Onderhuids - de illusie van de maakbaarheid by Feike Zantinge

ONDERHUIDS

ONDERHUIDS De Illusie van de maakbaarheid Zin- en betekenisgeving door imperfectie en vergankelijkheid Een collectie van Feike Zantinge

Fotograaf & schrijver: Feike Zantinge Dit is een selectie uit een fotoreeks van mijn eerste “urbex” of “urban exploration” project. Mijn interesse in fotografie begon met het fotograferen van details en structuren. Vanzelfsprekende objecten, worden ineens minder vanzelfsprekend en bijna kunst, als er op ingezoomd wordt. Ik ben mijn fotografie gaan uitbreiden door cursussen te gaan volgen en werd geïnspireerd door de vele mogelijkheden die fotografie te bieden heeft. Ik wil van alles uitproberen; portret, landschap, macro, nachtfotografie. Fotografie wordt niet door iedereen als kunst beschouwt, aangezien iedereen op een knopje kan drukken. Het is echter niet alleen een technisch proces. Het is de kunst om je vermogen tot zien te ontwikkelen. Waar zit spanning in, waar zit schoonheid in en wat voor visie of verhaal schuilt er in? Met fotografie kan je dat allemaal in één beeld vast leggen. Mijn interpretatie van een situatie hoeft niet hetzelfde te zijn als van een ander. Wat ik in mijn beleving zie en ervaar, kan op de foto heel anders er uit zien. Een foto is een momentopname en daarom is het niet makkelijk om de eigen beleving over te brengen op anderen. Ik vind het de kunst om hetgeen wat ik zie en daarbij beleef, zo scherp mogelijk vast te leggen, zodat ik die sfeer, spanning of dat verhaal ook kan overbrengen. Als hetgeen wat ik zie, een beeld of gevoel oproept dan kan ik mijzelf ermee verbinden en is het mogelijk om mijn ervaring in de foto weer te geven. Ik heb altijd al een sterke drang gehad om vorm te geven aan wat ik zie en wat er van binnen leeft. Met fotografie verbind ik mijn innerlijk met mijn omgeving. Ik heb met fotografie een manier en passie gevonden om mijzelf het best uit te drukken om mijn eigen verhaal te vertellen. Meerdere foto‟s van mij zijn te vinden op http://www.flickr.com/photos/feikez/ en feikez blogspot Alle foto‟s zijn exclusief eigendom van Feike Zantinge en zijn te bestellen bij mij. feikez@gmail.com +31-(0)6-19177535

"For all of us there is a deep attraction to be found in opening these doors. They open a rift in our collected experencies and throw a new light on the boudaries we've all been forced to accept. The encounter between the living and the dead is the source of the stories that we tell to make sense of being alive, and to be that explorer at that moment is to be given back the power to tell those stories for yourself. There is only one way to find out what's hidden behind these barriers. Sit back, hold on and surrender to your imagination as we unlock the door to an extraordinary unseen world of beauty in decay". Beauty in Decay, Urbex

