακόμη φορά ότι η απλότητα, που βασίζεται στην συγκροτημένη αυτοπεποίθηση, και η συνολική εποπτική και σφαιρική γνώση προσέγγισης του αισθητικού αντικειμένου χαρακτηρίζει κάθε αυθεντική και σημαντική προσωπικότητα της τέχνης. Ο ίδιος ανέφερε: Ήθελα να γίνω συγγραφέας ή ζωγράφος αλλά έγινα φωτογράφος. Η φωτογραφία είναι ένα επάγγελμα όταν γίνεται από κάποιον τεχνίτη. Αλλά γίνεται τέχνη στα χέρια ενός καλλιτέχνη. Επειδή ακριβώς ήταν από φύση και συνείδηση καλλιτέχνης, οι φωτογραφίες του, κάθε είδους από το 1937 που ξεκίνησε να φωτογραφίζει συστηματικά, έχουν τη σφραγίδα του προσωπικού του εκφραστικού στυλ.

O Leo Matiz γεννήθηκε στην Αρακατάκα της Κολομβίας το 1917. Από το 1933 άρχισε να δημοσιεύει τις καρικατούρες του και το 1937 αποφοίτησε από τη Σχολή Καλών Τεχνών της Μποκοτά. Το 1940 φεύγει για το Μεξικό, όπου δουλεύει για τον κινηματογράφο και συμμετέχει σε εικαστικές εκθέσεις. Εκεί συναντά τον μεγάλο ποιητή Pablo Neruda και τον διάσημο διευθυντή φωτογραφίας Gabriel Figeueroa. Το 1946 συνεργάζεται με το Reader’s Digest και μετά με το Life, το Norte και άλλα γνωστά περιοδικά της Αμερικής. Τον Απρίλιο του 1948 πληγώνεται κατά την διάρκεια δολοφονικής απόπειρας εναντίον του πολιτικού ηγέτη Gaitan και μια ώρα αργότερα γνωρίζει το νεαρό τότε Φιντέλ Κάστρο. Είναι η χρονιά που το όνομά του ακούγεται παντού. Τα Ηνωμένα Έθνη του εμπιστεύονται τη θέση του επίσημου φωτογράφου στην Παλαιστίνη και τη Μέση Ανατολή. Το 1952 ιδρύει στην Κολομβία την πρώτη γκαλερί τέχνης με συνεργάτες τους διάσημους εικαστικούς δασκάλους και φίλους του Jose Clemente Orozco, Diego Rivera και Frida Kahlo. Το 1952 διοργανώνει την πρώτη έκθεση του Fernando Botero. Από το 1958 μέχρι το 1985 ταξιδεύει, φωτογραφίζει και εκθέτει σ’ όλες τις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Το 1988 το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Μποκοτά διοργάνωσε αναδρομική έκθεση του έργου του. Οι εκθέσεις έργων του στο Μιλάνο 1992, στην Ελβετία 1993, στη Νέα Υόρκη και τη Ρώμη 1994, στο Παρίσι, το Μιλάνο, τη Νέα Υόρκη, το Μπιαρίτς, τη Χάβρη και την Αθήνα το 1995, με την υποστήριξη της Εθνικής Ομοσπονδίας Καφεπαραγωγών της Κολομβίας, σφράγισε τη διεθνή αναγνώριση του. Από τότε και μέχρι το θάνατο του το 1998 πολλές επίσημες διακρίσεις και βραβεία καταξίωσαν τον Matiz, που θεωρείται πλέον ο Εθνικός φωτογράφος της Κολομβίας. Ας δούμε όμως τις κυριότερες φάσεις του φωτογραφικού έργου του Leo Matiz , που διέσχισε τις Ηπείρους και τη ζωή με την ατίθαση περιέργεια και ζωντάνια των ανθρώπων του μυθικού Μακόντο, που πε-

τ. 21

ριγράφει στα «Εκατό Χρόνια Μοναξιάς» ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Από τους πρώτους φωτογράφους με έντονο κοινωνικό προβληματισμό o Matiz κοίταξε με το φακό του τους λασπωμένους δρόμους της Κολομβίας και πέτυχε να εστιάσει με ισχυρό ρεαλισμό στη ζωή και τη γεωγραφία των μιγάδων. Στις φωτογραφίες του δεσπόζει η απλή αλήθεια της πατρίδας του, οι ψαράδες στις ακτές της Καραιβικής, η ηρωική πόλη Καρθαγένα ντε Ιντίας, οι καθημερινές οικογενειακές στιγμές, οι διάχυτοι ρυθμοί της σάλσα. Η Βενεζουέλα, που έζησε κάποια χρόνια. Το αγαπημένο του Μεξικό, οι περιοχές της γης, που εξερεύνησε με το «τρίτο μάτι» του. Μορφές στη ρέμβη του λυκόφωτος ή κάτω από τα εκτυφλωτικά αστέρια του νυχτερινού ουρανού. Οι φωτογραφίες του με τους «καφετιέρος» αναδίδουν το άρωμα του καφέ στους λόφους των Άνδεων, τον ιδρώτα του μόχθου από τα χιλιάδες σκληρά εργαζόμενα χέρια της Λατινικής Αμερικής. Ενώνει την τέχνη του με το πολιτικό και κοινωνικό ρεπορτάζ και δημιουργεί ένα εκφραστικό στυλ., που έχει ζυμωθεί από μια κριτική ενατένιση του κόσμου και το σκληρό φως των τροπικών. Στη διαμόρφωση αυτού του στυλ συνέτειναν οι φωτογραφίες του Paul Strand και η οπτική αντίληψη του σουρρεαλιστή σκηνοθέτη- κινηματογραφιστή Luis Bunuel. Ανάμεσα στη νατουραλιστική περιγραφή και τον ποιητικό ρεαλισμό τυπώνει ασπρόμαυρες συνθέσεις, που οι γκρίζες τονικότητες περιορίζονται στο ουσιώδες. Από την πρωτεύουσα των Αστέκων μέχρι το Κάιρο και το Ισραήλ συλλαμβάνει με την κάμερά του την ανθρώπινη μορφή στο περιβάλλον δράσης της. Όμως κύριοι άξονες για τη διαγραφή των συνθέσεων του είναι τα χέρια και τα μάτια. Χέρια, που κρατούν ένα βιβλίο, που οδηγούν τρακτέρ, που απλώνουν δίχτυα, που σμιλεύουν μια Σταύρωση, που αγκαλιάζουν ένα μωρό, που κινούν τις φοινικιές, που δένουν ένα σάκο καφέ, που κλαδεύουν ένα δέντρο. Χέρια Ινδιάνων λυράρηδων και χειροτεχνών. Τα χέρια του Marc Chagall , που ζωγραφίζει τα κοστούμια ενός μπαλέτου... Αμέτρητα χέρια και μάτια, που σπάνια σε κοιτούν κατ’ ευθείαν. Μάτια που ατενίζουν αινιγματικά αλλά και τρυφερά ατέρμονους ορίζοντες. Η πολλαπλότητα της θεματογραφίας του μας εντυπωσιάζει με το πολυποίκιλο φάσμα που αποτυπώνει. Πορτραίτα, Παιδιά, Εργασία, Βιομηχανία, Αφηρημένες συνθέσεις, Τοπία, Προσωπικότητες, Συμβάντα της καθημερινής ζωής απαρτίζουν την προσφορά του. Όλα αυτά σκιαγραφούν την καλλιτεχνική παρακαταθήκη της γήινης και θερμής προσωπικότητάς του, που αποπνέει και διαχέει φωτογραφικά το δυναμισμό της πανάρχαιας κουλτούρας του. (Από τη σειρά κειμένων με τίτλο: "Εις Μνήμην, Με τη χαρά της συνεργασίας") Κώστας Ευαγγελάτος, Ζωγράφος, Λογοτέχνης, Θεωρητικός Τέχνης

~ 6 ~

2018

εΠΙΚαΙΡοΤΗΤα «SOS» εκπέμπουν οι εργαζόμενοι της ΑΕΠΙ

Μετά την άρση της άδειας λειτουργίας της ΑΕΠΙ σε κίνδυνο βρίσκονται τόσο τα δικαιώματα των δημιουργών όσο και των εργαζομένων σε αυτήν. Οι τελευταίοι έχουν περιέλθει σε δεινή κατάσταση καθώς παραμένουν για πολλούς μήνες απλήρωτοι και πολύ σύντομα θα βρεθούν άνεργοι. Μετά την ανάκληση της άδειας λειτουργίας της εταιρείας, οι πιο πολλοί έχουν προχωρήσει σε επίσχεση εργασίας, διεκδικώντας τα δεδουλευμένα και τις αποζημιώσεις τους. Υπάρχει όμως και ένας αριθμός εργαζομένων της ΑΕΠΙ (15) που υπάγονται στη νομική υποστήριξη της εταιρείας και οι οποίοι δεν μπορούν να προχωρήσουν σε επίσχεση λόγω της φύσης της εργασίας τους. Οι εργαζόμενοι αυτοί κλητεύονται ως μάρτυρες στις 800 περίπου εκδικάσεις το μήνα που γίνονται για παραβάσεις του νόμου περί πνευματικών δικαιωμάτων. Οι συγκεκριμένοι εργαζόμενοι κινδυνεύουν όχι μόνο να χάσουν αυτά που τους χρωστά η εταιρεία, αλλά να βρεθούν να χρωστούν και από πάνω λόγω των προστίμων που τους επιβάλλονται από τα δικαστήρια.

Από το τέλος Δεκέμβρη 2017 έχει σταματήσει η διοίκηση της ΑΕΠΙ να τους καταβάλλει τα έξοδα κίνησης και διαμονής, ώστε να παρίστανται στις κατά τόπους δίκες εκπροσωπώντας τους πνευματικούς δημιουργούς και από 1η Φλεβάρη 2018 δεν τους καταβάλλονται οι μηνιαίοι μισθοί τους. Επειδή όμως οι δίκες συνεχίζονται και οι ίδιοι αδυνατούν να παρασταθούν σε αυτές που διεξάγονται μακριά από τον τόπο διαμονής τους, τα δικαστήρια τους επιβάλλουν πρόστιμα (420 ευρώ/υπόθεση!). Είναι χαρακτηριστικό ότι σε ένα μόνο εργαζόμενο έχουν επιβληθεί 24 πρόστιμα σε διάστημα 5 μηνών! Παράλληλα, η απουσία τους από τις δίκες αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να χάσουν οι δημιουργοί τα έσοδα από τα δικαιώματά τους. Οι εργαζόμενοι έχουν ήδη απευθυνθεί στην υπουργό Πολιτισμού Λ. Κονιόρδου, στον υπουργό Δικαιοσύνης και Διαφάνειας Στ. Κοντονή και στην πρώην κρατική επίτροπο της ΑΕΠΙ Μ. Βλάχου, οι οποίοι όμως δεν τους έχουν δώσει καμία απάντηση. Γίνεται έτσι ακόμη μια φορά φανερό -και στην περίπτωση των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης (ΟΣΔ)- ότι η πολιτική της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, ως συνέχεια της πολιτικής των προηγούμενων κυβερνήσεων ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, καταπατά αδίστακτα τα δικαιώματα των εργαζομένων προκειμένου να υπηρετήσει τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Άλλωστε και ο νέος νόμος για τα πνευματικά δικαιώματα (Ν.4481/17) αποκλειστικό στόχο έχει την εξυπηρέτηση των στρατηγικών επιλογών της ΕΕ για ενίσχυση της μονοπωλιακής εκμετάλλευσης στην καλλιτεχνική παραγωγή και όχι τη βελτίωση της λειτουργίας των ΟΣΔ σε όφελος των καλλιτεχνών.

ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΕΛΛΗΝΩΝ ΗΘΟΠΟΙΩΝ

Συνεχίζονται οι δράσεις για Συλλογική Σύμβαση στα θέατρα των μεγάλων επιχειρηματιών Τον αγώνα τους για υπογραφή Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας συνεχίζουν το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών και ο Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος. Σε κοινή τους ανακοίνωση, το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών και ο Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος σημειώνουν: «Στον εργασιακό μεσαίωνα που θέλουν να επιβάλουν, παλεύουμε για την ικανοποίηση των δικών μας αναγκών, των δικών μας διεκδικήσεων». Την Τετάρτη 6 Ιούνη πραγματοποιήθηκε κινητοποίηση του ΣΕΗ και του ΠΜΣ έξω από τα γραφεία της επιχείρησης«Θεατρικές Σκηνές». Η επόμενη κινητοποίηση έγινε την Πέμπτη 14 Ιούνη στις 12.00 έξω από τις «Θεατρικές Επιχειρήσεις Μαροσούλη» (Δεριγνύ 8). Το Σάββατο 9 Ιούνη συγκεντρώθηκαν έξω από την «Πειραιώς 260», για ενημέρωση του κοινού στο Φεστιβάλ Αθηνών, συναντώντας θερμή υποδοχή. Την Πέμπτη 21 Ιούνη, έγινε κινητοποίηση στις 12.00 στην έδρα της επιχείρησης «People Entertainement»

(Βασ. Κωνσταντίνου 44). Για την Τετάρτη 11 Ιούλη στις 19.30, κάλεσαν στο Ηρώδειο, στην παράσταση "Αντιγόνη" της επιχήρησης Τάγαρης).

Το Σωματείο απαιτεί την επαναπρόσληψη απολυμένων ηθοποιών Το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών καταγγέλλει τις απολύσεις ηθοποιών από παραγωγή συγκεκριμένης παράστασης που θα ανέβει στο Ηρώδειο και μέρος των εσόδων της θα διατεθούν στο «Σπίτι του Ηθοποιού». Με ανακοίνωσή του ζητά την άμεση επαναπρόσληψη των ηθοποιών. Η ανακοίνωση έχει ως εξής: «Το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών καταγγέλλει την εταιρεία παραγωγής ΗΧΟΣ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΑ ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΕΠΕ, για την απαράδεκτη στάση, τους εκβιασμούς και τις απολύσεις συναδέλφων. Πιο συγκεκριμένα, η εν λόγω παραγωγή έχει αναλάβει την πραγματοποίηση παράστασης στο Ηρώδειο, μέρος των εσόδων της οποίας θα διατεθούν στο "Σπίτι του Ηθοποιού". Από τη συγκεκριμένη παραγωγή προσλήφθηκαν, μετά από 10ήμερη σχεδόν ακρόαση, ηθο-

~ 7 ~

εΠΙΚαΙΡοΤΗΤα

ποιοί που θα αποτελούσαν το χορό αρχαίας τραγωδίας στη συγκεκριμένη παράσταση. Παραβιάζοντας και ανατρέποντας όσα είχαν συμφωνηθεί μεταξύ εργαζομένων και εργοδοσίας, δόθηκε στους ηθοποιούς προς υπογραφή μία σύμβαση έργου. Ορισμένοι συνάδελφοι αρνήθηκαν να υπογράψουν τη συγκεκριμένη σύμβαση, που ανάμεσα σε άλλα εμπεριείχε όρους όπως ωρομισθία, ημιαπασχόληση κ.ά., και βρέθηκαν στο στόχαστρο της εργοδοσίας. Παρά τις προσπάθειες του ΣΕΗ και των συναδέλφων να βρεθεί λύση και να συνεχιστούν οι πρόβες, η επιχείρηση προχώρησε σε επιπλέον απειλές και απολύσεις εργαζομένων, ανάμεσά τους και μέλους της διοίκησης του ΣΕΗ. Το ΣΕΗ δηλώνει απερίφραστα ότι θα βρεθεί στο πλάι των συναδέλφων. Απαιτούμε την επαναπρόσληψή τους και θα συνεχίσουμε τον αγώνα μας. Ο συγκεκριμένος θεσμός, τον οποίο έχει καθιερώσει εδώ και χρόνια το "Σπίτι του Ηθοποιού", εκτός του ότι προωθεί τον πολιτισμό και συμβάλλει στην καλλιτεχνική ζωή και την πνευματική ανύψωση του τόπου, ταυτόχρονα ενισχύει τα έσοδά του, με τα οποία έχει βοηθήσει πολλούς συναδέλφους που κατά καιρούς έχουν βρεθεί σε ανάγκη. Ο θεσμός αυτός πρέπει να

τ. 21

συνεχιστεί χωρίς να αμαυρώνεται από τέτοιου είδους πρακτικές και παραγωγές. Το ΣΕΗ και τα μέλη του είναι πάντα σε διάθεση να βοηθήσουν και να προσφέρουν σε αυτόν το θεσμό. Δεν θα δεχτούμε όμως τέτοιου είδους πρακτικές, που γίνονται όχημα να ενισχύεται η υπάρχουσα κατάσταση, να καταπατώνται τα δικαιώματά μας, να ακυρώνεται ο ρόλος μας ως επαγγελματιών του θεάτρου, να απαξιώνεται τελικά το ίδιο το θέατρο. Απαιτούμε: Καμία συζήτηση για ακύρωση της παράστασης. Επαναπρόσληψη όλων των συναδέλφων».

«ΠΡΕΣΠΕΙΑ 2018» Μια βραδιά αφιερωμένη στον ποιητή Γιάννη Ρίτσο

Αφιερωμένη στον ποιητή Γιάννη Ρίτσο ήταν η συναυλία που δόθηκε την Παρασκευή 24 Αυγούστου στον Αγιο Αχίλλειο, στις Πρέσπες, στο πλαίσιο των «Πρέσπειων 2018», που διοργανώνονται κάθε χρόνο σ' αυτήν την ακριτική και γεμάτη ιστορία γωνιά του νομού Φλώρινας. Τη συναυλία παρακολούθησαν ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας, ο Νίκος Σοφιανός, μέλος του ΠΓ της ΚΕ, ο Ζήσης Λυμπερίδης, μέλος της Γραμματείας της ΚΕ και ο Θανάσης Χαστάς, Γραμματέας της Επιτροπής Περιοχής Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ. Παρευρέθηκαν επίσης οι υπουργοί Νίκος Παπάς και Χρήστος Σπίρτζης, όπως και η επικεφαλής του ΚΙΝΑΛ Φώφη Γεννηματά. Η ερμηνεία του Γιώργου Νταλάρα, πλαισιωμένη από την αφήγηση του Γιώργου Κιμούλη και τη μεικτή χορωδία «Αμύντας» Αμυνταίου, υπό τη διεύθυνση της Ξένιας Τσαβκοπούλου, πρόσφεραν μια ξεχωριστή βραδιά και καθήλωσαν το πολυπληθές κοινό που παρακολούθησε τη συναυλία. Η «Ρωμιοσύνη», τα «Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας» και τραγούδια του Μάνου Ελευθερίου σιγοτραγουδήθηκαν από τον κόσμο και η ερμηνεία τους καταχειροκροτήθηκε.

~ 8 ~

2018

εΠΙΚαΙΡοΤΗΤα

Ασύλητος τάφος εντοπίστηκε στην Επισκοπή Σικίνου

Ασύλητος τάφος επιφανούς γυναίκας της όψιμης αρχαιότητας εντοπίστηκε στην Επισκοπή Σικίνου, κατά τη διάρκεια εργασιών αποκατάστασης του μνημείου, από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Οπως αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, «ο πλούτος των κοσμημάτων που φορούσε η γυναίκα προδίδει ότι ήταν επιφανές πρόσωπο του κοινωνίας της Σικίνου. Από τον τάφο περισυνελέγησαν χρυσά περικάρπια, δακτυλίδια, περιδέραιο, μια πόρπη με ανάγλυφο καμέο, μαζί με γυάλινα και μεταλλικά αγγεία, άλλα μικροευρήματα καθώς και οργανικά σπαράγματα της ενδυμασίας της νεκρής». Οι πρώτες εκτιμήσεις των αρχαιολόγων «οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το εντυπωσιακό μαυσωλείο ανεγέρθηκε για να στεγάσει τον τάφο αυτής της γυναίκας», ενώ σύμφωνα με την ανακοίνωση, «ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η συσχέτιση με άγνωστο μέχρι σήμερα ταφικό επίγραμμα από το μνημείο που παραδίδει το γυναικείο όνομα Νεικώ». Ο χώρος της Επισκοπής, όπου εντοπίστηκε το εύρημα, αποτελεί ένα ιδιαίτερο μνημείο στη Σίκινο. Περιτριγυρισμένο από ερείπια αρχαίων οικοδομημάτων, φέρει τον αρχιτεκτονικό τύπο των ρωμαϊκών μαυσωλείων και πρόκειται για ταφικό μνημείο του 3ου αιώνα μ.Χ., που στη συνέχεια μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό με τρούλο.

Ασύλητος θαλαμοειδής τάφος βρέθηκε στην Ιεράπετρα

Ένας ασύλητος θαλαμοειδής τάφος, όπου μεταξύ άλλων περιείχε μια λάρνακα με πολύ καλά σωζόμενο σκελετό ενήλικου ατόμου σε συνεσταλμένη στάση, καθώς και αγγεία σε άριστη κατάσταση διατήρησης, ανασκάφτηκαν στην περιοχή της Ιεράπετρας από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου. Ο ο τάφος βρέθηκε σε ελαιώνα που βρίσκεται στη θέση Ρουσσές περίπου 800 μέτρα βορειοανατολικά του χωριού Κεντρί Ιεράπετρας. Εκεί διαπιστώθηκε η ύπαρξη λάκκου διαμέτρου 1,20 μέτρων και βάθους μεγαλύτερου των 2,5 μέτρων. Το εσωτερικό του τάφου χωριζόταν σε τρείς λαξευμένες κόγχες. Στη νοτιότερη βρέθηκε μια ακέραιη κιβωτιόσχημη λάρνακα με το κάλυμμα στη θέση του. Στο εσωτερικό της υπήρχε ο πολύ καλά σωζόμενος

σκελετός ενός ενήλικου ατόμου σε ισχυρά συνεσταλμένη στάση. Στον χώρο μπροστά από τη λάρνακα βρέθηκαν 14 ψευδόστομοι αμφορείς, ένας αμφοροειδής κρατήρας με συμφυές υποστατό και ένα κύπελλο. Επίσης, στη βορειότερη κόγχη βρέθηκε μια ακέραιη αλλά θραυσμένη λουτηροειδής λάρνακα χωρίς πώμα και στο εσωτερικό της ο διαβρωμένος σκελετός ενήλικου ατόμου. Στην περιοχή μπροστά από τη λάρνακα βρέθηκαν 6 μικροί ψευδόστομοι αμφορείς και δύο προχοΐδια. Όλα τα αγγεία είναι ακέραια, καλής τέχνης και άριστης διατήρησης. Όπως αναφέρει η ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, «με βάση την κεραμική τυπολογία, και σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, ο τάφος μπορεί να χρονολογηθεί στην Υστερομινωϊκή ΙΙΙΑ2-Β περίοδο, περίπου από το 1400 έως το 1200 πΧ.»

~ 9 ~

εΠΙΚαΙΡοΤΗΤα

τ. 21

Στο δρόμο βρέθηκαν ξανά οι συνταξιούχοι της Αττικής, διαδηλώνοντας ενάντια στη λεηλασία των συντάξεων. Οι Συνεργαζόμενες Συνταξιουχικές Οργανώσεις ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, Δημοσίου, ΠΟΣΕ ΟΑΕΕ, ΕΛΤΑ, ΟΣΕ, ΝΑΤ και ΠΕΣ Δικηγόρων έχουν καλέσει σε αγωνιστικό μαραθώνιο. Έχουν ήδη οργανώσει κινητοποιήσεις στα υπουργεία Εργασίας και Υγείας, ενώ καλούν σε αγωνιστική ετοιμότητα και το επόμενο διάστημα. Συνταξιουχικά Σωματεία και Ενώσεις από όλη την Αττική συγκεντρώθηκαν το πρωί στην πλατεία Εθνικής Αντίστασης, όπου είχε στηθεί η εξέδρα με το σύνθημα: «Με τον μανδύα της "δίκαιης ανάπτυξης" προετοιμάζουν τα χειρότερα για συνταξιούχους - εργαζόμενους. Η αντεπίθεση με αγώνες είναι η επιλογή μας. Όχι στην "προσωπική διαφορά"». Στη συγκέντρωση συμμετείχαν συνταξιούχοι από τη Θήβα, ενώ χαιρετιστήρια μηνύματα έστειλαν ενώσεις και ομοσπονδίες. Το «παρών» έδωσε η Πρωτοβουλία Αποστράτων. Στην κινητοποίηση συμμετέχει και ο Σύνδεσμος Συνταξιούχων Εφημεριδοπωλών και Υπαλλήλων Πρακτορείων Αθηνών και Περιχώρων. Στη συνέχεια ακολούθησε πορεία προς τη Βουλή με συνθήματα όπως: «Τέρμα πια στον εμπαιγμό ή με το κεφάλαιο ή με το λαό», «Μ' αγώνες έχει γίνει η Ασφάλιση, δεν είναι για παζάρια και για διάλυση», «Ο συνταξιούχος φωνάζει κι απαιτεί, ο νόμος του Κατρούγκαλου να καταργηθεί», «Με φιλοδωρήματα δεν μας ξεγελάτε, ντροπή σε όλους που μας κυβερνάτε».

~ 10 ~

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~~ ~ ~ ~ ~

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~~ ~ ~ ~ ~

~ ΤΡΙΤΗ 19 ΙΟΥΝΗ ΟΙ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΙ ΣΕ ΜΑΖΙΚΗ ΠΑΝΑΤΤΙΚΗ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ~

2018

εΠΙΚαΙΡοΤΗΤα

~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~

~ ~ ΠΟΛΙΤΙΚΟ - ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΔΙΗΜΕΡΟ ΓΙΑ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ~ ~

Το διήμερο έγινε την Παρασκευή 29 Ιούνη και Σάββατο 1 Ιούλη, στο πάρκο ΦΙΞ στα Πατήσια. Και τις δύο μέρες, τις εκδηλώσεις παρακολούθησαν πλήθος Ελλήνων και μεταναστών εργατών με τις οικογένειές τους, ενδεικτικό της μεγάλης απήχησης και ανταπόκρισης που σημειώνει και η συγκεκριμένη πρωτοβουλία της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ. Το Διήμερο διοργανώνεται στο ΦΙΞ για 18η χρονιά. Οι εκδηλώσεις κορυφώθηκαν το Σάββατο με τη μεγάλη πολιτική συγκέντρωση, στην οποία μίλησε ο Γιάννης Πρωτούλης, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Της ομιλίας προηγήθηκαν χοροί από χορευτικό συγκρότημα από το Μπαγκλαντές, ενώ μετά την ομιλία ακολούθησαν τραγούδια της προσφυγιάς και της μετανάστευσης. Τραγούδια από το μουσικό συγκρότημα Βουλγαρίας «Ροντίνα», ενώ η βραδιά έκλεισε με λαϊκό γλέντι.

~ 11 ~

τ. 21

εΠΙΚαΙΡοΤΗΤα

Εκδήλωση αφιέρωμα στον Φώτη Αγγουλέ

Μίλησε την ίδια γλώσσα με τους ανθρώπους του μόχθου...

Με μεγάλη επιτυχία και σε κλίμα βαθιάς συγκίνησης πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Δευτέρας 26 Ιούνη η εκδήλωση της Κομματικής Οργάνωσης Λογοτεχνών της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ, αφιερωμένη στον προλετάριο, κομμουνιστή ποιητή Φώτη Αγγουλέ. Τον εργάτη και στοχαστή που ωρίμασε με τα βάσανα, δεν δίστασε να αντιπαλέψει την αγριότητα του καιρού του, μπόρεσε να μεστώσει σκέψη και ταλέντο μέσα στους κοινωνικούς αγώνες. Αυτόν που με το ποιητικό του έργο ύμνησε τον λαϊκό άνθρωπο και υπηρέτησε μαχόμενος την τάξη του, μένοντας αλύγιστος.

