Ali Şeriati İnsanin Dört Zindani

belirleyici olduğunu kabul eden görüştür. Sos­ yolojizm, Doğa'nın etkisini bir dereceye kadar� Tarih'in etkisini de bir açıdan kabul eder. Der ki; «bütün bu etkenlerin bir ölçüde etkisi ol­ makla birlikte, gerçekten «ben»i ortaya getiren, benim üzerimde egemen olan toplumsal çevre v� toplumsal düzendir.»

Ben eğer cömert isem, ya da çok gayretli ve kahraman isem, «feodalite» (derebeylik) dü­ zeni içinde bü;·üyüp olgunlaştığını içindir. Pa­ ragözün biri isem, burjuvazi (kentsoylu düzeni) içinde doğduğum içindir. Ata binip pala salla­ yan biri isem aşiret (boy) düzeni içinde yaşa­ dığımdan dol ayıdır. Başka türlü isem başka tür bir düzen içinde olduğumdan dolayıdır. Top­ lumsal ilişkiler, üretim ilişkileri, mülkiyet dü­ zeni ve üretim araçlarının toplumdaki konumu, bütünü ile sınıfsal ilişkiler ve topluma egemen olan biçim benim toplumumu oluşturmakta ve bireyin benliğini onun dışında belirleyen etken­ ler durumunda olarak bu benliği de oluştur­ maktadırlar.

Demek ki ben kötü olmuş isem, bende kö­ tülüğü yaratan veya seçen toplumsal çevredir, iyi olmuş isem bende iyilik durumunu yaratan ve beni buna çağıran yine toplumsal çevredir, benim işim değildir. Sosyolojizm (toplumbilim­ cilik) de birey (fert) yoktur. İnsan seçebilen bir 38