Inleiding De huidige tijdsgeest kenmerkt zich door consumptie en individualisme. In principe is een ieder voorzien in zijn levensbehoefte, maar wordt er vaak alleen maar meer gewild. Daarnaast wordt er verwacht dat men autonoom is en zichzelf weet te onderscheiden van de rest. In deze prestatiemaatschappij heerst een druk om mee te kunnen doen op hoog niveau, door onder andere de meritocratie. Als mensen niet mee kunnen komen, dan zal het wel aan hun zelf liggen. Dit heb je immers toch zelf in de hand? Er kan een cursus, training of opleiding gevolgd worden om competenties op te doen om te voldoen aan de eisen en kwalificaties van de markt. Als het persoonlijk niet helemaal lekker gaat, is er de mogelijkheid om naar een psycholoog of therapeut te gaan. Ook is er een ruim assortiment aan medicatie die helpen bij het bevorderen van welzijn. Zelfs als er gezocht wordt naar iets meer in het bestaan, kan er een religie of tegenwoordig eerder een alternatieve tak van zelfhulp gepraktiseerd worden. Hieruit is het idee ontstaan dat ons leven in eigen handen te nemen is en er volledige controle op uitgeoefend kan worden. Het leven en het geluk lijkt maakbaar. Er wordt nu geleefd op de piek van welvaart en luxe, maar er is ook onvrede. Die onvrede komt vooral door de ervaring dat de maakbaarheid van het goede leven, van de samenleving en zelfs van ons geluk niet geheel waargemaakt wordt. Het lijkt, door de nieuwe technologie en een adequaat overheidsoptreden inderdaad maakbaar, maar altijd slechts gedeeltelijk. Juist omdat die maakbaarheid altijd slechts gedeeltelijk lukt, is er paradoxaal genoeg, zoâ&#x20AC;&#x;n grote aantrekkingskracht naar dat welvarende en perfecte bestaan. Zelf wil ik ook maar al te graag geloven in het idee van maakbaarheid, aangezien ik vrij perfectionistisch ben ingesteld. Misschien heeft dat enigszins te maken, dat ik uit de sociale sector kom qua studie. Hier wordt geleerd om veranderingsprocessen aan te sturen dmv sociale methodes in te zetten. Overal is wel een methodiek of programma voor geschreven. Op zo'n wijze lijkt het geluk van de mens best maakbaar. Het idee van maakbaarheid kan ervoor zorgen er enigszins doelen gesteld worden ter bevordering van ons geluk. Hier is niets mis mee, het is zelfs heel goed, want uit de geluksonderzoeken blijkt dat het zeker bijdraagt aan het ervaren van geluk. Mensen, die doelen voor zichzelf stellen, zijn over het algemeen gelukkiger. Hierdoor is echter ook het idee ontstaan dat we onkwetsbaar zijn. Maar wat nu als je te maken krijgt met zaken waar niemand controle over heeft. Zaken waar we liever niet naar willen kijken, die taboe lijken te zijn in deze maakbare en perfectionistische samenleving. Ik heb het over de vergankelijkheid. Verlies, ziekte, ouderdom, rouw en verdriet en de grootste imperfectie van het leven; dood. Ook de omgang met onze eigen onvolmaaktheden horen hier bij, samen met tegenslagen die we dienen te verwerken. Hier komen we achter het feit dat we kwetsbaar zijn en alles ineens niet zo vanzelfsprekend is. Op dit punt kan er afgevraagd worden, in hoeverre geluk dan nog maakbaar is. Het idee van maakbaarheid is een zeer hardnekkig en idealistisch beeld. Ik ervaarde het idee van maakbaarheid dan ook eerder als een druk, als een demotiveerde gedachte. Dat ik in staat moet zijn om mijn leven te beheersen en te beĂŻnvloeden. Een druk die ik elke dag om mij heen zie bij anderen en voorgeschoteld krijg door de markt en media. Feitelijk is het een valse belofte en schone schijn. Het leven en wij zijn niet zo perfect als wij denken. Hier heerst een grote tegenstrijdigheid met de rationele postmoderne wereld en onze innerlijke wereld. Onderhuids is een metafoor en staat voor die innerlijke wereld. Wat schuilt er onder dat perfecte vernislaagje van idealistische maakbaarheid? Dit roept bij mij vragen op, zin- en levensvragen. Met deze foto's en teksten wil ik een tegenbod doen om die maakbaarheid te ondermijnen. Een licht te schijnen op de illusie van het "maakbare leven". Mijn bedoeling is om de kijker in contact te brengen met de keerzijde hiervan. Dit gaat voor mij over imperfectie en vergankelijkheid. Dit is iets, wat minder zichtbaar is in onze samenleving, maar in weze dagelijks door de maakbare laag heen sijpelt. De haarscheurtjes van het perfecte leven. Vergankelijkheid is inherent verbonden aan eindigheid, oncontroleerbaarheid en onmacht. Onderhuids sluimeren deze imperfecties en kwetsbaarheden bij iedereen. De foto's in dit boek zijn doordrenkt van imperfectie en vergankelijkheid. Door te reflecteren op de ervaring en de foto's ben ik vergankelijkheid gaan koppelen aan mijn eigen levensvragen. Dit bracht een zin- en betekenisgeving bij mij teweeg. Met de foto's en tekst tracht ik bij de kijker een reflectieve kijk en reactie te ontlokken met betrekking tot de thema's die ik aanstip. Op het eind van dit boek zal ik mijn visie geven over de relatie vergankelijkheid met zingeving.