Η Μαριάννα Τσαγκάρη

Ενδεικτικό του ενδιαφέροντος που υπήρξε ήταν ότι το «Polis Art Cafe», ο χώρος όπου πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση, ήταν γεμάτος από κόσμο που ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα της Οργάνωσης και καθ' όλη τη διάρκεια της εκδήλωσης συμμετείχε, πότε σιγοτραγου- δώντας, πότε χειροκροτώντας… Στην εκδήλωση διακινούνταν και μια καλαίσθητη 36σέλιδη έκδοση, η οποία έγινε ανάρπαστη. Περιελάμβανε αναλυτικό βιογραφικό του ποιητή, καθώς και επιλογή από ποιήματά του. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλούν οι φωτογραφίες που συνοδεύουν την έκδοση, πολλές από τις οποίες δεν κυκλοφορούν πλατιά και μας συστήνουν πλευρές της ζωής του ποιητή. Από τη διακίνηση της έκδοσης συγκεντρώθηκε ως προσφορά ένα ποσό το οποίο θα δοθεί ως ενίσχυση στο «Σπίτι του Αγωνιστή». Ακόμα, από το βήμα της εκδήλωσης τονίστηκε η απλόχερη βοήθεια της Τομεακής Οργάνωσης Χίου του ΚΚΕ, από το νησί στο οποίο

Ανδριανή Τουντοπούλου

Μιχαήλ Γιαννικάκης

Γιάννης Μαντάς

μεγάλωσε ο ποιητής. Την εκδήλωση άνοιξε προλογίζοντας η Εύη Κοντόρα, μέλος της ΟΓΕ. Εκτενή αναφορά για τον αγωνιστή ποιητή Φ. Αγγουλέ έκανε η Μαριάνα Τσαγκάρη, μέλος του Γραφείου της ΤΕ Καλλιτεχνών Αττικής του ΚΚΕ, Η ομιλία διακοπτόταν από απαγγελίες ποιημάτων από τους Ανδριανή Τουντοπούλου, Μιχαήλ Γιαννικάκη και Γιάννη Μαντά, καθώς και από μελοποιημένα ποιήματα του Φ.Αγγουλέ, που απέδωσαν έξοχα οι Αμέρισσα Φτούλη, Θοδωρής Καρέλλας και Δημήτρης Ανδρονιάδης. Η μουσική ήταν των Μ.Θεοδωράκη, Θ.Μπακα-

Η Εύη Κοντόρα

λάκου, Π.Τζαβέλλα και Θ.Καρέλλα. Η εκδήλωση εντάσσεται στις «100 εκδηλώσεις σε 100 πόλεις» για τα 100χρονα του ΚΚΕ και, όπως σημείωσε η Μ.Τσαγκάρη στην αρχή της ομιλίας της, «επιδίωξή μας είναι να φέρουμε στο προσκήνιο όσο γίνεται πιο ολοκληρωμένα το έργο του Φώτη Αγγουλέ, συνδεδεμένο με τις ιστορικές συνθήκες της εποχής του και την ηρωική πορεία του λαϊκού κινήματος, καθοριστικούς παράγοντες για τη διαμόρφωση της ιδεολογίας του και του καλλιτεχνικού του έργου. Στοχεύουμε να δώσουμε ένα ερέθισμα, ιδιαίτερα στις νέες γενιές, που ενδιαφέρονται να γνωρίσουν την ηρωική πορεία του εργατικού κινήματος μέσα από τους εκφραστές του και να ανακαλύψουν τις ταπεινές και ταυτόχρονα βαθιά ανθρωπιστικές σκέψεις ενός γνήσιου προλετάριου ποιητή, που έκανε τέχνη για να αφυπνίσει τη λαϊκή συνείδηση».

~ 12 ~

Αμέρισσα Φτούλη

Θοδωρής Καρέλλας

Δημήτρης Ανδρονιάδης

2018

εΠΙΚαΙΡοΤΗΤα

Στη συνέχεια, αναλύθηκαν η ζωή και το έργο του ποιητή. Πάντα δεμένη με την Ιστορία του κομμουνιστικού και λαϊκού κινήματος. Και όπως τόνισε η Μ.Τσαγκάρη: «Σ' αυτές τις επιλογές του οφείλεται πιθανόν και η αποσιώπηση όχι μόνο του έργου, αλλά και του ονόματός του από την Ανθολογία Ελληνικής Ποίησης, παρότι ποιήματά του μελοποιήθηκαν και μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες». Και συνέχισε: «Ο Φ.Αγγουλές δεν ενδιαφέρθηκε να αναγνωριστεί το έργο του ώστε να υμνηθεί ως ένας άξιος διανοούμενος. Ούτε ένιωσε αδικημένος. Ηθελε να ακούγονται οι στίχοι του πάνω στις τράτες. Ηθελε να γίνεται κατανοητός από τους απλούς ανθρώπους του μόχθου. Θρέφεται στη συνείδησή τους, μιλάνε την ίδια γλώσσα(…). Αναγνωρίστηκε από το λαό, από πνευματικούς ανθρώπους, γιατί στάθηκε δίπλα στον πονεμένο άνθρωπο. Είναι ο προλετάριος ποιητής, με το αυλακωμένο από ρυτίδες πρόσωπο και την τρυφερή καρδιά, που αγάπησε Καίγουνται

Αυτούς εγώ που τραγουδώ δεν έχουνε φτερά. Δεν τους μεθά καμιά φυγή, δεν τους τραβούν τ’ αστέρια, έχουνε μια ζεστή καρδιά, δυο ροζιασμένα χέρια κι είναι δεμένοι με τη γη.

τη ζωή και τον κόσμο. Που βροντοφώναξε πως η μοίρα των φτωχών να 'ναι πάντα φτωχοί είναι μια απάτη! Ο Φ.Αγγουλές μετουσίωσε τη μεγαλειώδη αρχή πάνω στην οποία στηρίζεται η αληθινή τέχνη: Τον απαραίτητο δεσμό της με τη ζωή, με την κοινωνικά πρωτοπόρα τάξη, την εργατική. Ο μαρξιστής Αγγουλές επηρέασε τη λαϊκή συνείδηση γιατί χρησιμοποίησε την ποίηση ως ένα εργαλείο για να πει την αλήθεια. Ανέλυσε τη ζωή, ερμήνευσε την πραγματικότητα έτσι όπως είναι, αλλά και έτσι όπως πρέπει να γίνει. Αυτή η αρχή να γίνει ο οδηγός για τους νέους δημιουργούς και να σπάσουν δισταγμούς, να μη φοβηθούν να στρατευτούν με τη στάση και την Τέχνη τους πλάι στο λαϊκό κίνημα. Να κάνουν έργο κοινωνικά χρήσιμο. Ο Φώτης Αγγουλές αφήνει ως πολύτιμη κληρονομιά την αγνή του ζωή, την ανθρωπιά, το θάρρος, την πίστη στον άνθρωπο, την ανειρήνευτη πάλη του για την κοινωνική πρόοδο…».

~ ~ ~ Από την ποίηση του Φώτη Αγγουλέ ~ ~ ~

Απ’ της αυγής το χάραμα ως του βραδιού τα θάμπη, μοχθούν για δυο πικρές ελιές και μια μπουκιά ψωμί, ιδρώνουν κι απ’ τον ίδρο τους ανθοβολούν οι κάμποι, καίγουνται κι απ’ τις φλόγες τους φωτίζεται η ζωή.

Φασίστες

Φασίστες ήρθανε στον τόπο μας, φασίστες πήραν τα σπαρτά μας, φασίστες σκότωσαν τ' αδέρφια μας και τυραγνούνε τα παιδιά μας. Κάψανε το φτωχό μας σπιτικό και κούρσεψαν την πλούσια χώρα, φασίστες ήρθανε και φέρανε λιμό, θανατικό και μπόρα. Στάλινγκραντ

Πριν απ’ τη δόξα ήρθεν ο ήλιος στις στέπες και λιώσαν τα χιόνια και ζεστάθηκαν οι καρδιές των ανθρώπων.

Ύστερα πήρε ο χάρος τον Τσάρο. Κι ύστερα οι λαοί αποκτήσανε Στάλινγκραντ!

~ 13 ~

Το χωριό του (10η Ιουνίου 1944, μέρα Σάββατο στο Οραντούρ-Σιρ-Γκλάν)

Δεν μπορώ να σας παραδώσω 30 ομήρους. Έτσι είπεν ο Δήμαρχος κι εκτελέστηκε. Αν περάσετε το λοιπόν από το Χωριό του Δημάρχου, –για το Οραντούρ-Συρ-Γκλάν σας μιλώ– θα βρείτε την Μαργκερίτ Ρουφάνς, τη μόνη που γλύτωσε απ’ τους 600 συγχωριανούς της, και τον μαθητή, τον Ροζέ Γκοντφρέν, που ακόμα θυμάται τους 191 αποτεφρωμένους συμμαθητές του. Από αυτούς να ζητήσετε να σας βοηθήσουνε για να ξανακάμετε πόλεμο.

εΠΙΚαΙΡοΤΗΤα

τ. 21

Τραγούδι και κέφι για τους μικρούς κατασκηνωτές - Με ξεχωριστό τρόπο είπαν «Χρόνια Πολλά» στο «Κόκκινο Αερόστατο». Στις εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στην κεντρική σκηνή το απόγευμα του Σαββάτου χαιρέτισαν οι εκπρόσωποι των προσκεκλημένων Κομμουνιστικών Νεολαιών από Ιταλία, Τουρκία και Σερβία. Ο χώρος μπροστά από τη σκηνή αποδείχθηκε μικρός για το ξεδίπλωμα του χορού. Σε κάθε γωνιά της κεντρικής σκηνής το γλέντι φούντωσε με κυκλωτικούς χορούς, ζεϊμπέκικα, ενώ σε κάθε τραπέζι τραγουδούσαν δυνατά τα αγαπημένα λαϊκά, ρεμπέτικα, παραδοσιακά και αντάρτικα Το Σάββατο 7/7 το πρωί πραγματοποίησαν μαχητική διαδήλωση έξω από τη βάση του Άραξου και απέναντι από τη βάση αναρτήθηκε ένα γιγαντοπανό. Η συμμετοχή των παιδιών απ' όλη την Ελλάδα ήταν μεγαλύτερη από κάθε άλλη φορά! Από την Αττική, τη Θεσσαλονίκη, την Κοζάνη, τη Χαλκίδα, την Ικαρία, τη Λευκάδα, παιδιά από κάθε γωνιά της Ελλάδας έσμιξαν για τέσσερις μέρες στην Πάτρα και στον Αλισσό. Τέσσερις μέρες γεμάτες διασκέδαση, χαρά και ξεγνοιασιά.

~ 14 ~

~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~ ~ 7-8 ΙΟΥΛΗ ΤΟ 27ο ΑΝΤΙΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΔΙΗΜΕΡΟ ΤΗΣ ΚΝΕ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ ~ ~

2018

εΠΙΚαΙΡοΤΗΤα

Γι’ αυτήν την τραγωδία στις 23 Ιούλη μας λένε ότι φταίνε «Ακραία καιρικά φαινόμενα», «κλιματική αλλαγή», «ο απρόβλεπτος καιρός», «σχέδιο εμπρησμών»... Δεν είναι η πρώτη φορά που πραγματικά γεγονότα αξιοποιούνται για να δικαιολογήσουν μαζικές καταστροφές σαν αυτή που ζήσαμε αυτές τις μέρες και να κρυφτούν οι πολιτικές ευθύνες. Πέρα λοιπόν από τις καιρικές συνθήκες, ή τα σχέδια εγκληματικών ενεργειών, υπάρχουν τα μειωμένα κονδύλια για την πυροπροστασία, η υποστελέχωση του Πυροσβεστικού Σώματος, η ανυπαρξία υλικοτεχνικής υποδομής, ο συνολικός χωροταξικός σχεδιασμός που έχει ως προτεραιότητα την επιχειρηματική δράση. Το έγκλημα δεν μπορεί να ξεχαστεί, όσο δεν αντιμετωπίζονται ριζικά οι αιτίες που γέννησαν την καταστροφή, που όπως φαίνεται θα βρίσκουμε συνέχεια μπροστά μας, σε φωτιές, πλημμύρες, σεισμούς, βιομηχανικά ατυχήματα και ό,τι άλλο προκύψει. Και βέβαια, οι υπεύθυνοι όπως πάντα θα ξεγλιστρήσουν όταν τα φώτα της δημοσιότητας στραφούν αλλού. Σε 89 έχουν φτάσει τα θύματα της φονικής πυρκαγιάς, πάνω από 180 οι τραυματίες και πάνω από 2.000 τα σπίτια που έχουν πληγεί. Αλληλεγγύη, οργάνωση και διεκδίκηση είναι ο δρόμος που πρέπει να βαδίσουν οι εργαζόμενοι, σε σύγκρουση με την κυρίαρχη πολιτική που τους ματώνει καθημερινά.

~ 15 ~

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~ ~ ~ ~ ~ 23 ΙΟΥΛΗ Η ΠΥΡΙΝΗ ΛΑΙΛΑΠΑ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ ~ ~ ~ ~ ~

τ. 21

εΠΙΚαΙΡοΤΗΤα

Μερικές από τις προφεστιβαλικές εκδηλώσεις της Νεολαίας σε όλη τη χώρα

Το Φεστιβάλ 100 χρόνια ΚΚΕ - 50 χρόνια ΚΝΕ ολοκληρώνει το καλοκαιρινό του ταξίδι σε διάφορες πόλεις και χωριά, πλησιάζοντας στην κορύφωσή του με πολύμορφες εκδηλώσεις που συνδυάζουν μοναδικά το πολιτικό περιεχόμενο με την πολιτιστική δημιουργία σε όλες τις μορφές και τη γνωριμία με την ιστορία των αγώνων του λαού. Το Φεστιβάλ αντλεί το κεντρικό του σύνθημα από το «Καπνισμένο τσουκάλι» του Γ. Ρίτσου: «Ηταν μακρύς ο δρόμος ως εδώ. Δύσκολος δρόμος!… Σίγουρος δρόμος. Φεστιβάλ 100 χρόνια ΚΚΕ - 50 χρόνια ΚΝΕ. Τώρα είναι δικός σου αυτός ο δρόμος»! Το φεστιβάλ κορυφώνεται στις 20, 21 και 22 Σεπτέμβρη, δίνοντας το ετήσιο ραντεβού του με τους νέους και τις νέες της Αττικής, στο Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Αντ. Τρίτσης», στο Ιλιον,

Στην Τσαριτσάνη

Στην Κω

Στην Αλεξανδρούπολη

Στο Αλιβέρι

Στο Ρέθυμνο

Στα Σφακιά

Στα τρίκαλα

~ 16 ~

2018

εΠΙΚαΙΡοΤΗΤα

47ο Φεστιβάλ Βιβλίου στο Ζάππειο

Την Παρασκευή 31 Αυγούστου άνοιξαν στο χώρο του Ζαππείου οι πύλες του 47ου Φεστιβάλ Βιβλίου με κεντρικό αφιέρωμα στη μελοποιημένη ποίηση. Ακόμα μια χρονιά που ο θεσμός του Φεστιβάλ Βιβλίου εμπλουτίζει και αναβαθμίζει την πολιτιστική ζωή της Αθήνας, όπως τόσες δεκαετίες. Εφέτος με τη συμμετοχή 160 εκδοτών και πρόγραμμα εμπλουτισμένο που περιλαμβάνει 180 εκδηλώσεις και μεγάλο αφιέρωμα στη Μελοποιημένη Ποίηση. Το φεστιβάλ διαρκεί έως τις 16 Σεπτεμβρίου, ενώ τα επίσημα εγκαίνιά του θα πραγματοποιηθούν τη Δευτέρα 3 Σεπτεμβρίου και ώρα 20:00, από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο. Το 47ο Φεστιβάλ Βιβλίου συνδιοργανώνουν ο Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλίου (Σ.ΕΚ.Β.), ο Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ) και το Ζάππειο Μέγαρο (ΟΛΥΜΠΙΑ 2016-2018, Επιτροπή Ολυμπίων & Κληροδοτημάτων), σε συνεργασία με την ΕΡΤ, το Εθνικό Θέατρο, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, το Θέατρο Τέχνης Κάρολου Κουν και το Αθηναϊκό Καλλιτεχνικό Δίκτυο. Είναι υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Δήμου Αθηναίων και του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού. Πραγματοποιείται στο πλαίσιο της διοργάνωσης «Αθήνα 2018 - Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου». Το κεντρικό αφιέρωμα της φετι-

νής διοργάνωσης είναι «Μελοποιημένη Ποίηση». Αφιερωματικές βραδιές στους μεγάλους δημιουργούς –ποιητές και συνθέτες–με τη συμμετοχή κορυφαίων τραγουδιστών, μουσικών, ηθοποιών και με τις παρεμβάσεις σημαντικών ανθρώπων από τον χώρο των Γραμμάτων και των Τεχνών, που μας ξεναγούν στα μονοπάτια της περιπετειώδους διαδρομής του ποιήματος, από τη δημιουργία του στις σελίδες του βιβλίου, μετά στο πεντάγραμμο και από εκεί στα χείλη όλων μας. Την καλλιτεχνική διεύθυνση του αφιερώματος επιμελείται ο σκηνοθέτης Γιάννης Σολδάτος, με επιλεγμένες προβολές εκπομπών από την τηλεοπτική σειρά της ΕΡΤ «Η περιπέτεια ενός ποιήματος» (1989-1991) και κομβικά πρόσωπα του αφιερώματος τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Διονύση Σαββόπουλο, τον Νίκο Μαμαγκάκη, τον Θάνο Μικρούτσικο, και πλησιάζοντας στις μέρες μας με τον Μάριο Στρόφαλη, τον Σταμάτη Κραουνάκη, τον Γιώργο Ανδρέου κ.ά. Βραδιές αφιερωμένες στον Νίκο Καββαδία, τον Μανόλη και τη Λούλα Αναγνωστάκη, την Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ, τη Γιοβάννα κ.ά. Τη φετινή αφίσα του Φεστιβάλ Βιβλίου κοσμεί έργο του κορυφαίου Έλληνα εικαστικού, Γιάννη Μετζικώφ.

Οι Πεταλούδες του βιβλίου υπερίπτανται των περιπτέρων

~ 17 ~

Ώρες λειτουργίας:

Δευτέρα-Πέμπτη 18:00-22:30, Παρασκευή & Σάββατο 18:00-23:00, Κυριακή 10:30-15:00 & 18:00-22:30.

Τα νεα αΠο ΤΗν εεΛ

τ. 21

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

Καλούνται τα μέλη της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών σύμφωνα με το άρθρο 7 του Καταστατικού σε Εκλογοαπολογιστική Γενική Συνέλευση, στην οποία θα διενεργηθούν οι Αρχαιρεσίες για την ανάδειξη των μελών των Διοικητικών Οργάνων, δηλαδή: Του Διοικητικού Συμβουλίου ( 9 μέλη). Σταυροί προτιμήσεως μέχρι 5. Της Επιτροπής Κρίσεως Νέων Μελών (9 μέλη). Σταυροί προτιμήσεως μέχρι 9. Του Πειθαρχικού Συμβουλίου (5 μέλη). Σταυροί προτιμήσεως μέχρι 5. Της Εξελεγκτικής Επιτροπής (3 μέλη). Σταυροί προτιμήσεως μέχρι 3. Τα θέματα της ημερήσιας διατάξεως θα είναι: α) Εκλογή Προέδρου, Γραμματέως και πρακτικογράφου της Συνέλευσης. β) Εκλογή Εφορευτικής Επιτροπής των Αρχαιρεσιών της 14.10.2018. γ) Απολογισμός πεπραγμένων του Δ.Σ. δ) Οικονομικός απολογισμός. ε) Έκθεση Εξελεγκτικής Επιτροπής. στ) Αποφάσεις της Συνελεύσεως για τους απολογισμούς. ζ) Κάθε άλλο θέμα που προταθεί και εγκριθεί από τη Γενική Συνέλευση.

Προϋπόθεση της συμμετοχής εκάστου μέλους είναι η οικονομική του τακτοποίηση (να μην οφείλει συνδρομές του στην ΕΕΛ).

Η μεν προβλεπόμενη από το Καταστατικό Συνέλευση των μελών θα γίνει την 10/10/2018, ημέρα Τετάρτη και ώρα 6 μ.μ, η δε ψηφοφορία την 14/10/2018, ημέρα Κυριακή και από ώρα 10.00-18.00, στην αίθουσα Μιχ. Αβέρωφ της Ε.Ε.Λ.

Αν δεν επιτευχθεί η προβλεπόμενη από το άρθρο 13 του Καταστατικού απαρτία, δηλ. η παρουσία τουλάχιστον του 1/3 των ταμειακώς εντάξει μελών, η Συνέλευση θα γίνει την 17/10/2018, ημέρα Τετάρτη και ώρα 6 μ.μ. και οι Αρχαιρεσίες την 21/10/2018, Κυριακή και από ώρα 10.00 -18,00 στον ίδιο τόπο.

Καλούνται τα μέλη, τα οποία επιθυμούν να είναι υποψήφια για όλα τα Όργανα της Ε.Ε.Λ. να υποβάλουν αυτοπροσώπως γραπτή αίτηση στη Γραμματεία της Εταιρίας δέκα ημέρες πριν την έναρξη της πρώτης περιόδου, ήτοι μέχρι 29/9/2018, ημέρα Σάββατο και ώρα 2 μ.μ. Οι υποψήφιοι για όλα τα Όργανα της Εταιρίας θα πληρώσουν παράβολο εκλογής ισούμενο με το ποσό της ετήσιας συνδρομής, δηλ.30 ευρώ, σύμφωνα με το άρθρο 7 Καταστατικού, το οποίο ορίζει ότι: “Οι αιτήσεις των υποψηφίων συνοδεύονται επί ποινή ακυρότητας από τις αποδείξεις του Ταμία περί της υποψηφιότητάς τους. Το ποσόν του παράβολου εκλογής ισούται με το εκάστοτε ποσόν της ετήσιας συνδρομής μέλους της ΕΕΛ”.

Η συμμετοχή όλων των μελών είναι αναγκαία και ωφέλιμη για την επίτευξη του σκοπού της Εταιρίας. Ο Πρόεδρος

Ο Γεν. Γραμματέας

Κώστας Καρούσος

Γ ιώργος Μαρινάκης

~ 18 ~

2018

ΜοΡΦεΣ ΤοΥ ΠνεΥΜαΤοΣ Κώστας Βίρβος

Αφιέρωμα στον ποιητή του λαϊκού τραγουδιού

Ο Κώστας Βίρβος γεννήθηκε στα Τρίκαλα στις 29 Μαρτίου 1926 από εύπορη οικογένεια, ο πατέρας του ήταν τυρέμπορας και τον έστειλε να σπουδάσει στην περίφημη Αναργύρειο και Κοργιαλένειο Σχολή Σπετσών, ενώ με την έναρξη του πολέμου γύρισε στα Τρίκαλα. Τελειώνοντας εκεί το γυμνάσιο κατέβηκε στην Αθήνα το 1943 και μετά από εξετάσεις μπήκε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Έχοντας ήδη συμμετάσχει στην ΕΠΟΝ Τρικάλων πήρε τότε μεταγραφή και εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ Σπουδαστών του εφεδρικού ΕΛΑΣ της Αθήνας. Όπως ο ίδιος έχει αναφέρει, η ομάδα των ΕΠΟΝιτών στην οποία συμμετείχε βοηθούσε τον ΕΛΑΣ μεταφέροντας με καροτσάκια προκηρύξεις ή όπλα σκεπασμένα με λαχανικά ενώ τα βράδια γράφανε σε τοίχους συνθήματα. (…) Το Μάρτιο του 1944 συλλαμβάνεται στη συμβολή των οδών Αριστομένους και Αγορακρίτου στην πλατεία Αττικής να γράφει συνθήματα για την τότε κυβέρνηση του βουνού και ενάντια στους ναζιστές. Αμέσως τον οδήγησαν στο "Κρυστάλ", ένα επιταγμένο ξενοδοχείο, όπου τον βασάνισαν άγρια και στη συνέχεια τον έριξαν στο απομονωτήριο της Ειδικής Ασφάλειας, της οδού Ελπίδος 5 στην πλατεία Βικτωρίας. Οι δικοί του μετά από προσπάθειες κατάφεραν να παζαρέψουν την αθώωσή του δίνοντας 800 λίρες, που καρπώθηκε η Πρωτοβάθμια Επιτροπή. Στις 12 Ιουνίου 1944 αποφυλακίστηκε κι έφυγε κρυφά μέσα σ’ ένα κλειδωμένο ταχυδρομικό βαγόνι της γραμμής Αθηνών - Θεσσαλονίκης, μαζί με κάποιους ΕΑΜίτες ταχυδρομικούς. Φτάσανε στα Τρίκαλα κι από εκεί έφυγε για τον Κόζιακα, απ’ όπου στάλθηκε στο χωριό Λιόπρασο των Χασιών και τοποθετήθηκε ως προπαγανδιστής του Επαρχιακού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ. Κατά την παραμονή του στο βουνό, γνώρισε τον Άρη Βελουχιώτη και άλλους επικεφαλής επαναστάτες Και όπως ο ίδιος έχει διατυπώσει, ήταν κι αυτός «ένας μικρός συν-επαναστάτης…» Ο Κώστας Βίρβος έχει διηγηθεί ότι έγραφε στίχους από μικρός, ήθελε όμως να γίνει σκηνοθέτης μιας και του άρεσε ιδιαίτερα το θέατρο. Τα πρώτα του στιχάκια τα έδινε στον Απόστολο Καλδάρα, με τον οποίο γνωρίζονταν από μικροί. Το 1947, όταν υπηρετούσε ως φαντάρος στο Βέρμιο, ένα στιχούργημα του μελοποιήθηκε από τον Καλδάρα το 1948. Ήταν «Ο φαντάρος» όπου εκφράζονται οι ανησυχίες αλλά και οι ελπίδες των επιστρατευμένων παιδιών του λαού από τον μοναρχοφασιστικό στρατό. Το τραγούδι όμως δε γραμμοφωνήθηκε, καθώς η εταιρία δεν το έστειλε να περάσει από Λογοκρισία λόγω του εμφυλίου, παρ’ όλο που μίλάει για συμφιλίωση: …"μα ο φαντάρος δεν παραπονιέται/ κι έχει ελπίδα μέσα στην καρδιά/ πως θα γυρίσει πάλι στους δικούς του/ τα χέρια όταν δώσουμε ξανά". Ένα από τα πρώτα του τραγούδια που κυκλοφόρησε με τ΄ όνομά του στα 1949 ήταν το ρεμπέτικο «Να

