NASIL FA S H I O N R E V O LU T I O N A RY* O LU N U R ?
*MODA DEVRİMCİSİ: Moda Sektörünü daha etik, sürdürülebilir kılmak, moda üzerinden içinde yaşadığı dünyaya pozitif etkide bulunmak isteyen kişi.
İçindekiler 02 Tamsin Blanchard’ın önsözü 04 Şimdi zamanı: Fashion Revolution 06 Fashion Revolution kimdir? 08 Değiştirmemiz gerekenler 10 Modanın insani tarafı 11 Modanın çevreye etkileri 12 Moda hakkında farklı bir hikaye anlatalım 17 Transparency is beautiful 18 Nasıl Fashion Revolutionary olunur 20 Meraklı ol 26 Araştır 30 Birşeyler yap 38 Kaynaklar 40 İletişim
Bütün moda devrimcileri, toplanın! Modayı seven protestocular. “Dünyayı ben değiştirebilirim” diyen düzen bozucular. Bu kitap sizin için. Moda sektörünü dönüştürmek için sesinizi ve gücünüzü nasıl kullanabileceğinize dair fikirler ve ilham kaynakları ile doludur. Şimdi, Fashion Revolution zamanı.
Kendimi bildim bileli, kıyafetleri sevmişimdir.
Yetmişli yıllarda annemin bana diktiği uzun siyah kadife elbiseyi severdim. Kıyafetlerimi kendim alacak yaşa geldiğimde paramı biriktirip Chelsea’dan aldığım kazak elbiseyi de sevdim.
ÖNSÖZ
Tamsin Blanchard Gazeteci
“ Daha gidilecek çok yolumuz olduğunu biliyorum... Ama tüketiciler olarak bizim bir gücümüz var.” 02
Annem kendi kıyafetlerini dikerdi ve bana da kendiminkileri dikmeyi öğretti (ama ben bir paçayı seloteyple halledebiliyorsam, öyle yapardım). Dergilerdeki kıyafetlere bakardım, ama kumaş alıp kendim yapmaya çalışırdım. Bazen vintage kıyafetler alır ve karışık bir tezgahtan ucuza güzel birşeyer bulmanın keyfine varırdım. İlk gittiğim konser için (Altered Images, 1982 civarı) ağdan bir etek yapmıştım ve dantelden parmaksız eldivenler yapmayı bile başarmıştım! Kıyafetler, yaşadığım şeylerdi, değeri bilinmeyen şeyler değil. Dolabımdaki her bozuk dikişi bilirdim. Belki pek şaşırtıcı olmayacak şekilde, moda okuluna gittim ve moda gazetecisi oldum. Kıyafetler ve onları tasarlayan insanlar hakkında yazmak istedim. Bana göre kıyafetler, yaşadığımız kültürün bir parçasıydı. Dinlediğimiz müziğin, kendimizi ait gördüğümüz alt kültürün bir yansımasıydılar, ve aynı zamanda politiktiler. Ama zaman geçtikçe moda sektörü değişti. Daha çok şirketleşti ve daha az yaratıcı bir hale geldi. Devasa bir ticarete dönüştü, şimdi sadece Birleşmiş Krallık ekonomisinde 21 milyar Pound değerinde. Doksanların sonuna gelindiğinde, tasarımcılar logoları olan mega-markalara dönüşmüşlerdi. Kıyafetler gittikçe daha pahalandı. Tasarımcı modası, lüks haline geldi.
Diğer taraftan, hazır giyim büyüdükçe büyüdü. Bütçeye uygun -genellikleİngiltere’de yapılmış olan kıyafetlerle başlayan şey, küresel bir ticarete dönüştü. Şirketler, Hindistan ve Çin’deki fabrikaları kullanarak daha az paraya daha çok kıyafet üretebileceklerini fark ettiklerinde, üretimi arttırdılar. Kıyafetlerin demokratik dağılımı olarak başlayan şey gittikçe hız kazandı. Kıyafetler o kadar ucuzladı ki, kendin dikmenin manası kalmadı çünkü birkaç metre kumaş alabileceğinden daha ucuza, bir elbilse alabiliyordun. Doksanların sonundan itibaren açgözlü tüketicilerden oluşan bir millete dönüşmeye başladık. Sırf alabildiğimiz için birşeyler aldık- çünkü ucuzdular. Sonra biraz daha aldık. Bir kısmını giymedik bile. Çoğu yıpranıp giyilmez hale geldi veya kendisini Oxfam derneği yolunda bir çöp poşetinde buldu. Hayır kurumları bile aslında onları istemiyordu. Bir zamanlar sevdiğim kıyafetler, bir tüketim eşyası, fabrikaların üretim hatlarını besleyen bir yem haline gelmişti.
sebeplerden dolayı seviyorum. Biliyorum, gidecek çok yolumuz var ve dönüşümü sektörün kendisinin yapması lazım. Ama tüketiciler olarak bir gücümüz var. Ve bu çok basit. Daha az kıyafet almalıyız (hepimizin çok fazlası var), aldığımız kıyafetler hakkında daha bilinçli seçimler yapmalıyız, onları daha uzun süre giymeli ve daha çok keyfini çıkarmalıyız. Ben bu yüzden yeni bir moda için çalışmaktan ve “giysilerimi kim yaptı?” diye sormaktan gurur duyuyorum. Nasıl yapıldıklarını, nerede yapıldıklarını ve neyle yapıldıklarını bilmek istiyorum.