"Vergankelijkheid is een soort achtergrondmuziek: het is er altijd, maar wordt zelden waargenomen totdat zich iets opmerkelijks voordoet" Irvin d. Yalom, Tegen de zon inkijken.

dfgdf "The fear itself is the gateway to go through. It's the gateway that leads for many to 'wonderland'. This is the world through the looking glass that in some dark corner of every soul, we are looking for." Beauty in Decay, Urbex

Het avontuur van urban exploration Urban exploration of Urbex is het onderzoeken van wat vaak niet heel zichtbaar is en aan de grens ligt van de menselijke beschaving. Verlaten industrie, ziekenhuizen of zelfs een militaire basis. Gewapend met zaklamp en een camera zoeken naar natuurlijk verval. Wat drijft mij, om op pad te gaan, op zoek naar oude donkere en verrotte gebouwen om vervolgens een boete te riskeren of mijn nek te breken? Het is een sterke aantrekkingskracht dat een meer poĂŤtische en creatieve kant van mijzelf aanspreekt dan de gangbare routinematige manier van denken. Uit de drukte van de stad en de eigen dagelijkse beslommeringen, stap ik letterlijk en figuurlijk in een hele andere wereld. Een kinderlijke nieuwsgierigheid komt naar boven. Ik voel mij aangetrokken door de duistere sfeer die best een beetje eng is, maar tegelijk ook ongelooflijk fascinerend. Als kind was ik vaak op avontuur en als ik dan een vreemd object of verlaten huisje tegen kwam, dan wilde ik dat onderzoeken. Al was het verboden terrein, dan juist was de aantrekkingskracht des te groter. Het testen van mijn grenzen en die van de omgeving. Ik denk dat iedereen die spanning wel eens mee heeft gemaakt. Daar beleefde ik sfeervolle avonturen, die tot de verbeelding spraken. Zodra ik een stap binnen een dergelijk vervallen gebouw of omgeving zet, gaan mijn zinnen op scherp staan. Ik ruik de vochtige omgeving, voel de koelte, proef de melancholische en spannende sfeer, hoor allerlei vage geluiden als echo's en wind, maar ook doodse stilte. Ik zie het sterke contrast van licht en donker, alsof het gematerialiseerd lijkt te zijn. Daarnaast zie en ervaar ik het contrast van vervlogen tijden: wat eens was, wat is en wat nog zal zijn. Het is letterlijk en figuurlijk stappen uit de dagelijkse tredmolen van haast, routine en sleur. In de dagelijkse gang van zaken ervaar ik vaak niet eens de helft van alle zintuigen, die wel tijdens zo'n avontuur sterk geprikkeld worden. Het geeft een levendig gevoel om temidden van het verval te staan. Een man met de elementen om zich heen. Als een jager loop ik behoedzaam door het enorme gebouw, op zoek naar het beeld waar al die zinnen tezamen komen. Een ruĂŻne dat vroeger ooit een strak en klinisch psychiatrisch ziekenhuis was, wordt nu overgenomen door de vergankelijkheid. Een gebouw gemaakt door de menselijke beschaving wordt nu van zijn functionaliteit berooft. De natuur dringt binnen en de maakbaarheid vervalt. Het maakbare leven staat hier stil, terwijl de vergankelijkheid zichtbaar is en zijn eeuwige en oneindige genadeloze werk doet.

