APRIL 2020
1099 Brussel X BC 6433 maandblad, verschijnt niet in niet in juli, augustus en september
P 106 334 – Urbain Britsierslaan 5 1030 Brussel
EEN TIJDSCHRIFT VOOR MEER TIJD & GELUK
JAAR F EMMA FEESTJ AAR
100
‘SLUIT JE DEUREN, NIET JE HART’
- K IIND m a g a z i n e
FEMMA APRIL 2020
1
2
FEMMA APRIL 2020
3
FEMMA APRIL
#LEVENSLANGLEREN Lieve Femmalezeres, Kan solidariteit zich sneller verspreiden dan het coronavirus? Vlak voordat dit magazine in druk ging, riep onze regering op tot social distancing: afstand nemen van elkaar. Dat namen we allemaal letterlijk, maar gelukkig niet figuurlijk. We zagen Femmagroepen mondmaskers maken, online activiteiten organiseren en veelvuldig bij elkaar nagaan of iedereen in orde is. Het plan was om in dit magazine vooral stil te staan bij levenslang leren en de rol van 100 jaar Femma daarin. Door de ingrijpende maatregelen die we nooit eerder meemaakten, staan we ook stil bij de hartverwarmende solidariteit tussen Femmaleden. Veel sterkte, houd moed en blijf solidair.
Lobke & Jade Hoofdredatrices Femma Magazine @mamalobke @jadeyorks
Redactieadres Femma vzw - Femma Urbain Britsierlaan 5, 1030 Brussel - Tel. 02 246 51 11 - E-mail: redactie@femma.be Verantwoordelijke uitgever Eva Brumagne - Femma vzw - Urbain Britsierlaan 5 - 1030 Brussel Redactie Lobke Gielkens, Chris Goossens, Els Vriens, Jade Yorks, H. Wouters, Kristel Jappens Coördinatie Jade Yorks Correctie Annick Geets, Coverillustratie Rutger Van Parys Reclameregie Publicarto N.V. - Driehoekstraat 18 - 9320 Aalst - Tel. 053 82 60 80 - Fax 053 82 60 90 Vormgeving Gevaert Graphics - Zwevezele Druk T’Hooft printing Femma is het magazine van Femma vzw, verschijnt negen keer per jaar en wordt bezorgd aan alle Femmaleden. Lidgeld: 30 euro Domiciliëring valt de vervaldatum van je lidmaatschap in april? Via je domiciliëringsopdracht zal de inning voor verlenging van je lidmaatschap (30 euro) gebeuren op 05/02 of 20/02. Algemene inlichtingen Femma vzw: tel. 02 246 51 11 of femma@femma.be - www.femma.be Heb je suggesties voor verbetering? Geef ze door aan Emma van Femma: emma@femma.be, www.femma.be/emma Femma is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties.
4
ONTMOET 8
100 verhalen - Caro Bridts
16 Maaike Eggermondt : ‘In Vlaanderen willen we levenslang leren promoten, maar dat doen vanuit dwang klopt voor mij niet’ 42 Siem Devos over fier zijn op je lijf
INSPIREER
12 Rustpunt 14 Kortgeknipt 33 Column 34 Leren in de Maekerij 36 #mijnfemma: Myriam van Femma Vita 44 Femma Kids Pagina: Maak Aprilvisjes 46 Fier 48 Femma Reizen 50 Het klein gelukske van… 51 Spel
MAAK HET ZELF 22 Mondmaskers voor Familiehulp 24 Fibre Mood 26 Paastafel zoals vroeger 28 Lekkere Paasbrunch recepten
IN DIT NUMMER
10 Tijd & Geluk
FEMMA APRIL 2020
5
FEMMA SOLIDARITEIT
IN TIJDEN VAN CORONA
Dat we allemaal onze deuren moesten sluiten, betekende niet dat we dat ook met onze harten doen. Integendeel zelfs. Femmagroepen lieten zich de afgelopen weken van hun warmste kant zien. Op deze pagina vind je een zeer kleine selectie van alle mooie initiatieven die tijdens de corona-uitbraak in Femmagroepen zijn ontstaan.
FEMMA ROYALE UIT BRUSSEL HIELP HAAR BUREN De vrijwilligers van Femma Royale staken flyers in de brievenbussen van buren. Daar stond op: Blijf zoveel mogelijk thuis. Heb je hulp nodig voor boodschappen, eten of een babbel? Dit is mijn telefoonummer. Ze riepen iedereen op in hun netwerk om hetzelfde te doen.
FEMMA WACHTEBEKE WAS ER OOK VOOR HAAR BUURT Ook in Wachtebeke konden mensen bij Femma terecht als ze wel wat hulp konden gebruiken. Femmavrijwilligers verspreidden een flyers met de tekst: Heb je iets nodig van de winkel of apotheek en kan je zelf niet gaan? Je kan mij bereiken via: ...
FEMMA-NAAISTERS HELPEN FAMILIEHULP Kwetsbare mensen kunnen elke dag rekenen op ondersteuning van Familiehulp-verzorgers. Ook tijdens de uitbraak van corona. Alleen bleek enkele weken geleden dat er niet genoeg mondneusmaskers op voorraad zijn. Familiehulp vroeg Femma om hulp. Konden creatieve Femmaleden ze niet maken? Zo gezegd zo gedaan. Heel wat Femmaleden én -groepen zetten zich gepassioneerd in om eigenhandig mondneusmaskers voor Familiehulp te maken. Wil je zelf ook mondkapjes maken? Blader snel door naar pagina 22 voor het patroon.
6
ZORGERS VERDIENEN MEER DAN EEN APPLAUSJE Zorgverleners, artsen, postbodes, vuilnisophalers, supermarktbedienden, bakkers enzovoort maken dat we al bij al een nog vrij comfortabel leven leiden in onze bubbel, thuis. Ons sociale leven staat even in de koelkast. Ook daar vinden we wat op. Kleinkinderen praten met oma’s en opa’s met een voortuintje ertussen of via Skype. Ze kwelen een liedje voor oma en de openbare omroep zorgt ervoor dat we allemaal meegenieten. Buren wisselen weetjes uit over de haag. Wandelaars die knetter worden van hun huisgenoten, wisselen begripvolle knikjes uit. We trekken ons uit de slag. Als we ziek worden, dan staat de zorgsector paraat. Toch heeft deze de afgelopen jaren besparing na besparing moeten slikken. Er is een nijpend tekort aan personeel, ziekenhuisbedden, opvang voor zorgbehoevenden. De wachtlijsten zijn heel erg lang. Er is een massief tekort aan capaciteit, terwijl de nood hoog is. Iedereen kent wel een bejaard koppel dat al maanden wacht op een plekje in een rust- en verzorgingstehuis. Of een jongere die worstelt met het leven en toch niet terechtkan bij een therapeut voor gepaste hulp. Of een mantelzorger met de tong op de tenen, omdat de zorg voor de hulpbehoevende al jaren veel te zwaar weegt en gepaste ondersteuning op zich laat wachten. Die mensen zijn onze buren, onze collega’s, onze familie. Dit gaat over ons. Zorgwerk - betaald, onderbetaald en onbetaald - is vandaag vooral vrouwenwerk. Wereldwijd besteden vrouwen en meisjes elke dag 12,5 miljard uren aan
onbetaald zorgwerk. Niet voor niets was de slogan van de Internationale Vrouwendag op 8 maart: wanneer vrouwen stoppen, stopt de wereld. Ook als het betaald wordt, is dit werk wereldwijd ondergewaardeerd. Het is ook ongelijk verdeeld tussen mannen en vrouwen: vooral vrouwen staan dagelijks in voor het huishoudelijk werk, zorgwerk, emotioneel werk en organisatorisch werk dat het mogelijk maakt om prettig en gezond samen te leven, ook in corona-tijden. Voor de ene is dit een welgekomen vertraging van het dagelijkse leven, voor de andere verandert er ongeveer niets. Er moet elke dag eten op tafel komen. De was moet gedraaid worden. Bekvechtende kinderen moeten gescheiden worden. De combinatie van betaalde en onbetaalde arbeid staat onder druk. Misschien geldt dit nog het hardst bij de tienduizenden vrouwen die in de zorgsector werken en na een volle dagtaak thuis dit zorgende werk onbetaald verderzetten? Op hun volgehouden inzet blijven we nu rekenen om deze moeilijke periode door te komen. Wanneer die voorbij is, moeten we onze stem laten horen. Betaalde zorgarbeid verdient veel meer financiële investeringen om optimaal te functioneren. Ook de vele onbetaalde en vaak onzichtbare zorg zal maken dat we deze tijd als samenleving zonder al te veel kleerscheuren doorkomen. De voorwaarde is wel dat we er iets uit leren. Onze samenleving moet veel beter zorgen voor iedereen die zorgt. Zorgers verdienen meer dan een applausje. - Eva Brumagne, algemeen directeur Femma
FEMMA APRIL 2020
7
I I D
8
M A W N K E H G C E T O T N , E P N S E E I N V D E A T M G A R L Z E E E IK O V W E D G J I M T L R A A K W I N E E J I M E I D 100 JAAR FEMMA
CARO BRIDTS
VAN WELZIJNSZORG ✏ DOMINIQUE COOPMAN -
JURGEN DOOM
Op de vraag waarom haar ouders haar niet graag zagen, kreeg Caro Bridts (55) nooit een antwoord. Tot haar dertigste was haar leven een hel. Maar door de warmte en genegenheid van twee leerkrachten, die wel in haar geloofden, besloot ze wat ze had meegemaakt niet voor niets mocht zijn. Vandaag is Caro ervaringsdeskundige in de armoede en sociale uitsluiting. Ze werkte 15 jaar bij Samenlevingsopbouw Brussel en sinds twee jaar bij Welzijnszorg en Welzijnsschakels. Caro is een heel straffe madam.