Birlikte değişimi getireceğiz – getirmeliyiz.
İşlerin zıvanadan çıktığının ve bu şiddetli üretim hızının -ve kitlesel tüketiminsürdürülebilir olmadığını biliyordum. Bu benim kabul edebileceğim bir şey değildi. Günümüzde kıyafet üretiminin safi hızı ve miktarı gezegeni öldürüyor: çok fazla su kullanıyor, nehirleri kirletiyor, pamuk üretiminde böcek ilaçları ile ekosistemi yok ediyor, ve kıyafet ve tekstil işçileri, çoğu ölüme giden tuzaklardan ibaret olan fabrikalarda az paraya çok fazla çalışırken üretmeye devam ediyor (Hızlı hızlı, fazla fazla!). Buraya nasıl geldik? Ve şimdi ben bu sistemin bir parçası olduğumu hissediyorum. Bu benim sektörüm. Ve 24 Nisan 2013’te Rana Plaza fabrikası çöktüğünde, bir kez olsun gerçek olamayacak kadar ucuz bir parça kıyafet almış olan herkes, suçluluk duygusunu hissetti. Hala kıyafetleri, en başta onları sevdiren 03
Zaman覺 Geldi: Fashion Revolution
24 Nisan 2013 tarihinde Bangladeş’teki Rana Plaza binası çöktü. 1,133 kişi öldü ve 2,500 kişi yaralandı. Bu olay tarihteki dördüncü en büyük endüstriyel felaket oldu.
Fashion Revolution böyle doğdu. Rana Plaza’da 5 giyim fabrikası vardı ve tamamı Avrupa ve Amerika’daki pazarlar için üretim yapıyordu. Biz 1,133 kişiyi böylesi bir kazada kaybetmenin büyük bir felaket olduğuna inanıyoruz ve değişim talep ediyoruz. Bu talihsiz olaydan beri, dünyanın her yerinden insanlar bir araya geliyorlar ve dünyayı değiştirmek adına modanın gücünü kullanıyorlar.
Photography by Jaber Al Nahian, Asitimes and Sharat Chowdhury
Fashion Revolution sizler gibi insanların yarattığı küresel bir hareket.
05
Fashion Revolution Biziz Biz, sizlere giydiğimiz kıyafetlerle ilgili farklı bir hikaye anlatmak için buradayız.
Biz inanıyoruz ki eğer modayla ilgili daha farklı düşünebilir ve daha sorumlu bir şekilde talep edersek pozitif bir değişim yaratabiliriz. Biz daha temiz, daha güvenli, daha eşit ve şeffaf bir moda ve tekstil endüstrisi talep ediyoruz.
06
Biz modanın daha iyi bir dünya için yeni bir güç olmasını istiyoruz. Biz insanlara, çevreye, yaratıcılığa ve karlılığa eşit değer veren bir endüstri anlayışına inanıyoruz.
Biz, tasarımcılarız, akademisyenleriz, yazarlarız, iş liderleriyiz, hükümet yetkilileriyiz, markalarız, perakendecileriz, pazarlamacılarız, üreticileriz, çalışanlarız ve moda severleriz. Biz endüstriyiz ve biz toplumuz. Biz, siziz. 07
Değiştirmemiz Gerekenler Model Moda, günümüzde en çok küreselleşen endüstrilerden biri haline geldi. Tek bir ürün, mağazasına ulaşmadan önce birden fazla kıtayı dolaşıp gelebiliyor. Bu endüstrinin nasıl yürüdüğünü bir daha düşünmeliyiz. Modeli yeniden düşünmeliyiz. Materyel Modanın toplum ve çevreye çoğunlukla negatif etkileri var. Giysi üretimi aşırı su, enerji, kimyasal madde ve alan kullanımına yol açmakla beraber pek çok atık madde oluşmasına neden oluyor. Zihniyet Eğer modanın daha iyi bir gelecek için yeni bir güç olduğunu görmek istiyorsak, giydiklerimizle ve neden giydiğimizle ilgili düşünme şeklimizi değiştirmek zorundayız. Kıyafetlerimizi daha çok sevmeliyiz, onları daha değerli ve güvenilir görmeliyiz.
08
Yılda yaklaşık 400 milyar m2 kumaş dokunduğu fakat bunun 60 milyar m2 sinin kesim aşamasında atık olarak israf edildiği tahmin ediliyor.