De Romantische Ruïne Wat is er nou zo mooi aan een ruïne? Gebouwen die als een kerkhof staan te vergaan. Het heeft misschien te maken met het formaat. Dat zoiets groots en waar veel tijd en geld is ingestoken kapot aan het gaan is. Dit beeld past op een of andere manier niet in de moderne samenleving. "Het einde van zo‟n groot pand heeft iets tragisch, er gaat ineens zoveel dood. Het lijkt beklemmend en bevrijdend tegelijk". Vooral in Nederland waar alles meteen wordt hergepland en een bestemming krijgt, is het bijna een verademing om te zien dat een pand al een tijdje aan het vergaan is. Het zou nog mooier zijn als het een plek is waarvan je ziet, dat het ook echt de laatste rustplaats is. Een verbouwing tast juist de architectonische kracht en de culturele betekenis van de ruïne aan. Wat ik mooi vind om te zien is dat de vooruitgang, van die tijd, aan het verdwijnen is. De functionaliteit is niet meer aanwezig, het gebouw staat er slechts zonder bedoeling. Het lijkt er op dat de maakbaarheid van toentertijd het heeft afgelegd tegen de vergankelijkheid. Het geeft mij een kick om te zien dat die producten die eens een heel duidelijk doel en functie hadden, aan het vergaan zijn. Hier zie ik namelijk de eindigheid van de maakbaarheid. De eindigheid van wat, wij mensen, weten te controleren. Hier neemt de natuur het weer over, zoals het altijd al deed. Het gebouw heeft ineens een hele andere betekenis gekregen en neemt bijna een esthetische en artistieke vorm aan. Het pand is vanwege het afsterven ineens geen massaproduct meer, maar uniek en op zichzelf staand. Het laat de tekenen van het leven zien en de sporen van verloren tijden. Een strak modern gebouw kan ik ook zeker mooi vinden, maar het draagt nog geen cultuur en bezieling uit. "Niets is zo geschikt om de geschiedenis aanschouwelijk te maken als een ruïne. Een ruïne is gestolde tijd. Je kunt een vergane gebouw of ruïne zien als een symbool, een standbeeld of zelfs ode voor de vergankelijkheid in het leven". Het geeft je een besef van de eindigheid van het mensenleven en zijn werken, maar laten ook zien hoe de cultuur ondanks alle oorlogen en ellende standhoudt. "De ruïnes op kunstwerken zijn geen aanklacht tegen de verwoesting, maar het symbool van de na te streven harmonie tussen natuur en cultuur". Een vervallen psychiatrisch ziekenhuis heeft nog iets extra adembenemend. Het laat sterke symbolen van leven en dood zien. Vroeger het toonbeeld van een functionerende maakbare samenleving. Een plek waar de imperfecte mensen een plaats hadden en behandeld konden worden. Zo hoefden wij de mensen met een handleiding niet in onze samenleving te zien. Het psychiatrisch ziekenhuis staat voor zorg en menselijke beschaving maar ook voor een donkere kant van de mensheid. Hier werden mensen niet als mensen behandeld, eerder als een proefkonijn om op te experimenteren. Dit psychiatrisch ziekenhuis heeft dan ook een luguber verleden. Patiënten werden geforceerd en gemarteld. Dit is later dan ook hevig in het nieuws gekomen. Met deze kennis, ga je het pand wel anders in. Het bad, op de foto hiernaast, spreekt mij dan ook tot de verbeelding.

“Waar zijn die onmisbare ruines gebleven? Alles wat oud was is weg of gerestaureerd. Hoe moet een kind in zo‟n wereld evenwichtig opgroeien? Wat moet een oud mens, als alles om hem heen jong is? Hoe kun je leven in een wereld die het verval ontkent?”. Midas Dekkers, de Vergankelijkheid.

â&#x20AC;&#x153;Ruines zijn het resultaat van armoe, oorlog en ellende; het werk van het kwaad. Is het daarom slecht om van ruines te genieten? Zoekt hier een donkere kant van de ziel een uitlaatklep? Hoe decadent moet je zijn om plezier te beleven aan verval?". Midas Dekkers, de Vergankelijkheid. â&#x20AC;&#x153;Er is iets in ons, dat niet tot rust wil komen en wil stilstaan bij waar je nu bent. Van vrede en rust worden we ongeduldig, we zijn gefascineerd door de duistere kant, altijd al geweest". George Steiner, Van de schoonheid en de troost.