το βρεις από άλλη» σε μουσική Καλδάρα και ερμηνευτές τους Σούλα Καλφοπούλου και Μάρκο Βαμβακάρη. Αυτό του άνοιξε τη δισκογραφική πορεία του και από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια ξεκίνησε μια διαδρομή στο λαϊκό τραγούδι γεμάτη επιτυχίες. Ο Κώστας Βίρβος από το 1954 και για 30 χρόνια εργάστηκε ως δημόσιος υπάλληλος στην εφορία. Ωστόσο ο στιχουργός Βίρβος έχει χαρακτηρισθεί ως ο μεγάλος ποιητής του λαϊκού μας τραγουδιού, ο οποίος συγκλονίζεται από τις μεγάλες φάσεις που περνάει η χώρα μας κι επηρεάζεται από τις κάθε φορά ιδιαίτερες στιγμές που διατρέχουν την εποχή του. Η Κατοχή και η Αντίσταση, ο Εμφύλιος, το δράμα των πολιτικών προσφύγων, η μετανάστευση της μεταπολεμικής Ελλάδας, εκφράζονται σε αρκετά έργα του. Αλλά και τα καθημερινά προβλήματα του λαού μας: η ελπίδα, η χαρά κι η αγάπη, βρίσκουν την έκφρασή τους με τους λιτούς, αληθινούς και γεμάτους αίσθημα στίχους του. Μιλάει για βάσανα κοινωνικές αδικίες και ανάγκες που οδηγούν τους ανθρώπους να παρανομούν. Γράφει για προδομένους έρωτες, αμαρτίες και χωρισμούς που προέρχονται από αιτίες κοινωνικές ή την επίδραση του χρήματος στις συνειδήσεις. Σατηρίζει κριτικά κάποιες ξενόφερτες χαζοσυνήθειες, την αστική παραπειστική προπαγάνδα, την ματαιότητα του πλουτισμού. Το πολιτικό στοιχείο ενυπάρχει έντονο στην τέχνη του και το χρησιμοποιεί συνειδητά. Ακόμα και την περίοδο της σκληρής λογοκρισίας ξεπερνάει με τέχνη την απαγόρευση, όταν σ’ ένα τραγούδι κατά τα άλλα ερωτικό, ένας και μόνος στίχος μιλάει μ’ έναν έμμεσο τρόπο για εξορίες, διώξεις κ.α. που όμως γίνονται άμεσα αντιληπτές από το λαο. Επίσης υπήρξε μεταπολεμικά ο ανανεωτής και αναμορφωτής του λαϊκού μας τραγουδιού, εμπλουτίζοντας τη θεματολογία και το περιεχόμενό του. Μαζί με τους Τρικαλινούς συμπατριώτες του Καλδαρα και Τσιτσανη, τον Βολιώτη Θεόδωρο Δερβενιώτη και τον Καρδιτσιώτη Μπάμπη Μπακάλη, έβγαλαν το λαϊκό τραγούδι από το περιθώριο ανοίγοντας τις πόρτες σε ένα ευρύτερο κοινό. Ενδεικτικά είναι τα παρακάτω ιδιαίτερα τραγούδια της συνεργασίας του με αυτούς τους δημιουργούς και τους ερμηνευτές τους: Με το Καλδάρα: «Εσύ πασά μου φάε και πιες» 1953 (Πρ.Τσαουσάκης). «Μένα με λένε Περικλή» 1955, «Στάσου στο δεκατέσσερα» 1956 (Πάνος Γαβαλάς). «Ήρθα, είδα και θα φύγω» 1958 (Καζαντζίδης - Μαρινέλλα). «Τ’ αδέλφια δε χωρίζουνε» 1959 (Πόλυ Πάνου). «Ο Γιάγκος από την Καισαριανή» και «Στη Βουδαπέστη» 1977 (Χαρ.Γαργανουράκης & Λιζέττα Νικολάου). Με τον Τσιτσάνη: «Θα κάνω ντου βρε πονηρή» 1953, «Περιπλανώμενη ζωή»1954 (Σωτ.Μπέλου). «Γεννήθηκα για να πονώ» και «Ζαΐρα» 1955 (Μαρίκα Νίνου). «Το καράβι» 1959 (Αλεξάνδρα). «Η σκιά μου κι εγώ» 1975 (Δημ.Γαλάνη). Καρπός της συνεργασίας τους εί-

~ 19 ~

ΜοΡΦεΣ ΤοΥ ΠνεΥΜαΤοΣ

τ. 21

ναι και το εμβληματικό και αξεπέραστο τραγούδι «Της τέλλει να χαρώ/ κι αν κάνετε τα στήθια μου κομμάτια γερακίνας γιος» 1975, που απέδωσε απαράμιλλα ο Κα- εσείς πεθαίνετε κι όχι εγώ…” ζαντζίδης, εμπνευσμένο από την εμπειρία του στο αποΕνώ στο τραγούδι «Καταχνιά» που λέει: “Κλαίνε μονωτήριο της οδού Ελπίδος 5 και τα βασανιστήρια θρηνούνε τα βουνά/ Κλαίνε θρηνούν οι κάμποι/ Ήρθε τόσων και τόσων αγωνιστών. σκλαβιά πικρή σκλαβιά/ κι ο ήλιος πια δεν λάμπει…”, Με τον Δερβενιώτη: «Φεύγω, θα ξενιτευτώ» 1955, το έχει εμνευστεί από το αντάρτικο τραγούδι «Βαριά «Γειτονιά μου αγαπημένη» 1956, «Βροντούν οι πόρτες στενάζουν τα βουνά». οι βαριές» 1961, «Κωνσταντινούπολη» 1961, «Δε με Το «Γιατί να γίνω μάνα», αρχίζει: “Στο μπλόκο τον θαμπώνουν οι ουρανοξύστες» 1962, «Το διαβατήριο αρπάξανε/ σαν σκύλο τον πετάξανε/ μια νύχτα στο Χαϊ1964, «Ένα πιάτο άδειο στο τραπέζ» 1965, «Θα πεθάνω δάρι./ Η αγκαλιά μου άδειασε/ και η καρδιά μου βράόρθιος» 1966 (Στ.Καζαντζίδηης). Επίσης τα: «Εδώ πα- διασε/ γλυκό μου παλληκάρι.” πάς, εκεί παπάς» 1960 (Γρ.Μπιθικώτσης). «Βόλτα στη Επίσης σημαντικά τραγούδια του δίσκου είναι: Μακεδονία» 1960 (Στρ.Διονυσίου). «Αγαπάω την Αν- «Ομηρία», «Το τραγούδι της ειρήνης», «Ένας ξύλινος νούλα» 1962 (Μαν.Αγγελόπουσταυρός». «Η πείνα», «Αδερφέ Ισλος). «Σε πλάνεψε η Ντόλτσε βίραηλίτη» «Ο Νεοζηλανδός». τα» 1963 (Σπ.Ζαγοραίος). «Δέκα Στις αρχές του 1970 έχουμε συμβουλές» 1963 (Πέτρος Ανατην παραγωγή του δίσκου «Α-Ω» γνωστάκης). «Ο Μάρκος», «Ο σε συνεργασία του Βίρβου με τον Μπάτης», «Ο Χατζηχρήστος» λαϊκό συνθέτη και τραγουδιστή 1974 (Καίτη Αμπάβη). Γρηγόρη Μπιθικώτση, ο οποίος Με τον Μπάμπη Μπακάλη: για πολλά χρόνια ερμηνεύει αλλά «Για στάσου χάρε» 1950, «Το κουκαι μελοποιεί ο ίδιος στίχους του. ρασμένο βήμα σου» 1951 (Τάκης Πασίγνωστα είναι τα: «Ο κυρ-ΘάΜπίνης & Στέλλα Χασκίλ). «Απόψε νος πέθανε» και «Στου Μπελαμή θα πεθάνει ο χάρος» 1954 (Σωτητο ουζερί» 1970, «Ρίξε μια ζαριά ρία Μπέλλου). «Ένας λεβέντης Ο Κ.Βίρβος και ο Θ.Δερβενιώτης στο Λαϊκό καλή» 1971, «Εγνατίας 406» 1973, ξαγρυπνά (Μες στα μπουντρού- Στέκι του 26ου Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή», «Ο Φριτς, ο Μπρούνο κι ο Κω(Σεπτέμβρης 2000) μια)» 1955 (Π.Γαβαλάς). «Αθήνα στής» 1972, «Ένα όμορφο αμάξι ντερμπεντέρισσα» 1957, «Ξύπνα όπου τους απονεμήθηκε τιμητική πλακέτα. με δυο άλογα» 1975, «Τα παιδιά καημένε Σαρκαφλιά» 1960 (Γρ.Μπιθικώτσης). «Ανέβα στην Ελευσίνα» 1979 και πολλά άλλα. στο τραπέζι μου» 1960 (Μαν.Αγγελόπουλος). «ΓεννήΤο 1971 έχουμε τον κύκλο τραγουδιών «Ζει;» μια θηκα για να πονώ» 1965, «Η Κύπρος είναι Ελληνική» συνεργασία του Βίρβου με τον Μίμη Πλέσσα, με ήρωες 1965, «Και σιδερένια να είχα καρδιά» 1971 (Στ.Καζαν- που παρομοιάζονται σατυρικά μ’ εκείνους του θεάτρου τζίδης). σκιών, όπως «Ο Καραγκιόζης», «Ο Σταύρακας», «Ο Ο σεμνός δημιουργός μας έχει αφήσει ως παρακα- σιορ Διονύσιος», «Ο Μπαρμπαγιώργος», «Ο Χατζηαταθήκη περισσότερα από 2000 τραγούδια, που ντύθη- βάτης» κ.α. και με διάφορους ερμηνευτές. Επίσης το καν με τη μουσική σπουδαίων συνθετών και ερμηνεύ- 1973 κυκλοφορούν τον δίσκο «Θάλασσα - Πικροθάτηκαν από μεγάλες φωνές. Τραγούδια, λαϊκά ή λεγό- λασσα», ο οποίος εμπεριέχει το ομώνυμο με τον τίτλο μενα “έντεχνα”, καθώς και παραδοσιακού ύφους με τραγούδι, όπως και το «Άγια Κυριακή» και διάφορα κοινωνικό και άμεσο ή έμμεσο πολιτικό περιεχόμενο, άλλα που ερμηνεύουν οι Γιάννης Πουλόπουλος, Ρένα πολλά από τα οποία έχουν χαρακτηριστεί κλασικά. Κουμιώτη και η Καίτη Αμπάβη. Ο Μίκης Θεοδωράκη το 1961 μελοποιεί το τραγούδι Η συνεργασία τους συνεχίζεται σε όλη τη 10ετία του «Μάνα», με τραγουδιστή τον Γρηγόρη Μπιθικώ- όπου χαρακτηριστικά είναι κάποια τραγούδια με πρότση. Το 1962 στο έργο του «Το τραγούδι του νεκρού σωπα και στιγμιότυπα που αντλούνται από την καθηαδερφού» με βασικό ερμηνευτή τον Μπιθικώτση, η μερινότητα με σκωπτικό τρόπο. Από την οπερέτα «ΛουΓιώτα Λύδια ερμηνεύει ένα Νανούρισμα, το «Κοιμήσου κιανού Νεκρικοί Διάλογοι» 1974, έχουμε το «Λυδοί και αγγελούδι μου», που επί δεκαετίες διαγράφει τη δική Φρύγες (με τον Δημ.Μητροπάνο). Επίσης το «Οι εφοτου αυτόνομη πορεία. πλιστές» (με τον Γιώργο Μαρίνο) τους οποίους χαραΤο 1964 γίνεται το πέρασμα του Βίρβου και σε ολο- κτηρίζει: …“Τέτοια μεγάλη τσιγκουνιά/ δεν ξαναείδα κληρωμένους κύκλους τραγουδιών με την ηχογράφη- στον ντουνιά/ Φράγκο δεν άφησαν για την ψυχή τους/ ση του δίσκου «Καταχνιά» σε μουσική του νέου τότε μα τα μοιράζονταν αναμεταξύ τους/ οι δυο μας οι εφοσυνθέτη Χρήστου Λεοντή και ερμηνευτές τους Κα- πλιστές/ ο Μύριχος κι ο Αριστεύς”. ζαντζίδη - Μαρινέλα. Είναι δίσκος ιστορικής σημασίας Το 1974 κυκλοφορεί το σημαντικό έργο «Θεσσαο οποίος περιλαμβάνει παλαιότερους στίχους του Βίρ- λικός Κύκλος», σε συνεργασία του Βίρβου με τον συνβου που προέρχονται κι αυτοί από τη φάση της εμπει- θέτη Γιάννη Μαρκόπουλο και ερμηνευτές τους: Βίκυ ρίας του στα κρατητήρια της οδού Ελπίδας και την Μοσχολιού, Λάκη Χαλκιά, Χαράλαμπο Γαργανουράκη, ακόλουθη μετάβασή του στο βουνό. Λιζέττα Νικολάου, Παύλο Σιδηρόπουλο και στο σανΌπως ο ίδιος έχει αναφέρει, τους στίχους του τρα- τούρι τον Αριστείδη Μόσχο. γουδιού «Δε θέλω να μου δέσετε τα μάτια» τους εμΟ δίσκος έχει χαρακτηρισθεί ως ένα λαϊκό πανηγύρι πνεύστηκε όταν την Πρωτομαγιά του ’44 σκότωσαν γεμάτο από ρυθμούς και εικόνες της ελληνικής επαρτους διακόσιους αγωνιστές στην Καισαριανή. χίας, όπου οι στίχοι του Βίρβου καυτηριάζουν σατυρικά Δε θέλω να μου δέσετε τα μάτια/ τον ήλιο π’ ανα- εκείνα τα κακώς κείμενα του 20ου αιώνα τα οποία και

~ 20 ~

2018

ΜοΡΦεΣ ΤοΥ ΠνεΥΜαΤοΣ

παραμένουν. «Ο Αρκουδιάρης», «Ο Δάσκαλος», «Το πολιτικές και κοινωνικές…» Αναφέρει ακόμα ότι «μεγάΠαζάρι», «Ο κλεφτοκοτάς», «Αν είσαι άντρας τσιφλι- λη κατηγορία του λαϊκού μας τραγουδιού είναι το βυκά», Να `βγαινα μάνα μ΄ στο κλαρί», είναι ορισμένα ζαντινό που έχει τις ρίζες του σε αρχαιοελληνικά μέλη από τα τραγούδια του κύκλου. (φρύγιος, λύδιος…). Εδώ εντάσσεται και το μεγαλύτερο Το 1983 η Μinos κυκλοφόρησε ένα διπλό λεύκωμα μέρος του Μικρασιατικού Λαϊκού Τραγουδιού…» «Το με 31 τραγούδια του Κώστα Βίρβου με τίτλο «Ένας λαϊκό τραγούδι πέρα από τον τεράστιο ψυχαγωγικό ρόκήπος τραγούδια» που καλύπτουν ένα ευρύτατο χρο- λο, που έπαιξε και που παίζει στο πλατύ λαϊκό κοινό, άρνικό πλαίσιο της δημιουργικής του πορείας, από τη χισε σιγά-σιγά να κοινωνικοποιείται και να δεκαετία του '40 μέχρι τα χρόνια του '70. πολιτικοποιείται. Αυτό άρχισε ενσυνείδητα στην εποχή Το 1998 ο Βίρβος κατέθεσε έναν δικό του δίσκο 1941-1944 με τα αντάρτικα τραγούδια (…) Πουθενά μέμε δέκα τραγούδια και τίτλο «Πράσινα βουνά και χρυ- χρι σήμερα δεν αναφέρεται ότι (τα αντάρτικα) είναι και σαφένιοι κάμποι». Καρπός της έμπνευσής του είναι η λαϊκά τραγούδια, ενώ είναι πέρα για πέρα. Δεν είναι τυαγάπη του για το δημοτικό τραγούδι, την «πηγή, όπως χαίο ότι το «Βροντάει ο Όλυμπος αστράφτει η Γκιώνα» λέει, όλων των τραγουδιών μας». το έγραψε ο Άκης Σμυρναίος (καΟι στίχοι του διανθίζονται από πετάν Κεραυνός), φτασμένος λαϊιδιωματισμούς και λαογραφικά κός μουσικοσυνθέτης…» στοιχεία, τους έχει μελοποιήσει Ενώ παρακάτω καταγγέλει: Και ο ίδιος χωρίς να έχει σπουδάσει ερχόμαστε στο σήμερα που δυμουσική, αντλώντας έμπνευση στυχώς στο λαϊκό τραγούδι επιαπό θεσσαλικά, ηπειρώτικα και κρατεί ένα χάος, για το οποίο σε στερεοελλαδίτικα ακούσματα. Η καμιά περίπτωση δε φταίνε οι καενορχήστρωση είναι του Χρήλοί στιχουργοί, συνθέτες και ερστου Νικολόπουλου και συμμετέμηνευτές. Το πιο μεγάλο φταίξιμο χουν γνωστές φωνές και σολίέχουν οι πολυεθνικές εταιρίες, οι στες του δημοτικού μας τραγουοποίες για να πουλήσουν, ρίχνουν Ο λαϊκός μας ποιητής έχει τιμηθεί για την διού. στην αγορά οτιδήποτε που αυτές Ένα από τα πιο συγκλονιστικά προσφορά του με διάφορα αφιερώματα, ενώ το θεωρούν εμπορικό. Και έχουμε κομμάτια του δίσκου είναι το στα Τρικαλα έχει αποδοθεί το όνομα του σε το φαινόμενο τραγούδια αξιόλοδρόμο και στο 32 Δημοτικό Σχολείο. «Βάγια Μοσχοβάγια», που αναφέγα (γιατί υπάρχουν) να πνίγονται. ρεται στον Χρήστο και την Ελένη, ένα ζευγάρι που Και να ακούγονται άλλα τραγούδια καταστροφικά. σκότωσαν οι Γερμανοί και ο Βίρβος είχε δει τον τάφο Ευθύνη έχουν και τα μαζικά μέσα ενημέρωσης γιατί τους όταν ήταν φαντάρος στο Βέρμιο. Επίσης το τρα- δεν τοποθετήθηκαν κατάλληλοι άνθρωποι στις κατάλγούδι «Τρεις καπετάνιοι» αναφέρεται στους Άρη Βε- ληλες θέσεις. Παράδειγμα στα διοικητικά συμβούλια λουχιώτη, Ανδρέα Τζήμα (Σαμαρινιώτης) και Στέφανο των ΕΡΤ δεν υπάρχουν εκπρόσωποι των στιχουργών Σαράφη, στους οποίους είναι και αφιερωμένο. και συνθετών και άλλα πολλά…» Το κόστος παραγωγής του δίσκου ήταν του ίδιου Ο Κώστας Βίρβος πάντα πίστευε ότι «το καλό τρατου Βίρβου και δεν διατέθηκε στο εμπόριο καθώς η γούδι διδάσκει, ενώ το κακό καταστρέφει και κυρίως πρόθεση του δημιουργού του ήταν η προώθησή του τις παιδικές και νεανικές ψυχές». Κι ακόμα ότι το σύσε συλλόγους και κοινωφελή ιδρύματα με την ελπίδα στημα «προσπαθεί να αποπροσανατολίσει τον κόσμο, «να έχει ευεργετική απήχηση στον κόσμο». επιβάλλοντας τραγούδια 24ώρου…» Ο Κ.Βίρβος μαζί με τον Θ.Δερβενιώτη και άλλους Πόσο δίκιο είχε ο Βίρβος!… Αν σήμερα παρακοομότεχνούς τους, υπήρξαν από τα Ιδρυτικά μέλη του λουθήσουμε στα λεγόμενα “Μέσα Ενημέρωσης”, θα πρώτου σωματείου τους, καθιερώνοντας με αγώνες δούμε ότι, εκτός από ορισμένες συγκεκριμένες εκτο επάγγελμα του συνθέτη και στιχουργού - η Ένωση πομπές, το 80% των τραγουδιών που προβάλλεται είναι Μουσικοσυνθετών Στιχουργών Ελλάδος (ΕΜΣΕ) δη- με μουσική αμερικάνικη. Σε προγράμματα διαφημίσεων μιουργήθηκε το 1971. ή ενημέρωσης, ακόμα και σε παρουσιάσεις με οδοιΕπίσης είναι ο συνθέτης του ύμνου της ποδοσφαι- πορικά σε παραδοσιακά χωριά μας, ακούμε ως υπόρικής ομάδας του Α.Ο. Τρίκαλα και έχει εκδώσει τα κρουση εκείνα τα εκνευριστικά ντούκου-ντούκου νιεξής βιβλία: «Μια ζωή τραγούδια - αυτοβιογραφία» άου-νιάου γουίιιιιου!… Τέτοιες οι αμερικανιές, που (1985, εκδόσεις Ντέφι). Και το «Λαϊκή στιχουργική αν- εκτός από την παλαιά τζαζ και κάποια απ’ τα επόμενά θολογία» (1989, εκδόσεις Αναστασάκη). της, όλα τα υπόλοιπα έως σήμερα δεν είναι άλλο από Εδώ μεταφέρουμε και κάποιες από τις τοποθετή- έναν πολιτισμικό ιμπεριαλισμό, ο οποίος διστυχώς, σεις από την αυτοβιογραφία του Βιρβου που έχουν αξιοποιώντας τα τεχνικά μέσα που διέθεταν –ραδιόδημοσιευθεί στο περιοδικό της ΚΝΕ «Οδηγητής» τον φωνο, κινηματογράφο, τηλεόραση– έχει προβληθεί Γενάρη του 1986, όπου αναφέρει: διεθνώς. «Το λαϊκό τραγούδι είναι αυτό που λέει η ίδια η λέξη. Έτσι και στον τόπο μας, ενάντια σε μια παράδοση Είναι τραγούδι που γίνεται από το λαό για να τραγου- μουσικής εξέλιξης 3000 χρόνων, που πηγάζει και από δηθεί από το λαό. Από τότε που υπάρχει ελληνικό έθνος το κλίμα της περιοχής, η κουλτούρα αυτή μας έχει φουπάρχει και λαϊκό τραγούδι όσο όμως περνούν τα χρό- ρεθεί κοστούμι. Κι έτσι βομβαρδίζουν τ’ αυτιά και την νια αλλάζει μορφή (…) Ο στίχος του επίσης διαφέρει αισθητική μας εδώ κάποιοι τεχνικοί των “Μέσων”, δηαπό εποχή σε εποχή. Κι αυτός δέχεται διάφορες επιδρά- μοσιογράφοι και οι διευθυντάδες τους. Με μια γεμάτη σεις που σημαδεύουν τον τόπο μας. Κύρια επιδράσεις ένταση, σχιζοφρενική σε ύφος και σε άκουσμα, στα-

~ 21 ~

τ. 21

ΜοΡΦεΣ ΤοΥ ΠνεΥΜαΤοΣ

ρίστικη κουλτούρα του κέρδους, που συνοδεύεται από μαϊμουδίστικους και χωρίς αίσθημα - κινησιολογικά ρομποτοειδείς, χορούς… Αυτοί λοιπόν, καμιά αισθητική αποστασιοποίηση δεν έχουν από την επιβεβλημένη συνήθεια, ώστε να καταλάβουν τί μας προβάλλουν; Ως φαίνεται το έχει πετύχει ο προπαγανδιστής Κίσιγκερ, όταν το 1972 έλεγε ότι, για να αλώσουμε τους ανυπότακτους Έλληνες θα πρέπει να τους αλλάξουμε την κουλτούρα!… Ως πότε λοιπόν θα επιτρέπουμε να επηρεάζεται καθηλωτικά το φρόνημά μας από αυτήν την πολιτισμική εξάρτηση;…

Ο Κώστας Βίρβος έφυγε το βράδυ στις 6 Αυγούστου 2015, έπειτα από βαρύ εγκεφαλικό επεισόδιο ενώ βρισκόταν διασωληνωμένος στο σπίτι του. Η κηδεία του έγινε στην Παναγίτσα - Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Παλαιού Φαλήρου και η ταφή του έγινε στο εκεί Νεκροταφείο. Πολλοί καλλιτέχνες κι ένα πλήθος κόσμου είπαν το τελευταίο αντίο στον μεγάλο μας λαϊκό ποιητή. ~~~~~~~ Στη συνέχεια, ενδεικτικά παρουσιάζουμε κάποια από τα ιδιαίτερα τραγούδια του.

Ούτε στρώμα να πλαγιάσω, ούτε φως για να διαβάσω το γλυκό σου γράμμα, ωχ, μανούλα μου Καλοκαίρι κι είναι κρύο ένα μέτρο επί δύο είναι το κελί μου, ωχ, μανούλα μου

Θάλασσα πικροθάλασσα πως να σε καλοπιάσω; να αφήσεις πια τον κύρη μου και τον καραβοκύρη μου, να αφήσεις πια τον κύρη μου για να τον ξαποστάσω.

Γιάννης Α. Μαντάς

537 Της γερακίνας γιος - 1975 Β.Τσιτσάνης - Στ.Καζαντζίδης

209 - Θάλασσα πικροθάλασσα - 1973 Μίμης Πλέσσας - Καίτη Αμπάβη

Μα εγώ δε ζω γονατιστός, είμαι της γερακίνας γιος Τι κι αν μ’ ανοίγουνε πληγές εγώ αντέχω τις φωτιές Μάνα μη λυπάσαι, μάνα μη με κλαις

Τον γιο μου τον μονάκριβο πιο κύμα τον χτυπάει; για σένανε μ’ αρνήθηκε μα ούτε που λυπήθηκε, αυτήνε που αγαπάει.

Ένα ρούχο ματωμένο στρώνω για να ξαποσταίνω στο υγρό τσιμέντο, ωχ, μανούλα μου Στο κελί το διπλανό μου φέραν κάποιον αδελφό μου πόσο θα τραβήξει, ωχ, μανούλα μου Μα εγώ δε ζω γονατιστός (…) ~~~~~~~~~~

Καταχνιά - 1964 Χρ.Λεοντής - Στ.Καζαντζίδης & Χορωδία

Θάλασσα, πικροθάλασσα τι τάμα να σου κάνω; να ανοίξει το σπιτάκι μου, να φύγει το φαρμάκι μου, να ανοίξει το σπιτάκι μου, με γέλιο να πεθάνω. ~~~~~~~~~~

367 - Στη Βουδαπέστη - 1977 Απ.Καλδάρας - Χαρ.Γαργανουράκης & Λιζ.Νικολάου Την Ουγγαρία έχω τώρα για λιμάνι και το χωριό μου τ’ ονομάζουν Μπελογιάννη μα πάντα ζω μ’ ένα σκοπό να’ ρθω στον τόπο π’ αγαπώ

Κλαίνε θρηνούνε τα βουνά Κλαίνε θρηνούν οι κάμποι Ήρθε σκλαβιά πικρή σκλαβιά πλάκωσε μαύρη καταχνιά κι ο ήλιος πια δεν λάμπει

Να’ φτανε ο Δούναβης μέχρι την Ελλάδα σ’ ένα ποταμόπλοιο να μπω μια βραδιά να ζεστάνω την καρδιά λίγο στη λιακάδα γιατί έχει πάντοτε μαύρη συννεφιά μαύρη συννεφιά μαύρη συννεφιά

Η μπότα του κατακτητή Παντού τη φρίκη απλώνει Κι όπου πατεί κι όπου πατεί Χορτάρι δε φυτρώνει Μα στη χαμένη μου τη γη Θ’ ανθίσουν πάλι οι κλώνοι Θ’ αναλαλεί το αηδόνι

Τριάντα χρόνια μοναχός στη Βουδαπέστη πότε θ’ ακούσω το γλυκό Χριστός Ανέστη κι απ’ του χωριού μου τον παπά γλυκιά καμπάνα να χτυπά

Μέσα απ’ τη στάχτη τη βαθειά Μια σπίθα θα πετάξει Σε πολιτείες και χωριά Και θα γενεί τρανή φωτιά Που τη φωτιά θα κάψει

Να’ φτανε ο Δούναβης μέχρι την Ελλάδα …

Τσιγγάνε παίξε μου γλυκά με το βιολί σου με το τραγούδι σου να’ ρθω κι εγώ μαζί σου μ’ ένα σκοπό νοσταλγικό σ’ ένα χωριό Ελληνικό

~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~

~ 22 ~

2018

ΜοΡΦεΣ ΤοΥ ΠνεΥΜαΤοΣ

Δολάρια και μάρκα - 1993 Χρ.Νικολόπουλος - Δημ.Κοντογιάννης

293 - Στις φάμπρικες της Γερμανίας - 1961 Θ.Δερβενιώτης - Στ.Καζαντζίδης

Δολάρια και μάρκα σκληρά νομίσματα, κι εμείς με τρύπια βάρκα μέσα στα κύματα.