Bir tişört üretmek için 2720 litre suya ihtiyaç var. Bu normalde bir insanın 3 senede tükettiği su miktarına eş değer.
Çin’in Guandong şehrinde kadın işçiler ayda 150 saat fazla mesai yapmak zorunda kalıyorlar. %60’ının sözleşmesi, %90’ının sosyal güvencesi yok.
91 ünlü marka ile yapılan ankette ortaya çıkan sonuçlara göre bu markaların yalnızca %12si giyim sektöründeki işçilere asgari ücretin üzerinde maaş verme yönünde harekete geçmiş.
Bangladeş’te terzi işçileri aylık 44 pound kazanıyorlar, bu geçimlerini sağlayabilecekleri maaşın sadece 1/4üne eşit.
09
Modanın insani tarafı
Milyonlarca insan moda endüstrisinde çalışıyor. Bizce endüstri, bu insanlar için daha iyi işleyebilir ve işlemeli. İNSAN HAKLARI Zorla çalıştırılan işçiler, çocuk işçiler, cinsel istismar, ayrımcılık ve tehlike çalışma koşulları... Bunlar kıyafetlerimizi yapan insanlardan bazılarının karşı karşıya kaldıkları zorluklar. İşçileri koruyan uluslararası standartların ve ulusal yasaların varlığına rağmen, giyim endüstrisinde insan hakları ihlali oldukça yaygın. Küresel Kölelik Endeksi’ne (The Global Slavery Index) göre 36 milyon insan modern kölelik olarak düşünülebilecek koşullarda yaşıyor ve bu insanların büyük bir çoğunluğu Batılı için kıyafet üretiyorlar.
10
ADIL ÜCRET Kıyafet üretimi yapılan pek çok ülkede, yasal asgari ücret işçilerin geçinebileceğinden daha düşük. Örneğin, Bangladeş’te asgari ücret yoksul kesimin geçiminin yalnızca %60 ına yetecek düzeyde. Düşük maaşlar bu işçileri bir kısır döngünün içinde tutuyor; geçim zorluğu çeken işçiler daha uzun saatler çalışmayı kabul ediyorlar ancak bu sağlıkları ve güvenlikleri üzerinde ciddi etkiler bırakıyor. ZANAATKARLAR Seri üretimle büyüyen giyim ve aksesuar sektörü, zanaatkârları ve esnafı yıpratmakla beraber bu insanların sahip olduğu yeteneklerin de sonraki kuşaklara aktarılmasına engel oluyor. Çoğunluğu kadın olmak üzere gelişmekte olan ülkelerdeki milyonlarca insan geçimlerini el sanatlarından kazanıyor fakat günümüzde el sanatlarının geleceği belli değil.
LUC Y SIEGLE
11
Modanın Çevreye Etkileri Günümüzde, kıyafet üretimi büyük çapta su, enerji ve alan kullanımına neden oluyor. Artık kıyafet üretmek için bize dünyamıza mal olmayacak başka yollar bulmalıyız. ZEHIRLI MODA Kıyafetlerimiz için gerekli olan iplikleri yetiştirmek, boyamak ve işlemek önemli ölçüde kimyasal madde gerektiriyor ve bunların bazıları zehirli olarak biliniyor. Dünyadaki böcek ilacı kullanımının %22.5 i pamuk tarımı için kullanılıyor. Ayrıca tekstil ürünleri için kullanılan boyalar da zararlı kimyasalları içerebiliyor. Bu kimyasallar toprağa karışıp yeraltı sularımızı zehirliyor. Örneğin endüstriyel atıklar ve kimyasal maddeler Çin’deki nehirlerin yarısından fazlasını kirletiyor. Hatta Çin’deki bazı nehirler boyalardan dolayı kırmızı akmakta.
12
CO2 SALINIMI Kıyafetlerimiz küresel CO2 salımının %3’ünden sorumlu. Bu yalnızca kıyafetlerin üretiminden değil aynı zamanda bizim satın aldıktan sonra kıyafetlerimizle ne yaptığımızla da alakalı. Bu salımların yarısından fazlası kıyafetler yıkandığında, kurutulduğunda, ütülendiğinde ya da bertaraf edildiğinde ortaya çıkıyor. ATIK Geçtiğimiz sene, dünyada 73 milyon tekstil ürünü satın alındı, fakat yalnızca %20’si geri dönüştürüldü. Her yıl İngiltere’de ortalama 350,000 ton kullanılmış kıyafet yer altına gömülüyor. Gömülme işleminin ardından, ayrışan kıyafetler metan gibi sera gazları salıyorlar. Ve daha da kötüsü, mağazalara gitmeden önce defosu olduğu anlaşılan ürünlerin çoğu da yırtıldıktan sonra gömülüyor ya da yakılıyor.
WILL.I.AM
13
Moda hakkında farklı bir hikaye anlatalım Moda, kendi seçtiğimiz tenimizdir. Seçtiğimiz kıyafetler kendimiz hakkında hissettiklerimizi ifade eder. Kim olduğumuz hakkında dünyaya verdiğimiz mesajlardır.