Schoonheid? Schoonheid is altijd al een complex begrip geweest, evenals kunst. Het enige juiste om te zeggen is waarschijnlijk dat schoonheid pas schoonheid is, als het ook zo door de beschouwer wordt ervaren. Iedereen heeft een andere smaak, perspectief en geeft er zijn invulling aan. Mijn hang naar imperfectie en verval zal vast niet iedereen kunnen zien als schoonheid. Laat staan verheffen tot kunst. Want wat is vergankelijkheid nu eigenlijk? Het is verrotting, achteruitgang, wanorde, verval, kapot, vies, ziekte, dood, iets dat zijn functie heeft verloren. Het staat los van geldende normen en eisen van welke tijd dan ook. In elk geval zeker los van het schoonheidsideaal van deze tijd, waar jeugdigheid, strakheid en perfectie gelden als normen en waar vergankelijkheid genegeerd wordt. Vergelijking met deze idealen is voor veel mensen pijnlijk en drijft hen tot gelatenheid ofwel consumptiewoede. Ons idee over maakbaarheid gaat over het streven naar perfectie en idealisme: het behalen van maatschappelijk en sociaal succes, er strak uitzien, en lichamelijke lusten losbandig uitleven. Dit kan, omdat je jong bent, maar als je als oudje alleen al aanstalten durft te maken, wordt hij als een viezerik beschouwt. Het hoort niet. Oude mensen leven in een wereld, waar ze eigenlijk geen deel meer van uit maken. Zoals Simone de Beauvoir schreef; "Elke maatschappij wil leven en blijven leven. Ze bejubelt de kracht en vruchtbaarheid die zo nauw met de jeugd samenhangt en vreest de uitgeputte steriliteit, de aftakeling van de ouderdom". Toch lonkt het verval. We maken ons interieur opzettelijk vintage, want dat vinden we knus en authentiek. We betalen een vermogen om een stukje antiek te bemachtigen. Op vakantie bezoeken we oude kerken en fotograferen oude mannetjes die in een pittoresque dorpje op een bankje zitten.

“Plus belle que la beauté est la ruïne de la beauté” (mooier dan de schoonheid is het verval van de schoonheid), Houben, architect.

een zin uit Mecaano door Francine

"Een intuitieve waarneming en waardering van de vergankelijke schoonheid in de materiele wereld die de onomkeerbare levensstroom weerspiegelt. Het is een niet-opdringerige schoonheid die in het eenvoudige, gewone, onvolmaakte of zelfs het afgetakelde bestaansrecht heeft". Andrew Juniper, Wabi Sabi.

â&#x20AC;&#x153;Al die details en verschillen zorgen voor verwondering en angst tegelijk. Elke kamer en vierkante meter is anders. Wetende dat je nooit alles kan begrijpen en weten met je ratio. Men kan zich nietig en klein voelen. Er zal altijd een vreemdheid blijven, ondanks de technologische vooruitgang en controle die we denken te hebben. Wij zijn simpelweg niet bij machte. het gaat ons verstand te boven om de wereld niet in de hand te hebben.â&#x20AC;? George Steiner, Van de schoonheid en de troost.

Outside of time “And for most of us, leading lives of quiet desperation, the milestones of our lives pass by in a blur. Always we live with the feeling that life is elsewhere. In the space of two-hundred years all notions of continuïty and all sense of place and identity have been shredded in the blender of modernity and nothing ever stops, long enough for us to give it a name. While we drag ourselves from point x to point y on the tramlines of our hierarchy of needs to swallow each new spoonfull of vile medicine, each kick and pleasure. We occasionally pause for breath at the window and look out and just faintly hear the reedy, ghoulish woosh of time. Time, the enemy stealing everything we never had away from us, breath by breath. Go find the nether places between day and the night, where the walls are thin and you can for a moment step outside of time. One second of joy absolves a lifetime of sin and sin itself is only sadness. Where am I? For once I don‟t know, and this not-knowing is to me a quiet and subtle flavor of heaven. Only in this space, where the unknown is allowed to be, can the new, flower”. Beauty in Decay, Urbex.

â&#x20AC;&#x153;Afdalen in de diepste krochten van je bewustzijn(als in de donkere gewelven van Piranesi). Als je niet bereid bent jezelf daar te aanschouwen, blijf je altijd een marionet, een leeg omhulsel. Terwijl je soms op een ongemakkelijke stoel zit zonder hulp en je afvraagt wie er verantwoordelijk is voor je leven? George Steiner, Van de schoonheid en de troost.