Στις φάμπρικες της Γερμανίας και στου Βελγίου τις στοές πόσα παιδιά σκληρά δουλεύουν και κλαίνε οι μάνες μοναχές.

Τα χρήματα δεν έχουνε καρδιά ούτε πατρίδα και θρησκεία και μπαντιέρα. Το χάρτη αλλάζουνε με μία μολυβιά, κι εμείς τα πιόνια στην παγκόσμια σκακιέρα.

Κακούργα μετανάστευση κακούργα ξενιτιά μας πήρες απ’ τον τόπο μας τα πιο καλά παιδιά.

Τα γεν τη Χιροσίμα τη λησμονήσανε, στο θεϊκό της μνήμα τραπέζες χτίσανε.

Στη μακρινή την Αυστραλία και πέρα στην Αμερική στον Καναδά στη Βραζιλία πόσα παιδιά πονούν κι εκεί.

Τα χρήματα δεν έχουνε καρδιά (…) ~~~~~~~~~~

Κακούργα μετανάστευση. (…)

27 - Αχμέτ από το Πακιστάν - 1985 Θ.Δερβενιώτης - Γιαννης Ζορμπάς

Κάνε κουράγιο μετανάστη κάνε λεβέντη μου υπομονή του γυρισμού σου το καράβι πάλι μια μέρα θα φανεί.

Αχμέτ από το Πακιστάν ήρθες σ’ αυτόν τον τόπο, κι εδώ το τρώμε το ψωμί με δάκρυ και με κόπο.

Κακούργα μετανάστευση (…)

Τόσοι δικοί μας παν σε χώρα ξένη να ζήσουνε ανθρωπινότερα, μα θα μου πεις, σ’ αυτή την οικουμένη Αχμέτ, υπάρχουν και χειρότερα.

~~~~~~~~~~

44 - Ένα όμορφο αμάξι με δυο άλογα - 1975 Μουσική - Τραγούδι: Γρ.Μπιθικώτσης

Αχμέτ, φτωχέ αγωνιστή και λαθρομετανάστη, κι εδώ η ζωή του δουλευτή είναι καημούς γεμάτη.

Ένα όμορφο αμάξι με δυο άλογα να μου φέρετε τα μάτια μου σαν κλείσω τον ντουνιά με τα στραβά και τα παράλογα καβαλάρης μια φορά να σεργιανίσω

Τόσοι δικοί μας παν σε χώρα ξένη (…)

Το ένα τ’ άλογο να είναι άσπρο όπως τα όνειρα που έκανα παιδί το άλλο τ’ άλογο να είναι μαύρο σαν την πικρή μου την κατάμαυρη ζωή

~~~~~~~~~~

Η Κύπρος είναι Ελληνική - 1965 Μπ.Μπακάλης - Στ.Καζαντζίδης

Να χτυπώ το καμουτσίκι μου το άπονο σαν της μοίρας μου τ’ αβάσταχτα χαστούκια και ν’ ακούγεται τη νύχτα σαν παράπονο σαν πενιά λυπητερή από μπουζούκια

Απ’ των Ελλήνων τις Καρδιές βγαίνει η φωνή σαν λάβα φωνάζουν για την Κυπρο μας που την κρατάνε σκλάβα.

Το ένα τ’ άλογο να είναι άσπρο (…)

Η Κύπρος είναι Ελληνική και όλη η Ελλάδα την πονά θέλουν δε θέλουν, γρήγορα, θα μας την δώσουνε ξανά. Και αυτοί που σκοτωθήκανε να σώσουν τους συμμάχους την Κύπρο να μας δώσετε φωνάζουν απ’ τους τάφους!

Η Κύπρος είναι Ελληνική (…)

Μα θα σημάνει γρήγορα της λευτεριάς καμπάνα και με στοργή θα αγκαλιστούν η κόρη με τη μάνα. Η Κύπρος είναι Ελληνική (…) ~~~~~~~~~~

~ 23 ~

«Ένα όμορφο αμάξι με δυο άλογα» το ένα άσπρο το άλλο μαύρο συνόδευσαν τον γυιο της «Γερακίνας» στην τελευταία κατοικία του

ΜοΡΦεΣ ΠοΥ εΦΥΓαν

«Έφυγε» ο ηθοποιός Νίκος Χύτας

«Έφυγε» την Παρασκευή 8 Ιούνη το μεσημέρι από τη ζωή ο γνωστός ηθοποιός Νίκος Χύτας, σε ηλικία 63 ετών, μετά από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο. Άνθρωπος απλός, προσηνής, υπηρέτησε την τέχνη του στο θέατρο, την τηλεόραση, τον κινηματογράφο. Είχε πάρει μέρος σε δεκάδες τηλεοπτικά σήριαλ, ταινίες και θεατρικές παραστάσεις όπως: «Μήδεια», «Κρείσσων των Εμών Βουλευμάτων» (2016), «Το τρίτο στεφάνι» (2011), «Μυστικά της Εδέμ», «7 θανάσιμες πεθερές», «Γκασταρμπάιτερ», «Μαντώ Μαυρογένους» (1983), «Οι ιστορίες του αστυνόμου Μπέκα», «Δανεικός πατέρας», «Σοφία… Ορθή», «Σύνορα αγάπης», «Φάκελος Πολκ στον αέρα» (1992), «Η μικρή μας πόλη» (2003), «Ποντικοπαγίδα» (1995), «Η γυνή να φοβήται τον άνδρα» (2003) κ.ά. Όπως είχε δηλώσει: «Δόξα τω θεώ δεν υποφέρω μ’ αυτήν τη δουλειά. Με τιμάει, την τιμάω κι εγώ. Δεν ταλαιπωρούμαι γιατί δεν θέλω να είμαι ο πρώτος. Μ’ ενδιαφέρει μόνο ο ρόλος που θα υποδυθώ να είναι κάτι ιδιαίτερο, να κάνω κάτι που να με εξιτάρει, κάτι που να με ταξιδεύει, κάτι που να το θυμάμαι μετά σαν ένα όμορφο σταθμό στην πορεία μου. Το να θέλω να

τ. 21

είμαι πρώτος το είχα παλιά, όταν ήμουν μικρός, τώρα το έχω αφήσει πίσω μου».

H νεκρώσιμος ακολουθία για τον ηθοποιό Νίκο Χύτα έγινε στις 9 Ιούνη το απόγευμα, στον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στα Γλυκά Νερά. Η οικογένειά του επιθυμεί αντί στεφάνων να στηριχθεί το έργο της «Κιβωτού του Κόσμου».

«Έφυγε» ο Ερρίκος Μπριόλας

«Εφυγε» από τη ζωή την Τετάρτη 20 Ιούνη σε ηλικία 85 ετών ο ηθοποιός Ερρίκος Μπριόλας.

O Ερρίκος Μπριόλας γεννήθηκε στην Αθήνα στις 19 Οκτώβρη του 1933. Η οικογένειά του ήταν αυτοκινητιστές και ο ίδιος ακολούθησε την οικογενειακή παράδοση και έγινε οδηγός ταξί, ώσπου μία πελάτισσά του στο ταξί –που αργότερα έγινε και η δεύτερη γυναίκα του– τον παρότρυνε να γίνει ηθοποιός. Έκτοτε εμφανίστηκε σε πολλές παραστάσεις στο θέατρο, ενώ σημαντική ήταν και η παρουσία του στον κινηματογράφο σε ρόλους «ζεν πρεμιέ». Στην τηλεόραση τα τελευταία χρόνια συμμετείχε στις σειρές «Δέκα λεπτά κήρυγμα» το 2000 και «Η Ώρα η καλή» το 2004.

Έφυγε από τη ζωή η ηθοποιός Τζέσυ Παπουτσή

Πέθανε την Κυριακή 1η Ιούλη η αγαπημένη ηθοποιός Τζέσυ Παπουτσή. Είχε διαγνωστεί με όγκο στο κεφάλι και τις τελευταίες 62 μέρες νοσηλευόταν στο νοσοκομείο «Γ.Γεννηματάς». Η Τζέσυ Παπουτσή γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Για 20 και παραπάνω χρόνια δούλεψε στο Εθνικό Θέατρο ενώ τα χρόνια της στη θεατρική σκηνή ξεπερνούν τα 37. Στην τηλεόραση συμμετείχε σε δημοφιλείς σειρές που την καθιέρωσαν όπως Safesex, 7 θανάσιμες πεθερές, Εμείς κι εμείς, Δύο Ξένοι, Οι στάβλοι της Εριέτας Ζαϊμη κ.ά. Στη μεγάλη οθόνη ξετύλιξε το ερμηνευτικό της ταλέντο στις ταινίες του Βασίλη Βαφέα , Ανατολική Περιφέρεια (1979), Ρεπό (1982), στο «Safe Sex» των Ρέππα - Παπαθανασίου (1999), στο «Βίτσια γυναικών» του Νίκου Ζερβού (2000), «Ροζ ολοταχώς» του Δημήτρη Γιαζουτζάκη (2001). Η καριέρα της μετρά επίσης πολλές τηλεταινίες. Η Τζέσυ Παπουτσή ήταν παντρεμένη με το συνάδελφό της και στιχουργό Γιάννη Μάνιο κι έχει έναν γιο, τον σκηνοθέτη Γιώργο Καληώρα από προηγούμενο γάμο της, με τον ηθοποιό Θάνο Καληώρα.

~ 24 ~

2018

ΜοΡΦεΣ ΠοΥ εΦΥΓαν Πέθανε ο Μάνος Ελευθερίου

Εφυγε» από τη ζωή την Κυριακή 22 Ιούλη, σε ηλικία 80 ετών από ανακοπή καρδιάς ο Μάνος Ελευθερίου, ο σπουδαίος Ελληνας ποιητής, στιχουργός και πεζογράφος. Ο Μάνος Ελευθερίου γεννήθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου στις 12 Μάρτη 1938 όπου και μεγάλωσε. Ο πατέρας του ήταν ναυτικός. Σε ηλικία 14 ετών ήρθε με την οικογένειά του από τη Σύρο στην Αθήνα και τα πρώτα επτά χρόνια έμειναν στο Χαλάνδρι. Το 1960 μετακόμισαν οικογενειακώς στο Νέο Ψυχικό. Το 1955 γνωρίστηκε με τον Αγγελο Τερζάκη, ο οποίος τον ώθησε να παρακολουθήσει μαθήματα στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου ως ακροατής. Το 1956 γράφτηκε στο τμήμα θεάτρου της Σχολής Σταυράκου με καθηγητές τον Χρήστο Βαχλιώτη, τον Γιώργο Θεοδοσιάδη και τον Γρηγόρη Γρηγορίου. Το 1960 στα Ιωάννινα, όπου βρέθηκε για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία, άρχισε να γράφει θεατρικά έργα και ποιήματα. Το 1962 δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Συνοικισμός». Την ίδια εποχή έγραψε τους πρώτους στίχους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και «Το τρένο φεύγει στις 8.00», που αργότερα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Το 1964 κάνει το ντεμπούτο του στην ελληνική δισκογραφία. Συνεργάστηκε με τον συνθέτη Χρήστο Λεοντή, καθώς και τον Μίκη Θεοδωράκη. Τα συγκεκριμένα τραγούδια πρωτοκυκλοφόρησαν το 1970 στο Παρίσι. Συνεργάστηκε με τον Δήμο Μούτση («Αγιος Φεβρουάριος», 1971) και με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στο δίσκο «Θητεία», του οποίου η ηχογράφηση άρχισε το Νοέμβρη του 1973, διακόπηκε από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και τελικά κυκλοφόρησε το 1974, με τη Μεταπολίτευση. Κατά καιρούς είχε συνεργαστεί σχεδόν με όλους τους Ελληνες συνθέτες, όπως με τον συνθέτη Σταύρο Κουγιουμτζή και τον τραγουδιστή Γιώργο Νταλάρα καθώς και με τον Θανάση Γκαϊφύλλια στην «Ατέλειωτη Εκδρομή», τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Θάνο Μικρούτσικο, τον Γιάννη Σπανό, τον Γιώργο Ζαμπέτα, τον Σταμάτη Κραουνάκη, τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, τον Γιώργο Χατζηνάσιο, τον Αντώνη Βαρδή και πολλούς άλλους. Παράλληλα, έγραφε και εικονογραφούσε παραμύθια για παιδιά και επιμελήθηκε την έκδοση λευκωμάτων με θέμα τη Σύρο: «Ενθύμιον Σύρας», «Θέατρο στην Ερμούπολη», κ.ά.

Τη δεκαετία του '90 αρθρογραφούσε και συγχρόνως έκανε ραδιοφωνικές εκπομπές στον «Αθήνα 9,84» και στο «Δεύτερο Πρόγραμμα». Το 1994 εξέδωσε την πρώτη του νουβέλα, με τίτλο «Το άγγιγμα του χρόνου». Το 2004 δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα («Ο Καιρός των Χρυσανθέμων») που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2005. Το 2013, ο Μάνος Ελευθερίου βραβεύθηκε για τη συνολική προσφορά του από την Ακαδημία Αθηνών. Η πλούσια εργογραφία του Μάνου Ελευθερίου περιλαμβάνει ποιητικές συλλογές, διηγήματα, μία νουβέλα, δύο μυθιστορήματα και περισσότερα από 400 τραγούδια. Μέσα σε κλίμα βαθιάς συγκίνησης έγινε την Τρίτη 24 Ιούλη το μεσημέρι η πολιτική κηδεία του. Μεταξύ των παρευρισκόμενων ήταν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας και εκπρόσωποι κομμάτων. Στην πολιτική κηδεία του, τον πρώτο λόγο είχαν οι στίχοι του Μάνου Ελευθερίου, ακούστηκε ο ίδιος να μιλά για το ξεκίνημά του, ενώ όσοι μίλησαν γι' αυτόν αναφέρθηκαν στο έργο του και σε πλευρές της προσωπικότητάς του και στη σχέση του με την αγαπημένη του Σύρο.

Στης ανάγκης τα θρανία και στης φτώχειας το σχολειό μάθαμε την κοινωνία και τον πόνο τον παλιό

Το σεργιάνι μας στον κόσμο ήταν δέκα μέτρα γης όσο πιάνει ένα σπίτι και ο τοίχος μιας αυλής

Παραπονεμένα λόγια - 1979 Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου - Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος

Παραπονεμένα λόγια έχουν τα τραγούδια μας γιατί τ’ άδικο το ζούμε μέσα από την κούνια μας.

Παραπονεμένα λόγια έχουν τα τραγούδια μας γιατί τ’ άδικο το ζούμε μέσα από την κούνια μας.

~ 25 ~

ΜοΡΦεΣ ΠοΥ εΦΥΓαν

τ. 21

Τραγικός θάνατος της Χρύσας Σπηλιώτη στη φονική πυρκαγιά στο Μάτι

Η αυλαία για την ηθοποιό Χρύσα Σπηλιώτη, καθώς και του συζύγου της μουσικού και παλαίμαχου αθλητή Δημήτρη Τουρναβίτη, έπεσε με τον πιο τραγικό τρόπο, την Δευτέρα 23 Ιούλη, κατά τη διάρκεια της φονικής πυρκαγιά ς στο Μάτι. Η Χρύσα Σπηλιώτη γεννήθηκε στην Αθήνα - συγκεκριμένα στη Φιλοθέη, ενώ κάποια χρόνια της παιδικής της ηλικίας έζησε με την οικογενειά της στην Εύβοια. Το 1979 αποφοίτησε από τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και στη συνέχεια παρακολούθησε μαθήματα αυτοσχεδιασμού στη Γαλλία. Για πολλά χρόνια εργάστηκε ως ηθοποιός, υπήρξε μάλιστα από τα βασικά στελέχη του «Ανοιχτού Θεάτρου» του Γιώργου Μιχαηλίδη και του «Θεάτρου της Άνοιξης», ενώ συνεργάστηκε με το «Θέατρο του Νότου», το «Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας», το «Εθνικό Θέατρο», την «Ελεύθερη σκηνή» και πολλά άλλα. Είχε σκηνοθετήσει το “Ποιος κοιμάται απόψε;” στο 104 Κέντρο Λόγου και Τέχνης και το “Αγκά-σφι και φι σε δυο διαφορετικές παραστάσεις (ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας και Αθήνα Altera Pars). Δίδαξε υποκριτική στην δραματική σχολή του Διομήδη Φωτιάδη και θεατρικό παιχνίδι σε νηπιαγωγεία και σε δημοτικά σχολεία της Αττικής. Επίσης, διατέλεσε μέλος του Δ.Σ. του Κεντρικού Θεάτρου Βόρειας Ελλάδας και του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου. Επί τρία χρόνια παρουσίαζε το καθημερινό τηλεοπτικό νηπιαγωγείο της ΕΡΤ "Γύρω γύρω όλοι", γράφοντας παράλληλα τα κείμενα των εκπομπών. Επίσης στην ΕΡΤ έγραψε και παρουσίασε, μαζί με τις Αννέτα Παπαθανασίου και Ολυμπία Μπασκλαβάνη, την παιδική σειρά "Φώτα παρακαλώ". Έγραψε και παρουσίασε την παιδική σειρά "Μπουρμπουλήθρες", το παιδικό θεατρικό έργο "Στη Χώρα του Καρνάβαλου", παραμύθια για τη ραδιοφωνική σειρά του 2ου προγράμματος της ΕΡΤ "Και όνειρα γλυκά", τη ραδιοφωνική σειρά "Χίλιες νύχτες και ένας Νασρεντίν", που για τρία χρόνια παρουσιαζόταν στην ραδιοφωνία. Ως σεναριογράφος, υπέγραψε το σενάριο του τη-

λεοπτικού σήριαλ "Την κατάλληλη στιγμή", το οποίο προβλήθηκε από την ΕΡΤ. Από το 1997 στράφηκε κυρίως στη συγγραφή θεατρικών κειμένων, όπως τα «Ποιος ανακάλυψε την Αμερική;», «Σκοτσέζικο Ντους», «Αγκά-σφί και φί», «Με διαφορά στήθους», «Φωτιά και Νερό», «Ποιος κοιμάται απόψε;», «Το μάτι της Τίγρης». Το «Ποιος ανακάλυψε την Αμερική;» έχει μεταφραστεί σε έξι γλώσσες, ενώ το «Φωτιά και Νερό» έχει μεταφραστεί στα αγγλικά και παιχτεί στο Tristan Bates Theatre.

Το Μάτι για την ηθοποιό και τον σύζυγό της, ήταν ένας επίγειος παράδεισος, που έμελλε όμως να τους γίνει κόλαση, όπως και για όλους τους ανθρώπους που έχασαν εκεί τη ζωή και τις περιουσίες τους. Από την Δευτέρα, ημέρα της πυρκαγιάς (23/7) συγγενείς και φίλοι της ηθοποιού αναζητούσαν αγωνιωδώς τα ίχνη του ζευγαριού στο Κόκκινο Λιμανάκι. Η σορός του Δημήτρη Τουρναβίτη ταυτοποιήθηκε την Παρασκευή (27/7), ενώ της Σπυλιώτη ταυτοποιήθηκε την Κυριακή (29/7). Η κηδεία της ηθοποιού και του συζύγου της έγινε την Τρίτη 31 Ιουλίου στο κοιμητήριο Χαλανδρίου.

Έφυγε από τη ζωή η Ρίκα Βαγιάνη

Έφυγε από τη ζωή στις 7 Αυγούστου σε ηλικία 56 ετών, η δημοσιογράφος, παρουσιάστρια και ηθοποιός Ρίκα Βαγιάνη, η οποία αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα υγείας. Η Μαρίκα Ζούλα (ή Ρίκα Βαγιάνη, όπως την ήξεραν όλοι) ήταν κόρη του δημοσιογράφου Οδυσσέα Ζούλα και της Βαρβάρας Δράκου. Γεννήθηκε στο Παγκράτι το 1962 και σπούδασε στην Ανωτέρα Σχολή Δραματικής Τέχνης του Εθνικού Θεάτρου (1982). Έπαιξε στο Εθνικό, στο Θεσσαλικό, σε αρκετές ταινίες καθώς και σε σήριαλ, όπως το «Μινόρε της Αυγής», αλλά τελικά ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία. Εργάστηκε στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο, στον έντυπο και τον ηλεκτρονικό Τύπο, ενώ έχει γράψει και δύο παιδικά βιβλία. Ηταν παντρεμένη και είχε έναν γιο. Με ανακοίνωσή του το ΚΚΕ εκφράζει τα θερμά του συλλυπητήρια στους οικείους της.

~ 26 ~

2018

εΠεΤεΙαΚα

55 χρόνια από το θάνατο του Ναζίμ Χικμέτ

Στις 3 Ιούνη συμπληρώνονται 55 χρόνια από το θάνατο του Τούρκου κομμουνιστή ποιητή Ναζίμ Χικμέτ, που με την τέχνη του αλλά και με την ίδια του τη δράση συνειδητά και ανεπιφύλακτα τάχθηκε στο πλευρό των καταπιεσμένων. Η ποίηση του Χικμέτ είναι κάλεσμα για μάχη. Εμπνευσή του πάντα ο νέος κόσμος, που θα πνίξει μια μέρα τον παλιό. Και αυτό το πίστευε με όλη του τη δύναμη. Εγραφε στους «Ρομαντικούς». «Πήρα την απόφασή μου: Καλύτερα να πεθάνω παρά ν' απαρνηθώ το δρόμο μου (...). Τι μπορείς και τι είσαι διατεθειμένος να προσφέρεις; Ολα, τα πάντα...». Αλλωστε, όπως έλεγε: «Είμαι ένας κομμουνιστής ποιητής και κάθε μέρα προσπαθώ να γίνω καλύτερος κομουνιστής και καλύτερος ποιητής». Γνώριζε καλά ότι η τέχνη δεν έχει δικό της κόσμο ξέχωρο από τη ζωή, κι όπως άλλωστε έλεγε: «Το Κόμμα μου καταπιάνεται με τα μεγάλα προβλήματα της ζωής και κανείς δεν είναι μεγάλος ποιητής ή συγγραφέας όταν μένει αδιάφορος ή ουδέτερος μπροστά στα μεγάλα προβλήματα».

O Χικμέτ, όπως και χιλιάδες κομμουνιστές, διώχθηκε πολλές φορές εξαιτίας της δράσης του και της στράτευσής του στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Πρώτη φορά καταδικάστηκε το 1925, μετά το 1933. Η τρίτη φυλάκιση το 1938, με την κατηγορία ότι υποκινούσε ανταρσία στο στρατό και στο ναυτικό με τα κείμενά του, ήταν η μεγαλύτερη σε διάρκεια, καθώς κράτησε δώδεκα χρόνια, μέχρι το 1950. Συνολικά ο Χικμέτ πέρασε σχεδόν 15 χρόνια από τη ζωή του στη φυλακή. «Κι εμείς θα περάσουμε ακόμη ένα χειμώνα/ Ζεσταίνοντας τα χέρια μας στη φωτιά/ Της μεγάλης οργής μας και της άγιας ελπίδας μας». Στη φυλακή επίσης, πράττοντας στο ακέραιο το διεθνιστικό του καθήκον, γράφει το ποίημα «Στηθάγχη», με το γνωστό στίχο «Πάντα η καρδιά μου στην Ελλάδα τουφεκίζεται». Σημαντικό σταθμό στη μελέτη του έργου του Χικμέτ στη χώρα μας αποτέλεσε το Επιστημονικό Συνέδριο που διοργάνωσε η ΚΕ του ΚΚΕ το 2015 «Ναζίμ Χικμέτ: Για να γενούνε τα σκοτάδια λάμψη». Τόσο το Επιστημονικό Συνέδριο όσο και η έκδοση των πρακτικών, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», προσφέρουν πολλά στη μέχρι σήμερα γνώση για τον Χικμέτ στην Ελλάδα, καθώς είχαν συμπληρωθεί σχεδόν 20 χρόνια απουσίας οποιασδήποτε μελέτης και μετάφρασης του έργου του. Η έκδοση περιλαμβάνει τις πάνω από 25 εισηγήσεις και παρεμβάσεις από εκπροσώπους των Γραμμάτων και των Τεχνών, ιστορικών, εκπαι-

Ο Ν. Χικμέτ στη φυλακή της Προύσας

δευτικών, αλλά και στελεχών του ΚΚΕ και του ΚΚ Τουρκίας για τη ζωή, το έργο, το κοινωνικό - ιστορικό πλαίσιο που έζησε και δημιούργησε ο ποιητής. Ακόμα, περιλαμβάνονται μεταφράσεις, αποσπάσματα από τα Τουρκικά και από άλλες γλώσσες, κομμάτια από το έργο του Ναζίμ Χικμέτ, που μέχρι σήμερα ήταν άγνωστα στην Ελλάδα, κυρίως από το σημαντικότερο ποίημά του «Ανθρώπινα Τοπία της Πατρίδας μου». Το συγκεκριμένο έργο ξεκίνησε να το γράφει το 1941, στις φυλακές της Προύσας. «Θέλω, η συγκεκριμένη έκφραση αυτού του πλήθους να αφηγηθεί στον αναγνώστη σε γενικές γραμμές την κοινωνική κατάσταση της Τουρκίας μέσω των ανθρώπων που ανήκουν σε διάφορες τάξεις. Όχι βέβαια στατικά αλλά σε διαλεκτική πορεία και ροή. Θέλω, σε δεύτερο πλάνο, να κατανοηθεί ο κόσμος που περιτριγυρίζει την τούρκικη κοινωνία. Θέλω, η απάντηση στο ερώτημα "από πού ήρθες, πού είσαι και πού πας" να απαντηθεί μέσα από τις δυνατότητες της ποίησης». Αυτός ήταν ο αγωνιστής ποιητής Ναζίμ Χικμέτ.