Bir giysi yapmanın birçok aşaması var. Sadece duyduğumuz kısımlar değil tasarımcılar, markalar, mağazalar ve partiler – bunların yanı sıra pamuk çiftçileri, iplik üreticileri, dokumacılar, boyacılar, dikişçiler ve sevdiğimiz kıyafetleri yapan diğer fabrika çalışanları.
Kıyafetlerimiz bizim hakkımızda çok şey söylüyor, ama biz kıyafetlerimiz hakkında pek bir şey bilmiyoruz.
Ama kıyafetlerimizi yapan insanlar gözlerden ıraklar. Kıyafetlerimizi kimin yaptığını bilmiyoruz. Ve onlar da, yaptıkları kıyafetleri kimlerin aldığını bilmiyorlar. Bu kopuk bağları tamir etmemiz lazım, çünkü bir ürün satın aldığımızda, aynı zamanda bütün bir değerler ve ilişkiler zincirini satın alıyoruz. Kıyafetlerimizin ardındaki insanları ve hikayeleri düşünerek, moda hakkında farklı bir hikaye anlatabiliriz.
14
Cut me out for your selfie!
Tecrübe, bilgi, dürüstlük. Bu üçü endüstriyi değiştirecek güce sahip. Ve değişim basit bir soruyla başlıyor: Giysilerimi kim yaptı?
Şeffaflık Güzeldir
Giyim endüstrisi sadece markalar ve perakendeciler ile sınırlı değil. Ayrıca pek çok aracı da–toptancılar, acenteler, tedarik zinciri yöneticileri- bu sürece dahil. Tüm bunlar endüstrinin önemli ve kar edilebilir bölümleri ve toplumda genelde bilinmiyorlar.
“The Behind the Barcode Report” raporuna göre en büyük 219 markanın yalnızca yarısı ürünlerinin hangi fabrikalarda üretildiğinden haberdar ve yalnızca dörtte biri fermuar, düğme, kumaş gibi diğer materyallerin nereden geldiğini biliyor.
ŞU ANKI DURUM: MARKALAR BILE ONLAR IÇIN KIYAFETLERI KIMIN YAPTIĞINI BILMIYOR.
Fashion Revolution şirketlerden bunu talep ediyor: tecrübe, bilgi, dürüstlük
Bu nedenle şeffaflık çok önemli. Şeffaflık şirketlerin ürünlerini kimlerin yaptığını bilmesi ve bunu müşterileriyle, paydaşlarıyla, hisse sahipleriyle ve çalışanlarıyla paylaşmaları anlamına geliyor.
Şeffaf olmamak hayatlara mal olabiliyor. Şirketler ürünlerinin nereden geldiğini bilmedikleri takdirde insan haklarının korunması ve çevreci uygulamaların sürdürülmesi pek mümkün değil.
NEDEN ŞEFFAFLIĞA IHTIYACIMIZ VAR?
Nasıl Fashion Revolutionary olunur?
You re-shape the fashion industry – the lives of its producers, its workers – every time you buy or dispose of clothing.
Kıyafetlerin hakkında yeni hikâyeler buldukça, bu hikayeleri başkalarına anlattıkça, üzerinde paylaştıkça ve neyin doğru neyin yanlış olduğu hakkında tartıştıkça moda endüstrisini yeniden şekillendirirsin. Ne düşünüyorsan söyle ve moda endüstrisini değiştir. Yaşamak istediğin hayatı şekillendirecek gücü elinde tutuyorsun. Söylediklerin ve paranı ne için kullandığın çok önemli, senin neye inandığının bir sinyali.
Sadece 3 basit adım atman gerek...
MERAK ET 18
ÖĞREN
BİRŞEY YAP
Photography by Humana Fundaci贸n Pueblo para Pueblo
19
MERAKLI OL Kıyafetlerine başka bir gözle bak. “Bu bana yakışıyor mu?”nun dışında sorular sor. “Giysilerimi kim yaptı?” diye sor.
20
KIYAFETLERİNE BİR BAK
Fashion Revolution hepimizi kıyafetlerimiz hakkında daha meraklı olmaya çağırıyor. En basitinden, kıyafetlerin iç kısımlarına dikilmiş etiketlere bakarak başlayabilirsin. Zamanla kıvrılan bu etiketin daha sonra kesildiğini fark etmişsindir. Aslında bunlar giysilerin için çalışan insanların izlerini taşıyor. ETIKETLERE GÖZ AT Etiketlerden kıyafetlerin nerede üretildiklerini öğrenebilirsin, mesela Bangladeş’te, Romanya’da veya Kamboçya’da yaşayan birisi bu etiketi dikmiş olabilir. Etiketler ayrıca giysilerin hangi malzemeden yapıldığını, örneğin pamuk veya polyester, gösterir.