“Concentratie, aandacht is de natuurlijke vroomheid van de ziel. Proberen iets op te nemen is al een vrome beleving op zich. Verbeeldingskracht, de stilte, alchemie”. Kennis en ervaring blijft altijd een deel van jouw innerlijke rijkdom. Daar kan niemand aan komen. Het besef dat je van binnen al „mooi meubilair‟ hebt staan in je huis. Troost hebben aan herinneringen en beelden”. George Steiner, Van de schoonheid en de troost.

Conclusie Mijn maatschappijkritische kijk op de maakbaarheid is een persoonlijk verhaal die mijn eigen ontwikkeling en levensvragen weerspiegelt. Door mijn sociale en culturele opleiding weet ik mijn eigen vraagstukken ook maatschappelijk te betrekken. Hiermee positioneer ik mijzelf in een breder kader. Als kunstenaar en maatschappelijk ondernemer ben ik van mening dat, als ik de belevingswaarde en verbeelding aanspreek, ik mensen help om zelf op verhaal te komen. Verhalen zijn de instrumenten om dingen te begrijpen en te verwerken. Mensen moeten ruimte hebben om hun belevenissen betekenis te kunnen geven door middel van hun verhaal, om zich ervaringen eigen te maken. Pas als er betekenis gegeven wordt aan een beleving, dan wordt het een ervaring.

Illusie van de maakbaarheid Zoals ik al eerder vertelde, zorgt de maakbaarheid voor het idee dat we voor een groot deel volledige controle hebben over ons leven. Hier is naar mijn mening ook niks mis mee, aangezien het leven al complex genoeg is. Als ons het houvast geeft en de technologische luxe ons genot verschaft, wie ben ik dan om dat tegen te spreken? Het punt wat ik onder de aandacht wil brengen is dat het niet alleen om economische groei en genieten van de „goede dingen des levens‟ gaat. “Consumptiegoederen en prestaties zijn in onze cultuur steeds meer gericht op de erkenning en bevestiging van de identiteit. Deze erkenning wordt door anderen bevestigd; erkenning van lichamelijke aantrekkelijkheid, van modebewustzijn, van imago of simpelweg van 'geslaagd zijn in het leven'. Het probleem is echter dat deze vormen van erkenning inherent onzeker zijn. Zij vereisen permanente doelgerichte acties en prestaties om die erkenning af te dwingen. Hierdoor wordt het zelfbeeld zo getraind en gevormd dat het in staat is om die erkenning af te dwingen, maar wordt ook geacht probleemloos te functioneren, op commando genot te ervaren en te presteren naar behoeven” (1). Hieruit ontstaat een vorm van autonomie die vooral gericht is op aandacht voor de buitenkant, over hoe we overkomen en presteren. Deze geconditioneerde buitenkant is oppervlakkig en onverschillig te noemen. Het roept tevens een houding op dat onveiligheid en verharding teweeg kan brengen, omdat het niet alleen zichzelf maar ook anderen probeert te controleren. Dit is jammer, want zo worden diepere vormen van erkenning en de verbinding met anderen bemoeilijkt of geblokkeerd. Hiermee doel ik op de erkenning van uniciteit. Erkenning op de mens met al zijn imperfecties, onvolmaaktheden en kwetsbaarheden. Zijn, wie je werkelijk bent, vraagt om vertrouwen en ruimte om geaccepteerd te worden zonder dwingende oordelen. Hier heb ik het over een diepere vorm van autonomie. Deze diepe autonomie gaat gepaard met zin en levensvragen. Het waarderen van het bestaan van de ander omwille voor wie hij/zij is kan dan als waardevol worden beschouwd en betekenis schenken aan ons eigen leven. “In deze ruimte mag en kan er onzekerheid getoond worden, stem gegeven worden aan verwarrende gedachten en gevoelens. Hier is er ruimte om die kanten van ons zelf te „exploreren‟ die gepaard gaan met angst, schuldgevoel, schaamte en onzekerheid”(2). Deze intimiteit of kwetsbaarheid is niet alleen hartverwarmend, maar biedt ook ruimte voor leerzame conflicten, voor emotionele confrontaties waarin het niet om het winnen of verliezen gaat maar om bevrijdende eerlijkheid, om het scheiden van hoofd- en bijzaken en het ontdekken en gaan voor datgene waar het je uiteindelijk werkelijk om gaat. Intieme relaties met anderen en onszelf vereisen daarbij niet dat ons zelfbeeld en lichaam constant aantrekkelijk is of weet te presteren. Maakbaarheid is een illusie en een schone schijn dat de werkelijkheid met een tijdelijke glans verhult. Maar die glans is tijdelijk en uiteindelijk vergaat alles. Het lijkt dan eerder armoede, om constant met de buitenkant bezig te zijn en om te veranderen en aan te passen, als er toch een eind aan komt. Daarom tracht ik met mijn foto‟s en teksten een andere kant te laten zien. Één, die aan de oppervlakte misschien arm en ellendig lijkt, maar onderhuids des te rijker is. We willen en kunnen nauwelijks stil staan. We moeten vooruit, maar voor wie en wat eigenlijk? Het lijkt eerder een geforceerde druk dan een diep, wezenlijk en intern veranderen. “De meeste mensen veranderen meer na een halve liter jenever dan van vijftigduizend jaren evolutie. Dat is nu het kenmerk van evolutie: ze gaat nergens heen, ze wil niks, haar kan het niet schelen of het opschiet. Miljoenen jaren evolutie hebben de wereld geen haar beter of slechter gemaakt. Het is een moeilijk te verteren gedachte, maar het leven heeft biologisch gezien geen doel. Onze cultuur is juist doordrenkt van doelen, strategieën en uitdagingen. We willen zo graag vooruit, maar er is geen vooruitgang, zelfs geen achteruitgang, er is alleen gang. Daar moeten we het maar mee doen”(3). Ware ontwikkeling en verandering spelen zich intern af en gaat zijn eigen natuurlijke gang. Noten (1) en (2) Harry Kunneman, Voorbij het dikke ik. (3) Midas Dekkers, De Vergankelijkheid