‘Toen ik zes jaar was, zijn mijn ouders uit elkaar gegaan. Niemand wou me. Eerst nam mijn mama me mee. Ze zwierde me in de laadruimte van de verhuiswagen, de hond op mijn schoot, in het pikkedonker. Dit klopt niet, dacht ik. Zes maand later kreeg mijn papa het hoederecht over één van de twee kinderen, en vermits mijn broer bij mijn mama wou blijven, moest ik naar mijn papa en zijn vriendin, een dominante vrouw die eigenares was van een bordeel. En zo groeide ik ook een groot deel van mijn kindertijd op in het prostitutiemilieu. Het gevoel dat niemand me graag zag, werd sterker met de dag. Als kind kan je daar niet mee om. De waaromvraag palmde mijn leven in en ontnam me de kansen op een normale ontwikkeling. Nog altijd stel ik me de vraag: waarom?’ HET VOETBAL ‘Thuis kreeg ik geen eten, en dus pikte ik op school de boterhammen van andere kinderen. Ik werd gestraft
en gepest. Diep van binnen werd in kwaad. En toch… Hoezeer je je ook in de steek gelaten voelt, als kind ben je altijd loyaal tegenover je ouders. Mijn papa kon er niet zijn voor mij, hij was psychisch enorm ziek. Toch wou ik niet weg bij hem, want hij had mij nodig. Hij kon de scheiding met mijn mama niet verwerken en was niet opgewassen tegen mijn stiefmoeder.’ ‘Toen ik 11 jaar was, mocht ik voetballen. Ik geraakte er echter negen op de tien keer niet, omdat ik altijd eerst een lange lijst van huishoudelijke taken moest afwerken. Het deed een belletje rinkelen bij de trainer en zijn vrouw, Willy en Myriam. Dankzij een tussenkomst van een sociaal assistente, mocht ik bij hen intrekken. Zij waren de eerste mensen in mijn leven van wie ik warmte en genegenheid kreeg. Ik verbleef drie maand bij hen, daarna plaatste de jeugdrechter me in een instelling.’
FEMMA APRIL 2020
9
IET N K I ET O EL E M V N G E O R N EN O V R O E E V L , IK IJN UNNEN Z G A H EN C M N O K G E T L T A N A IE DE N U B VAND OVERLEVE DIE DIT NH N E T N R C E E M E E L M E N S E D E K R A OO I T! TE VE OETEN W MEER DAN HEN MNWERKEN SAME MENSEN DIE HET VERSCHIL MAKEN ‘Eens uit die instelling moest ik terug naar mijn moeder en stiefvader. En net zoals bij mijn stiefmoeder ging het misbruik verder. En ik moest zwijgen. Omdat ik ‘te dom’ was, moest ik ‘snit en naad’ volgen. Ik had geen gerief mee, maar werd niet gestraft. Twee leerkrachten keken breder en zochten wat de school voor leerlingen die het moeilijk hadden, kon betekenen. Ze trokken met ons naar de stad en kochten er gerief voor de hele klas. Ze waren altijd vriendelijk en lief, een van de twee liet me zelfs een stuk toe in het privéleven. Het raakte me diep. Ik ging nu elke dag naar school. Ik voelde wat het kan betekenen als mensen geloven in een ander mens, ongeacht zijn situatie. Ik besloot: wat ik was aangedaan, mocht niet voor niets zijn geweest.”
kwetsbaar opstelden, echt naar mijn verhaal luisterden en hun deuren letterlijk openzetten.’
NIEMAND ‘Op mijn achttiende ging ik weg van thuis. Ik overleefde, omdat ik altijd wel iemand vond waaraan ik me kon vastklampen, tot die me terug liet vallen. Ik voelde me niemand. Ik vroeg me af wat ik in deze rotmaatschappij liep te doen, verloor mijn pedalen, geraakte in een zware depressie, deed aan zelfverminking, geraakte verslaafd aan alcohol en drugs en werd opgenomen in de psychiatrie. Ik was lesbisch, maar trouwde met de eerste de beste lieve man. Ons huwelijk liep spaak, maar ik kreeg wel een fantastische zoon, om wie ik nog altijd ontzettend blij ben.’
NIET VOOR NIETS GELEEFD “Ik was bijna 40 toen ik de opleiding ervaringsdeskundige in de armoede en sociale uitsluiting kon volgen. Een zware confrontatie met mezelf, maar het was dé kans om te bewijzen dat mijn leven – dat van een ongewenst kind – niets voor niets was geweest. Intussen heb ik bijna 15 jaar voor Samenlevingsopbouw Brussel gewerkt, en werk ik sinds twee jaar voor Welzijnszorg en Welzijnsschakels. Het is een kans waar ik mijn talenten kan ontwikkelen, en mijn ervaring en kennis kan inzetten voor andere mensen in maatschappelijke kwetsbare situaties. Dat er geen antwoord komt op mijn grote waarom-vraag, heb ik moeten leren aanvaarden. Ik ben wel blij dat, wanneer ik na een zware dag thuiskom, mijn vriendin er is, en ik nog efkes kan babbelen. En dat ik collega’s heb, bij wie ik de emoties die ik jarenlang moest inslikken, kan uiten en delen. Zij zijn mijn buffers.’
GROOT GELUK ‘Ik zat vaak heel diep. Toch kwam ik altijd weer mensen tegen die me een warm gevoel gaven. Gewone jongeren, binnen het drank- en drugsmilieu. Professionele hulpverleners (leerkrachten, verpleegkundigen en maatschappelijk werker) die in mij geloofden als de persoon die ik was, en mij niet veroordeelden omdat ik in een armoedesituatie zat. Mensen die zich zelf ook
10
‘Dat 1 op de 7 mensen in ons land arm zijn, in een ongezond krot moeten wonen, geen waardig werk hebben, hun rekening niet kunnen betalen… is een schande voor onze samenleving. Terwijl die mensen hun kinderen wel graag zien en willen dat ze het beter hebben. Maar dat ziet de overheid niet. Die laat de menselijke zorg liever over aan de markt. Een zorgkundige vertelde me dat ze tien minuten heeft om iemand te wassen. Het lijkt op het bandwerk dat ik acht jaar bij Volkswagen deed. Ik ben erg verontwaardigd, wil vechten, een stem zijn voor wie niet meetelt, tegen het asociale beleid dat onze regeringen strijdvoeren.’
Apart blijven
Om samen te zijn
@COMMON_WILD Samen zijn door even apart te blijven. De Australische illustratrice Paula Kuka, beter bekend als Common Wild, beeldt de verbondenheid tijdens de corona-uitbraak hier prachtig uit. Meer werk van haar vind je op haar Instagrampagina @common_wild. Vind je het mooi wat je ziet? Bezoek dan zeker haar webshop www.commonwild.com.au
FEMMA APRIL 2020
11
12
RUSTPUNT Mild worden Is de rijpste groei van de mens. Het is zacht worden in je woorden in de klank van je stem en in heel je zijn. De blik uit je ogen wordt een warm aanvoelen omdat je in de mensen om je heen jezelf herkent. Het heeft niets te maken met zwakheid. Het zit veel dieper. Het is de kracht die je doet ontwaken en doet leven. Mensen die van binnen mild worden beseffen wie ze zelf zijn. Je oordeelt niet meer over anderen. Je wilt niet overal gelden ten koste van je medemens. Je luistert omdat elke andere een voortdurend wonder is. Je geniet van zon en regen en van heel kleine dingen. Dikwijls zie je die mildheid bij mensen die veel geleden hebben. Ze horen en zien alles anders. Wie mild wordt heeft zichzelf overwonnen. Een dankbare zucht van bevrijding welt uit je op: je houdt van de mensen omdat je geleerd hebt van jezelf te houden. Niet zoals je zou willen zijn, maar zoals je bent.
Deze zinvolle tekst komt uit het boek Woorden in ‘Stroom’ van Karel Staes, priester en medewerker van Bond Zonder Naam. We publiceerden deze tekst zo’n vijftig jaar geleden voor het eerst.
FEMMA APRIL 2020
13
KORTGEKNIPT � TEKST EN SAMENSTELLING: LOBKE GIELKENS
VRIJWILLIGER ELS VAN FEMMA AARSELE SCHITTERT IN DE MOL 100 JAAR SOCIALE SCHOOL Net als Femma viert ook de Sociale School in 2020 dat ze 100 jaar bestaat. 100 jaar geleden was het Maria Baers die ijverde voor betere leefomstandigheden voor vrouwen door ze kansen te bieden tot opleiding en culturele vorming. Vandaag doet de Sociale School dat ook door in de opleidingen aandacht te hebben voor kansengroepen en door stevige vorming te geven aan sociaal werkers. Houd onze blog in de gaten voor een groter verhaal over 100 jaar Sociale school.
Was je ook zo verrast toen je ineens een Femmavrijwilliger zag schitteren in De Mol? Els van Femma Aarsele is een van de kandidaten. Ze liet iedereen geloven dat ze met een burnout was opgenomen in een klooster. De verrassing was dan ook groot toen ze ineens op tv verscheen. Wij interviewden collegavrijwilliger Veerle over de impact van Els haar deelname aan de Mol op de Femmagroep. Je leest het interview terug via https:// www.femma.be/nl/blog/ artikel/wat-een-mooieverrassing-els-van-femmaaarsele-schittert-in-de-mol
FEMMA QUARTIER EIST MEER AANDACHT VOOR ALLEENSTAANDE MOEDERS Afgelopen maand namen 100 vrouwen het Brusselse Parlement over. Ze overhandigden aan de politiek een charter met aanbevelingen voor meer gelijkheid tussen man en vrouw. Een van de eisen is dat er meer aandacht gaat naar de situatie van alleenstaande moeders en hun zoektocht naar werk. Met een krachtige uiteenzetting van de eisen, verzameld door Ella en Citizenne voor de Vrouwenlente. Femma Quartier was daarbij. De getuigenissen en verhalen waren zowel pakkend, ontroerend als krachtig.