BIR DÜŞÜN Bu malzemeler nereden geliyor? Nerede üretildiler? Orada çalışmak nasıl? Orada çalışanlar nasıl insanlar, hayatları nasıl? Bu tip sorulara ve cevaplarına ilgili olmak giysilerimizi üreten insanların hikâyelerini değiştirecek ilk ve en önemli adımlar.
Fakat etiketler, bu pamuğun nerede üretildiğini, nerede ipliğe dönüştürüldüğünü, bu ipliğin nerede kumaş haline getirildiğini ve boyandığını söylemez.
21
MARKALARA KIYAFETLERINI KIMIN ÜRETTIĞINI SOR
Kıyafetini ters çevir veya etiketini görünür hale getir ve bir selfie çek. Fotoğrafını herhangi bir sosyal mecrada #whomademyclothes hashtag’i ile yayınla ve sorunu cevaplamasını istediğin markayı etiketlemeyi unutma.
Kimi markalar cevap vermeyecektir, kimisi nerede üretildiğini söyleyecek ama kimin ürettiğini söylemeyecektir. Kimisi seni şirketin kurumsal sosyal sorumluluk politikasına göre yönlendirecektir. Yalnızca birkaç öncü firma sana giysilerini üreten insanlar hakkında bir şeyler bildiklerini gösterecektir. En iyi şirketler etiketlerdeki seri numarasını sorup buna göre özel ve detaylı bir cevap verecektir. On binlerce insan bunu çoktan yaptı ve aldıkları cevaplar zaman geçtikçe ilginçleşiyor. Senin cevabın ne olacak?
22
TAKE A SELFIE SHOWING YOUR LABEL __________ A S K THE BRAND #WHOMADEMYCLOTHES?
# WH O M A D E MYC LOT HES?
ARAŞTIR İleriye doğru bir adım at. Kıyafetlerini daha da iyi tanı.
MODA DEDEKTİFİ OL
Bunları okuduğun esnada ne giyiyorsun? İnternette bunu araştıracak 30 dakikan var mı? Neler ortaya çıkartabilirsin? Bloglarda, internet ansiklopedilerinde, şirket, NGO ve haber sitelerinde araştırarak kıyafetlerinin arkasındaki hikayeyi bul. BİLGİ GÜÇTÜR Adil ücret, zehirli kimyasallar ve çocuk işçiler gibi belirli konulara odaklanan bir yığın örgüt var. Bu kitapçığın sonunda bir liste var. Bu konularla ilgili neler yaptıklarını araştır. Sitelerine git, raporlarını oku, etkinliklerine katıl. Ne olduğunu anlamadan konu hakkında uzman olmuş olacaksın. Ve bir şey satın almadan önce, kendini konu hakkında eğit. Çok az şey bulabilirsin veya çok fazla şey keşfedebilirsin. Bu kadar az veya çok şey bilmek hakkında rahat hissediyor musun?
APPLERİ İNDİR Good Guide, Ethical Barcode ve Buycott gibi app’ler alışverişeyken kıyafetinin barkodunu scan etmene olanak sağlıyor. Bu app’ler satın aldığın ürünlerin doğaya ve insana etkilerini sana anlatabilir, hatta “Fair Fashion?” app’iyle işçilerin hayatları için yeterli bir ücret alıp almadığını bile öğrenebilirsin!
Emin değilsen, alternatifleri değerlendir. Aynı şeyi ikinci el alabilir misin? Etik ve sürdürülebilir olarak üretilmiş bir alternatifi var mı? Gerçekten ihtiyacın var mı? Eğer hepimiz satın almadan önce biraz düşünürsek, her seferinde bir kıyafetle dünyayı değiştirebiliriz.
27
FASHION REVOLUTION KART OYUNU
Fashion Revolution’un yeni kart oyunu, free2work’ün 200’den çok moda markasını etik ticaret prensipleri, şeffaflık, fabrika takibi ve işçi hakları üzerinden değerlendirdiği araştırmasını kullanıyor. Bu tür oyunlardan oynamış olanlar hemen hatırlar, hep diğerlerini yenen bir kart vardır ve de hep kaybeden. Bunlar akıldan çıkmaz. Bu oyunda, bir marka işçi haklarında D+ alabilir çünkü diğer faktörlerin yanı sıra, işçilerin hayatını idame ettirebileceği bir ücret ödemiyor, tedarikçilerine adil fiyat garantisi vermiyor ve fabrikalarının bağımsız bir şekilde seçilmiş sendikaları olmasına dikkat etmiyordur.