Vergankelijkheid Het is misschien wat moeilijker te begrijpen, maar vergankelijkheid laat ons een kant van het leven zien waar alles komt en gaat. Een genadeloze waarheid, dat niets duurt, niets af is en niets perfect is. Dit maakt het moment juist kostbaar, omdat je weet dat het voorbij gaat. De buitenkant verandert en verlept. Het unieke zit hem juist in die, niet tegen te houden, verandering die iedereen meemaakt. “Onze cultuur smacht naar de herhaling van wat mooi en goed is. Als iets ons eenmaal gelukkig heeft gemaakt of plezier heeft geschonken, proberen we het te herhalen, in de hoop dat het ons lukt het positieve effect ervan opnieuw op te roepen”(4). Maar het gaat er niet om hoe je het voor elkaar kan krijgen zoveel vreugdevolle momenten te beleven, eerder om een vorm van tevredenheid die voortvloeit uit het feit dat je bewust bent van de vergankelijkheid. De ervaring en herinnering zullen in jou voortleven en maakt dat je in contact komt met wat echt belangrijk voor je is en zin-en betekenis geeft. Vergankelijkheid gaat niet alleen over het vergaan van materiële zaken, maar des te meer over het voorbij gaan van banden met dierbaren. We zijn allemaal bang om iets moois te verliezen als vriendschap, familie of de fijne momenten die we hebben met elkaar. Dit kan ervoor zorgen dat we bang zijn om ons open te stellen en te binden met anderen en naar het bestaan. We voelen allemaal intuïtief aan, dat zodra we iets moois en dierbaars hebben, het elk moment voorbij kan gaan. Dat is de reden waarom mensen niet de keerzijde willen zien van het maakbare leven, we negeren liever de vergankelijkheid. Wat heeft het leven voor zin als het pijn doet om iets te verliezen waar je waarde aan hecht? Waarom zou ik mijzelf ontvankelijk opstellen naar schoonheid en verbindingen met anderen om mij heen, als het toch verdwijnt en tot stof vergaat? Freud stelt in zijn essay over vergankelijkheid dat vergankelijkheid juist de waarde van wat ons dierbaar is vergroot. “Als de mogelijkheid om ergens van te genieten beperkt is, neemt het genot van de beleving juist toe. Schoonheid van een menselijke vorm of een bloem verdwijnt weliswaar, maar die vluchtige verandering verleent haar juist frisheid”. Hij bedoelt dat wat vergaat, niet zijn waarde verliest vanwege de beperking van tijd. De waarde vinden we terug in onze herinnering, ons hart en de interpretatie die we geven aan onze ervaringen. Hier leven vriendschappen, overleden dierbaren en geluksmomenten in voort. Geluk is eigenlijk niets anders dan de afwezigheid van geluk, schreef dichter Rutger Kopland. Hij doelde op het feit dat we, door routine en gewoonte, vaak blind zijn voor geluk. “We zijn ons namelijk pas bewust van een gelukservaring als deze voorbij is en een herinnering geworden is. Het besef van de gelukservaring, is in veel gevallen, een teken van de afwezigheid van het geluk”. De herinnering houdt dat geluk vast en daarin ervaren we de vergankelijkheid van dat geluk. Iets moois en engs tegelijk, want we willen zo graag dat het geluk weer opnieuw terug komt. Maar als dat geluk weer voor je neus stond, zou je het dan wel herkennen? De afkeer die sommigen hebben naar de vergankelijkheid berust vaak op het verliezen van controle en het eigen maakbare geluk. Het kan zeer waarschijnlijk herleid worden naar angst en wanhoop ten opzichte van de dood. Door bewustzijn te hebben over vergankelijkheid, krijg je meer grip op het moment waarin het leven zich afspeelt. “De waarde van schoonheid en geluk wordt alleen bepaald door hun betekenis voor onze eigen emotionele leven, en dus hoeven ze ons niet te overleven en staan ze los van absolute duur”(5). De zaken die werkelijk van belang zijn en voortleven in ons en anderen, daar heeft de vergankelijkheid geen vat op. Daarom kan het kijken naar de vergankelijkheid juist een troost zijn om de angst onder ogen te zien en te accepteren dat het er constant is. Berusting en overgave in het moment, aangezien je het toch niet tegen kan houden. In deze ruimte is er meer aandacht voor waar je echt waarde aan hecht en wie je werkelijk bent. Het besef dat de diepere levensvragen samenkomen in je unieke zelf en dat het invloed kan hebben op anderen geeft erkenning van je diepe autonomie. Dit geeft erkenning op iets wezenlijks van jezelf en bevordert geluk en geliefd worden om wie je bent. Ondanks dat we allemaal onze onvolmaaktheden hebben en nooit iets geheel afkomt en we uiteindelijk allemaal kapot gaan door ziekte, ouderdom en sterfte, kan er toch ruimte zijn voor verwondering en ontroering over ons unieke zelf, oftewel onze diepe autonomie. Noten (4) Christopher Weidner, Niet perfect en toch heel gelukkig. Wabi Sabi. (5) Irvin D. Yalom, Tegen de zon inkijken.

