// VOORWOORD Foto: Fotopersburo Dijkstra
// colofon HOOFDREDACTEUR Jolanda de Groot jolanda@financialinvestigator.nl ADJUNCT HOOFDREDACTEUR Harry Geels harry@financialinvestigator.nl EINDREDACTIE Baart Koster REDACTIE Hans Amesz, René Bogaarts, Joost van Mierlo, Jan Jaap Omvlee, Lies van Rijssen en Jorinde Vroonhof. RAAD VAN ADVIES Han Dieperink Justus van Halewijn Bob Homan Dries Nagtegaal Jeroen van der Put Hans de Ruiter REDACTIERAAD Michiel Cleij Ronald Florisson Derya Gunaydin Hennie Zoontjes AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Martine van Aalst-Ebbers, Marius Bakker, Matthew Bass, Jaap van der Bijl, Frank van Blokland, Bert Boertje, Laurence Boone, Bram Bos, Clemens Braams, Roland van den Brink, Markus Burgess, James Butterfill, Diana Choyleva, Theo Clément, Thibaud Clisson, Tom Collier, Harry Corbijn van Willenswaard, Lucas Crasborn, Anna Czylok, Gareth Davies, Han Dieperink, Tim Drayson, Frank Engels, Ido Esman, Alban de Faÿ, Volker Flögel, Willem van Golstein Brouwers, Arie Gravendeel, Ernst Hagen, Dennis Hänsel, Marlène Hassine Konqui, Jordy Hermanns, Susan Hoover, Arthur Hopstaken, Tjitsger Hulshoff, Michael Hünseler, Michael Jasper, Peter Khan, Tim Kruis, Andy Langenkamp, Eric Larsson, Joost van Leenders, Arthur Leijgraaff, Karlijn van Lierop, Maarten van der Lint, Marjolein van Loon, Beatrijs van Manen, Robert-Jan van der Mark, Eric Mathijssen, John McKinley, Andrew Milligan, Ivan Moen, Walter Mutsaers, Valentijn van Nieuwenhuijzen, Steven Oh, Marianne Oomkes, Pim Rank, Ingrid Reichmann, Jillian Reid, Max Reinders, Iain Richards, Tom van Rijsewijk, Nick Robinson, Karin Roeloffs, Thomas Ross, Mamadou-Abou Sarr, Markus Schaen, Marie-Laure Schaufelberger, Jens Søndergaard, Erik-Jan Stork, Eelco Ubbels, Eric Uijen, Christiaan Visser, Harald Walkate, Frank van Weegberg, Peter van der Welle, Karen Wong en Yaoyue Zhang. FOTOGRAFIE Ruben Eshuis Fotografie OPMAAK Hans Delnoij Grafisch Ontwerp DRUK Real Concepts ADVERTENTIES Jolanda de Groot jolanda@financialinvestigator.nl UITGEVER Financial Investigator Publishers B.V. info@financialinvestigator.nl ABONNEMENTEN Financial Investigator wordt zonder kosten toegezonden aan lezers die tot de doelgroep behoren waar Financial Investigator zich op richt. U kunt zich aanmelden via onze website www.financialinvestigator.nl. Voor verzending naar het buitenland brengen wij portokosten in rekening. Neem voor meer informatie contact met ons op via info@financialinvestigator.nl
Jolanda de Groot / Hoofdredacteur
H
et midden- en kleinbedrijf is nog altijd bovenmatig afhankelijk van bankkrediet. Pensioenfondsen en verzekeraars zijn terughoudend in het beleggen in deze categorie bedrijfsleningen vanwege het risico en vanwege het ontbreken van standaard documentatie. Alternatieve financieringsvormen zoals crowdfunding en peer-to-peer lending groeien weliswaar hard, maar zijn nog altijd een druppel op een gloeiende plaat. Deze conclusie trok DNB in een onlangs gepresenteerd onderzoek naar de kredietmarkten.
Volgens Roland van den Brink, Manager Beleggingen bij Appolaris, de uitvoeringsorganisatie van Pensioenfonds Medewerkers Apotheken, zijn markten voor directe bedrijfsleningen aan kleine en middelgrote ondernemingen (SME’s), zowel in de Verenigde Staten en Europa als in opkomende markten, op dit moment een van de meest interessante beleggingscategorieën binnen vastrentende waarden. Verder zijn hypotheken een goede keuze omdat de looptijd hiervan goed ‘matcht’ met die van de verplichtingen. Een derde categorie zijn leningen met een onderpand, omdat die extra zekerheid bieden. En ten slotte is het jammer dat het beleggingsinstrument ‘onderhandse leningen’ waarmee pensioenfondsen zo succesvol waren, bijna geheel van het toneel is verdwenen. In deze editie treft u nog heel veel meer informatie aan over de beleggingscategorie ‘Alternative Fixed Income’ naar aanleiding van het seminar dat Financial Investigator daar eind oktober over organiseerde. Jens Søndergaard, econoom bij Capital Group en een van de seminarsprekers, gaat tijdens het coverinterview in op de kansen en risico’s in de wereld aan de hand van de financiële cyclus, een zelden door beursanalisten gebruikte indicator. Volgens Søndergaard is dat een gemiste kans. In deze uitgave gaat ook veel aandacht uit naar het onderwerp ESG en Impact Investing: een behoorlijk ‘hot’ onderwerp waarover veel valt te zeggen. Ik verwijs u graag naar de ronde tafel over Low Carbon Investing en naar de diverse interviews en artikelen over dit onderwerp. Uiteraard hebben wij traditiegetrouw een aantal vermogensbeheerders gevraagd naar de vooruitzichten voor 2017. Daar waar een jaar geleden op dezelfde plek met nog geen woord gerept werd over een mogelijke Brexit wordt als het belangrijkste thema voor 2017 gezien: de politieke onzekerheid die de boventoon voert op de financiële markten met belangrijke verkiezingen in Frankrijk, Nederland en Duitsland in het vooruitzicht en de angst dat de populistische beweging achter de Brexit en de verkiezing van Trump overslaat naar Europa. Ik wens u fijne feestdagen en een gelukkig, gezond en voorspoedig 2017 toe!
DISCLAIMER Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Evenmin aanvaarden uitgever en auteurs aansprakelijkheid voor materiaal zoals foto's en afbeeldingen die door derden zijn aangeleverd. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een
Educatieve bijeenkomst voor pensioenfondsbestuurders en medewerkers van bestuursbureaus over Factor Investing 20 maart van 12.00 tot 18.00 uur, ten kantore van Blue Sky Group
geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt worden, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, middels fotokopieën, opnamen, of enige andere manieren, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Meer informatie en registratie: www.financialinvestigator.nl/pensioenfondsseminarfactorinvesting
NUMMER 7 / 2016
FINANCIAL INVESTIGATOR
1