bağlarını kesmesi gerekse de işçilerin tamamıyla ücretlerini aldıklarından emin olmak üzere bir programları vardır. Bu oyun moda sektöründe günümüzde varolan en büyük meselelerin bir kısmına daha derin bir yolculuğa çıkmanızı sağlayacak. Böylece, bir daha alışverişe çıktığınızda, kendinizi sadece neyin iyi duracağını ve neye paranızın yeteceğini değil, bu markanın size kazanan veya kaybeden bir kart verip vermeyeceğini düşünürken bulabilirsiniz. KART OYUNUNU BURADAN INDIREBILIRSIN: www.fashionrevolution.org/ education
FREE2WORK’ÜN ARAŞTIRMASINI KEŞFET www.free2work.org/
Bir başka marka işçi haklarında A alabilir çünkü bir tedarikçiyle
A GAME FOR ETHICAL FASHION Learn about fashion trade ethics E T H ICthrough AL TR your clothes. ADE OVER
ON FA SH IIC S H T E TRUM
28
P
A
LL Make Trump P O L IC cards for IEand your clothes, play S T Ryour A N S Pfriends. with AR ENCY
M O N IT Find out which O R INbrands G W Omore are R K E R ethical R IG H T E M A G than others. S CARD S
IG N E D Have some T H Eserious ACCO RD fun in the process!
GRAD
ES
29
BİR ŞEY YAP Bir fashion revolutionary olmak için sadece nasıl alışveriş yaptığınızı, giysileri nasıl kullandığınızı ve elden çıkardığınızı biraz değiştirmeniz yeterli.
30
Yatırım yapmak, kelepir alışverişin tam tersi. Bu tutum, o özel parçayı, Joan Crawford’un deyimiyle o “iyi dostu”, almak için para biriktirmek üzerine. Üç tane ucuzundan alacağınıza bir tane iyisini alın. Burada önemli olan, özenle satın alıp, daha ZANAATE YÖNELİN uzun süre sevmek. Alışveriş yaparken türünün tek örneği olan zanaat parçalarını NEDEN? DİYE SOR arayın, böylece dünyanın bir Kaç sefer sadece alabildiğimiz yerindeki bütün bir topluluğun için, çok ucuz olduğu için yaşamını destekliyor, onu alıyoruz? Ama bir şey gerçek yapan kadınların gücüne güç olamayacak kadar ucuz katıyor olabilirsiniz. görünüyorsa, büyük ihtimalle öyledir. “Neden?” diye sorun.
31
Pachacuti hat weavers
Eileen Fisher
Ortalama bir Birleşik Krallık evinde 4000 pound değerinde giyilmemiş kıyafet var ve dolaptaki kıyafetlerin %30u geçen sene giyilmedi. O yüzden kendinize hangi parçalara gerçekten ihtiyacınız oldupunu YENİ TASARIMCILARA DESTEK sorun. Gazeteci Lucy Siegle bir OLUN şeyi en az 30 kere giyeceğini Yatırım yapmanın güzel bir bilmiyorsa almıyor. yolu, yeni bir tasarımcıyı keşfedip sadık bir müşterileri olmak. Böylece, bir moda startup’ının her aşamasına dahil olmuş olrusunuz, özel sample sale’lere ve pop-up shop’lara davet edilmekten, muhteşem parçalarda büyük indirimler almaya kadar. Dünyanın her yerinde sürdürülebilir olarak çalışan ve keşfedilmeyi bekleyen binlerce genç ve yeni tasarımcı var. DAHA İYİ SATIN AL
Kaitie Jones Knit
DAHA AZ SATIN AL
DAHA İYİ VE DAHA AZ SATIN AL. BAŞARIYA YATIRIM YAP.
GİYSİLERİNİ KİRALA, TAKAS ET, İKİNCİ EL VE VINTAGE PARÇALAR AL
İKİNCİ EL KULLAN Günümüzde kıyafetleri tüketme hızımızla, geçen sezonun kıyafetleri birkaç ay içinde ikinci el mağazalarına düşüyor. Böylece en beğendiğiniz kombinleri tekrarlayabilir, kişiselleştirebilir, ve hiçbir sorunu olmayan kıyafetlerin çöplüğe düşmesine engel olabilirsiniz.
VINTAGE SATIN AL Stilistler kullanıyor, ünlüler giyiyor, ve sürdürülebilir bir alış-veriş yöntemi. Vintage size kişisel stil katıyor ve güzel kıyafetleri tekrar kullanıyor, bir amaç katıyor, ve ömürlerini uzatıyor olmak anlamına geliyor. 32
TAKAS! TAKAS! TAKAS! Dolabınızın içeriğinden bıktıysanız ve yeni giysiler arayışına girdiyseniz, arkadaşlarınızla kıyafetlerinizi değiş-tokuş edin. Büyük takas etkinliklerine gidin, kendi takas partinizi düzenleyin, hatta internet üzerinden kıyafetlerinizi takas edin.
TAMİR ET, YAP VE KİŞİSELLEŞTİR
Size kıyafetlerinizi kişiselleştirmek, tamir etmek ve dönüştürmek için şahane yöntemler öğretecek birçok mekanı (fiziksel veya internet üzerinden) kolaylıkla bulabilirsiniz. TAMİR ET, İYİ GÖRÜN Bir şey yırtıldıysa, kendiniz tamir edin ya da yerel terzinize götürün. Bir yırtık, eksik bir düğme veya bir leke asla sizinle güzel bir kıyafetin arasına girememeli.