~ 27 ~

εΠεΤεΙαΚα

53 χρόνια από τη δολοφονία του Σωτήρη Πέτρουλα

τ. 21

Στις 21 Ιούλη Συμπληρώνονται 53 χρόνια από τη δολοφονία του Σωτήρη Πέτρουλα. Εκείνη την ημέρα του 1965, μια μεγάλη συγκέντρωση έχει ξεκινήσει από τα Προπύλαια του Πανεπιστημίου, κύρια με φοιτητές και οικοδόμους. Τα συνθήματα που ακούγονταν ήταν «Κάτω οι αυλόδουλοι», «Εξω οι Αμερικάνοι», «1-1-4»... Οι διαδηλωτές κατευθύνθηκαν προς την Ομόνοια και έστριψαν στη Σταδίου. Στο ύψος της οδού Χρ. Λαδά συναντούν τις «αύρες» των Σωμάτων Ασφαλείας, στημένα οδοφράγματα από σίδερο, καπνογόνα και την αστυνομία να χτυπάει αδίστακτα. Τραγικός απολογισμός, αμέτρητοι τραυματίες και ανάμεσά τους ένας νεκρός. Ο Σωτήρης Πέτρουλας δεν ήταν ένας άνθρωπος που βρέθηκε στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή. Η οικογένειά του ήταν οικογένεια κομμουνιστών, πρωτοπόρων αγωνιστών, που έδρασαν στις γραμμές του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ. Συνολικά 31 μέλη της οικογένειας Πέτρουλα δολοφονήθηκαν την επταετία 1943 - 1950. Σε αυτόν το δρόμο ορθοβάδισε αγωνιστικά τη σύντομη ζωή του και ο Σωτήρης.

Φρίντριχ Ενγκελς

123 χρόνια από Στις 5 Αυγούστου 1895 πεθαίνει ο Φρίντριχ Ενγκελς, κορυφαία μορφή του παγκόσμιου εργατικού, επαναστατικού και κομμουνιστικού κινήματος. Ο Φ. Ένγκελς από κοινού με τον Κ. Μαρξ συνδιαμόρφωσαν και θεμελίωσαν την επιστημονική κοσμοθεωρία της εργατικής τάξης, αποδεικνύοντας το αναπόφευκτο, νομοτελειακό πέρασμα της κοινωνίας από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό. Και έδωσαν έτσι στην πρωτοπόρα επαναστατική τάξη τα όπλα για να γίνει τάξη για τον εαυτό της, προκειμένου να φέρει σε πέρας την ιστορική της αποστολή, την κοινωνική απελευθέρωση από την ταξική εκμετάλλευση. Ο Ενγκελς ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη θεμελίωση και την τεκμηρίωση της υλιστικής διαλεκτικής, αντιμετωπίζοντας πλήθος θεωρητικών προβλημάτων και αναλαμβάνοντας να αντικρούσει τις αντιεπιστημονικές απόψεις της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας. Ανάμεσα στα πολλά έργα του που ξεχώρισαν, το «Αντι- Ντύρινγκ», «η Καταγωγή της Οικογένειας, της Ατομικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους», «Ουτοπικός και Επιστημονικός Σοσιαλισμός», «Για το Ζήτημα της Κατοικίας» και πλήθος άλλα. Ο Ένγκελς συνδύασε τη συγγραφική του δραστηριότητα με την επαναστατική πάλη και πήρε μέρος σε πολλές επαναστατικές εξεγέρσεις, όπως στη Γερμανία και τη Γαλλία. Ο θάνατός του, αν και αναμενόμενος μιας και ο Ένγκελς ήταν άρρωστος από καιρό, έπεσε σαν κεραυνός στο διεθνές σοσιαλιστικό κίνημα. Ο Βίλχελμ Λίμπκνεχτ, ένας από τους ηγέτες τότε του Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, που είχε γνωριστεί και συνεργαστεί με τον Μαρξ και τον Ενγκελς, έγραψε: «Ο Στρατηγός (σ.σ. έτσι χαρακτήριζαν τον Ένγκελς) πέθανε χθες τη νύχτα 10.30… Παρόλο που το θάνατό του τον περιμέναμε, το πλήγμα ωστόσο ήταν σκληρό, φοβερό. Είχε πέσει σαν δέντρο που το κόβουν, ο γι-

τον θάνατό του γάντιος ήρωας του πνεύματος που είχε θεμελιώσει μαζί με τον Μαρξ τον επιστημονικό σοσιαλισμό και είχε διδάξει την τακτική του σοσιαλισμού... ο φίλος, ο σύμβουλος, ο οδηγός, ο μαχητής ήταν νεκρός».

~ 28 ~

2018

εΠεΤεΙαΚα

Εκδήλωση για τα 45 χρόνια από το θάνατο του Ν. Ζαχαριάδη

Τη μνήμη του Νίκου Ζαχαριάδη, που «έφυγε οικειοθελώς» από τη ζωή την 1η Αυγούστου 1973, τίμησαν Οργανώσεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ με μια λιτή και σεμνή εκδήλωση το πρωί της 1ης Αυγούστου στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών. Με τις κόκκινες σημαίες και μια σιωπηλή πορεία, έφτασαν μπροστά στον τάφο του, όπου ο Βαγγέλης Μαρούπας, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, ο Ιάσονας Φανός, μέλος του ΚΣ της ΚΝΕ και ο γιος του Νίκου Ζαχαριάδη, ο Σήφης εκ μέρους της οικογένειάς του, απόθεσαν λίγα λουλούδια και τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή. Στην πορεία, στην προσφορά, στη στάση του Νίκου Ζαχαριάδη αναφέρθηκε ο Βαγγέλης Μαρούπας, μιλώντας εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ, ο οποίος μεταξύ άλλων σημείωσε: «Ο Νίκος Ζαχαριάδης υπήρξε άξιο τέκνο της εργατικής τάξης. Μπήκε από νωρίς στη βιοπάλη, ενώ γρήγορα ήρθε σε επαφή με το μαρξισμό-λενινισμό. Μπολιάστηκε από την επαναστατική θεωρία της εργατικής τάξης, από το κοινωνικό όραμα της κατάργησης της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, από το σοσιαλισμό - κομμουνισμό. Στρατεύθηκε στο κομμουνιστικό κίνημα, καθώς έγινε μέλος του ΚΚ Τουρκίας αρχικά, αλλά και του Πανρωσικού ΚΚ (Μπολσεβίκοι) και φυσικά του ΚΚΕ. Ο Νίκος Ζαχαριάδης υπήρξε ηγετικό στέλεχος του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ από το 1931-1935 και Γενικός Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ μέχρι το 1956. Ηγέτης αφοσιωμένος στην υπόθεση της εργατικής τάξης, στον προλεταριακό διεθνισμό, στην πάλη για την κοινωνική απελευθέρωση. Ηγήθηκε του Κόμματός μας σε συνθήκες σκληρής ταξικής πάλης, διώξεων, εκτελέσεων, δράσης κρατικών εγχώριων και ξένων μυστικών υπηρεσιών κατά του ΚΚΕ, ακόμα και διάβρωσης των Κομματικών Οργανώσεών του, τα χρόνια της μεταξικής δικτατορίας. Η συμβολή του ήταν σημαντικότατη. Συνέβαλε στην ανάπτυξη του ΚΚΕ τα χρόνια 1931-1936, στάθηκε αλύγιστος απέναντι στο αστικό κράτος και το φασισμό, όντας δέσμιος της αστικής τάξης στις ελληνικές φυλακές αλλά και το Νταχάου στη συνέχεια. Πρωτοστάτησε στη δημιουργία και ηρωική πάλη του ΔΣΕ, στην κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα, ξεπλένοντας τότε το στίγμα της Συμφωνίας της Βάρκιζας από το Κόμμα μας.

Έδειξε ακλόνητη επιμονή στην ανάγκη ύπαρξης Οργανώσεων του ΚΚΕ σε οποιεσδήποτε συνθήκες, με επιμονή στη συγκρότηση και λειτουργία παράνομων ΚΟ, στο συνδυασμό παράνομης και νόμιμης δουλειάς. Παρά τη συκοφάντησή του, την άδικη καθαίρεση και διαγραφή του, δεν πέρασε απέναντι στο Κόμμα, δεν πέρασε απέναντι από το ΚΚΣΕ και το ΔΚΚ…» Θα πρέπει ακόμα να ειπωθεί, ότι ο Ν.Ζαχαριάδης πριν αυτοκτονήσει στο Σοργκούτ της Σιβηρίας, όντας εξόριστος από τον μεγαλοκρατικό αναθεωρητισμό, στο τελευταίο γράμμα της ζωής του προς την καθοδήγηση του ΚΚΕ, υπογραμμίζει: «Στη ζωή μου, έκανα πολλά λάθη και στραβά. Ο αναμάρτητος πρώτος το λίθο βαλέτω. Όμως με κατηγόρησαν ότι πρόδωσα το ΚΚΕ και τον αγώνα και με διέγραψαν απ' το κόμμα... Το ΚΚΕ ήταν και παραμένει το κόμμα μου και κανένας δεν μπορεί να το χτυπήσει και να το λερώσει χρησιμοποιώντας το όνομά μου... Με το ΚΚΕ δεν είχα ούτε έχω ανοιχτούς λογαριασμούς. Ούτε μπορούσα ποτέ να 'χω». Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του Κόμματος τον Ιούλιο του 2011, εκτιμώντας συνολικά και σε βάθος την πορεία και την προσφορά του Ν.Ζαχαριάδη (στα πλαίσια της συγγραφής του Β’ Τόμου του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ), ακύρωσε όλες τις προηγούμενες αποφάσεις της 6ης και 7ης Ολομέλειας (1956 και 1957) σε βάρος του, καθώς και τα πορίσματα του 1964 και 1967, ενώ αποφάσισε την πλήρη αποκατάστασή του στο ΚΚΕ. Μεταξύ άλλων εκτιμήθηκε πως «η καθαίρεση του Ν.Ζαχαριάδη και η διαγραφή του ήταν πράξεις άδικες. Η κατηγορία εναντίον του, για συνεργασία με τον εχθρό ήταν πράξη συκοφαντική, ενώ οι κατηγορίες για καλλιέργεια της προσωπολατρείας και για την εγκαθίδρυση στο ΚΚΕ ανώμαλου εσωκομματικού καθεστώτος αποτελούσαν προπέτασμα καπνού και πρόσχημα για να περάσει στην πλειοψηφία των μελών της ΚΕ και του Κόμματος η δεξιά οππορτουνιστική στροφή… Ο Ν.Ζαχαριάδης υπήρξε αλύγιστος μαρξιστής-λενινιστής και συνεπής επικριτής του οππορτουνισμού, τον διέκριναν επαναστατική επαγρύπνηση, ταχύτητα στην ανάληψη πρωτοβουλιών, σθένος στην υπεράσπιση της γνώμης του. Ήταν λαϊκός ηγέτης, με διάθεση και πνεύμα ασυμβίβαστο, πρωτοπόρο και μαχητικό.

~ 29 ~

εΠεΤεΙαΚα

Συγκέντρωση της ΕΕΔΥΕ για τα 73 χρόνια από το έγκλημα σε Χιροσίμα - Ναγκασάκι

Μήνυμα καταδίκης της εμπλοκής της χώρας στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ

Στις 6 και 9 Αυγούστου συμπληρώνονται 73 χρόνια από το ιμπεριαλιστικό έγκλημα των ΗΠΑ και των συμμάχων τους κατά του λαού της Ιαπωνίας και κατά της ανθρωπότητας. Χιροσίμα - Ναγκασάκι: Δύο λέξεις που φέρνουν στο νου ένα τεράστιο «μανιτάρι» με εικόνες τρόμου, οδύνης και πολέμου, επιβεβαιώνοντας τους στίχους του Μπρεχτ: «Ο πόλεμός τους σκοτώνει ό,τι άφησε όρθιο η ειρήνη τους». Οι εικόνες από αυτές τις δύο πόλεις τον Αύγουστο του 1945 σηματοδοτούν ένα από τα πιο στυγερά εγκλήματα που διέπραξε ο ιμπεριαλισμός σε βάρος των λαών, με το πρόσχημα της συντόμευσης του πολέμου. Ένα πρόσχημα που αξιοποιείται μέχρι και σήμερα, για να δικαιολογηθούν ιμπεριαλιστικές επιθέσεις και επεμβάσεις σε διάφορες χώρες, με τελευταία την επίθεση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στη Συρία. Το Μάη του 1945, με την είσοδο του Κόκκινου Στρατού στο Βερολίνο και την ύψωση της κόκκινης σημαίας στο Ράιχσταγκ, η Γερμανία αναγκάζεται σε συνθηκολόγηση. Είχε προηγηθεί η συνθηκολόγηση της Ιταλίας το Σεπτέμβρη του 1943. Η τριτη όμως χώρα της φασιστικής συμμαχίας, η Ιαπωνία, συνέχιζε τον πόλεμο. Ωστόσο, οι συνθήκες έδειχναν ότι ήταν ζήτημα ημερών να συνθηκολογήσει κι αυτή, περικυκλωμένη από εχθρικές δυνάμεις. Λίγο πριν λήξει, λοιπόν, ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, στις 6/8/1945 το «μικρό αγόρι», όπως ονομάστηκε από τους Αμερικανούς η βόμβα ουρανίου, ρίχτηκε από βομβαρδιστικό αεροσκάφος, δημιουργώντας έναν τεχνητό ήλιο που σκότωσε τα πάντα στο διάβα του. Ο απολογισμός ήταν 110.000 ακαριαίοι θάνατοι, ενώ τις επόμενες μέρες οι θάνατοι αυξήθηκαν σημαντικά. Το ένα τρίτο του πληθυσμού χάθηκε. Τρεις μέρες αργότερα, στις 9/8/1945, από τα αμερικανικά βομβαρδιστικά ρίχτηκε η δεύτερη ατομική βόμβα στο Ναγκασάκι. Ο «χοντρός άντρας» ήταν μια βόμβα πλουτωνίου, που σκόρπισε το θάνατο σε 70.000 ανθρώπους. Ο απολογισμός των νεκρών έφτασε τις εκατοντάδες χιλιάδες και οι επιπτώσεις της ραδιενέργειας ήταν εξίσου θανατηφόρες. Η διαταγή για τη ρίψη των δύο ατομικών βομβών δόθηκε εγγράφως από τον υπουργό Εσωτερικών Τζ.Μάρσαλ, και τον υπουργό Στρατιωτικών Χ.Στίμσον. Η τελική όμως απόφαση πάρθηκε προσωπικά από τον ίδιο τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν, που δικαίως

τ. 21

του έχει αποδοθεί ο χαρακτηρισμός του «μακελάρη». Είναι αυτός που του έχει αναρτηθεί και άγαλμα στο κέντρο της Αθήνας, ο οποίος απευθυνόμενος στον αμερικανικό λαό λίγες μέρες μετά τον όλεθρο, είπε τα παρακάτω ανατριχιαστικά: «Εχρησιμοποιήσαμεν την ατομικήν βόμβαν εναντίον εκείνων, οι οποίοι μας επετέθησαν προδοτικώς στο Περλ Χάρμπορ, οι οποίοι εβασάνισαν τους Αμερικανούς αιχμαλώτους πολέμου, οι οποίοι παραβίασαν όλους τους νόμους του διεθνούς δικαίου... Ευχαριστούμεν τον Θεόν, διότι είμεθα εμείς, και όχι ο εχθρός, που τη φέρομεν, και παρακαλούμεν τον Θεόν να μας φωτίση εις τη χρήσιν του οργάνου αυτού συμφώνως προς τας βουλήσεις του»… Για τους Αμερικανούς ιμπεριαλιστές, αυτή η καταστροφή υπηρετούσε «ευγενείς σκοπούς» και πάνω απ' όλα είχε την «έγκριση του Θεού». Στις 9 Αυγούστου λοιπόν, τα θύματα του πυρηνικού ολοκαυτώματος που προκάλεσε η ρίψη ατομικών βομβών από τις ΗΠΑ σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι, τιμήθηκαν με συγκεντρώσεις της ΕΔΥΕ σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Στην Αθήνα εργαζόμενοι και νεολαία, μέλη συνδικάτων και μαζικών φορέων, πήραν μέρος στην αντιιμπεριαλιστική συγκέντρωση στο Βράχο της Ακρόπολης. Η εκδήλωση αποτέλεσε ταυτόχρονα βήμα καταδίκης των σημερινών ιμπεριαλιστικών σχεδιασμών ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ και της εμπλοκής της Ελλάδας με ευθύνη της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ. Την κεντρική ομιλία έκανε ο Γιώργος Λαμπράκης, αντιπρόεδρος της ΕΕΔΥΕ, ενώ τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη των θυμάτων. Ακολούθησε καλλιτεχνικό πρόγραμμα με τη συμμετοχή του Γιώργου Σαρρή και του Μάριου Χριστόπουλου. Στη συνέχεια οι συγκεντρωμένοι πορεύτηκαν στο ιστορικό κέντρο της πόλης, φωνάζοντας συνθήματα: «Οχι δαπάνες ΝΑΤΟικές, σχολεία και κατοικίες εργατικές», «Ούτε γη ούτε νερό στους φονιάδες των λαών», Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε όταν μέσω της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, κατέληξε στο Σύνταγμα. Στη Θεσσαλονίκη η συγκέντρωση έγινε στο Άγαλμα Βενιζέλου και μίλησε ο Νίκος Ζώκας, πρόεδρος της ΕΔΥΕΘ. Η κινητοποίηση ολοκληρώθηκε με πορεία που κατέληξε έξω από το αμερικάνικο προξενείο, με πανό και συνθήματά που καλούσαν το λαό σε επαγρύπνηση: «Αμερικάνοι φονιάδες των λαών», «Οι ιμπεριαλιστές τη γη ξαναμοιράζουν, με των λαών το αίμα τα σύνορα χαράζουν», «Οι φαντάροι είναι του λαού παιδιά, έξω από τα σύνορα δεν έχουν δουλειά».

~ 30 ~

2018

εΠεΤεΙαΚα

Ξεκίνησαν οι εκδηλώσεις για το Μπλόκο της Κοκκινιάς

Εβδομήντα τέσσερα χρόνια συμπληρώθηκαν την Παρασκευή 17 Αυγούστου από το αιματοβαμμένο Μπλόκο της Κοκκινιάς του 1944 και το Παράρτημα Κοκκινιάς της ΠΕΑΕΑ - ΔΣΕ με τις ΚΟ Κοκκινιάς του ΚΚΕ να διοργανώνουν εκδηλώσεις τιμής και μνήμης για τους αγωνιστές που εκτελέστηκαν απ' τους ναζί κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους. Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων ξεκίνησε την Παρασκευή 17 Αυγούστου από την πλατεία Αγίου Νικολάου με καταθέσεις στεφάνων στα σημεία όπου πραγματοποιήθηκαν εκτελέσεις, καταλήγοντας στον ιστορικό χώρο της Μάντρας. Εκεί χαιρετισμό απηύθυνε ο Παναγιώτης Γεωργιόπουλος, πρόεδρος του Παραρτήματος Κοκκινιάς της ΠΕΑΕΑ - ΔΣΕ, ενώ στεφάνια κατέθεσαν αντιπροσωπείες των Οργανώσεων του ΚΚΕ και της ΚΝΕ. Την Τετάρτη 22/8 στις 6 μ.μ., οι εκδηλώσεις συνεχίστηκαν στο κοινοτάφιο των εκτελεσμένων του Γ' Νεκροταφείου. Εκεί κατατέθηκαν στεφάνια, ενώ για το Μπλόκο μίλησαν ο Παναγιώτης Γεωργιόπουλος, πρόεδρος του Παραρτήματος Κοκκινιάς της ΠΕΑΕΑ ΔΣΕ και ο Γιώργος Νουφαρίτσης, μέλος του ΤΣ Πειραιά της ΚΝΕ. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε η Διαμάντω Μανωλάκου, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και βουλευτής. Οι εκδηλώσεις τιμής και μνήμης για το αιματοβαμμένο μπλόκο θα κορυφωθούν την Τετάρτη 12 Σεπτέμβρη με την κεντρική εκδήλωση στο χώρο της Μάντρας του Μπλόκου.

21 χρόνια χωρίς την Σωτηρία Μπέλλου

Συμπληρώθηκαν 21 χρόνια από το θάνατο της σπουδαίας ερμηνεύτριας του ελληνικού τραγουδιού Σωτηρίας Μπέλλου που «έφυγε» στις 27 Αυγούστου1997. Γεννήθηκε στη Δροσιά (Χάλια) Βοιωτίας στις 29/8/1921 και μεγάλωσε στη Χαλκίδα.

Το παιδί που μαγευόταν από τις «φωνές των ψαλτάδων» έδωσε στα πρώτα χρόνια της εφηβείας δύσκολη μάχη, διεκδικώντας το δικαίωμα να γίνει τραγουδίστρια. Ανυποχώρητη στην απαίτησή της, αποκτά την πρώτη της πολυπόθητη κιθάρα στα 13 της χρόνια, ενώ σε λίγους μήνες ζητά από τον πατέρα και της παίρνει δάσκαλο στο σπίτι για να μάθει μουσική. Οι καβγάδες, όμως, δεν σταμάτησαν σχεδόν ποτέ στο σπίτι. Ασυμβίβαστη και με αγωνιστική διάθεση, δέθηκε με το λαό, όχι μόνο μέσα από τα τραγούδια της, αλλά και με κοινούς αγώνες. Με αγωνιστική συνεισφορά στα χρόνια της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, διακινούσε τον παράνομο «Ριζοσπάστη». Το 1948 η Σ.Μπέλλου βρίσκεται στου «Τζίμη του Χοντρού», στην Αχαρνών, δίπλα στον Τσιτσάνη. Μαζί τους και οι Περιστέρης, Κασιμάτης, Κερομύτης, Στέλιος, Ρούκουνας, Τουρκάκης. Η άρνησή της να ανταποκριθεί σε μια παραγγελιά και να πει το «βασιλικό τραγούδι, όπως τότε το έλεγαν οι χίτες» «Του αϊτού ο γιος», έχει ως αποτέλεσμα τον ξυλοδαρμό της και την αποχώρησή της από την ταβέρνα. Ζωή γεμάτη βάσανα, τραύματα, μα και «θάματα», μιας ανθρώπινης φύσης «εκρηκτικής», ανυπότακτης, καθόλα και αδιαπραγμάτευτα ελεύθερης και μιας ψυχής που έγινε «φωνή λαού», συμπυκνώνοντας τους αγώνες, τους καημούς και τους πόθους του, τις ήττες και τις νίκες του, τις λύπες και χαρές του, τους θρήνους και τα γλέντια του. Μια φωνή που σημάδεψε ανεξίτηλα το ελληνικό –λαϊκό και έντεχνο– τραγούδι του 20ού αιώνα.

~ 31 ~

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ

τ. 21

~ ~ ~ ΝΕΟΕΛΛΗΝΕΣ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ ~ ~ ~ Γιάννης Παπαοικονόμου, Σπύρος Ζαχαρατος, Μαργαρίτα Φρονιμάδη-Ματάση, Γιάννης Α. Μαντάς, Γεράσιμος Μ. Λυμπερατος Αναρτήθηκε στις 18 Αυγούστου στον ιστότοπο «Βρυσούλες Γνώσεις» - Γερ. Β. Λυμπεράτος ΚΑΛΕΣΜΑ ΕΙΡΗΝΗΣ Γιάννης Παπαοικονόμου

Περιστέρια δεν έμειναν για να στείλω μηνύματα στους μεγάλους του κόσμου της φωνής μου η δύναμη να σκεπάσει δεν φτάνει τις βροντές της φωτιάς. Μα θα βγάλω απ’ τα μνήματα τις σκιές του Νταχάου τα λιωμένα κορμιά στις Κορέας τις λόγχες θ΄αναστήσω απ’ το λάκο του τον πικρό Τσε Γκεβάρα με τα χίλια οράματα με τα χίλια τραγούδια θα συνάψω απ’ τα πέρατα τις κλαμένες μανούλες που τα φύτρα τους χάσανε στα σχολειά της Βαγδάτης και θα φτιάσουν στα μέγαρα των αρχόντων του κέρδους ματωμένες στρατιές που θα κράζουν Ειρήνη. * Σκίτσο: «Ειρήνη»

ΜΕΤΑΚΟΜΙΖΟΥΜΕ Μ. Φρονιμάδη - Ματάση

Μετακομίζουμε στον πλανήτη του παράλογου! Τούτος ο κόσμος της «λογικής» δεν μας χωράει! Σπασμένοι καθρέπτες και θρύψαλα ψυχές μας ματώνουν…

Μετακομίζουμε όπου οι ποιητές ζωντανοί τραγουδάνε! Δεν θέλουμε άλλη δόξα μετά θάνατον!

Μετακομίζουμε όπου ανθρώπινο καταφύγιο! Αναζητάμε την καρδιά του παγόβουνου για να μπήξουμε κατ’ ευθείαν τα νύχια της «Ιερής» μας οργής! Μετακομίζουμε! * Σκίτσο: «Ο άστεγος»

**********

ΝΑ ΜΙΛΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ Σπύρος Ζαχαράτος

Πεινάνε και αυτοκτονούν μη μου μιλάς για ποίηση. Οι άνθρωποι ηφαίστεια λείπουν απ’ τη ζωή μας

Η θλίψη μαχαιρώνει. Να ελπίζεις μόνο στο κύμα της οργής. Σπασμένο ανθογιάλι η μέρα κόβει.

Στις απαλάμες σου Κρύψε το προσωπό σου και στοχάσου. Φιγούρες της νεότητας στον ιμάντα του καιρού.

Να μιλάς με την καρδιά. κι ας φτύνεις αίμα και χολή να μείνεις άνθρωπος… Με τα χελιδονίσματά σου!

* Σκίτσο: «Μια Παναγιά κι αυτή»

**********

Η ΜΙΑ ΟΔΟΣ Γιάννης Α. Μαντάς

Σαν ανακάλυψα το είναι μου έμαθα τι’ ναι ρήμα κι άρθρο ανέβηκα πάνω σε βάθρο κι ένιωσα τι ’ναι η ζωή πως βγαίνει ο επιούσιος ποιός είν’ φτωχός ποιος πλούσιος. Και με κυκλώσανε θεοί με παραμύθια και μ’ ευχές να με γκρεμίσουν απ’ το βάθρο για να με ρίξουνε σε τάφρο μιας πίστης όλο προσευχές και να ξεχάσω ρήμα κι άρθρο.

Εγώ όμως πάντα προχωράω μ’ έναν σκοπό τη μία οδό να μην πιστεύω παραμύθια να ’χω δικιά μου την αλήθεια μπούσουλα μέσο και κανόνα να παραμένω στον αγώνα.

* Σκίτσο: «Όρκος στον κόκκινο ήλιο»

~ 32 ~

2018

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Γεράσιμος Μ. Λυμπεράτος

Στο βάθος του κόσμου κάτι τις σαλεύει. Τι να είναι; Μπορεί ένα κουρέλι στο φτωχόσπιτο τ’ άνεργου την ώρα π’ανοίγει το παράθυρο νάμπει ο πρωινός αγέρας. Οι σπασμοί της κοιλιάς ενός πεινασμένου παιδιού. Το ψυχοράγισμα ενός ανθρώπου στο πόλεμο. Εκεί στο βάθος του κόσμου κι από εκεί ως εδώ πολλά πράγματα σαλεύουν.

* Σκίτσο: «Στοχασμός»

Ορατά στον ήλιο κι’αόρατα στις ομίχλες. Οι αποστάσεις τεράστιες, μα έσμιξαν πιά. Μπορείς τώρα ν’αφουγγράζεσαι την κίνηση, ακόμη και μες την σιγαλιά των αιώνων. Το φόρεμα του ηλιου την μέρα σαλεύει. Στο λυκόφως μια απέραντη χλωμάδα στα πρόσωπα των αδικημένων σαλεύει. Κι όπου νάναι τ’ακατόρθωτο όνειρο τ’ανθρώπου κι αυτό θα σαλεύει. Είναι το μέλον που ονειρεύεται!