14
OPLOSSING SPEL MAART Roosterwoorden boer – egel – laars – otter – markt (b + e + l + o + m) bloem Zoekwoord een (het) – de – en – warm – nectar – uur – nieuwe – beesten – lam – ring natuurwandeling Landen Kameroen (ka) – Roemenië ( me) – Portugal (rp) – Senegal (la) – Afghanistan (nt) kamerplant Schrappen veldmuis Spreekwoorden eerlijk – eind – half – bolster – maaien – geen – eigen – boer honingbij OPLOSSING: v e r w o n d e r i n g
© Utopix / Hyacinthe
Vraag uw groepsbrochure nu aan! BERGEN
74 —
Download gratis de mobiele app visitMons, beschikbaar op Google Play en Apple Store.
België · Groepen · Uitstappen
visitMons —
Grand-Place, 27 – 7000 Bergen België +32 (0)65 33 55 80 info.tourisme@ville.mons.be
Bergen / Wallonië -
Besucons Volg henop Sie unsere Homepage
: www.visitmons.nl .co.uk
& rondleidingen
WALLONIË - BELGIË
HAINAUT TOURISME une asbl de
Download gratis de mobiele app visitMons, beschikbaar op Google Play en Apple Store.
Contact en reservatie voor groepen — visitMons Grand-Place, 27 – 7000 Bergen, België +32 (0)65 40 53 46 / www.visitmons.nl/groepen FEMMA APRIL 2020 groupes@ville.mons.be
15
ZWIJGENISGEENOPTIE.BE
‘Ik heb in het onderwijs gestaan maar vond daar toch niet helemaal mijn draai’, vertelt Maaike. ‘Ik had de opportuniteit om in het buitenland te wonen en te werken en zo in een ander schoolsysteem terecht te komen. Als observator kon ik daar kijken hoe kinderen leren. Vervolgens heb ik veel persoonlijke research gedaan rond verschillende types van onderwijs, zoals thuisonderwijs, homeschooling communities, democratisch onderwijs. Ik bezocht wereldwijd democratische scholen. Van daaruit ben ik gekomen tot de school waar ik nu werk. Leren gebeurt veel diverser dan wij het klassiek zien. Het is fijn om anders naar de leerkracht te kijken dan in termen van ‘de leerkracht weet alles’ en om je af te vragen waar kinderen mee bezig zijn, wat ze zoeken, hoe ze leren.’
Zou jij kunnen zeggen wat je in het buitenland hebt gezien of meegemaakt dat jou op een ander spoor zette? ‘Ik werkte in een kleuterschool en daar was geen programma. Als leerkrachten waren we facilitatoren. Wij boden materiaal aan, maar we gingen vooral mee in het spel en de interesse van de kinderen. Ik had het idee dat op die school de kinderen allemaal hyper intellectueel of hoogbegaafd waren. We hadden fantastische gesprekken. Die kinderen hadden veel creatieve ideeën, dingen die ze uit zichzelf ontdekten of leerden en waar we samen toe kwamen. Dat was omdat ze de ruimte kregen om dat te doen. Als kinderen ruimte krijgen om hun interesses te volgen, zelfs al is dat heel de dag in de zandbak spelen, heeft dat geen negatieve
onderwijs en startte in Gent een Sudbury School.
FEMMA APRIL 2020
Wat zijn de pijlers van jullie school? ‘Zelfsturing, democratie, verantwoordelijkheid en vrijheid. Vrijheid en verantwoordelijkheid gaan hier hand in hand. Het individu krijgt ruimte met zijn individuele interesses, maar dat staat niet los van de groep. We
impact op bijvoorbeeld het leren lezen later. Dat met mijn eigen ogen vaststellen vond ik echt heel belangrijk. Kinderen die bijvoorbeeld een fascinatie voor dinosaurussen hadden, mochten dat helemaal uitleven en ontdekken, en van daaruit kwamen we tot allerlei andere dingen. Vertrekken vanuit hun eigen motivatie en goesting, in verbinding zijn met andere kinderen en de leerkracht … Van daaruit ging de wereld voor hen open en waren ze bereid stappen te zetten.’
Eggermont, leerkracht lager onderwijs, keek letterlijk en figuurlijk over de grenzen van wat mogelijk is in het
Wat doe je als je tegen de grenzen van het onderwijssysteem aan loopt? Zelf een school starten. Maaike
✏ H. WOUTERS -
MAAIKE EGGERMONT
SCHOOLDIRECTEUR
IN VLAANDEREN WILLEN WE LEVENSLANG EREN PROMOTEN, MAAR DAT DOEN VANUIT WANG KLOPT VOOR MIJ NIET’
17
En dan zijn er nog democratie en zelfsturing. Er wordt zoveel beslist over onderwijs door mensen die erboven staan en leerlingen worden vaak niet gehoord. De Vlaamse leerlingenraad doet goed werk en ook onderzoek, maar er wordt nog te weinig geluisterd naar
We voeren veel gesprekken over verantwoordelijkheid. Tot waar gaat dat? Wanneer ben je bezig met uitvluchten of excuses zoeken? Mensen denken vaak dat het hier op school vrijheid-blijheid is, maar voor ons is de vrijheid sterk gekoppeld aan verantwoordelijkheid en taken die leerlingen hebben.
vinden dat er meer individuele vrijheid zou moeten zijn op school en ruimte om je passies en interesses te gaan onderzoeken. We hebben in Vlaanderen een systeem waarbij je bijvoorbeeld voor wiskunde kiest maar nog steeds een groot pakket talen krijgt. Je kan niet talen-houtbewerking kiezen. Of talen-ICT. Die keuze kunnen maken is autonomie en dat is een basisbehoefte: de teugels van je eigen leven in handen nemen. Wij geven daar tegelijkertijd de verantwoordelijk bij. Je kan keuzes maken, maar soms maak je fouten en daar leer je ook mee omgaan. Je gaat ook mee nadenken over hoe bepaalde dingen aangepakt worden. Of je gaat examencommissie doen en je wil dat zelf plannen maar het loopt niet goed. Hoe stuur je dat dan zelf bij? Onderwijs kan meer inhouden dan we hier in Vlaanderen nu als de norm zien. Welke wens heb jij voor de toekomst? ‘We kunnen meer vertrouwen hebben in en samenwerken met de kinderen en jongeren in ons onderwijssysteem. Ze kunnen meer ruimte krijgen in hun eigen traject. We kunnen afstappen van het polariserende: de lat hoog leggen of het net leuker maken. We moeten meer kijken naar wie die personen zijn en de diversiteit waarderen. De samenleving heeft zowel loodgieters als wetenschappers nodig. We hebben elkaar allemaal nodig. We moeten afstappen van het meten zoals we dat nu kennen. Ik zeg dagelijks tegen de jongeren dat mijn rapport van vroeger geen relevantie meer heeft
wat daaruit komt. Ik wil niet zeggen dat de jongeren de waarheid in pacht hebben, maar het kan geen kwaad om wat meer met hen samen te werken. Jongeren moeten een stem krijgen. We trekken dat op onze school ver door: wie werkt er op school, waar geven we het geld aan uit, …? Elke leerling kan op eigen maat meedenken. Je hoeft niet bij alles betrokken te zijn maar het kan wel. Daarvoor heb je drive en goesting nodig, maar jonge mensen hebben dit. Ze willen in de wereld staan en participeren. En ze willen ook zelf de touwtjes in handen nemen. Ze zijn zo capabel, maar als dat wordt beknot, worden ze apathisch en ondernemen ze niets meer.’
Meer weten? Zwijgen is geen optie deed ook een interview met Maaike Eggermont. Je bekijkt ze terug via zwijgenisgeenoptie.be/maaike-eggermont/. Podcast ‘Opgejaagd’: de Zweedse journaliste Jennifer Pettersson stelt zich vragen bij het Nederlandse onderwijssysteem en gaat op onderzoek uit, langs allerlei scholen en experts. Maar je hoort evengoed gesprekken die ze voert aan haar keukentafel met haar man en kinderen. Boek Peter Gray, Free to Learn, Why Unleashing the Instinct to Play Will Make Our Children Happier, More Self-Reliant, and Better Students for Life. Basic Books. 2015. Boek Daniel Greenberg, De vrijheid van de Sudbury Valley School. Brave New Books. 2014. BBC-serie over Summerhill, een democratische school in de UK.
Ik denk dat we meer vanuit een totaal mensbeeld moeten vertrekken dan alleen maar hoofd óf hart óf handen.’
voor waar ik vandaag sta. We zouden allerlei diverse dingen kunnen leren en doen als mens en daarin vertrouwen en geloven. Minder toetsen, minder bewijzen. Meer mogelijkheden bieden. In het beroepsonderwijs zitten er jongeren die graag praktisch werken maar ook graag een taal willen leren. En in het ASO zitten jongeren die ook graag een taart willen bakken.
E SAMENLEVING HEEFT OWEL LOODGIETERS ALS ETENSCHAPPERS NODIG. E HEBBEN ELKAAR NODIG.