TERZİLİĞE SOYUNUN Bir giysinizle aranızdaki aşk ilişkisi bittiyse, onu atmak yerine, dönüştürün. Kıyafetlerinizi başka bir şekle sokabilir, yeni süsler ekleyebilir, başla bir renge boyayabilirsiniz. Ya da tamamen başka bir şeye dönüştürebilirsiniz, örneğin bir şal veya bir aksesuar.
KENDİNİZ DENEYİN Neden kendi kıyafetlerinizi yapmayı düşünmüyorsunuz? Biraz dikiş öğrenmeniz gerekecek, ama bir başladınız mı bu size öyle bir güç verecek ki devam etmek isteyeceksiniz. Sonraki olasılıkları da siz düşünün!
33
PHOTOGRAPHY BY PERCY DEAN
KENDİNİ İFADE ET
Müzik, sanat, şiir veya perormans sanatlarını kullanarak başkalarını da Fashion Revolutionary olmaya özendirin. Alman müzisyen Bang La Fresh, Youtube’a insanlara kıyafetlerini ters yüz giymeye teşvik eden bir şarkı yüklemişti.
34
CRAFTIVIST OL El işlerini nazik bir protesto yöntemi olarak kullanabilirsiniz. Craftivist Collective’e katıl ve dünyayı dikerek değiştir!
BAŞKALARINI DA KAT
Bir yığın okul ve üniversite de Fashoin Revolution’a katılıyor. Okuduğun yerde bir Fashion Revolution takımı var mı? Yoksa, sen başlat! Bir Öğrenci Vekili ol ve kendi üniversitende Fashion Revolution’u temsil et. İlgilendiğini belirtmek için education@fashionrevolution. org’a mail at.
GÖZLERINE INAN
GÖSTERİM DÜZENLE
#HAULTERNATIVE’I BUL Alış verişin tadını çıkarmak için yeni giysilere ihtiyacın yok! Alışılagelmiş “haul” yöntemi, yani alış verişe çıkıp aldıklarının videosunu çekmek yerine, bir #haulternative dene: yeni kıyafetler almadan dolabını yenilemek için değişik yollar! Noodlerella, CutiePieMarzia ve Bip Ling, dahil Youtube Vlogger’ları, giysilerini dönüştürmekten takaslara ve ikinci el alış verişe kadar yeni kıyafetler edinmenin birçok eğlenceli yolunu paylaşıyorlar.Youtube’da onların #haulternative’ini bulabilir ve kendi videonu yükleyebilirsin. Daha fazla fikir için, Haulternative pdf’sini incele: www.fashionrevolution.org/ haulternative
Moda sektörü hakkında çok etkili filmler ve belgeseller var. Bir gösterim düzenleyip tartışmayı yönetmek için uzmanlar davet etmek iyi bir fikir olabilir! Mutlaka görülmesi gereken filmler listemiz: www.pinterest.com/ fashrevglobal/film-library
35
KENDINI ORTAYA KOY
Basit bir söz ver veya kendine bir hedef koy. Bu, senin ne, neden ve nasıl giydiğin hakkında daha derinlemesine düşünmeni sağlayacak. Hatta stilinde daha fazla yaratıcılık kullanmana bile aracı olabilir.
“BU SENE YALNIZCA İHTİYACIM OLAN ŞEYLERİ ALACAĞIM” “ BU SENE YALNIZCA İKİNCİ EL VEYA SÜRDÜRÜLEBİLİR YÖNTEMLERLE ÜRETİLMİŞ GİYSİLER ALACAĞIM” “ BU SENE HİÇBİR ŞEY ALMAYACAĞIM”
ÜRETICILERLE TANIŞ
36
Kıyafetlerini yapan gerçek insanlarla tanış. Yüzlerini gör ve ilham verici hikayelerini dinle.
Encourage your favourite brands to share stories from their makers too. Hayatlarının nasıl olduğunu ve nerede yaşadıklarını çğren. Blogumuzdaki” meet the maker” bölümünü ziyaret ederek giysilerinin arkasındaki hikayeleri doğrudan üreticilerin ve işçilerin ağından dinle. www.fashionrevolution.org/blog
BAŞKA KAMPANYALARA KATIL
Moda ve tekstil sektörlerinin sosyal ve çevresel problemlerine odaklanan yüzlerce organizasyon var.
Onların da kampanyalarına katılın. Ülkenizde ve bölgenizde kim neler yapıyor öğrenin.