ONDERHUIDS - de illusie van de maakbaarheid We hebben allemaal wel een fascinatie naar de "donkere" kant van ons zelf en het bestaan. We kunnen het ervaren als iets wat afkeer oproept of juist als iets heel moois. Met die donkere kant bedoel ik de vergankelijkheid van het bestaan. Een kant wat door de maakbare maatschappij vaak genegeerd en afgeschermd word, terwijl er onderhuids vaak meer speelt. Dit is de eindigheid van alles, iets waar we geen controle over hebben en niet kunnen be誰nvloeden. Het is misschien wat moeilijk te begrijpen, maar vergankelijkheid laat ons een kant van het leven zien waar alles komt en gaat. Een genadeloze waarheid dat niets duurt, niets af is en niets perfect is. Met dit fotoboek wil ik aantonen dat vergankelijkheid geen somber of zinloos punt is, maar eerder dat het ons dichter bij het leven en onszelf brengt dan we denken. Vergankelijkheid kan een inspiratiebron zijn om voorbij het maakbare laagje te kijken en kan een keerpunt zijn om een zinvoller leven te leiden. Tenminste als we willen afdalen naar onze "donkere" kant om te zien wie we werkelijk zijn en wat werkelijk van belang voor ons is. In dit fotoboek wil ik de kijker aan de hand meenemen op een reis door die fascinerende "donkere" kant van het bestaan. Het idee om omringd te zijn door natuurlijke, veranderlijke en unieke objecten kan ons helpen om uit stressituaties of sleur te stappen en ons te verbinden met onszelf en het leven.