FEMMA APRIL 2020
19
20
MAAK HET ZELF MAAK MONDKAPJES VOOR FAMILIEHULP • FIBRE MOOD • ANDERS PASEN VIEREN
21
3 cm 3 cm
Plooi 1 cm
3 cm
18,5 cm
Plooi 1 cm
Rondom 1 cm naadwaarde knippen
3 cm
Plooi
4,5 cm 17 cm
MAAK MONDNEUSMASKERS VOOR FAMILIEHULP
STIK JIJ MEE OM ONZE ZORGVERLENERS NIET TE LATEN STIKKEN? Ook tijdens coronadagen kunnen de kwetsbare mensen in onze samenleving rekenen op de ondersteuning van Familiehulpverzorgers. Om hun veiligheid én die van hun cliënten te garanderen, zijn ze dringend op zoek naar mondneusmaskers. Heb jij tijd en wil jij thuis een mondneusmasker maken. Met behulp van deze omschrijving help je hen uit de nood. Je hoeft geen gevorderde naaister te zijn om er een te maken. Het is gewoon een kwestie van recht stikken en geduld hebben om het juist te doen. Femmacollega Liesje deed ongeveer een half uur over haar eerste mondneusmasker. Maar als je in reeksen werkt, gaat het sneller. Dus eerst alle lapjes knippen, dan spelden en vervolgens naaien. ZIN OM ERIN TE VLIEGEN? Meld je eerst even aan via dit formulier: https://forms.gle/ CRvBdpuUpvwi51SV9 of surf naar femmamaakthet.be
22
Lukt het niet of heb je vragen? Contacteer dan Loes via loes.asselman@femma.be ● Stof moet uit 35% polyester en 65% katoen bestaan. Dit materiaal kan je wassen op 60° en en is zo thermisch ontsmet en gebruiksvriendelijk. ● 100% katoen is ook conform de richtlijnen op voorwaarde dat het dubbel gestikt is ● Gebruik garen dat tegen hoge temperaturen bestand is ● Het mag met elastiek (36 cm per masker) of met een katoenen lint zijn ● Wanneer het masker gemaakt is moet je het wassen worden op 60°C en strijken op minstens 150°C voordat het gebruikt mag worden
STAP 1 Maak een sjabloon uit papier. Afmeting is 17,5 x 18,5 cm STAP 2 Knip het sjabloon uit. STAP 3 Gebruik stof: liefst katoen/linnen dat in de kookwas kan. STAP 4 Vouw de stof dubbel (goede kant naar binnen) STAP 5 Leg het sjabloon op de rand van de vouw. Teken af met krijt. STAP 6 Knip de stof met een rand van 1 cm extra . STAP 7 Pak 4 linten van minimum 40 cm Leg deze aan de binnenkant van de stof in de 4 hoeken (2 boven, 2 onder). STAP 8 Speldt dit nu mooi af met de linten op hun plaats aan de bovenzijde STAP 9 Stik nu boven, de linker- en -rechterrand op de patroonlijn met een rechte steek en ernaast met de zigzagsteek. STAP 10 Knip de randen bij en draai het masker binnenste buiten. STAP 11 Strijk glad. STAP 12 Sla de open boord onderaan in en overstik met de streek. STAP 13 Nu rest er enkel nog het stikken van 3 plooien in het masker. Let op voor je naald (de naald kan makkelijk breken bij teveel lagen stof). de bovenste plooi = 3 cm vervolgens plooi je terug met 1,5 cm dit doe je nog eens met 1,5 cm waarna je 3 plooien in het midden krijgt a/ eerst afspelden b/ daarna strijken, dat de plooien goed liggen c/ overstik de randen links en rechts overheen de plooien. Zijn je mondneusmaskers af en heb je het document ingevuld? Dan komt een Familiehulpmedewerker ze ophalen. Ze weten waar ze moeten zijn!
FEMMA APRIL 2020
23
24
FEMMA X FIBER MOOD
MAAK JE EIGEN
INDIRA
Deze vlotte blousejurk in lichte A-lijn heeft aangesneden mouwen met een wijde polsboord en steekzakjes in de zijnaad. Hier te bewonderen in knielengte, maar you’re the boss. Ook wat effen of print betreft. Jeans, legging of stevige panty in een toffe kleur erbij. Sneakers of laarsjes aan. Klaar!
Niet zeker of deze jurk iets voor jou is? Op de website van Fibre Mood vind je persoonlijk stijladvies voor de Indira jurk: doe de figuurtest op www.fibremood.com en kijk welke Indira-versie het beste bij jouw figuur past. TIP TIP TIP Je downloadt het Indira naaipatroon (in PDF) nu voor € 1 in de Fibre Mood webshop. Gebruik de code ‘FemmaIndira’ in je winkelmandje via www.fibremood.com Surf snel naar onze www.femmamaakthet.be waar je de handleiding kan downloaden.
FEMMA APRIL 2020
25
OP DE PAASTAFEL PAASTAFEL
26
FEMMA APRIL 2020
27
CULINAIR
PAASBRUNCH (OP AFSTAND?) ✏ ETHELKA DEXTERS Niets heerlijker dan languit genieten met familie en vrienden van een leuke Paasbrunch. Op het moment van schrijven is nog niet duidelijk of dat ook dit jaar mogelijk is. Met deze tips uit ‘Koken voor elke dag’ maak je van je paasbrunch een echt succes. Ook als je niet aan dezelfde tafel zit en elkaar enkel via Skype of Whatsapp kan zien. Je kunt het boek nog steeds bestellen in de Femmaboetiek voor 30 euro.
VOORZIE ZEKER
Verse knapperige pistolets, stokbrood of sandwiches ● speciaal brood zoals melkbrood, suikerbrood of rozijnenbrood en/of croissants en/of andere koffiekoeken ● beleg, zoals kaas, hesp, salami, gerookte zalm,…maar ook chocopasta, confituur of gelei voor de zoetebekken onder ons ● boter of margarine ● Yoghurt: lekker met noten en pitten ● koffie en thee ● vers fruitsap ● een kan met water op smaak gebracht met munt, of komkommer of een schijfje limoen, sinaasappel of gember ● zelfgemaakte fruitsalade of enkele stukken fruit. ● spek kun je ook perfect in de oven garen. Leg een bakvel in een ovenschaal, schik
er de reepjes spek op en schuif ze in een voorverwarmde oven van 180°C. Ondertussen heb jij tijd om de rest van de paasbrunch af te werken. IS SAMEN PASEN VIEREN NOG STEEDS NIET MOGELIJK? ● Maak op voorhand het menu en stuur het door naar iedereen met wie je normaal samen Pasen viert. ● Iedereen maakt de gerechtjes zelf klaar. ● Spreek vervolgens een tijdstip af waarop iedereen samen op afstand de maaltijd opeet. Zo ben je toch met elkaar verbonden tijdens het Paasfeest.
ROEREI OP TOAST 4 personen WAT HEB JE NODIG? 4 eieren, 4 eetlepels melk of room, 20 g vetstof, peper en zout ● lentegroen: meng 1 eetlepel gehakte peterselie, 1 eetlepel gehakte kervel, 1 eetlepel gehakte bieslook, 1 koffielepel gehakte zuring en 1 koffielepel gehakte dragon ● toast
28
ZO MAAK JE HET Breek de eieren in een kom, klop ze flink op met de melk of room. Meng onder het eiermengsel. Kruid met peper en zout. Smelt de vetstof in een pan en giet het mengsel erin. Roer met een houten lepel tot de eiermassa gestold is. Bak het mengsel op een zacht vuur om een gelijkmatige stolling te krijgen. Roerei moet zacht en romig zijn, niet korrelig. Schep op een toast.
PORRIDGE VAN RICE EN QUINOA FLAKES 4 personen WAT HEB JE NODIG? 90 g quinoa flakes ● 90 g rice flakes ● 30 g geraspte kokos ● 30 g amandelschilfers ● 30 g pompoenpitten ● 150 g frambozen (vers of diepvries) ● 30 g gedroogde veenbessen ● 6 dl plantaardige drink (soja-, amandel-, hazelnoot- of rijstdrink) ● 2 dl yoghurt ● kaneelpoeder ● kardemompoeder
ZO MAAK JE HET Doe de quinoa flakes, rice flakes, kokos, amandelschilfers, veenbessen en pompoenpitten in een pan en giet er de plantaardige drink bij. Verwarm op een middelhoog vuur, breng al roerend aan de kook, zet het vuur lager en laat wellen tot pap. Voeg indien nodig nog wat plantaardige drink toe. Doe in 4 kommetjes en schep er wat yoghurt met frambozen op.
GROENTEFLAN
4 personen WAT HEB JE NODIG? 4 eieren ● 2 dl melk of 2 dl room ● peper en zout ● 200 g groenten (wortelen, courgette, prei...) ● peper en zout ZO MAAK JE HET Reinig en was de groenten en rasp ze grof. Stoof de groenten beetgaar in vetstof. Breek de eieren in een kom, voeg de melk of room toe en klop tot een luchtig geheel. Voeg de groenten toe. Beboter vuurvaste schaaltjes. Giet er de flan in. Plaats in een warmwaterbad en laat stollen in een voorverwarmde oven van 180 °C. Ontvorm de schaaltjes.
FEMMA APRIL 2020
29
EIERTORTILLA MET ZOETE AARDAPPELEN EN SPINAZIE 4 personen WAT HEB JE NODIG? 8 eieren ● 800 g zoete aardappelen ● 300 g jonge spinazie ● 2 grote uien ● 2 teentjes knoflook ● 8 eetlepels olijfolie ● peper en zout ZO MAAK JE HET Schil de zoete aardappelen en snijd in schijfjes. Pel de uien en knoflook. Snijd de uien in ringen en hak de knoflook fijn. Blancheer de spinazie
heel kort. Laat uitlekken en knijp het vocht eruit. Verhit de helft van de olijfolie in een pan en fruit de uien 15 minuten tot ze zacht zijn. Voeg de rest van de olie, de aardappelen en knoflook toe. Meng en breng op smaak met peper en zout. Laat 15 minuten stoven tot de zoete aardappelen gaar zijn. Roer af en toe om. Klop de eieren los en giet ze over de groenten. Voeg de spinazie toe en laat afgedekt op een zacht vuurtje gaar worden.