KEY ORGANISATIONS
Anti-Slavery International antislavery.org
Labour Behind the Label laboutbehindthelabel.org
Clean Clothes Campaign cleanclothes.org
Pesticide Action Network UK (PAN) pan-uk.org
Environmental Justice Foundation ejfoundation.org
Stop the Traffik stopthetraffik.org
Ethical Fashion Forum ethicalfashionforum.com
Textile Exchange textileexchange.org
Fairtrade International fairtrade.org.uk fairtrade.net
TRAID traid.org.uk
Global Organic Textile Standards (GOTS) global-standard.org Greenpeace Detox greenpeace.org/detox/
War on Want waronwant.org/LFHS World Fair Trade Organisation (WFTO) wfto.com
IndustriALL industriall-union.org
37
Kaynaklar
ARAĹžTIRMA
OKUMA
Baptist World Aid Australia Behind the Barcode www.baptistworldaid.org.au/ behind-the-barcode
Sandy Black The Sustainable Fashion Handbook [2012] www.thamesandhudson.com/ The_Sustainable_Fashion_ Handbook/9780500290569
Centre for Research on Multinational Corporations Time for Transparency www.somo.nl/publications-en/ Publication_3941
Tamsin Blanchard Green is the New Black: How to Change The World with Style [2008] www.ecolibris.net/greenisthenewblack.asp
Clean Clothes Campaign Tailored Wages Report www.cleanclothes.org/livingwage/ tailoredwages/tailored-wage-report
Elisabeth Cline Overdressed: The Shockingly High Cost of Cheap Fashion [2012] www.overdressedthebook.com/author.html
International Labor Rights Forum Deadly Secrets www.laborrights.org/publications/ deadly-secrets-how-apparel-brandscover-safety-hazards
Safia Minney Naked Fashion: The New Sustainable Fashion Revolution [2012] www.newint.org/books/ethical-living/ naked-fashion/
Rank-A-Brand Feel Good Fashion www.rankabrand.nl/static/ FeelGoodFashion_2014_Summary.pdf
Lucy Siegle To Die For: Is Fashion Wearing Out The World? [2011] www.harpercollins.co.uk/ titles/9780007264094/to-die-forlucy-siegle
New York Times Fast and Flawed Inspections of Factories Abroad www.nytimes.com/2013/ 09/02/business/global/superficialvisits-and-trickery-undermineforeign-factory-inspections.html Follow The Things www.followthethings.com 38
Kelsy Timmerman Where Am I Wearing? A Global Tour to the Countries, Factories and People That Make Our Clothes [2012] www.eu.wiley.com/WileyCDA/WileyTitle/ productCd-1118277554.html
DÜŞÜNCE KOLEKTIFLERI & ARAŞTIRMA KURULUŞLARI Centre for Sustainable Fashion www.sustainable-fashion.com Forum For The Future www.forumforthefuture.org/ MISTRA Future Fashion www.mistrafuturefashion.com NICE Fashion www.nordicfashionassociation.com/nice Pratt Brooklyn Fashion + Design Accelerator www.bkaccelerator.com/ Sustainable Clothing Action Plan: Clothing Knowledge Hub www.wrap.org.uk/node/19930 Textiles Environment Design www.tedresearch.net Textile Futures Research Centre www.tfrc.org.uk
FILM KÜTÜPHANESI www.pinterest.com/fashrevglobal/ film-library/
ÜCRETSIZ INDIR Fashion Revolution posters, social media assets and branding
www.fashionrevolution.org/resources/ brand-guidelines-and-assets/
ILHAM KAYNAĞI For more inspiration, infographics and ideas, check out our Pinterest boards www.pinterest.com/fashrevglobal Fashion Revolution Blog www.fashionrevolution.org/blog/
ETKINLIKLER There are now Fashion Revolution teams in over 80 countries and counting. You can get involved by attending events in your area. www.fashionrevolution.org/events Follow your country’s Facebook and Twitter pages to stay in touch with what’s happening.
Contact us/ İletişim Please do keep in touch, we’d love to hear and see what you do for Fashion Revolution Day:
Lütfen iletişimde kalın, Fashion Revolution Günü için neler yaptığınızı duymayı ve görmeyi çok isteriz:
@Fash_Rev
@Fash_Rev_Turkey
fash_rev
fash_rev_turkey
fashionrevolution.org
Fashion Revolution Turkey
fashrevglobal
fashrevturkey
www.fashionrevolution.org
www.fashionrevolution.org/country/turkey
This booklet was produced as part of the #EYD2015 #FashRevTour
40
KÜNYE YAZAN: Sarah Ditty Ian Cook Laura Hunter Futerra TÜRKÇESİ: Eda Çakmak TASARLAYAN: Heather Knight FASHION REVOLUTION ULUSLARARASI KOORDINASYON EKIBINE TEŞEKKÜRLER: Carry Somers, Founder Orsola de Castro, Co-Founder Heather Knight Ian Cook Lucy Shea Jocelyn Whipple Martine Parry Roxanne Houshmand-Howell Sarah Ditty
__________ SHOW YOUR LABEL __________ ASK BRANDS WHO MADE MY CLOTHES?
BE CURIOUS FIND OUT DO SOM ETHI NG
24.04.16 #WHOM ADEM YCLOTH ES? FASHI ONREVOLUTI ON.ORG @ FASH_R EV