Αναρτημένα και τα σκίτσα - ζωγραφιές είναι του Γερ. Μ. Λυμπεράτου https:// vrysoulesgnosis.wordpress.com

~~~~~ ` ~~~~~

Το περιοδικό μας από τις αρχές του 2017 εκτός από την έντυπη κυκλοφορία του ταξιδεύει και μέσω του διαδικτύου, όπου επισκέπτονται τις σελίδες του εκατοντάδες αναγνώστες στον Ιστότοπο: issuu.com/fonilogotexnwn

Εδώ μπορείτε κι εσείς να μας διαβάσετε άνετα ξεφυλλίζοντάς το. Επίσης, μπορείτε να στέλνετε έργα και συνεργασίες σας σε μορφή word, όπως και φωτογραφίες σας, απόψεις ή παρατηρήσεις για την έκδοσή μας, στο e-mail του περιοδικού: flogotexnwn@yahoo.gr

Επιλέγετε, αν είναι δυνατό, τα πεζά κείμενά σας να μην ξεπερνούν τις 1600 λέξεις, για διευκόλυνση της σελιδοποίησης. Και αν επιθυμείτε, στείλτε μας την ηλεκτρονική σας διεύθυνση για να παραλάβετε το τεύχος που σας περιέχει, ανέξοδα.

~ 33 ~

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ

τ. 21

Εξαίρεση

Η Οργή των Νεκρών

Μπορείς να συνυπάρχεις με την κοπριά ή την αρρώστια μέσα στο ίδιο το κορμί σου.

Πριν έρθουν οι βάρβαροι, τ’ ακρογιάλια της Κύπρου περίγραμμα υγρού ψωτός στο γυμνό κορμί της Αφροδίτης.

Μπορείς να συνυπάρχεις με τις κατσαρίδες τους σκόρπιους και τις αράχνες μέσα στο ίδιο σου το σπίτι.

Κύμα το κύμα η θάλασσα πότιζε τα όνειρα των ανθρώπων ν’ ανθοβολούν πάνω στην άμμο το στεναγμό των ερώτων.

Οι πλαγιές ανέβαζαν στον ήλιο τις ελιές και τ’ αμπέλια να καρπίσουν με το θάλπος του το πλατύ χαμόγελο του μόχθου.

Μα δεν μπορείς να συνυπάρχεις με το φασισμό όσο μακριά κι αν βρίσκεται από σένα πάνω στη γη.

Τώρα στην καρδιά της θεάς τυλίγεται αγκαθωτό συρματόπλεγμα κι η θάλασσα στο βόγγο της κουβαλά την οργή των νεκρών.

Γιάννης Καραβίδας

Απουσία

Η μητέρα δε θάρθει απόψε το σπίτι βουβό, δεν ανάψαμε λάμπα. Έσβησε η ακοίμητη φωτιά που ακύρωνε τα σκοτάδια τώρα, ποιος θα μας συγκεντρώσει γύρω από το τραπέζι… Πέτρωσε ο άγιος κόρφος, ο παρήγορος λόγος κι εμείς, παιδιά στη νύχτα δεν έχουμε τρόπο να τρέξουμε μέχρι του παππού πιο κάτω για να τη φέρουμε πίσω να στερεώσουμε και πάλι μέσα μας τον κόσμο. Μηχάλης Π. Δελησάββας

~ 34 ~

2018

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ Σκλάβοι των σκλάβων

Οι Ακατάληπτοι

Μ’ αυτούς τους λίγους στίχους μου δάφνες ποθώ μη δρέψω, παρά ν’ αντέξω στους καημούς, γιατί με τους πολιτικούς σίγουρα θα σαλέψω. Μου φαίνεται παλάβωσε όλ’ η δική τους φάρα, τους λες “σεμνά και ταπεινά” και “πέφτουν” απ’ το πουθενά, σαν να ’χουνε κατάρα.

Τι ακριβώς συνέβηκε δε το καταλαβαίνουν, μπλέξανε μ’ ένα μοναχό που ’κάνε το Ευρώ θεό κι εκείνοι, “κουκιά σπέρνουν”.

Γιάννης Κ. Τσώλης

Έτσι

Όταν οι «πρέσβεις των Περσών» ζήτησαν «γην και ύδωρ» οι κυβερνώντες πρόσφεραν και ήλιον κι αγέραν. Τότ’ είπανε ξεδιάντροπα πως σώζουν την Πατρίδα! ― Μα σαν χαρίζουν όλ’ αυτά, πώς σώζετ’ η πατρίδα; ― Σκλάβα τη δίνουν, χάρισμα, στις ορέξεις εκείνων που ποτέ τους δεν μπόρεσαν, παρότι το ποθούσανε, να την υποδουλώσουν. Σκλάβα τη δίνουν δυστυχώς, οι εκλεκτοί μας σκλάβοι και μας… «αναβαθμίζουνε» σε… σκλαβωμένων σκλάβους.

Σου επιστρέφω το κλειδί που μου χάρισες, είπα. Εγώ ξούσα πάντα στο ξάγναντο. Το ξέρεις. Χωρίς πέπλα, χωρίς στέγες, χωρίς σύνορα. Λίγο πιο πέρα απ' την πραγματική ξωή. Στο παρά τέταρτο. Στο παρά κάτι. Έπειτα άνοιξα την πόρτα και χάθηκα. Μάρθα Παπαδοπούλου

~ 35 ~

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ ΜΑΡΙΓΩ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΗΣ 1944

Σεπτέμβρης του ’44 και ήδη είχε αρχίσει για τους ναζιγερμανούς η αντίστροφη μέτρηση. Ο Αλέκος εκείνες τις μέρες είχε από δικούς του την πληροφορία ότι, ταγματαλήτες του Πλυτζανόπουλου που μετέφεραν όπλα μ’ ένα καμιόνι απ’ την Ελευσίνα, σταμάτησαν σε μια ταβέρνα κι αφού μεθοκόπησαν, έδειραν και ληστέψανε κάποιους χωρικούς στου Σκαραμαγκά. Ενημέρωσε το φίλο του τον δάσκαλο –σύνδεσμο με την Κομματική Οργάνωση Βάσης– ότι μετά το επεισόδιο είχανε καταλύσει σε φυλάκιο του Δαφνιού και την άλλη μέρα θα περνούσανε απ’ το Σκιστό με προορισμό τον Πειραιά. Η οργάνωση Κοκκινιάς ενέργησε γρήγορα κι έστειλε μιαν ομάδα. Χαράματα τους χτύπησαν εκεί ψηλά πίσω απ’ τα νταμάρια: στη σύντομη μάχη ο οδηγός σκοτώθηκε - οι άλλοι τρεις κάνανε πίσω και το σκάσανε. Πήραν οι σύντροφοι τα όπλα κι αφού βάλανε φωτιά στο καμιόνι, το γκρέμισαν στη χαράδρα… Τα όπλα τα κρύψανε σε διάφορα σπίτια, στον Αλέκο παράδωσαν δυο χειροβομβίδες κι ένα πιστόλι. Μεσημέρι του τα έφερε ο δάσκαλος κρυμμένα σ’ ένα χωνί από στρατσόχαρτο κι από πάνω λαδόκολλα με μαρίδες. «Σας έφερα λίγα ψαράκια», είπε μπαίνοντας στην αυλίτσα. Ο Αλέκος τον περίμενε: «Ήταν η ψαριά καλή;» τον ρώτησε χαμογελώντας – «Ολόκληρο τελάρο…» του απάντησε. Πήρε ο Aλέκος το στρατσόχαρτο κι έδωσε στην Παναγιώτα τη λαδόκολλα κοιτώντας την με νόημα, εκείνη κατάλαβε κι έφυγε ζεματισμένη στην κουζίνα. Μπήκανε στο δωμάτιο – στο διπλανό η Μαριγώ, η σχεδόν δεκάχρονη μικροσυγγένισσα της Παναγιώτας, κανάκευε τον μικρούλη χαϊδεμένο του σπιτιού: έδειχνε στον Γιαννάκη ζωγραφιές σ’ ένα βιβλίο της. Χωρίς να δώσουν οι δυο άντρες σημασία στα παιδιά συζητούσαν χαμηλόφωνα. Στην πρώτη ευκαιρία ο Αλέκος θα μετέφερε τα «χοντρόψαρα» κάπου στα παραγκόσπιτα της Αγίας Άννας μετά το ποτάμι. Θα τα έκρυβε ο Αργύρης – σίγουρος άνθρωπος, διαβεβαίωνε ο Αλέκος. Ο δάσκαλος του είπε πως έπρεπε να τα διώξει απ’ το σπίτι γρήγορα. Και να προσέξει: στη γέφυρα του Κηφισού η φρουρά ελέγχει τους πάντες. Ο Αλέκος έλεγε ότι θα κατέβει με λεωφορείο μέχρι τη Λεύκα και με το πόδι από κει, θ’ ανέβαινε μεσ’ από του Ρέντη προς την περιοχή της Αγίας Άννας. Ο δάσκαλος ανησυχούσε: η γύρα μεγάλη, έχουν σφίξει τα πράματα… Πρωί-πρωί της επομένης η Μαριγούλα παρούσα στο σπίτι: πριν φύγει για το σχολειό της, ήρθε από δίπλα να κάνει, ως συνήθως με τραγουδάκια, τα ξυπνητούρια του Γιαννιού της, να του δώσει το γάλα του και τέτοια – κανείς δεν την πρόσεχε. Τραγουδούσε ακόμα το διαβολάκι όταν γονάτισε στ’ ασπρόμαυρα πλακάκια πλάι στη γωνιά και σήκωσε το άσπρο. Αφαίρεσε απ’ τον μικρό κρυψώνα τα «χοντρόψαρα» όπου τα είχε αποθέσει ο Αλέκος, τα ’χωσε μεσ’ στη σάκα της και στο στρατσόχαρτο άφησε δυο-τρεις πέτρες – φίλησε το Γιαννιό της και τους χαιρέτησε… Ξαναγύρισε σπίτι της, πέταξε μια δικαιολογία στη μάνα της και χώθηκε στο πλυσταριό. Ξαναμμένη μουρμούριζε: «Η γύρα του Αλέκου μεγάλη κι έχουνε σφίξει τα πράματα…» Πήρε και τύλιξε μια-μια τις χειροβομβίδες με πανιά, έδεσε από πάνω με σπάγγο σφιχτά το χαλκά της περόνης και τις κρέμασε απ’ το σβέρκο κάτω απ’ τη

τ. 21

μάλλινη μπλούζα της – το πιστόλι το έχωσε στο βρακί της. Έκρυψε τη σάκα της και μ’ ένα καλάθι στο χέρι κι ένα σκουριασμένο μαχαιράκι ξεπόρτισε. Ήξερε που θα πάει, τον Αργύρη τον γνώριζε: ήταν μαζί με τον γιο του από τους σαλταδόρους του Αλέκου –τους “Τσακιτζήδες” του– κι έκαναν μαζί του δολιοφθορές και άλλα στους επιδρομείς… Ξυπόλυτη πήρε απ’ το Τρίτο Νεκροταφείο τη στράτα που πάει ντογρού για το ποτάμι, ξεκόβοντας πότε-πότε στον Ελαιώνα. Δοσμένη ψυχή και σε όλο το δρόμο μουρμούριζε το δικό της Πιστεύω: «Έχουν σφίξει τα πράματα - μην κινδυνέψει ο Αλέκος μας…»

Mπροστά στο γιοφύρι το τζιπ της φρουράς. Εναγύρω γερμανοί στρατιώτες κι από δίπλα - μη λείψουν, δυοτρεις συνεργάτες τους – συζητούσαν και κάπνιζαν…

—Oλαρία ολαρά… άρχισε το τραγούδι των αρίων το διαβολάκι.

—Πού πας εσύ μωρή; Έλα ’δω… της φώναζει κάποιος απ’ τα γερμανοντυμένα καθήκια.

—Για χόρτα θείο, εδώ γύρω. Γκουτμόργκεν… τους χαιρετάει και πλησιάζει θαρρετά – το καλάθι περασμένο στο μπράτσο και στα μαλλιά της αγριολούλουδο. Έψαξε στο καλάθι της: αγριόχορτα και βατόμουρα, δυο φραγκόσυκα σάπια και κάμποσες μαρατζιασμένες ελιές απ’ τον ρημαγμένο ελαιώνα.

—Πεινάς μωρή; τη ρωτάει το άλλο κατακάθι.

—Ναι θείο, δώσε κονσέρβα… του άπλωσε το βρώμικο χέρι.

—Να σε πάρω μωρή σ’ ένα μπουρδέλο να σφουγγαρίζεις; Θα ’χεις απ’ τα τυχερά κάνα μάρκο και η τσατσά θα σε ταΐζει… καμάρωνε ο φιλάνθρωπος νταβατζής για το επάγγελμά του και τάχαμου χαϊδευτικά της έδινε μπατσάκια στον κώλο. Εκείνη βάρεσε κωμικά προσοχή με την ξυπόλυτη φτέρνα.

—Γιαβόλ καμαράντ. Μα να ρωτήσω πρώτα τη μάνα μου κι έρχομαι αύριο και σου λέω… Χαχάνιζαν μαζί της οι ελληνάρες κι ο ένας μετέφραζε. Ανέκφραστα ο γερμανός λοχίας πήρε απ’ το σακίδιο μερικές γαλέτες και σαν να τάιζε σκύλο τις άφηνε να πέφτουν μία-μία στο καλάθι της.

—Τάνκεσεν χερ κομαντάντ… του υποκλίθηκε τσαχπίνικα.

—Pάους, ράους… της κούνησε ο άριος περιφρονητικά το χέρι να φύγει.

—Έχει βγάλει βυζάκια το πουτανάκι. Τα τρίβεις μωρή; συνέχιζε ο άλλος. Σήκωσε το καλάθι της αγκαλιά, το κρύο μέταλλο της έκαιγε τον κόρφο.

—Τί τα θέλω που τα ’χω; Με πονάνε. Μου τα ’δωκε ο θεός για βάσανα… Πήρε πάλι το δρόμο και σκύβοντας εδώ κι εκεί τάχα για χόρτα, έκοψε δεξιά μεσ’ από τα χωράφια για τα παραγκόσπιτα της Αγίας Άννας. Ζεστό παράδωσε το μέταλλο στον Αργύρη… Γιάννης Α. Μαντάς

~ 36 ~

2018

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ

Προδοσία

Ζήτω! Οι ιαχές στον αγέρα απόμειναν αναζητώντας μια δικαίωση. Στους τοίχους τα παλιά συνθήματα κοιτάζουν παραξενεμένα γύρω τους.

«Μας πρόδωσαν! Μας πρόδωσαν! Πού άλλου να πιστέψουμε ; Πιστέψαμε στην αλήθεια των λόγων κι αποδείχτηκε ψέμα. Πιστέψαμε στην αλήθεια των έργων κι αποδείχτηκε ψέμα. Πιστέψαμε στην αλήθεια των προσώπων κι αποδείχτηκε ψέμα. Πιστέψαμε στην αλήθεια των πραγμάτων κι αποδείχτηκε ψέμα».

Οι Διψασμένοι Καπετάνιοι

Δεν υποθηκεύσαμε το γέλιο των παιδιών μας δεν καταθέσαμε τα όνειρά μας και τα τιμαλφή της ψυχής μας στους αρχιτέκτονες της αντιπαροχής.

Ανθρωποι με σκυθρωπά πρόσωπα προχωρούν γυρεύοντας καινούργιους προδότες.

Κλείνουμε πόρτες και ανοίγουν πληγές. Από πληγή σε άλλη πληγή και η φωτιά δεν σβήνει.

Γιώργος Καραντώνης

Μα αυτό δεν είναι η ζωή; τα μικρά που είναι μεγάλα και τα πικρά που είναι γνώση;

Που γεννάνε δύναμη και πόνο. Χωρίς αυτά θα είμασταν καπετάνιοι για εύκολες θάλασσες. Θα γίνουμε ποτάμια θα γεμίσουμε λίμνες να ξεδιψάσει η γης. Θα γλυκάνουμε την αλμύρα. Κι ας μείνουμε εμείς γυμνοί και διψασμένοι. Σπύρος Ζαχαράτος

~ 37 ~

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ

τ. 21

Σιωπηλή Διαμαρτυρία

Γέμισε κλειδοκράτορες ο ουρανός! Κρατώντας κεραυνούς και αστραπές σφράγισαν την πόρτα του Θεού, απαγόρευσαν την είσοδο στις προσευχές μας. Έκαναν τα λουλούδια απεργία, δεν άνθισαν τούτη την άνοιξη. Ανακοίνωσαν σιωπηλή διαμαρτυρία τ’ αηδόνια και οι γρύλοι μαζί με τα τζιτζίκια. Ξάπλωσαν ανάσκελα τα βατράχια μουντζώνοντας τους ανθρώπους. Δικτατορία στους ουρανούς, δικτατορία στη γη… Στη μέση του σύμπαντος -εκείβασανισμένη, αιμορραγούσα η ζωή μας. «Απαγορεύεται η συνάθροιση άνω του ενός ατόμου». Μοναξιά!

Ο Καθρέφτης τους

Ήταν όλοι τους εκεί με χάχανα, σχόλια για όλους και όλα και γλώσσα ξύλινη. Βαρέθηκα τη σαχλαμάρα τους· ένας καθρέφτης τεράστιος έδειχνε το μέγεθος της ανωριμότητας και της άγνοιάς τους. Πνευματικοί άνθρωποι, σου λέει. Αυτοί όμως είχαν γυρισμένη την πλάτη στον καθρέφτη.

Ηλέκτρα Στρατωνίου

Έλεγαν Ωραία Λόγια

Έλεγαν ωραία λόγια με μειδιάματα και φιλοφρονήσεις και μετά, πισώπλατες μαχαιριές και λυκοφιλίες. Δεν είχαν τίποτα να χάσουν ή να κερδίσουν μόνο την ματαιοδοξία τους. Λίζα Βραχοπούλου

~ 38 ~

2018

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ ΤΥΧΑΙΑ, ΧΡΟΝΙΑ ΑΡΓΟΤΕΡΑ

Λίγες ημέρες μετά τη συνταξιοδότηση και την οριστική επιστροφή της από τη Γαλλία στην Ελλάδα όπου εργαζόταν για δεκαετίες, η Αύρα καλεί ορισμένους φίλους της στο σπίτι να γιορτάσουν το γεγονός. Με παράκλησή της γιατί με πολλούς έχει από χρόνια χάσει την επαφή, εκείνοι ειδοποιούν κοινούς γνωστούς που δέχονται την πρόσκληση με χαρά. Αναπάντεχη είναι η παρουσία της Ειρήνης, συνοδευόμενης από έναν συνομήλικό της άνδρα, μιας συμμαθήτριας της Αύρας, που είχε εγκαταλείψει τη Λάρισα στην πέμπτη Γυμνασίου. Ορισμένοι αναγνωρίζουν τον επιτυχημένο ζωγράφο που τη συνοδεύει ενώ οι αναμνήσεις της Αύρας γυρίζουν στα μαθητικά τους χρόνια, την εποχή του φλερτ των δυο παιδιών, στο σκάνδαλο που δημιούργησε η συμπεριφορά του πατέρα της κοπέλας. Κόρη ενός πάμπλουτου μεγαλοεργολάβου φίλα προσκείμενου στον βουλευτή της δεξιάς κυβέρνησης αποκαλούμενου και Θεσσαλάρχη που έλυνε κι έδενε σε όλη την περιοχή εκείνη την εποχή, άριστη μαθήτρια η Ειρήνη είχε κάνει το μεγάλο παραστράτημα, να ερωτευθεί έναν συνομήλικό της, γιο φτωχού βιοπαλαιστή και μάλιστα αριστερού. Ο αυστηρός πατέρας, πασίγνωστος λάτρης του ποδόγυρου, πληροφορήθηκε από έναν υποψήφιο μνηστήρα της κόρης του το φλερτ των παιδιών – συναντήσεις μετά το σχολείο, βόλτες από τον Άγιο Νικόλαο ως τον Άγιο Κωσταντίνο και αντίθετα, μερικά πεταχτά φιλιά μετά φόβου Κυρίου, ατέλειωτους όρκους και αναστεναγμούς. Ταύρος μαινόμενος ο γεννήτορας, ο οποίος θεωρούσε προικοθήρα όποιο αρσενικό πλησίαζε τη μονάκριβη κληρονόμο του, αφού τις άστραψε μερικές ανάποδες και κατέβασε αμέτρητα καντήλια σε μάνα και κόρη, τσουβάλιασε τη μικρή κι έστειλε τις δυο γυναίκες την επόμενη στην πρωτεύουσα. Έκλεισαν εσωτερική την παραστρατισμένη σ` ένα θρησκευτικό ίδρυμα της υψηλής κοινωνίας εξειδικευμένο στο σωφρονισμό άτακτων κορασίδων και την έστειλαν σε αυστηρό ιδιωτικό γυμνάσιο να συνεχίσει τις σπουδές της. Η μικρή μεγάλωσε, έμεινε στην Αθήνα, ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε έναν κατώτερο δημόσιο υπάλληλο γιο μικροαστικής οικογένειας. Απέκτησαν ένα αγοράκι που ήρθε να συμπληρώσει την ευτυχία τους, η οποία όμως υπήρξε σύντομη. Ο μικρός άρχισε να παρουσιάζει προβλήματα όρασης που επιδεινώνονταν επικίνδυνα με το πέρασμα του χρόνου. Οι Έλληνες οφθαλμίατροι διέγνωσαν σοβαρή ασθένεια που απαιτούσε μετάβαση στο εξωτερικό και οι εξειδικευμένοι γιατροί του Λονδίνου αποφάνθηκαν ότι χρειάζονταν συχνές επισκέψεις στην κλινική τους για να περιορίσουν την απώλεια της όρασης, να σταματήσουν την αρνητική εξέλιξή της. Το ζευγάρι ακολούθησε τις εντολές τους, η επιδείνωση επιβραδύνθηκε αλλά οι οικονομίες τους καθώς και τα χρήματα των γονιών του συζύγου γρήγορα εξανεμίστηκαν. Η μητέρα της Ειρήνης που αλληλογραφούσε κρυφά με την κόρη της, καθώς ο αυστηρός σύζυγος απειλού-

σε με διαζύγιο αν μάθαινε ότι μάνα και κόρη είχαν επαφές, είχε πληροφορηθεί το πρόβλημα του εγγονού της αλλά δεν ήταν σε θέση να τους συμπαρασταθεί. Δεν εργαζόταν και δεν διέθετε δικά της περιουσιακά στοιχεία. Όταν το ζευγάρι έφτασε σε αδιέξοδο, κουβέντιασαν μια νύχτα ολόκληρη κι αποφάσισαν να ταξιδέψουν στη Λάρισα με το παιδί. Βρήκαν τη μητέρα της Ειρήνης μόνη. Τους δέχτηκε με ανοιχτή αγκαλιά κι έκλαψε ταυτόχρονα με χαρά για τη συνάντησή τους και λύπη γιατί πρόβλεπε την αντίδραση του συζύγου της. Δεν έπεσε έξω. Μαινόμενος ταύρος ο μεγάλος επιχειρηματίας, τράβηξε ένα γερό βρισίδι στη γυναίκα που παράκουσε τις εντολές του και τους δέχτηκε στο σπίτι, αρνήθηκε κατηγορηματικά να πάρει στην αγκαλιά του το αγοράκι και να βοηθήσει οικονομικά την βλάσφημη κόρη, τον τιποτένιο σύζυγο και το βλαστάρι τους. ―Κι αν τυφλωθεί; Ρώτησαν ξέπνοα μάνα και κόρη. Σήκωσε τους ώμους αδιάφορα ο πατέρας κι απομακρύνθηκε γρυλίζοντας ότι εκείνη έπρεπε να το σκεφτεί πριν διαλέξει έναν απένταρο και τεκνοποιήσουν. Ας τα βγάλουν πέρα μόνοι τους, καρφάκι δεν του καιγόταν. Η γιαγιά ξέσπασε σε λυγμούς, το ζευγάρι έχασε το χρώμα του, ο μικρός κρύφτηκε κάτω από τα φουστάνια της μάνας του κι άρχισε ένα παραπονιάρικο κλάμα να σου σχίζει την καρδιά. Η οικογένεια γύρισε απελπισμένη στην πρωτεύουσα, δεν γονάτισαν όμως. Ξαναεπισκέφτηκαν τον οφθαλμίατρο, συζήτησαν το πρόβλημα με φίλους και γνωστούς, με ανθρώπους που είχαν αντιμετωπίσει παρόμοιες καταστάσεις ώσπου άρχισε να φαίνεται κάποια ακτίνα φωτός στο σκοτεινό τούνελ. Πληροφορήθηκαν ότι πολλοί ξένοι και Έλληνες ασθενείς μεταβαίνουν στη Σοβιετική Ένωση για δωρεάν θεραπεία. Υπάρχουν εξαιρετικοί γιατροί μεταξύ των οποίων και εξειδικευμένοι οφθαλμολόγοι τους διαβεβαίωσαν και τους έδωσαν τον αριθμό τηλεφώνου μιας οικογένειας της οποίας το κοριτσάκι υπέφερε από το ίδιο πρόβλημα με το αγοράκι τους. Οι άνθρωποι τους άνοιξαν την πόρτα τους, τους μίλησαν για την ασθένεια του παιδιού τους και τη βελτίωση που παρουσίασε μετά από τις επισκέψεις τους στη Μόσχα, τις διαδικασίες που απαιτούνταν για να γίνουν δεκτοί. Έτρεξαν σε δημόσιες υπηρεσίες και πρεσβείες, βρήκαν ένα ρωσομαθή Έλληνα και κατάφεραν να έρθουν σε επαφή με το Νοσοκομείο που τους έδωσε ραντεβού σε συγκεκριμένη ημερομηνία. Ταλαιπωρήθηκαν αφάνταστα στην γραφειοκρατία για την απόκτηση διαβατηρίων, πήραν την απαραίτητη βίζα και έκαναν το πρώτο ταξίδι. Επέστρεψαν με αναπτερωμένο ηθικό, παρόλο που οι γιατροί επιβεβαίωσαν τη διάγνωση των Άγγλων συναδέλφων τους ότι δεν υπάρχει θεραπεία για τη συγκεκριμένη ασθένεια, μόνο επιβρά-

~ 39 ~

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ

δυνση της εξέλιξης και πιθανή αναχαίτησή της σε κάποιο στάδιο. Απαιτούνταν όμως επανειλημμένες επισκέψεις σε τακτά χρονικά διαστήματα. Πέρασαν χρόνια δύσκολα με πήγαινε έλα και θεραπείες μέχρι να σταθεροποιηθεί η κατάσταση. Το παιδί παρακολούθησε μαθήματα σ` ένα εξειδικευμένο σχολείο και όταν ενηλικιώθηκε ήταν σε θέση να κρατά ένα μαγαζάκι που του άνοιξαν οι γονείς του. Οι δυσκολίες, το άγχος και τα τρεχάματα όμως, έφεραν τη φθορά στο ζευγάρι. Σιγά-σιγά άρχισαν να αποξενώνονται, ο σύζυγος βρήκε την ηρεμία και την αγάπη στην αγκαλιά μιας συναδέλφου του και με κοινή συναίνεση χώρισαν, αλλά η αγάπη και η φροντίδα για το παιδί τους παρέμεινε ανέγγιχτη. Δυο χρόνια πριν την επιστροφή της Αύρας στην Αθήνα, η Ειρήνη βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη όπου τυ-

τ. 21