EMPANADILLA’S
8 stuks WAT HEB JE NODIG? 1 basisrecept kruimeldeeg (op basis van 200 g bloem en 100 g vetstof zonder suiker ) ● tonijn op olie ● 4 ansjovisfilets ● 1 tomaat ● 3 lente-uitjes ● 2 eieren ● 1 eetlepel fijngehakte platte peterselie ● peper en zout ZO MAAK JE HET Kook 1 ei hard. Pel het ei en snijd het in stukjes. Pel en ontpit de tomaat. Snijd de tomaat in blokjes. Snipper de lente-uitjes fijn. Snijd de ansjovisfilets in stukjes. Meng de tonijn met het ei, tomaat, lente-uitjes, ansjovisfilets en peterselie. Breng op smaak met peper en zout. Strooi wat bloem op een werkvlak. Rol het deeg dun uit. Steek cirkels uit het deeg van ongeveer 12 cm. Schep het tonijnmengsel in het midden van de cirkels. Bestrijk de randen van de cirkels met water. Vouw de cirkels toe en druk de randen aan met een vork of met je vingertoppen. Klop het tweede ei los. Bestrijk de empanadilla’s met ei. Bak de empanadilla’s 15 minuten in een voorverwarmde oven van 180 °C.
30
OMELET MET PALMHARTEN
4 personen WAT HEB JE NODIG? 4 eieren ● 4 eetlepels melk ● 200 g palmharten (blik of bokaal) ● 1 Spaans pepertje ● 30 g vetstof ● peper en zout ZO MAAK JE HET Laat de palmharten goed uitlekken en snijd ze in gelijkmatige schijfjes. Ontpit het pepertje en hak fijn. Klop de eieren los en roer het pepertje erdoor. Breng op smaak met peper en zout. Verhit de vetstof in een pan en giet er de eieren bij. Schik er de schijfjes palmharten in en dek af. Zet het vuur lager en laat afgedekt 3 minuten garen. Schuif de omelet op een bord om af te koelen. Dien koud of op kamertemperatuur op.
FREEKEH MET KIP EN GRANAATAPPEL 4 personen
WAT HEB JE NODIG? 200 g freekeh ● 600 g kipfilet ● 1 rode ui ● 75 g gedroogde abrikozen ● 100 g granaatappelpitjes ● 100 g amandelschilfers ● granaatappelsap ● 1 eetlepel olie ● harissa ● fijngehakte verse munt ZO MAAK JE HET Wrijf de kipfilets in met wat harissa en bak ze goudbruin in de olie. Giet er een scheutje granaatappelsap bij en laat op een zacht vuur wat inkoken. Bereid de freekeh volgens de aanwijzingen op de verpakking en laat afkoelen. Pel de ui en snijd in ringen. Snijd de gedroogde abrikozen in stukjes. Rooster de amandelschilfers in een droge pan. Meng de freekeh met de granaatappelpitjes, rode ui, abrikozen, amandelschilfers en munt. Snijd de kipfilets in stukjes en leg op de couscous. Lekker met Griekse yoghurt gemengd met wat harissa.
TOAST MET GUACAMOLE
4 personen WAT HEB JE NODIG? 1 lente-uitje of 1 jalapeño-peper ● 1 tomaat ● 1 rijpe avocado ● sap van 1 limoen ● peper en zout ● toast ● bloemetjes: viooltjes, vergeet-me-nietjes ● platte peterselie ZO MAAK JE HET Snipper het lente-uitje zeer fijn of ontpit het pepertje en snipper fijn. Pel en ontpit de tomaat en snijd het vruchtvlees in stukjes. Ontpit de avocado en lepel het vruchtvlees eruit. Prak het avocadovruchtvlees grof met een vork. Meng het limoensap met het vruchtvlees. Roer de lente-ui of het pepertje en de stukjes tomaat erdoor. Breng op smaak met peper en zout. Smeer guacamole gul op een toast en garneer met de bloemetjes en platte peterselie.
FEMMA APRIL 2020
31
E J T A LA REREN I P INS FEMMA MAAKT HET
en laat je creativiteit prikkelen. Je vindt hier alles op één plek, mooi onderverdeeld in verschillende categorieën. Kies uit gevarieerde handleidingen en methodieken. Jij kiest op maat van jouw Femmagroep. De talenten die bij de vrijwilligers van je groep aanwezig zijn, kun je benutten. De winkel is altijd open. Alle informatie blijft bovendien het hele jaar beschikbaar en wordt regelmatig aangevuld. Handig toch? Jij maakt toffe dingen en samen maken we Femma.
www.femmamaakthet.be
KATLEEN POLLET VAN FEMMA FALLONTJES ‘Wij zijn fan van het www.femmamaakthet.be-platform omdat we er veel inspiratie en handleidingen vinden buiten het standaard aanbod van Femma. Nieuwe en originele workshops worden sneller gedeeld waardoor ze anderen inspireren. Ik ondervind dat al op Facebook. Heel fijn om eens af te wijken van het bestaande aanbod van Femma.’
32
COLUMN
HUISHOUDELIJK KAPITAAL ✏ RIET ORY
Ik kan mijn ogen niet van Ramses afhouden. Hij is nu acht en druk in de weer. Hij speelt een opruimspel met zijn kleine zus van vijf. Hij motiveert haar om zijn opruimaanwijzingen op te volgen: ‘Als je de verkleedkleren in de koffer gooit, groeien er geen pootjes aan en kunnen ze niet weglopen’ of ‘Nu nog jouw kleren in de juiste wasmand leggen en de tekentafel vrijmaken in tien tellen.’ Hij is praktisch en deelt de grote opdracht om de kamers op te ruimen in in kleine en duidelijke taken voor zichzelf en zijn zusje. Ik leun letterlijk en figuurlijk achterover. Ik ben fier. In ons huis geldt niet het gemiddelde verschil van 9.5 uur per week dat vrouw en man aan huishouden en zorg besteden. Ramses kent een papa die kookt en terwijl de keuken opruimt; die kleren plooit en de ramen wast. Als mijn vriendinnen op café klagen over de huishoudelijke spanningen, dan houd ik wijselijk mijn mond. Ik aanhoor hun dagelijkse strijd over huishouden en zorg. Want daar gaat het meestal om in ruzies. Ze zien hun partner doodgraag, maar waarom is het zo vanzelfsprekend dat vooral zij het huishouden in handen moeten nemen? Ze zeggen van zichzelf dat ze zeuren, maar je zou voor minder. Het lijkt wel universeel te zijn. Je bent stralend verliefd. Je hebt een heerlijke tijd samen en voor je het weet woon je samen met nog twee kinderen erbij en stap je in ‘de dagelijkse zeur’ over rondslingerende handdoeken of het gebrek aan zin en kunde om te koken of pampers te verversen. Mocht ik een nieuwe partner kiezen, zou zijn verhouding tot huishouden en zorg een belangrijk selectiecriterium zijn. I know, klinkt niet zo sexy, maar wist je dat een gelijke taakverdeling bijdraagt tot een beter seksleven? Wel sexy dus. Nu ik bijna veertig word en geloofwaardigheid win bij levenswijsheid, geef ik mijn gouden raad aan elke tiener op aarde: ‘Erken huishoudelijk kapitaal als joker bij partnerkeuze en bij onderhouden van je relatie.’ Tegen mijn neefjes zeg ik: ‘Luister naar je wijze tante. Niet sociaal, economisch of erotisch kapitaal zijn van tel. Wil je als man goed in de markt liggen bij de partners van morgen, leer een stofzuiger hanteren.’ Wij brengen de volgende generatie groot en leggen de bouwstenen van de kwaliteit van hun intieme relaties. Ik ben alvast fier op ons geleverde werk. Ramses maakt nu al de beste gin tonics met vers geperste limoen. Niet dringen dames of heren! Hij is nog vrij en ik hou hem liever nog even bij ons.
F FE EMMMMAAMAAPARRI T L 2020
33
K M
34
KOPIËREN MAG LEREN IN
DE MAEKERIJ ✏ JADE YORKS
‘MENSEN WILLEN MET EEN KLEINE INSPANNING TOCH IETS BIJLEREN’ Femma is al honderd jaar dé plaats voor vrouwen om elkaar te ontmoeten, zich te ontplooien én om van elkaar te leren. Met De Maekerij experimenteren we sinds enkele jaren met een andere vorm waarop drukbezette mensen uit de stad samen kunnen komen om nieuwe dingen te leren. ‘We zagen dat mensen uit de stad de weg niet zo goed meer vonden naar het verenigingsleven.’
‘Eenzaamheid is vandaag een groot probleem. Wie kent zijn buren nog in de stad?’ Aan het woord is Mieke Dobbelaere, drijvende kracht achter De Maekerij. ‘Met De Maekerij willen we de stedelingen een laagdrempelig open huis geven waar ze elkaar kunnen ontmoeten, creatief kunnen zijn én kunnen leren. We organiseren workshops voor mensen die iets leuks willen doen in hun vrije tijd. Ze willen iets bijleren, maar tegelijkertijd met een afgewerkt product naar huis gaan. We merken dat mensen de behoefte hebben om terug de connectie te vinden met de handen. Mensen willen iets kortstondigs. Met een klein inspanning toch iets bijleren om hun creativiteit aan te wakkeren.
Ons workshopaanbod is erop gericht om nadien een netwerk te vormen. Niet iedereen heeft daar behoefte aan, maar we moedigen deelnemers aan om zich aan te sluiten bij een maekers-netwerk waar gelijkgezinden samenkomen om creatief bezig te zijn of om vriendschappen op te bouwen. Zo organiseren we netwerken rond de bullet journal, tekenen, planten, naal en draad en binden. Je ziet mensen daarbij echt tot rust komen. Het is bijna een beetje als mindfulness. Mensen vinden hier echt even een adempauze in het leven.’ Meer info vind je op DeMaekerij.be
FEMMA APRIL 2020
35
FEMMAVRIJWILLIGER MYRIAM
#MIJNFEMMA ✏ JADE YORKS
‘Mijn vriendinnen en ik zitten allemaal in de fase waarin we net starten met onze carrières, we zijn net mama (of worden dat binnenkort) en we hebben allemaal heel veel nood aan tijd voor onszelf. We dachten dat er zo wel meer vrouwen waren als ons. Waarom maken we van onze gezellige avonden met de vriendinnen onder elkaar niet avonden waar ook andere vrouwen welkom zijn die daar ook nood aan hebben? Ik liep al heel lang met dat idee. Maar door alle drukte rond werk en de kinderen kwam het er maar niet van. Ik heb een drukke job als verantwoordelijke van de IBO’s (Initiatief Buitenschoolse Opvang) en als er vraag is ook als diëtiste in preventie. Daarnaast ben ik mama van één, met een tweede onderweg. Voortdurend bezig dus.
‘HET IS MOOI OM IEMAND TE ZIEN GROEIEN, GEWOON DOOR TUSSEN ONS ZICHZELF UIT TE DAGEN’
We werken wel eens met lesgevers, maar de meeste activiteiten organiseren we met de krachten die we al hebben. Iedereen is ergens goed in en heeft een bepaalde expertise. Het is heel mooi om iemand te zien groeien, gewoon door tussen ons zichzelf uit te dagen. Zo hebben we iemand in de groep die een aantal jaren terug is afgestudeerd als interieurontwerpster, maar het is haar nog niet gelukt is om daarin haar droomjob te vinden. Interieur is een thema waar velen van ons graag iets over willen leren. Of ze dus geen workshop wilde organiseren, was onze vraag. De grootste uitdaging voor haar was spreken voor een groep, maar omdat ik dat wel heel graag doe, kon ik haar daarmee helpen. Uiteindelijk was de workshop op heel veel vlakken een groot succes. De deelnemers waren enthousiast en zij overtrof niet alleen zichzelf door het fantastisch te doen, ze deed ook nog heel mooie ervaring op die nog nuttig kan zijn in de zoektocht naar haar droomjob als interieurontwerpster. Ik wil graag van Femma Vita een grote community maken die regelmatig samenkomt voor leuke activiteiten. En waar onze kinderen in hetzelfde gebouw iets anders nuttigs kunnen doen, zoals bijvoorbeeld huiswerkbegeleiding krijgen. We benadrukken steeds dat kinderen ook welkom zijn, maar we merken toch dat vrouwen met een opvangprobleem ervoor kiezen om eerder niet te komen. Kinderopvang waar de kinderen echt iets aan hebben, zou een mooie oplossing zijn.’
36
WIE IS MYRIAM Vrijwilliger bij Femma Vita Drukke job als verantwoordelijke bij de IBO’s Mama van één met een tweede onderweg
FEMMA APRIL 2020
37
VROEGER &NU
FEMMA
LEERT AL 100 JAAR ✏ LOBKE GIELKENS
Vrouwen hebben altijd geleerd. Wat ze leerden of wat ze nodig hadden om een sterkere vrouw te worden, is in de tijd wel geëvolueerd. In deze tijdlijn delen we met jou de hoogtepunten van 100 jaar ‘leren’ bij Femma. Van alles wat je moet weten om een goede huisvrouw te worden in de jaren ‘20 tot hoe je leert koken, naaien en breien voor je plezier vandaag in één van de lokale Femmagroepen, leren van elkaar in de Maekerij tot online leren via ons Femma Maakt Het-platform. Wat heb jij geleerd van Femma?
1920
1924
Zo word je een goede huisvrouw Gevormde vrouwen worden sterker en gelukkiger. Daarin geloofde Maria Baers heel sterk toen ze in 1920 onze Kristelijke Arbeiders Vrouwengilden (KAV) oprichtte waar ze ook voorzitster van werd. Vrouwen waren in die tijd amper geschoold en hadden vooral algemene vorming nodig om een goede huisvrouw te worden of om hun huishouden te doen naast hun werk in het fabriek. Daarnaast leerden ze wat er allemaal bij een leven komt kijken. Hoe moeten vrouwen voor zichzelf en voor hun man en kinderen zorgen? En hoe blijven vrouwen religieus en zedig?
De Praktische School Koken, naaien, budgetten beheren, hygiene, het huishouden doen...veel vrouwen wisten niet hoe ze dit allemaal moesten leren. Daarom werd de Praktische School opgericht binnen KAV (nu Femma) en organiseerde de PS lang-en kortlopende cursussen binnen de KAV/Femmagroepen. Vandaag fusioneert de Praktische School met Femma.
1920 Oprichting van de eerste sociale school voor vrouwen Tijdens de Eerste Wereldoorlog startte Maria Baers met de sociale vorming voor vrouwen. Eerst met sociale opleidingen met behulp van Professor Victor Brants, daarna werden deze opleidingen verfijnd om zo tot de oprichting van de Katholieke Sociale Normaalschool voor Vrouwen te komen in Brussel : de allereerste sociale school voor vrouwen van België. Vandaag hoort deze school bij Odisee en vieren zij ook hun 100-jarig bestaan. www.odisee.be
38
1948 Oprichting van Familiehulp De wortels van Familiehulp liggen in de Tweede Wereldoorlog. Het is ontstaan in de schoot van KAV (nu Femma). Vrijwilligerswerk ontstond voor mensen en gezinnen die het door de oorlogsomstandigheden erg moeilijk hadden. Ze verrichten huishoudelijk werk en hielpen zo de families om hun normale gezinsleven weer op te bouwen. Tijdens deze moeilijke periode groeit het besef dat er nood is aan een georganiseerde en goed functionerende dienst voor gezinshulp. Het was de eerste vorm van hulpverlening aan vrouwen die het veel te druk hadden thuis. Ook Familiehulp leidde haar huishoudhulpen en gezinshelpsters zelf op en dat doen ze tot op de dag van vandaag nog altijd. www.familiehulp.be
JAREN ‘60 Langlopende lessenreeksen aan de hand van ochtendseminaries Jong-KAV startte met ochtendseminaries: jonge thuisblijvende vrouwen werden aangespoord om via langlopende cursusreeksen te werken aan hun persoonlijke ontwikkeling. Dit waren algemeen vormende bijeenkomsten (soms 10 weken na elkaar) om zelfkennis van vrouwen aan te scherpen en hun zelfvertrouwen aan te kweken.
JAREN ‘70 Het Project Onderwijs voor Meisjes (POM) Hoe kwam het dat er zo weinig doorstroom was van meisjes naar het hoger onderwijs en de universiteit? Omdat de samenleving aan het evolueren was en er steeds meer vraag kwam naar vrouwen op de arbeidsmarkt, deden we in samenwerking met de KULeuven een onderzoek bij onze leden waarbij gepeild werd naar hun mening over onderwijs voor meisjes. Dit resulteerde in een grote sensibiliseringscampagne om meer meisjes te laten verder studeren. Onze samenleving was namelijk zo hard aan het evolueren dat dit project ervoor moest zorgen dat meer meisjes naar de hogeschool en universiteit zouden trekken om op vlak van onderwijs en tewerkstelling gelijke kansen te krijgen als jongens en op de arbeidsmarkt terecht te komen.
100 JAAR LEREN VAN VRIJWILLIGERS EN LESGEVERS Bij Femma leren we al 100 jaar in lokale groepen. Van initiatieven van vrijwilligers tot aanbod gegeven door goed opgeleide lesgevers. Leren door vrijwilligerswerk bij Femma Heel wat vrijwilligers zijn sterker geworden door hun vrijwilligerswerk bij Femma. Getuigenissen als: ‘KAV heeft van mij de vrouw gemaakt die ik nu ben: assertief, sociaal, opkomen voor mijn rechten en voor de zwakke mensen. Ik heb mij als vrouw kunnen ontplooien en heb mooie kansen gekregen. Duizend maal dank KAV/ Femma’
2018
bevestigen dit.
Leren van elkaar in De Maekerij Vandaag is De Maekerij in Leuven dé ontmoetings-en leerplek waar we vooral veel kunnen leren van elkaar. Er wordt creatief geleerd en gemaakt over generaties en culturen heen! Een maakplek in de stad waar iedereen kansen op leren krijgt! www.demaekerij.be
Door de jaren heen leerden ze vergaderen, standpunten innemen, plannen, organiseren, PR, samenwerken in groepen, engageren, assertief zijn enzovoort. Kortom, vrijwillligerswerk bij Femma is een fantastische leerschool geweest en dat is het nog altijd!
2019 Femma Maakt Het Door de opkomst van internet, Ipads, smartphones, social media en YouTube-kanalen leren steeds meer vrouwen zichzelf naaien, breien, haken, borduren, koken… Via het gloednieuw platform ‘Femma Maakt Het’ zijn er tal van handleidingen en methodieken terug te vinden die vrouwen zichzelf of hun groep kunnen aanleren. www.femmamaakthet.be
Het ledenbad als leermiddel ‘Dankzij het ledenblad kon ik up to date blijven en kijk ik met een heel andere blik naar de wereld’ Al 100 jaar leren we via het ledenblad en onze andere communicatiekanalen dingen aan elkaar en van elkaar. Niet alleen praktische tips maar ook met welke blik we naar de wereld kijken. Het is niet voor niets dat het magazine omgedoopt werd tot ‘Vrouw en Wereld’ in 1975.
FEMMA APRIL 2020
39
FIER ✏ TEKST EN SAMENSTELLING: JADE YORKS NET ZO OUD ALS FEMMA Mevr. Bulckens-Van Acker is op 29 januari 100 jaar geworden. Ooit was ze voorzitster van Femma Kontich Centrum. Madeleine Van Acker werd in 1938 lid van Vrouwengilde Sint Reineldis en was voorzitster van 1973 tot 1994. Ze heeft KAV zien veranderen in Femma, maar maakte uiteraard veel meer evoluties mee. Legendarisch waren de eerste koffies die zoveel volk trokken dat ze verspreid werden over 2 dagen. Lag vroeger de klemtoon op koken, handwerken en bloemschikken dan kwamen er later sportieve, vormende en culturele activiteiten bij. Binnen- en buitenland werd verkend met bussen gevuld met vrolijke dames die wel eens iets anders dan huis en haard wilden zien. Mevr. Bulckens was daar allemaal tot op hoge leeftijd voor te vinden en verzette bergen werk voor de organisatie ervan. Het kan haast niet symbolischer: Mevr. Bulkens-Van Acker verjaart samen met de vereniging die haar nauw aan het hart ligt en die ze in haar gemeente mee groot heeft gemaakt. Namens ons én de leden en vrijwilligers van Femma Kontich Centrum: een welgemeende proficiat.