χαία συνάντησε τη Μαρία, μια γνωστή της Αθηναία. Καθώς η Μαρία παντρεύτηκε και ακολούθησε το σύζυγο στη Θεσσαλονίκη, είχαν χρόνια να ιδωθούν οι δυο φίλες. Εκείνη την ημέρα η Μαρία πήγαινε σε μια έκθεση ζωγραφικής. Η Ειρήνη την ακολούθησε χωρίς καν να ρωτήσει το όνομα του ζωγράφου. Η συγκίνησή της όταν αναγνώρισε στο πρόσωπό του καλλιτέχνη το νεανικό της φλερτ ήταν τόσο έντονη που κίνησε την προσοχή του. Κοιτάχτηκαν για λίγο, την πλησίασε, αγκαλιάστηκαν κι εγκατέλειψαν την αίθουσα. Η Ειρήνη του μίλησε για τα περασμένα, ο ζωγράφος αναφέρθηκε στην άχαρη, εργένικη ζωή του και σύντομα έγιναν ζευγάρι. Κυριακή Γεροζήση

Ωλήν-Ωλήν

Μεγάλη η χάρη σου -Άγιε θα σε έλεγα σήμεραΗρόδοτε που ωστόσο από Ελληνικό καθήκον τους πρώτους ιερούς μύστες της θεσπέσιας τέχνης της ποίησης της υψηλής μας φέρνεις στις άκαρπες μέρες μας. Ωλήν-Ωλήν ιεροφάντη των μυστικών ήχων που με ελληνικές λέξεις έντυσες, πως να γευτώ τα θεία σου νάματα, τις αμπολές των ιερών κανόνων της ποίησης σου; Ποιες πάναγνες νύμφες μεταρσίωναν τους ιερούς ειρμούς της σκέψης σου; Ποιες μουσικές φωνές σε συνεπαίρνανε Ωλήν και ποιες κραυγές πελάγου στη Δήλο σ΄ έφερναν τον υπερούσιο Απόλλωνα να εξυμνήσεις; Ωλήν-Ωλήν δείξε τους δρόμους το φως το ελληνικό πάλι να λάμψει! Χρυσοποίκιλτα δώματα για ουράνια σώματα στίλβοντα πρόσωπα ανερχόμενα όνειρα αγκαλιές γερασμένες χαμένες ανοίξεις εκδρομές ανεκπλήρωτες του προδομένου πια σώματος χαμένα συμβάντα ήχοι ευάλωτοι κρότοι αφύπνισης στα βάθια του ύπνου Ωλήν σε προσπέρασε η εικόνα του ερέβους… Σωτήρης Ε. Γυφτάκης

~ 40 ~

2018

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ

Σκαρφαλώνοντας

Γελαστό σκάει το κύμα στην άκρη του γιαλού απλώνει κοχύλια κι αχιβάδες στην καυτερή αμμουδιά. Εμείς φευγαλέοι ίσκιοι του μεσημεριάτικου ονείρου σκαρφαλώνουμε στα βράχια. Η θάλασσα μας προσκαλεί. Η αρμύρα μας έλκει. Η φλόγα του καλοκαιριού προτρέπει να δροσιστούμε. Όμως γευόμαστε τη λάβα του μεσημεριού και τ' ολοπόρφυρο αίμα τρέχει κι απλώνεται στα μυτερά βράχια απ' τα τρυφερά και λεπτά μας πέλματα.

Κώστας Ευαγγελάτος Συλλογή "Αλέα Προσομοίων", εκδόσεις Απόπειρα. Άγαλμα Τρόμου

Καγκελωτοί σταυροί λαών, λουκέτα θωρακίζουν. Μέσα απ’ τα αγαλμάτινα καρφιά μορφές κορμιών του τρόμου.

Σύννεφα αιματοβαμμένα, σιωπές ν’ απλώνουν. Κι η φύση να στενάζει για τις αλήθειες του νερού, σε κόσμο μάλλον στέρφο. Δεν έμεινε στο χέρι μας σταλιά νερό, χλωρό κλαρί να παλαμίσει το φως του ήλιου, και κύλισε στο πρόσωπο μια δρασκελιά το δάκρυ. Αυτοκτονούν τ’ αγάλματα στην άκρη της αξημέρωτης αναμονής. Παναγιώτης Καραβασίλης

~ 41 ~

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ

τ. 21

Εργάτες Πρωτοπόροι

Καθάριο το βλέμα τους δεν το σκεπάζει καμιά υστεροβουλία καμιά υποκρισία. Ήλιος, που δεν κρύβεται ακόμη κι όταν πέφτουν κεραυνοί. Φως που οδηγεί την ελπίδα στις καρδιές των αδικημένων. Δύναμη που σημαδεύεται από το μόχθο της εργασίας, από το σπόρο που γεννιέται ο σωτήριος αγώνας για την ζωή. Μάρτυρες του ωραίου αύριου όπου στην αγκαλιά της μάνας γης τα παιδιά της θα σχεδιάζουν το κοινό για όλους μέλλον. Γεράσιμος Μ. Λυμπεράτος (Σύδνεϋ)

Οι πανσέδες

Κοιτάζω, μικρό μου περιστέρι που σε πήρανε τα μάκρη, κοιτάζω τους πανσέδες τον κίτρινο τον άσπρο το μαβί. Λες μου γελάς σε τούτον σε κέινονε σ’ αυτόνε. Δε λαθεύω, Είναι το χαμόγελό σου. Νανούρισμα

Κοιμήσου μίσχε μου χλωρέ στα πούπουλά σου επάνω να βλεφαρίζ’ η μάνα σου να λιώνει η καρδιά της απ’ τα γλυκά χαμόγελα και τα κρυφά λογάκια. Ευγενία Ζωγράφου

~ 42 ~

2018

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ ΜΑΡΙΝΑ

Στο μικρό δωματιάκι που του είχε παραχωρήσει γενναίος φίλος, αφού οι καιροί δεν επέτρεπαν τέτοιες αποκοτιές, ξαπλωμένος σ΄ ένα ράτζο μετρούσε τα λεπτά και τις ώρες αυτής της περιπέτειας που άρχισε με τις κραυγές και τα θριαμβικά εμβατήρια και τις απειλές των χάρτινων επίορκων στρατιωτικών που ζητούσαν την παράδοση κάθε καταζητούμενου πατριώτη. Στο σκοτάδι της κάμαρης σαν τις πυγολαμπίδες περνούσαν και φώτιζαν συχνά το νου του οι στιγμές της διαφυγής και η κατάληξη σ΄ αυτή την άγνωστη συνοικία της Αθήνας. Διατηρούσε ακόμη την ψυχραιμία και το θάρρος που τον βοήθησαν να διαφύγει την καταδίωξη. Μ’ αυτά τα εφόδια ήταν βέβαιος πως μέχρι το τέλος θα τα κατάφερνε. «Όχι δεν έπρεπε να τον πιάσουν, όχι γιατί τον απασχολούσε κύρια η φυσική του διάσωση, όσο το μικρό χτύπημα στο μηχανισμό της χούντας που κορδωνόταν από τα μεγάφωνα ως η ανίκητος εθνική σωτήρια δύναμις του έθνους». Ύστερα ήταν και το καθήκον που κάθε αγωνιστής θάπρεπε να έχει: τη φυσική του διάσωση για την συνέχιση μ’ όποιον τρόπο της πάλης κατά των ανδρείκελων της Αμερικανικής πολιτικής. Οι ώρες περνούσαν χωρίς να μπαίνουν σε τάξη οι εικόνες που τριγυρνούσαν κι εξουσίαζαν το μυαλό του. Απ’ το μισόκλειστο παράθυρο κανένα φως. Η αφέγγαρη νύχτα έπνιγε με το πυκνό της σκοτάδι τη συνοικία. Συχνά-πυκνά οι σειρήνες των περιπολικών με πρόγραμμα σκόρπιζαν τον τρόμο στα σιωπηλά σπίτια. Μέσα σε αυτή τη σιωπή και ο ελάχιστος ήχος περνούσε σα μήνυμα ζωής φέρνοντας μια κάποια ελπίδα στον καταζητούμενο. Μα ξαφνικά λες και το σκοτάδι μεταπλάστηκε σε ηχείο ενός αόρατου συγκροτήματος, έφερε μια με-

λωδία όλο παράπονο και πίστη στον έρωτα που καμία δύναμη δεν υποτάσσει. «Μαρίνα πράσινο μου αστέρι Μαρίνα φως του Αυγερινού Μαρίνα μου άσπρο περιστέρι και κρίνο του καλοκαιριού… Δώσε μου δυόσμο να μυρίσω…» Πλημμύρα η χαρά κι η νοσταλγία, θάθελε να βγει να σμίξει και να σιγοντάρει αυτή τη μαγική φωνή που σπούσε τα δεσμά της σιωπής κι έκανε τη νύχτα τραγούδι. Σαν το σπασμένο κρυστάλλινο δισκοπότηρο σκορπίστηκε από τις βέβηλες βρισιές τα ποδοβολητά και τα χτυπήματα. ―Πούστη, αλήτη, κομμουνιστή, τραγουδάς ε, ρε καριόλη θ΄ αφήσεις εδώ το τομάρι σου. ―Ναι ρε, να, να, να. Χτυπήματα και βογκητά ακολούθησαν το θρυμματισμένο στο χώμα τραγούδι. Η σιωπή επανήλθε πιο βαριά μετά τα ουρλιαχτά και τα σπιντάρισματα των αυτοκινήτων. Έστω και έτσι όμως χιλιάδες μουσικές φωνές ηχούσαν στ΄ αυτιά του και βάλθηκε ψιθυριστά να συνεχίσει το τραγούδι. «…λουϊζα και βασιλικό μ΄ αυτά τα δυο να ξεψυχίσω… Τώρα ήταν σίγουρος. Δεν ήταν μόνος κι αργά η γρήγορα το τραγούδι θα πάρει τη θέση της στριγκλής φωνής που γαύγιζε απ΄ τα ραδιόφωνα. Ναι, το τραγούδι στο τέλος θα νικήσει.

Και πάλι Εκλογές

― Τι λέμε μεις; «Οι δικοί μας είναι αλήτες, ναι, το ξέρουμε! Αλλά οι άλλοι είναι χειρότεροι!» ― Τι λεν οι άλλοι; «Πώς οι δικοί τους είναι αλήτες και το ξέρουν! Μα πως εμείς είμαστε χειρότεροι!» ― Τι κάνουμε στο τέλος; ― Ψηφίζει ο καθένας με φανατισμό, τους δικούς του αλήτες…

Περί ελευθερίας Από το να έχεις ελάχιστη ελευθερία, υπάρχει κάτι πολύ-πολύ χειρότερο, κάτι τρομερό και αβάσταχτο! Να μην έχεις ελευθερία καθόλου! Κι αυτό, γιατί με τούτη την ελάχιστη ελευθερία που διαθέτουμε, πορευόμαστε όλοι, για όλη μας τη ζωή, και για όλη μας την ιστορία. Επειδή... πραγματική ελευθερία, δεν είχαμε ποτέ... Αντώνης Σιμιττζής

~ 43 ~

Γιάννης Παπαοικονόμου

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ

τ. 21

Κρίση

Πάει καιρός που σ’ άφησα στο χθες, μα η πληγή είναι ανοιχτή, δεν λέει να κλείσει. Σαν κουρασμένος ναυαγός… μετράω σκιές, αλλά τις χάνω, όταν έρχεται η δύση. Λόγια πικρά, μου καίνε την ψυχή, αρμενιστής δίχως κουπιά και δίχως ρότα. Σκύψε και δες τα λάφυρα ξανά, να μ’ αγαπήσεις πάλι όπως και πρώτα.

Μελαγχολία των καιρών με γυροφέρνει, ένα χασάπικο που άφησα στη μέση. Κράτα φωνάζω, μα κανείς δεν ξαποσταίνει στης τελευταίας κρίσης μου το φέσι. Μην απελπίζεσαι ακούω μια φωνή, θα ’ρθει και πάλι θα το δεις η ευτυχία. Μα ’γω μαγκώνομαι και κλαίω σαν τρελή, πάνω στης άεργης ζωής μου τα πτυχία!!! Βαγγελιώ Καρακατσάνη

Έτσι γιατί χρωστάμε και μας χρωστάς

Έτσι γιατί στον πολιτισμό χρωστάμε δε μας χρωστά. Άλλωστε η ζωή μέσα από την τέχνη παρουσιάζει τρισδιάστατα μεγεθυμένα στην ποικιλομορφία των συναισθημάτων που προκαλεί αναδεικνύει στιγμές και πορείες που δε πρέπει να ξεχνάμε. Είναι με έναν άλλο τρόπο καταγραφέας της ιστορίας.

Ζει η εποχή της σκουριάς Ζει το κοιλοπόνεμα της νύχτας Της μακριάς νύχτας της δακρυσμένης Της νύχτας που ανεμοδέρνει τα φυλλοκάρδια του άνεργου. Της κοπέλας στο πεζοδρόμιο Το άδειο πιάτο του παιδιού Του νεκρού στρατιώτη Του σκλάβου Ζει το πάγωμα του χρόνου. Παγωμένοι στέκονται και κοιτούν, το αδιέξοδο. Κάθε κερί αναμμένο στου Μάρτη το ξεγέλασμα τάμα στο μέλλον στους θεούς στους παράδεισους. Ηρωικές οι ώρες. Κάθε μια που φεύγει κουρασμένη κατάκοπη, μουσκεμένη από τα βάσανα των ανθρώπων. Η κάθε μια ρίχνει μια μαύρη πέτρα πίσω της και ορκίζετε εκδίκηση. Αυτές που φεύγουν υπερβολικά ταλαιπωρημένες είναι αυτές που δεν βλέπουν ήλιο στα σκοτεινά εργοτόπια στους εφιάλτες τους εκεί μεγεθύνονται σα φαντάσματα πάνω τους αποτυπώνονται μαζί με τον κόπο και η λαχτάρα για τη ζωή κάθε δουλευτή. Ανέστης Χριστίδης

~ 44 ~

2018

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ

Κιοφορώντας την Ελπίδα

XXIII Τραγική μάνα του Ναγκασάκι, πώς τόλμησες να κυοφορήσεις μέσα σε τέτοιους εφιάλτες από σημεία και τέρατα; Με τι μεζούρα να μετρήσει η ανθρωπότητα για να εκτιμήσει το μέγεθος της αποκοτιάς σου; Σε ποιο εκμαγείο να περιορίσει την προτομή σου, σε ποιο περβόλι να τη στήσει, για να μη λησμονηθεί ποτέ η αρτιμελής εικόνα της ελπίδας που γέννησες, μέσα στον εφιάλτη, παρ’ όλα αυτά!

Αδιαφορία

XXIV Καλά, εσύ εγκυμονούσες, τελικά, την ελπίδα!! Εγώ, μέσα στο σημερινό εφιάλτη της οικολογικής καταστροφής που συντελείται, οριστικά και ασυνείδητα, τι, τέλος πάντων, εγκυμονώ;

Χάθηκαν τα ιδανικά, φτώχυνε η ψυχή μας και πόσο άδεια φαίνεται τώρα πια η ζωή μας.

Τι θα φορέσω, τι θα πιω πώς θα σαχλαμαρίσω, την κόκα κόλα, το κοκό, την μάσα, θα μπουχτήσω.

Ποιος ξεψυχά ή ποιος πεινά καθόλου δεν μας νοιάζει κι είναι αυτό αδέρφια μου όπου βαθειά με σφάζει.

Μαργαρίτα Φρονιμάδη Mατάτση

Τόση αδιαφορία κ’ απονιά καρδιά πως τα σηκώνεις; Ξέρεις στον πόνο τ’ αλλουνού να κλείνεις, να πετρώνεις.

Γεώργιος Δ. Ελευθερουδάκης

~ 45 ~

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ … ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ !

Θα ήτανε άνοιξη ματοβαμμένης χρονιάς του Εμφύλιου πολέμου. Μια συμμορία Χιτών, δήθεν αντιαρνταρτών, στην ουσία δολοφόνων και ληστών, μπήκε στο χωριό Σαϊδόνα της «Αποσκερής» Μάνης, για αρπαγή και για «πλιάτσικο»! Σκόρπισαν ένα γύρο κι έμπαιναν με το ζόρι στα σπίτια, κρατώντας τα πιστόλια στα χέρια τους, δήθεν για έρευνα, μήπως τάχα βρουν κρυμμένα όπλα, πυρομαχικά ή κρυμμένους αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού Πελοποννήσου (Δ.Σ.Π.)! Στην αρχή βρήκαν... γαϊδούρια και μουλάρια στα παχνιά τους. Τα σαμάρωσαν με πρόθεση να τα φορτώσουν, αρπάζοντας μαζί και υφαντά υφασμένα στον χωριάτικο αργαλειό, κουβέρτες, κιλίμια ή ό,τι άλλο έκριναν χρήσιμο γι’ αυτούς! Έλεγαν άγρια : «Κατάσχονται υπέρ της Χι»! Ή δεν έλεγαν τίποτα, τρομοκρατώντας με τα αυτόματα όπλα τους τα γυναικόπαιδα και τους γέρους που εύρισκαν, γιατί όλα τα παλικάρια και οι κοπελιές, είχανε φύγει για το βουνό! Ελάχιστοι άνδρες, μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού, απόλεμοι, είχανε ξεμείνει στο χωριό, φροντίζοντας την οικογένειά τους και τα σπίτια τους! Ο αρχηγός εκείνης της συμμορίας, με τα δυο πρωτοπαλλίκαρά του, δεξιά κι αριστερά του, δεν νοιάστηκαν για τα πλιάτσικα και τις αρπαγές εκείνες, μια και θα έπαιρναν απ’ αυτά την μερίδα του λέοντος στη μοιρασιά που θα γινότανε σαν φτάνανε στο λημέρι τους! Έτσι άρχισαν και οι τρεις τους, ο αρχηγός με τους δυο παραστάτες του, να ανεβαίνουν το κεντρικό πλακόστρωτο στενό κι ανηφορικό δρομάκι του χωριού, που οδηγούσε στο μαγαζί του «κάτω χωρίου»! Κρατούσανε και οι τρεις τους τα πιστόλια στο χέρι τους απασφαλισμένα κι οπλισμένα απ’ τον φόβο τους. Σε μια στροφή του ανηφορικού εκείνου πλακόστρωτου δρομάκου, πρόβαλλε ξαφνικά μπροστά τους ένας ειρηνικός, απόλεμος άνδρας. Οι τρεις χίτες τρόμαξαν με το παράστημά του. Σήκωσαν τα όπλα τους εναντίον του και φώναξαν κι οι τρεις μαζί με μια φωνή: ―Αλτ! Αλτ! Αλτ! Ο άνδρας στάθηκε αιφνιδιασμένος μπροστά τους. Ο αρχηγός των χιτών σαν τον είδε και άοπλο του φώναξε άγρια: ―Πως σε λένε; ―Χρήστο Ξυδέα Μπάαμ! Τον πυροβόλησε αμέσως κατακέφαλα, από τρία μέτρα απόσταση, ο φονιάς αρχηγός της Χι! Ο Χρήστος Ξυδέας τραντάχτηκε, έκανε ένα βήμα πίσω κι έπεσε κάτω νεκρός, χωρίς να πει «κιχ», ακαριαία. Μπλάαφ έκανε το άψυχο σώμα του πέφτοντας κατάχαμα με υπόκωφο γρούπο! Ακούγοντας τον πυροβολισμό, πεταχτήκαν οι θαμώνες απ’ το μαγαζί, που ήτανε είκοσι μέτρα πιο πάνω, κι έμειναν άφωνοι βλέποντας τον νεκρό και τον δολοφόνο του, καθώς κρατούσε το όπλο του που ακόμα άχνιζε! Οι χίτες ατάραχοι ανέβηκαν τα είκοσι εκείνα μέτρα και μπήκανε μέσα στο μαγαζί. ―Πιάσε μας τρία καραφάκια ούζο! φώναξε ο επι-

τ. 21

κεφαλής τους δολοφόνος, σαν να μην έτρεχε τίποτα! Εκείνη την στιγμή,. μπήκε στο μαγαζί η αδελφή του παππού μου η Σταυρούλα Κοκκινέα-Ξυδέα. Βλέποντας το δολοφόνο του Χρήστου, του φώναξε αγανακτισμένα: ―Γιατί τον σκότωσες, παιδάκι μου; Αυτός δεν σας έκανε τίποτα! Ούτε ήτανε συγγενής του καπετάνιου! Δεν ήτανε ανακατεμένος πουθενά! Αν θέλεις τον καπετάνιο των ανταρτών τον Κώστα τον Ξυδέα είναι στο σπίτι του! Ο δειλός δολοφόνος, αλαφιάστηκε! Ρωτά την κυρούλα: ―Τι είπες; Ο Καπετάν-Ξυδέας είναι στο σπίτι του τώρα; ―Ναι, ήρθε από χτες το βράδυ! Εκεί είναι! Τον βεβαίωσε η αδελφή του παππού μου! Χωρίς να κάτσουνε για τα ούζα τους πετάχτηκαν έξω! Βγαίνοντας ο αρχηγός από το μαγαζί, με την ιδιόρρυθμη σφυρίχτρα του σφυρίζει συνθηματικά πέντε φορές, μ’ όση δύναμη μπορούσε, για ν’ ακούσουνε οι άλλοι χίτες, που είχανε σκορπίσει ένα γύρω. Πραγματικά μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, ακούγοντας το συνθηματικό σφύριγμα, όλοι οι ληστοσυμμορίτες του βρεθήκανε γύρω του. Τότε κι αυτός τους λέει: ―Πάμε να φύγουμε! Ο Καπετάνιος είναι στο σπίτι του! Κι αμέσως όλοι τους, περίτρομοι το βάλανε στα πόδια περνώντας το πισωπάτη τους, αφήνοντας επιτόπου και τα γαϊδορομούλαρα με τις λεηλασίες τους φορτωμένες πάνω!! Ο Σωκράτης ο Κλαμπατσέας παλιός αντάρτης του ΕΛΑΣ και του Δημοκρατικο’πυ Στρατού Πελοποννήσου (Δ.Σ.Π.) που επέζησε όλων αυτών, από το ίδιο χωριό, μου είχε πει πριν πεθάνει, γύρω στα 1980: «Σαν συγκροτήθηκαν τα πρώτα Τάγματα Ασφαλείας και οπλίστηκαν καλά, απ’ τους φασιστοναζίδες Ιταλο-γερμανούς ήρθανε να μας εξουδετερώσουνε εμάς τους ΕΛΑΣίτες αντάρτες, πάνω στου Ταϋγέτου τις βουνοκορφές. Αλλά εμείς τους περιμέναμε έτοιμοι! Έγινε μια αψιμαχία και επειδή ήτανε περικυκλωμένοι εμεις τους φωνάξαμε με τον τηλεβόα: ―Δεν σας χτυπάμε άλλο γιατί είσαστε Έλληνες! Είσαστε περικυκλωμένοι! Παραδώστε τα όπλα σας, και είστε ελεύθεροι! Έτσι αναγκάστηκαν να παραδοθούν! Εκεί τους βγάλαμε έναν πατριωτικό λόγο, για τον σκοπό μας, την απελευθέρωση της Πατρίδας μας και όποιος ήθελε απ’ αυτούς να μας ακολουθήσει! Γιατί εκείνοι που τους όπλισαν ήθελαν την σκλαβιά μας για πάντα! Μετά απ’ την ομιλία αυτή, δυο-τρεις μας ακολούθησαν και όλοι οι άλλοι έφυγαν ελεύθεροι για τα σπίτια τους όπως τους είχαμε υποσχεθεί. Όσοι έφυγαν, μαζί μ’ άλλους τόσους στρατολογη-

~ 46 ~

2018

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ

μένους εθελοντικά από τους φασιστοναζίδες, μετά λίγο καιρό ξανανέβηκαν να μας χτυπήσουνε πάλι. Επαναλήφθηκε το ίδιο σκηνικό. Αψιμαχία, περικύκλωση, παράδοση του οπλισμού τους. Πατριωτική ομιλία, δυοτρεις να μας ακολουθήσουν, οι άλλοι ελεύθεροι για τα σπίτια τους! Την τρίτη φορά οι ίδιοι οι απελευθερωμένοι και τις δυο φορές μαζί και με άλλους, δεν τόλμησαν να αναμετρηθούνε μαζί μας! Παρά οπλίστηκαν πάλι απ’ τον εχθρό και πήρανε εντολή, όχι να μας αντιμετωπίσουνε όπως πρώτα, αλλά μπήκανε στα χωριά μας τα λεηλατούσανε, σκότωναν τους συγγενείς και τους φίλους μας και έκαιγαν σπίτια, συνοικίες και χωριά ολόκληρα. Έπειτα άρχισαν να σκοτώνουν και διαβάτες περαστικούς για αντίποινα ή αθώους που εύρισκαν εδώ κι εκεί, καλύπτοντας έτσι τις απώλειες, όπως νόμιζαν, των φασιστο-ναζιστικών εχθρών μας, ή των ίδιων αυτών των προδοτών. Αυτός είναι ο φαστιστο-ναζισμός τους! Απάνθρωπος, Φρίκη και κτηνωδία! Και όχι μόνο! Ακόμα χειρότερος με φυλακές, εξορίες, στρατόπεδα θανάτου, όπου χιλιάδες και μυριάδες άνθρωποι εξοντώνονταν μ’ αέρια, καιγόντουσαν στους φούρνους και γινόντουσαν σαπούνι! Γι’ αυτό νικήθηκε! Και θα νικιέται παντού και πάντα όπου και να βρεθεί, όποιο μανδύα και αν φορέσει, με όποιο τίμημα κι αν χρειαστεί να δώσει η Ελεύθερη Ανθρωπότητα! Το χωριουδάκι της καταγωγής μου η ηρωϊκή Σαϊδόνα της Δυτικής Μάνης, είναι το πρώτο χωριό που αντιστάθηκε στην Ελλάδα!! Αντιστάθηκε στο φασιστοναζισμό απ’ την πρώτη στιγμή, στην αρχή με την «Νέα Φιλική Εταιρεία» που ίδρυσε το ΚΚΕ και εντάχθηκε αργότερα στο ΕΑΜ σαν ιδρυτικό μέλος και στον Εμφύλιο αντιστάθηκε μέσα απ’ τον Δημοκρατικό Στρατό Πελοποννήσου. Μάλιστα ο καπετάνιος του ο Κώστας

Ξυδέας, δεν παρέδωσε τα όπλα με το σύμφωνο της Βάρκιζας, έγινε ανώτερος και ανώτατος αξιωματικός του Δημοκρατικού Στρατού Πελοποννήσου (Δ.Σ.Π.) και στο τέλος διοικητής των Ανταρτών του Αρχηγείου Ταϋγέτου απ’ τις αρχές του Νοέμβρη του 1948. Όλο αυτό τον ηρωϊσμό του (τραυματίας και παρασημοφορημένος απ’ το Αλβανικό μέτωπο) τον πλήρωσε, όχι μόνο με τον θάνατό του αλλά και με τον θάνατο όλης της οικογένειας, μέχρι και την δολοφονία των δύο μικτών παιδιών του 2 και 7 χρονών, του Αλέξανδρου και του Χρηστάκη ή Στάλιν, αντίστοιχα! Το χωριουδάκι τούτο, η Σαϊδόνα, κάηκε δυο φορές, αφού πρώτα λεηλατήθηκε, μια από τους Ιταλο-φασίστες κι έπειτα από τους Χίτες. Οι τελευταίοι μάλιστα ενώ είχανε κάψει το χωριό όλο, δεν έκαψαν το πατρικό μου το σπίτι, γιατί ήτανε στην καλύτερη θεαματικά θέση του χωριού και γι’ αυτό το έκαναν στρατηγείο τους και εγκαταστάθηκαν και οι ίδιοι εκεί μέσα, ελέγχοντας έτσι όλες τις προσβάσεις του χωριού και το ίδιο το χωριό, επειδή επί ποινή θανάτου είχανε απαγορεύσει στους κατοίκους του να το προσεγγίζουν για οποιονδήποτε λόγο. Σκοτωμένοι πολλοί. Πάνω από σαράντα! Ποσοστό πολύ μεγάλο για το μικρό μας χωριό. Φυσικά όταν έφυγαν οι χίτες απ’ τη Σαϊδόνα, έκαψαν ολοσχερώς και το πατρικό μου! Όταν έγινε ειρήνη, ο τότε βασιλιάς Παύλος με την σύζυγό του την Φρειδερίκη, ξανάχτισαν το χωριό και το εγκαινίασαν οι ίδιοι αυτοπροσώπως, με ισχυρότατη φρουρά, για να τους φυλάνε. Σαν να έλεγαν: «Εμείς όποτε θέλουμε σας σκοτώνουμε και σας καίμε τα χωριά, και όποτε θέλουμε σας τα χτίζουμε και αποκαταστούμε όσους γλιτώσανε απ’ τις βάρβαρες ορδές μας»!