90 KAARSJES VOOR FEMMA LILLE Dit jaar viert Femma Lille met al haar leden dat het al negentig jaar bestaat. En dat met een nieuw bestuur. Van links naar rechts: Wieza, Georgette, Yolanda Ria, Mariette. Vooraan: Rita, Nicole Veel succes dames. Maak er een mooi feestje van!
40
10 JAAR FEMMA ORGIDEE IZEGEM Femma Orgidee is 10 jaar en dat werd gevierd. De sfeer zat er goed in. Vooral toen de accordeonist kwam en iedereen uit volle borst meezong. In de tien jaar werden er heel wat mooie en ontroerende momenten beleefd en zagen ze mooie vriendschappen groeien. Goed bezig, dames. Op naar de volgende tien jaar.
80 JAAR FEMMA SINT-MARTEN SINT-TRUIDEN Femma Sint-Marten Sint-Truiden vierde haar tachtigste verjaardag met een heerlijk glaasje cava, lekkere aperitiefhapjes, een lekkere kaasschotel en een goed glas wijn. Dat het plezant, gezellig én onvergetelijk was, spreekt voor zich. Santé op de vrijwilligers én leden.
RUSTPUNT Onderwijs is het meest krachtige wapen wat je kan inzetten om de wereld te veranderen. - N e l s o n Ma n d e l a
FEMMA APRIL 2020
41
E O B A T E O A B T E TA 42
E O B A T
SIEM DEVOS
OVER MIJN LIJF ✏ LOBKE GIELKENS
Ze is mama van twee kinderen Hazel (5) en Magnus (3), eigenaar van een hippe lingeriewinkel en ze deelt de mooiste plaatjes op Instagram met bijna 5500 volgers. Ja, af en toe zelfs eentje van haar borsten én blote buik. ‘Toch schaam ook ik mij soms voor mijn lijf, elke vrouw toch?’ Siem heeft net 8km (!) gelopen wanneer ik afspreek met haar in Ninove. Dat lopen doet ze niet om er goed uit te zien, maar vooral om zichzelf beter in haar vel te voelen. Toch struggelt Siem net als vele vrouwen met haar lijf. ‘Mijn borsten zijn niet meer wat ze ooit waren en ook mijn buik is minder stevig. De jongere Siem had minder complexen, maar ergens heb ik altijd wel al wat schaamte gehad over mijn lichaam. Bij ons thuis zat het slot altijd op de badkamerdeur waardoor er misschien extra schaamte gecreëerd werd’, aldus Siem. OPEN EN EERLIJK Siem: ‘Mijn twee kinderen wil ik anders opvoeden. Ze zijn nog klein maar ik probeer hen nu al een zekere openheid mee te geven als het over bloot en je eigen lichaam gaat. Hoe dat later zal gaan, dat kan ik jammer genoeg niet voorspellen. Maar ik ben ervan overtuigd dat als je open en eerlijk praat en handelt met je kinderen dat ze later minder schaamte zullen hebben. Bij mijn man thuis was het helemaal anders, dat zie je vandaag nog. Als hij uit de douche komt, loopt hij in zijn blootje de trap op terwijl ik dit zelf niet snel zal doen (tot grote spijt van mijn man (lacht)).’ ‘WE MOETEN NIET ZO STRENG ZIJN VOOR ONSZELF’ ‘Door de opkomst van social media hebben heel veel vrouwen een negatief zelfbeeld. De maatschappij
waarin wij leven maakt het niet gemakkelijk. Iedereen toont het perfecte plaatje. Het gekke is dat ik soms wel foto’s van mijzelf in lingerie durf te delen op Instagram, ik doe dit omdat ik vind dat er meer echte vrouwen mogen gezien worden online. Er moet niet gephotoshopt worden, we zijn mooi hoe we zijn. Meer echtheid online graag!’ ‘Als eigenaar van een lingeriewinkel, weet ik dat mooie lingerie wonderen kan doen om je beter te voelen. Lingerie kan een groot deel van je onzekerheden wegnemen. De juiste beha gecombineerd met de juiste slip zorgt ervoor dat je met meer zelfvertrouwen de deur uitgaat. Toch merk ik dat vrouwen nog altijd angst hebben om zich bloot te geven, ook in mijn winkel. Vrouwen moeten een stukje van zichzelf prijsgeven en dat maakt het voor sommige vrouwen moeilijk. Eigenlijk ben ik ook een beetje therapeut in mijn lingeriewinkel (lacht). Ik zie vrouwen van alle leeftijden: van meisjes die hun eerste beha komen shoppen tot vrouwen van 80 jaar. En aan allemaal geef ik dezelfde boodschap mee: laat je helpen en begeleiden en wees vooral niet te streng voor jezelf. De lat ligt al hoog genoeg in onze maatschappij.’
MEER SIEM?
Je kan haar volgen via Instagram http://www.instagram.com/siem_devos of via www.bustique.be
FEMMA APRIL 2020
43
KIDSPAGINA
44
FEMMA MAART 2020
45
K U E L S I T E ‘H N E G N I D M O E T T NIE N E N KUN DAN T N A W S T E I E J N U K S W U NIE ’ N E LER
MEER ADEMRUIMTE Deze VIER KAARTJES van Veerle Dobbelaere zijn voor een speciale gelegenheid – of net niet. Om te geven aan bijzondere mensen, of om gewoon lekker zelf te houden. www.vanhalewyck.be/postkaarten-ademruimte
OM TE GEVEN
TIJD & GELUK LEZEN
✏ TEKST EN SAMENSTELLING: LOBKE GIELKENS
HET LAATSTE WAT IK NOG WIL ZEGGEN OVER RACISME In 2014 schreef Dalilla Hermans een open brief over racisme met als titel ‘Ik ben het beu om te doen alsof het allemaal wel meevalt’. Haar brief ging viraal en Dalilla werd een van de meest inspirerende en constructieve stemmen in het debat over racismebestrijding. Meer dan vijf jaar lang heeft ze op de barricades gestaan en dat eist zijn tol, want die jaren gingen gepaard met heel wat tegenwind. Met dit boek wil Dalilla Hermans nog enkele laatste woorden kwijt over het thema. Daarna wil ze de microfoon liever doorgeven. Laat dit boek een handleiding zijn voor al wie de handschoen wil opnemen, een aanmoediging voor wie dit gigantische probleem in de ogen durft te kijken. Of voor wie zich afvraagt hoe het voelt om op en achter de barricade te staan. Het laatste wat ik nog wil zeggen over racisme toont het lelijke gezicht van racisme in Vlaanderen, waarvan we hoopten dat het al lang verdwenen zou zijn. Dit is Dalilla Hermans’ slotstuk… in principe. Dalila Hermans - Uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts - €19,99
46
LEZEN EN LEREN
SAMEN LEZEN MET JE (KLEIN)KIND
ALTIJD EN OVERAL ‘Wanneer een kind sterft tijdens de zwangerschap, realiseren mensen zich vaak niet dat de kinderen ook een doodgeboren broertje of zusje krijgen. Dit boek kan helpen om dit moeilijke onderwerp bespreekbaar te maken.’ Manu Keirse, rouwexpert In dit boek gaat Bas op zoek naar zijn zusje. Ze zat immers net nog in mama’s buik en plots was ze weg. Om mama en papa weer blij te maken, wil Bas haar vinden. Op zijn tocht krijgt hij de hulp van een pittig meisje, dat Sterre heet. Sterre neemt Bas mee in haar eigen wereld, waar niets is wat het lijkt. En daar houdt Bas wel van. ‘Altijd en overal’ is een prentenboek over sterrenkindjes, waarbij kinderen zich op sleeptouw laten nemen in een dromerig avontuur en hun ogen uitkijken op de vertederende illustraties. Ideaal om voor te lezen. In alle veiligheid en geborgenheid. Vanaf 23 april 2020 beschikbaar Meer info vind je op www.ligatura-tekeningenmeteenhartje.be/prentenboek-altijd-en-overal
MILD OUDERSCHAP Dag ouder(s), Dit boek is er voor jullie. Ik onthul geen tienstappenplan richting perfect ouderschap, noch beschrijf ik een weloverwogen strategie om je kinderen te doen gehoorzamen. Wel doopte ik de pen in mijn ervaring als moeder, vrouw en gezinspsychologe om jou te helpen met de zoektocht naar je moeder- of vadergevoel. Ik wil je leren dat gevoel te vertrouwen, zelfs als het indruist tegen adviezen van je omgeving of tegen je eigen constructie van de ‘perfecte’ ouder. Ik wil tonen dat meeveren met jezelf en de kinderen, in uiteenlopende situaties, meer energie kan opleveren dan krampachtig vastklampen aan rigide regeltjes. Op die basis behandel ik enkele licht ontvlambare gezinsthema’s zoals eten, emoties en slapen. Zo is het ok om je kind bij je te laten slapen als dat maar binnen jouw oudergevoel ligt. En of je nu voor kunstvoeding of borstvoeding kiest, zolang dat maar jouw geïnformeerde keuze is. Ik leg uit waarom je emoties, zoals die woedeaanval in de supermarkt, niet zomaar kan wegstraffen of hoe je de machtsstrijd aan de eettafel kan ontmijnen. Eindigen doe ik mijn boek waarmee alles zou moeten beginnen: zelfzorg ofwel het zoeken naar de verbinding met jezelf zodat je weet waar je grenzen liggen. Mild Ouderschap is mijn zachtmoedig maar doortastend pleidooi voor mildheid tegenover jezelf, je kinderen en je omgeving. Haal eruit wat erin zit en wat past voor jou en je gezin. Ik wens je een mooie zoektocht. Liefs, Nina Mouton Mild Ouderschap - NIna Mouton - Borgerhoff & Lamberigts - €24,99
FEMMA APRIL 2020
47
WAT BETEKENT FEMMA VROUWENREIZEN
VOOR JOU? ✏ JADE YORKS
Als je nooit eerder met ons mee op vakantie ging, zou jij je kunnen afvragen wat Femma Vrouwenreizen voor jou kan betekenen. Wij stelden exact die vraag op 16 februari aan de bezoekers van ons reiscafé, dames die wel al eens meegingen. Hun antwoorden waren warm, ontroerend en inspiratievol. Verrassende ontmoetingen, fijne vriendschappen en nieuwe culturen ontdekken. Maar ook alle zintuigen openstellen en overweldigd worden door schoonheid. ● Lachen, lekker eten, ontspannen en ontdekken. Het is een goede manier om als alleenstaande samen met andere vrouwen op reis te gaan. ● Een wereld ging voor mij open. Contact met zoveel mensen, vrouwen vooral, heeft mijn leven zoveel rijker gemaakt. ● Vrouwen die zich geweldig amuseren in verbondenheid. Geweldig! ● Een rijkdom aan diepe gesprekken, verbinding en vriendschap. Kortom: energiegevend en bij jezelf komen in deze jachtige wereld. ● Mijn passies en interesses delen met anderen en hopen om op die manier het leven van anderen te verrijken. ● Een aangenaam gezelschap in een familiale sfeer met zeer goede reisbegeleiding en alles is tot in de puntjes geregeld. ● Het is een fantastisch concept: met gelijkgezinden op reis met reisleiders die je laaiend enthousiast maken. ● Op reis gaan met een groepje dames is totaal anders dan met je man of gezin, Het is altijd genieten met volle teugen.
48
R 2
REISKALENDER 2020 CORONAVIRUS De wereldwijde impact van het Coronavirus raakt ons allemaal diep. Het zijn moeilijke tijden, ook voor jou. Femma volgt de situatie voor de komende periode op de voet. We doen dit door de situatie ter plaatse te bekijken en het reisadvies van Buitenlandse Zaken op te volgen. We houden ons hierbij zoveel mogelijk aan de objectieve feiten. Al de bestemmingen worden geval per geval bekeken. Indien het nodig zou zijn je vakantieplannen te wijzigen reiken we je alternatieven en oplossingen aan. Je wordt hierover persoonlijk gecontacteerd. Zolang het reisadvies voor een bepaald land bij vertrek niet negatief is en we kunnen veilig vertrekken en terugkomen, wordt de reis door Femma georganiseerd.
WAT GEBEURT ER MET DE REIZEN NA DE PAASVAKANTIE? We blijven de situatie op de voet volgen en houden jullie op de hoogte als we meer nieuws hebben. Hou er rekening mee dat wij momenteel overstelpt worden met telefoontjes en mailtjes. Het is niet nodig ons daarover te bellen of te mailen. Indien er wijzigingen zijn zullen wij je persoonlijk op de hoogte brengen. Zorg vooral goed voor elkaar en hou het gezond. Binnenkort genieten we volop weer samen van onze fantastische vrouwenreizen! Bedankt voor je vertrouwen,
- Veerle Vlasselaer Verantwoordelijke Vrouwenreizen
Voor actuele info en onze reiskalender surf je naar: https://www.femma.be/nl/reizen/reizen-in-2020
FEMMA APRIL 2020
49
HET KLEIN GELUKSKE VAN…
MARLEEN DE NEVE ✏ ELS VRIENS
Sinds 2014 organiseert Jong Femma Katelijne een heleboel activiteiten voor voornamelijk dertigers en veertigers. Een van de oprichtsters is Marleen De Neve (38). Naast haar taken als kernlid is Marleen ook leerkracht economie in het 5de en 6de middelbaar. Die bezigheden zorgen, samen met haar gezin, voor tal van Kleine Gelukskes:
MIJN GEZIN Mijn gezin is mijn grootste geluk. Ik kan er heel erg van genieten om samen met mijn man en kinderen Lucas (10) en Hanne (8) dingen te beleven. Dat kan gaan van uitstapjes maken, samen iets gaan eten, tot simpelweg een gezelschapsspel spelen of samen gezellig in de zetel een film of een tv-programma kijken. ZWEMMEN Als de tijd het toelaat, probeer ik één keer per week baantjes te zwemmen. Ik doe dat ‘s ochtends nadat ik de kinderen naar school heb gebracht, wanneer het nog heel rustig is in het zwembad. Ik geniet vooral van de rust. En door de focus op het zwemmen te leggen, is dat ook een ideaal moment om mijn hoofd leeg te maken. FEMMA ACTIVITEITEN Bij het organiseren van Femma-activiteiten komt wel wat extra werk kijken, bovenop mijn job en mijn gezinsleven. In drukke periodes komt dat niet altijd gelegen. Maar door de leuke activiteiten, de toffe mensen die ik er ontmoet en te zien dat andere da-
50
mes zich ook amuseren, maakt mij dat wel echt gelukkig. Zo’n geslaagde Femma-avond geeft me echt veel energie (en geluk) om er weer tegenaan te gaan. MIJN JOB Een volgende Klein Gelukske kan ik terugvinden in mijn job als leerkracht. Leerlingen iets kunnen bijbrengen, daar kan ik echt gelukkig van worden. In het onderwijs wordt, zeker in de laatste jaren van het middelbaar, niet bepaald met complimenten gesmeten.☺Toch gebeurt het soms dat een leerling aan het einde van de les zegt: ‘Mevrouw, dit was nu echt interessant.’ Dat is misschien iets kleins, maar daar kan ik me wel gelukkig door voelen. En dat geluk kan ik dan zelfs enkele dagen meedragen. EEN LEKKER RECEPT Een menu opstellen voor mijn gezin vind ik niet altijd evident. Ik verval snel in dezelfde recepten en er is altijd wel iets dat iemand (meestal één van de kinderen) niet lust. Als ik toch eens een nieuw receptje uitprobeer, en iedereen eet zijn bord leeg en zegt dat het lekker was … dan is dat ook een Klein Gelukske.
WIE IS
SPEL
ZWEEDS RAADSEL ✏ STEF DESODT
Het is zover. Stilaan trekt de natuur het kleurrijkste kleed aan. Ook al is de lente nog piepjong, de voorjaarsbloemen nodigen uit om heel diep in te ademen en volop te genieten van wat de natuur nu al te bieden heeft. Ook dit Zweeds raadsel presenteert jou een welverdiende adempauze. Geniet met volle teugen. Veel plezier! typisch voor roddelpers
wie naar beneden daalt
tekort aan vocht
medeklinkers uit ‘samen’
verkreuken
jongensnaam
verkeersterm
vruchtbaar maken
zonder enige uitzondering
verstandig
Nederlandse spoorwegen
zonder moed
1 dichterbij komen godsdienst
3
17 naar beneden
meisjesnaam
kwijtschelding van straf
nauw
sint
18
edelmoedig
vlak
15 Afleiding (afk.)
lofbetuiging
Nadenken
6
Van Ierland
meisjesnaam
zoutwatermassa
Klinker
voegwoord
2
11
technisch onderwijs
toespijs
persoonlijke bijdrage
5
rechtschapen
jongensnaam
lidwoord
krypton (symbool)
9 meisjesnaam
plakken
voorvoegsel
Daar
meertje in bos
inwoner uit Estland
7
meer dan rond
Dierenwoning
bewegende lucht
vuile
14 oude testament
4 jachtluipaard
provinciehoofdstad
evangelische oproep
vod
en anderen (afk.)
als boven
Vereniging samenwerkende natuurkundigen
13
10
landbouwwerktuig
lidwoord
voorbij, al 16
8 Ergens heen leiden
Heel wat
1
2
3
4
5
6
7
8
9
12
10
11
12
13
14
15
16
17
18
FEMMA APRIL 2020
51
EN ONTVANG EEN SUPERLEUK WELKOMSTGESCHENK* Spreekt dit magazine je aan en voel je het kriebelen om Femma beter te leren kennen? Abonneer je dan op Femma magazine. Zo krijg je dit magazine in je brievenbus. Lekkere recepten, DIY-tips, interviews uit het leven gegrepen en maatschappelijke verhalen met een vleugje feminisme. Wie ons blad leest, is op de hoogte van Femma, de wereld om haar heen, en de laatste creatrends. WAT KRIJG JE? • Femma magazines • De Femmapas waarmee je met korting kan deelnemen aan toffe activiteiten bij jou in de buurt. • Ledenvoordelen en extra kortingen. • Een superleuk welkomstgeschenk. In april krijg je een Femma-notitieboekje. HOE SLUIT JE AAN?
Surf naar femma.be/femmapas en kies ‘Ja, ik wil een Femmapas’. Stap 1: Vul je gegevens en interesses in. Stap 2: Klik op ‘Volgende’ en kies je welkomstgeschenk. Stap 3: Betaal meteen online en ontvang snel je Femmapas en geschenk.
MYRIAM VAN FEMMA VITA Ik ben lid van Femma omdat geluk er centraal staat. De ondersteuning bij de organisatie van activiteiten helpt ons om gelukkig te zijn.
* Dit aanbod ‘welkomstgeschenk’ geldt alleen voor wie afgelopen jaar geen Femmapas had en zolang de voorraad strekt. Om zelf je welkomstgeschenk te kiezen, moet je aansluiten via www.femma.be/femmapas. Je kan ook aansluiten via een lokale Femmavrijwilliger, maar in dat geval kies je niet zelf je welkomstgeschenk.
WORD ABONNEE