Να ξυπνήσω·

Να ξυπνήσω· από το βογκητό της αστραπής καθώς γεννάει την φωτιά.

Να ξυπνήσω· με μιαν αίσθηση πως όλα αυτά ήταν διαθέσεις παράλογου ονείρου. Και η απουσία να λιγοστεύει σαν εφιάλτης που βυθίζεται στο αινιγματικό σκοτάδι. Να ξυπνήσω.

Μαρία Μιστριώτη

~ 47 ~

Τίτος Κοκκινέας

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ

Ετυμηγορία

ΕΦΙΑΛΤΗΣ ΒΓΗΚΕ ΤΟ ΟΡΑΜΑ

Άρρωστα ψάρια μες στο βούρκο γλιστράνε στά θολά νερά στα λασπόνερα της πέραν του ωκεανού μακρινής Εσπερίας σ΄ αυτά τα βαλτόνερα της βίας και του φόνου στην άγονη γραμμή Νέα Υόρκη Φιλαδέλφεια Σικάγο πνιγηρός αέρας και κουνούπια αφόρητα στα στενοσόκακα της μνήμης

κάτω απ΄ των ουρανοξυστών την ματαιοδοξία η νέα Ρώμη και πολυκέφαλα ερπετά που εξαπλώνονται

δεν είναι η λερναία ύδρα δεν είν΄ ο δράκος του άη-Γιώργη διαπερνούν τις πόρτες των κρατών (και τα συστήματα των υπολογιστών) ηδονικά πλανεύουν το μυαλό κι έχουν μια κρύπτη στο κάθε τους κεφάλι με δολάρια όπως κατεβαίνουν κατά δω οι πολυεθνικές της οικουμένης Κώστας Υφαντής

~ 48 ~

τ. 21

Ναυαγός στο ποτήρι νερού δίπλα στον καφέ του, στης μνήμης τον ωκεανό βυθίζεται… Τα λάθη του να δει, να δεχθεί… Συγγνώμη απ’ τη Νέμεση να ικετέψει, τις Εριννύες ν’ αποφύγει… Κοράλια ελπίδας ν’ αγγίξει. Σ’ άλλων όνειρα ταξίδεψε, λαθρεπιβάτης… δικά του δεν είχε. Του τα ’κλεψαν, τα πούλησε Λέει πς δεν θυμάται… Ελπιδοκτόνος κατά συρροή, στο εδώλιο της οργής πεσμένος, το δικαστήριο τν καθρεφτών, ν’ αποφύγει προσπαθεί… Δεινή η θέση του, η κλεψύδρα αδειάζει, ισόβια μοναξιά επισύρει… Γιάννης Τσούτσιας

2018

Με ΤΗν Πενα ΤΩν ΣΥνεΡΓαΤΩν ΜαΣ

Περνούν τα χρόνια…

Περνούν τα χρόνια σαν πουλιά κυνηγημένα κι έρχονται νύχτες και φεγγάρια με βροχές, καράβια φεύγουν μ’ αυταπάτες φορτωμένα κι εσύ μου τάζεις ξεχασμένες προσευχές…

Τ’ αστέρια μέτρησα μια νύχτα στ’ ακρογιάλι, σ’ άγνωρους τόπους και σε γκρίζους ουρανούς, σ’ αυτή τη θάλασσα που με πλανεύει πάλι, στ’ άγιο ξεφάντωμα που δε το βάνει ο νους… Τρέχουν οι άνθρωποι το χρόνο να προφτάσουν, σφυρίζουν τρένα που δεν έχουν γυρισμό κι ότι ασύλληπτο γεννιέται θα το χάσουν, αφού αψήφησαν του μάντη το χρησμό… Κάποιος μου ζήτησε ταυτότητα στο δρόμο κι εγώ του έδωσα τσιγάρο δανεικό, κι όταν το άναψε με άγγιξε στον ώμο κι απ’ την οδύνη μου, ζητούσε μερτικό…

Κι αν Έφυγες…

Κι αν έφυγες απρόσμενα Χωρίς να μου μιλήσεις Στο βήμα σου να σβήσεις Τα όσα αγαπώ Μετρώ στην απουσία σου Στιγμές που δεν θα ζήσω Και λέξεις που μαζί σου Δεν πρόλαβα να πω

Περνούν τα χρόνια ζοφερά κι ανταριασμένα κι αίμα σταλάζει μια αλλόκοτη πληγή, μ’ αν χαμηλώσουνε τα σύννεφα για μένα, θα ‘ρθω κοντά σου να με ζήσεις μάνα γη… Γιώργος Δ. Μπίμης

Κι αν μπόρεσες τα μάτια μου Με θλίψη να γεμίσεις Το φως να μου στερήσεις Να μην σ’ αναζητώ Ας έχω το δικαίωμα Να μην σε λησμονήσω Και νύχτα να ριγήσω Που θα σ’ ονειρευτώ Ελένη Καλαγκιά

~ 49 ~

ΒΙΒΛΙοΠαΡοΥΣΙαΣΗ Τριαντάφυλλου Γεροζήση

τ. 21

Πρόσωπα Μνήμες Γεγονότα Τόμος Β - Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Μάης 2018

Πρόλογος Γιάννη Χώτου

Τη νέα εργασία του Τριαντάφυλλου Γεροζήση θα μπορούσες να την χαρακτηρίσεις αυτοβιογραφία, δεδομένου ότι η αναφορά σε καταστάσεις, γεγονότα και πρόσωπα είναι κυρίως όσα είδε, έζησε και κατέγραψε ο ίδιος με τα μάτια ενός εννιάχρονου παιδιού. Ταυτόχρονα αποτελεί συνέχεια του πρώτου τόμου με τον ίδιο τίτλο, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, γιατί αναφέρεται στην ίδια ιστορική περίοδο. Πρώτες παιδικές αναμνήσεις στη Λάρισα. Με το ξεκίνημα του πολέμου η οικογένεια μεταφέρθηκε στα Αμπελάκια. Άλλες παραστάσεις, νέοι φίλοι, νέο σχολείο. Οι οικονομικές δυσκολίες, εξαιτίας της «αυτεπάγγελτης αποστρατείας» του στρατιωτικού πατέρα, τους οδηγούν πίσω στην πόλη, στο σπίτι του παππού. Τέλος άνοιξης, αρχές καλοκαιριού του 1943, γυρίζει ο μικρός Γεροζήσης στη Λάρισα. Όμορφη εποχή, γεμάτη χρώματα και μυρωδιές των λουλουδιών από τις αυλές των σπιτιών, που τις σκεπάζει όμως η τριπλή φασιστική Κατοχή, με τους εκατοντάδες πατριώτες εκτελεσμένους, δολοφονημένους, νεκρούς από την πείνα, να κείτονται στους έρημους δρόμους. Την ίδια περίοδο δυνάμωνε το αντιστασιακό κίνημα, με το ΚΚΕ ψυχή, οργανωτή και καθοδηγητή του αγώνα. Βροντούσε ο Όλυμπος και ο Κίσσαβος από το αντάρτικο τουφέκι των μαχητών του ΕΛΑΣ, δυνάμωνε η δράση του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ και των άλλων πολιτικών οργανώσεων στις πόλεις. Ο συγγραφέας, όπως έδειξε και σε προηγούμενα έργα του, έχει την ικανότητα να περιγράφει – μέσα από λιτή αφηγηματική, αλλά πλούσια και όχι κουραστική γραφή – την καθημερινότητα των απλών ανθρώπων, πετυχαίνοντας να ξαναζωντανέψει και να δώσει το κλίμα της εποχής και τη νοοτροπία του κόσμου, προβάλλοντας περίτεχνα τη διαφορετική συμπεριφορά της κάθε πλευράς που βρέθηκε αντιμέτωπη σε συνθήκες σκληρής ταξικής σύγκρουσης. Έζησε, παιδί στα χρόνια, αλλά με ωριμότητα εφήβου, την αρχή του πολέμου, τη φασιστική κατοχή, τον απελευθερωτικό αγώνα του λαού μας, την αγγλοαμερικανική επέμβαση, το όργιο των συμμοριών των Σούρλα, Βουρλάκη και άλλων, τον ηρωικό αγώνα του ΔΣΕ, τα πρώτα χρόνια μετά από το ’50 με τις διώξεις των αγωνιστών και των οικογενειών τους. Μέσα από τις προσωπικές του εμπειρίες προβάλλει το πρότυπο χιλιάδων νέων ανθρώπων που με πίστη στα ιδανικά τους αψήφησαν το θάνατο, παλεύοντας για την πολυπόθητη λευτεριά. Στη συνέχεια, συμμετείχαν στην κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης στη χώρα μας, τον αγώνα του ΔΣΕ. Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες του έργου ο αναγνώστης έχει την αίσθηση ότι ζει στην ίδια αυτή περίοδο, με γνωστά πρόσωπα και καταστάσεις που έζησε τόσο ο ίδιος, αλλά και το συγγενικό του περιβάλλον. Επιπλέον, το έργο απεικονίζει ολοζώντανα και αυθεντικά τη ζωή της Λάρισας, με τις γειτονιές, επαγγέλματα εκείνης της περιόδου, πρόσωπα που ακούσαμε για τη δράση τους.

Έρχονται στη μνήμη μας γνωστοί κομμουνιστές με την αλύγιστη στάση μπροστά στα στρατοδικεία και τα εκτελεστικά αποσπάσματα. Χαφιέδες που καραδοκούσαν να σε «καρφώσουν» στην Ασφάλεια, ΕΑΣΑΔίτες που δολοφονούσαν «εν ψυχρώ», δωσίλογοι και προδότες της Κατοχής, που έγιναν η «καλή κοινωνία» της μετεμφυλιακής ζωής της Λάρισας. Κρατάμε στα χέρια μας μια χρήσιμη μαρτυρία για το πώς νεανικά όνειρα και ελπίδες για ένα καλύτερο αύριο ισοπεδώθηκαν από το απάνθρωπο πρόσωπο του φασισμού και στη συνέχεια από τη βαρβαρότητα των κυβερνήσεων που ανέλαβαν να προωθήσουν τα συμφέροντα της αστικής τάξης και των ιμπεριαλιστών συμμάχων της τα επόμενα χρόνια. Ο συγγραφέας, μεγαλωμένος σ’ ένα περιβάλλον με δημοκρατικές παραδόσεις και δεσμούς με το κίνημα, ένιωσε από πολύ νωρίς τα πρώτα αγωνιστικά σκιρτήματα που στην πορεία θέριευαν. Στη δεκαετία του ’40 η νεολαία δεν ωρίμαζε μόνο μέσα από τις παρέες, τα παιχνίδια ή το σχολείο – για όσους είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν. Οι ξέγνοιαστες ώρες με τις βουτιές στον Πηνειό, τα «μερμέρια» και τα «σέγκια», τα «γκύλια» και η πάνινη μπάλα συνυπήρχαν με το φτερούγισμα του θανάτου πάνω από τα κεφάλια τους. Ταυτόχρονα συμμετείχαν σε ομάδες της ΕΠΟΝ, γράφοντας συνθήματα και μοιράζοντας προκηρύξεις, συμβάλλοντας με το δικό τους τρόπο στον αγώνα του λαού μας. Προχωρώντας στους κατασκότεινους δρόμους, σκόνταφταν σε πτώματα πεθαμένων από την πείνα ή

~ 50 ~

2018

ΒΙΒΛΙοΠαΡοΥΣΙαΣΗ

τα δολοφονικά βόλια των ΕΑΣΑΔιτών. Οι οικογένειές τους, χαμηλόφωνα τα βράδια, συζητούσαν για την εκτέλεση 41 πατριωτών στο αντιαεροπορικό, μεταξύ αυτών της ηρωίδας Δήμητρας Τσάτσου, του μαθητή Γιάννη Πατέρα, του πρώτου νεκρού μετά από την Απελευθέρωση Αχιλλέα Δενδραμή στην κεντρική πλατεία. Πολλές φορές το παιχνίδι τους στις αλάνες διέκοπταν οι πυροβολισμοί από τη μάχη στην αποθήκη του Φαντάνα μεταξύ του επικεφαλής της ομάδας Ελεύθερων Σκοπευτών του ΔΣΕ Άγγελου Τσιτώτα και δεκάδων χωροφυλάκων, ασφαλιτών και μονάδας στρατού, που τελείωσε με τον ηρωικό θάνατο του μαχητή του ΔΣΕ. Με τον ίδιο τρόπο βρήκε το θάνατο και ο Μιχάλης Κυρίτσης, που ανέλαβε επικεφαλής, μετά από το θάνατο του Τσιτώτα, σε μάχη στο «Κτήμα Αβέρωφ». Μάθαιναν για τη δολοφονία του Άκη Μπάτζιου, γραμματέα της ΕΠΟΝ Λάρισας, του Σπύρου Καλοδίκη, Γραμματέα της ΚΟ Λάρισας και μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ, των 450 κομμουνιστών και άλλων πατριωτών που εκτελέστηκαν στο λόφο Μεζούρλο τα χρόνια 1946-1949. Η επίδραση της ένοπλης ταξικής πάλης που διεξαγόταν ώθησε και το 15χρονο Τ. Γεροζήση, πέρα από τη συμμετοχή και τη δράση του στις ΕΠΟΝίτικες ομάδες, να σχεδιάσει και να προετοιμάσει μεθοδικά τη μετάβασή του στο βουνό. Εμπνευσμένος από τα ιδανικά του ΕΑΜικού κινήματος, από τη δράση στην ΕΠΟΝ, αλλά και συνεπαρμένος από μια εξαίρετη αίσθηση του καθήκοντος και από τη διαπίστωση ότι συνεχιστής αυτών των ιδανικών είναι ο ΔΣΕ, εντάχτηκε στις γραμμές του. Τα ίδια συναισθήματα ένιωθαν και άλλοι νέοι και νέες της πόλης. Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό που περιγράφει ο συγγραφέας για τη χωριατοπούλα Παρασκευή, υπηρέτρια σε πλουσιόσπιτο, που είχε αδελφό στις φυλακές και έναν άλλο αντάρτη. Μόλις άκουσε τους δυνατούς πυροβολισμούς, ρώτησε με λαχτάρα τον Γεροζήση: «Πες μου, οι αντάρτες έφτασαν στην πλατεία;». Όταν άκουσε ότι ήταν στρατιώτες και όχι αντάρτες, απογοητεύτηκε και κατέβασε τα μούτρα, γιατί αν έπαιρναν οι αντάρτες την πόλη, θα πήγαινε και αυτή να καταταχτεί! Με την αποφυλάκισή του από το στρατόπεδο αιχμαλώτων ανταρτών, το Νοέμβρη του 1949, προσπάθησε να οργανώσει τη ζωή του. Έπιασε δουλειά και, έχοντας δίψα για μάθηση από μικρός, επανεγγράφηκε στο Γυμνάσιο στοχεύοντας να αποκτήσει τα απαραίτητα εφόδια για τη ζωή. Όμως, άλλες οι βουλές των κρατούντων. Άρχισαν οι επισκέψεις και οι ενοχλήσεις από την Ασφάλεια προς τον ίδιο, την οικογένειά του και τον εργοδότη του· ενέργειες που γίνονταν καθημερινά από την Ασφάλεια και τους παρακρατικούς σε χιλιάδες αγωνιστές. Αποφάσισε να πάει στην Αθήνα, με στόχο να σταματήσουν οι διώξεις του. Τις ίδιες δυσκολίες αντιμετώπισε και στην πρωτεύουσα γιατί, ανεξάρτητα από το «χάος» της μεγαλούπολης, τα κανάλια και οι μηχανισμοί του αστικού κράτους με το «δίχτυ» των χαφιέδων τους, πρώην δωσίλογων της Κατοχής, αποδείχτηκε ότι δούλευαν καλά. Είναι χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου ότι ακομη και η φυγή από την περιφέρεια στα μεγάλα αστικά κέν-

τρα δεν ήταν αρκετή για να σε προφυλάξει από τον κράτος και το παρακράτος της εποχής. Με την επιστροφή του στη Λάρισα, το καλοκαίρι του 1954, και μέχρι τη στράτευσή του, βρέθηκε αντιμέτωπος με τα ίδια προβλήματα που αντιμετώπιζαν χιλιάδες οικογένειες κομμουνιστών που πήραν μέρος στο ΕΑΜ και το ΔΣΕ και αριστερών που δραστηριοποιούνταν στις γραμμές της ΕΔΑ. Ο συγγραφέας με την ίδια λιτή γραφή αναδεικνύει και το κλίμα της λεγόμενης «ειρηνικής περιόδου», που άρχισε από την πρώτη μέρα της λήξης του Εμφυλίου και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με πιο σύγχρονες μεθόδους και τρόπους. Το βιβλίο αξίζει να διαβαστεί για να γνωρίσουν οι νεότερες γενιές το μίσος της αστικής τάξης σε βάρος αυτών που στάθηκαν παλικαρίσια όρθιοι απέναντί της, αψηφώντας τις απειλές και τους διωγμούς. Η αστική τάξη δε δίσταζε να καταφύγει σε κάθε αντιδραστικό μέσο, στη χρήση οποιουδήποτε αντιλαϊκού εργαλείου, που άρχιζε από τα εμπόδια να βρουν ένα μεροκάματο, μέχρι τα δικαστήρια, τις φυλακές, τις εξορίες. Ο Γεροζήσης το 1962 βρέθηκε φυλακισμένος στις φυλακές Λάρισας και από εκεί στις φυλακές Τρικάλων, κατηγορούμενος για παράβαση του Γ’ Ψηφίσματος του 1946, στην ουσία για τη δράση του μέσα από τις γραμμές της Νεολαίας της ΕΔΑ. Πάντα σεμνός, αλλά αισιόδοξος, καταγράφει αυτούς τους διωγμούς και ταυτόχρονα αναδεικνύει την ηρωική στάση των κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών, διαλύοντας το πέπλο διαστρέβλωσης και παραχάραξης της ηρωικής περιόδου 1940-1950, που επιχειρούν να διατηρήσουν η αστική τάξη και τα διάφορα επιτελεία της. Το διάστημα που πέρασε ως μαχητής του ΔΣΕ και στο στρατόπεδο αιχμαλώτων ανταρτών, παρότι ήταν λίγος χρόνος – 10 μήνες – έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη ζωή του. Ο 15χρονος ΕΠΟΝίτης ατσαλώθηκε, βρέθηκε αρκετές φορές αντίκρυ με το θάνατο. Ο ίδιος στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου του, Ανταρτόπουλο στο ΔΣΕ. Το χαμένο ημερολόγιο, περιγράφει με απλότητα αυτές τις εμπειρίες του: «Η περίοδος η πιο ελεύθερη στη ζωή μου ήταν αυτή, τότε, που ήμουν μαχητής του ΔΣΕ και ανέπνεα έναν άλλο αέρα ελευθερίας, όπου ήξερα τι έκανα και γιατί το έκανα. Και από τότε πιστεύω ότι διαμόρφωσα ένα χαρακτήρα όπως διαμορφώθηκε στην ΕΠΟΝ και το Δημοκρατικό Στρατό. Και το χαρακτήρα αυτόν προσπαθώ να κρατώ πάντα».∗ Διαβάζοντας τα παραπάνω λόγια, κατανοούμε καλύτερα το περιεχόμενο του έργου Πρόσωπα-ΜνήμεςΓεγονότα, καθώς και την ανυπότακτη στάση του εννιάχρονου μαθητή που μεγάλωνε μέσα στη φωτιά του απελευθερωτικού αγώνα, του εθελοντή-μαχητή του ΔΣΕ, του δραστήριου αγωνιστή που συμπορεύτηκε με το ΚΚΕ, αλλά και τον Τριαντάφυλλο Γεροζήση μέχρι το τέλος της ζωής του. ~~~~~~~~~~ ∗ Τρ. Γεροζήσης, Ανταρτόπουλο στο ΔΣΕ. Το χαμένο Γιάννης Χώτος 26.4.2018

~ 51 ~

ο ΠαΡαΤΗΡΗΤΗΣ

τ. 21

Φωτιά και στάχτη τούτο το καλοκαίρι. Η πα-

ακυρώνει και γελοιοποιεί τους ισχυρισμούς

φτεί πίσω από χάρτινα «ασύμμετρα φαινό-

ραιτήσεις, μικρό προανάκρουσμα ενός κυ-

ράνοια της αυθαίρετης δόμησης. Η ανεπάρ-

κεια ενός κράτους που προσπαθεί να κρυ-

του κ. Τόσκα.

Κι ήλθαν παρ’ ολ’ αυτά αναγκαστικές πα-

μενα» αποτέλεσαν τα εργαλεία θανάτου για

βερνητικού ανασχηματισμού ως φύλλο συ-

σκαιρη χαρά της θάλασσας. Η φύση τιμωρεί,

στους επόμενους μήνες να αποπροσανατο-

δεκάδες ανθρώπους που μ’ αυτό τον ειδεχ-

θή τρόπο πλήρωσαν με τη ζωή τους την πρόμα κείνο που εξοργίζει κι εξαγριώνει κάθε

σκεπτόμενο άνθρωπο είναι η υποκρισία μιας

κυβέρνησης που ανακαλύπτει νέα αφηγή-

ματα για την διαιώνισή της στην εξουσία.

Έτσι, μετά τη συμφορά ο ίδιος ο πρωθυ-

πουργός ανακαλύπτει το αμίμητο: «Είναι η

ώρα της μάχης και του αγώνα». Για το λόγο αυτό δεν δέχεται καμία παραίτηση υπεύθυ-

κής στην παντελή γύμνια μιας αντιλαϊκής

επικίνδυνης πολιτικής που θα προσπαθήσει λίσει τους εργαζόμενους από τα καυτά προ-

βλήματα που τους βασανίζουν με το δόλωμα

των δήθεν ευεργετημάτων στα πλαίσια μιας

αναδιαπραγμάτευσης για τις συντάξεις κτλ,

μέτρα που έχουν προϋπογράψει αξιοποιών-

τας τα πλεονάσματα που προέρχονται πάλι

από την καταλήστευση τους.

Η κοροϊδία δεν έχει όρια δεδομένης της

νων, και όχι μόνο, υπουργών παίρνοντας ο

επιδείνωσης που θα επιβληθεί από το Γενά-

χη και ποιος αγώνας θα δοθούν ετεροχρο-

τικών στην Αλεξανδρούπολη, απελευθέρω-

τι οφείλουν τα κούφια ανεπίκαιρα λόγια

μαχικοί» θεσμοί; Ο Ερντογάν έπαιξε και χρη-

ίδιος την πολιτική ευθύνη πέντε ολόκληρες ημέρες μετά τη τραγωδία. Αλήθεια, ποια μά-

νισμένα, αφού δεν δόθηκαν τότε και εκεί που έπρεπε; Δεν αρκούν τα αποκαΐδια; Σε

αποκοίμισης των συνειδήσεων;

Ύστερα αποτελεί πρωτοφανές πολιτικό

φαινόμενο, ν’ αποδέχεται ένας πρωθυπουρ-

γός την πολιτική ευθύνη για το χωρίς προ-

ηγούμενο έγκλημα, να ζητάει το ίδιο από

τους υπουργούς του και ταυτόχρονα να μην

επιφέρει αυτό το βαρυσήμαντο γεγονός κα-

μία επίπτωση στην πορεία και το έργο της

κυβέρνησης.

Βέβαια υπάρχει και η θεωρία των

ασύμμετρων φαινομένων που προαναφέραμε, σύμφωνα με την οποία η όλη συμφορά

οφείλεται σε σ’ εμπρησμό κάποιων κακών

ρη του 2019. Θεωρούν επιτυχία των, μετά την πολύμηνη φυλάκιση των δύο στρατιω-

σή τους από τον Ερντογάν. Καλά, τόσον και-

ρό πού ήταν το ΝΑΤΟ, η ΕΕ, οι άλλοι «συμσιμοποίησε αυτό το χωρίς σημασία, υπό άλ-

λες συνθήκες, γεγονός για να υπογραμμίσει

την δήθεν «παγκόσμια» ηγεμονία του κρα-

τώντας έγκλειστο τον αμερικανό πάστορα παρά τις άναρθρες κραυγές και τις απειλές

του Ντ.Τραμπ. Η δικαιοσύνη όπως φαίνεται

στη γείτονα χώρα και όχι μόνο αποτελεί

γεύμα αλλά κάρτα στο παγκόσμιο φαγοπότι. Αλλά κι εδώ δεν πάμε πίσω για μιαν άλλη δικαιοσύνη μιλάει ο πρωθυπουργός μας μια

κοινωνική δικαιοσύνη που μοιράζει ισόμε-

τρα δικαιώματα και υποχρεώσεις κυρίως αυ-

τές, έτσι το τελευταίο παράδειγμα του

(μισθοφόρων;) που έχουν βαλθεί να χρεο-

«ήταν δίκαιο έγινε πράξη» αποτελεί ο επα-

ροντα. Μόνο που να. Όλα τα στοιχεία οδη-

λη), και αύξηση στις φτωχές λαϊκές γειτο-

κοπήσουν την ελληνική ανάπτυξη και να

εξυπηρετήσουν (αντεθνικά;) ξένα συμφέ-

γούν στην εγκληματική αμέλεια στο σημείο

έναρξης της πυρκαγιάς, σύμφωνα με τις

έρευνες της Πυροσβεστικής υπηρεσίας που

νακαθορισμός του ΕΝΦΙΑ. Mείωση του φό-

ρου στις πλούσιες περιοχές (Ψυχικό, Εκά-

νιές της ανεργίας (Κερατσίνι, Πέραμα κ.λ.π). Μήπως κι αυτή τη ρύθμιση την υπαγόρευ-

σαν οι κακοί δανειστές-τοκογλύφοι.

~ 52 ~