Werkzaamheden van Rijkswaterstaat Kunstwerken in/aan het Zuider Afwaterings Kanaal onder toezicht van F.G. Verhoef Sr. - tussen 1887 en 1900 bruggetjes, onderdoorlaatsifons (stuwen), regelbare afwateringen en opvangbekkens op één fundering
In de erfenis van mijn opa Frederik George Verhoef Senior zaten enkele grote foto’s van plm. 20 bij 15 cm op een passe-partout. De foto’s zijn van professionele kwaliteit. Gezien het beroep van Opa als opzichter bij Rijks Waterstaat, kon ik concluderen dat 5 van deze foto’s (zie bladzij 4, 5 en 7) beelden geven van een karwij van Rijkswaterstaat in de Brabantse Langstraat. Belangwekkend is het feit dat deze kunstwerken nu Rijksmonumenten zijn!
Stuw in de Vrouwkensvaart en brug over het Zuiderafwateringskanaal nabij Waspik
Landkaart van voor 1887 ook uit de erfenis van opa
Let op dit deel van het Zuiderafwateringskanaal staat gestippeld aangegeven - het moet dus nog gegraven worden Verder stonden er getrokken potloodlijnen in. O.a. op dit kanaal. Opmerkelijk is ook dat het uiteindelijke trajekt van de vaart iets anders geworden is. Verder snap ik niet wat de vertikale potloodlijnen betekenen; zijn dit extra afwateringskanalen?
Hier is de speciale brug te Waspik
Eendenkooi
Natuurlijk probeerde ik de historische foto’s te begrijpen en de functie die deze constructie heeft in de waterhuishouding in de Lang Straat. Zo zou het kunnen dat de historische foto’s niet alleen bruggetje 1 betreffen.
Want er bestaan 3 soortgelijke brug-/afwatering-/doorvoer- kunstwerken in het Zuiderafwateringskanaal.
1) 2) 3)
bij Waspik met de Vrouwkensvaart Capelle - Wendelnesseweg bij Vrijhoeve Capelle met de Hogevaart
Zuiderafwateringskanaal (volgens Wikipedia) Het Zuiderafwateringskanaal is bedoeld ter afwatering van de laaggelegen gebieden in de Westelijke Langstraat. Dit kanaal is aangelegd in de periode 1887-1900 in samenhang met de in deze periode eveneens gegraven Bergsche Maas. De Westelijke Langstraat was laaggelegen en kende veel kwel, aangezien de Naad van Brabant er doorheen liep. Het kanaal loopt in westelijke richting vanaf Waalwijk via Capelle en Waspik naar een afwateringskanaal van de Donge, en knikt dan in noordelijke richting om via het gemaal bij Keizersveer uit te wateren in het Oude Maasje. Een sluisbrug over dit kanaal nabij Kasteel Zuidewijn (2), uit ongeveer 1900, is geklasseerd als rijksmonument. Door de aanleg van dit kanaal is verdroging ingetreden en werd de kwel weggevangen, wat weliswaar van voordeel was voor de landbouw, maar tevens ervoor zorgde dat de bijzondere plantengroei sterk achteruit ging. In de toekomst wil men daarom in kwetsbare gebieden de afvoer van kwel naar het kanaal tegengaan.
OfficiÍle Rijkswaterstaat foto’s (fotoplakaten) - Aan de speciale brug nabij Waspik pomp voor leegzuigen bouwput
Foto 1: de onderdoorlaat sifon (met in de cirkel mijn Opa - als opzichter - met een hoed met een band)
Vrouwkensvaart
Foto 3: Later - er bovenop de wanden voor de brug (vanaf de Noordoever)
met omleiding
k (1) Nog geen Zuider Afwateringskanaal te zien .....
Foto 2: gezien van vanaf het Oosten
de sifonopening(en?)
Foto 4: Weer later - de 2e kanaalwand staat er nu ook (vanaf de Zuidoever) - opa nu met mutshoed
1) Bij Waspik met de Vrouwkensvaart
Afwateringsdeuren
Afsluiters van de afwateringsdeuren (?)
2) Capelle (Grevelduin) Wendelnesseweg Rijksmonument nummer: 521875
Dubbele SLUISBRUG over het Zuiderafwateringskanaal, ca. 1900, bij de aanleg hiervan (1887-1900) opgetrokken in ambachtelijk-traditionele vormen. Hierin verwerkt zijn tevens een duiker voor de onderdoorgeleiding van de van de Capelse haven afkomstige vaart en twee vergaarbekkkens met uitwateringsopeningen met schotdeuren. Bij de sluisbrug horen tevens een klein bruggedeelte over een zuidelijk gelegen parallelvaart van het zuiderafwateringskanaal die hierin kan worden afgewaterd, een bijzonder ijzeren hekwerk en enkele ijzeren draaiwielen aan zowel de Schoolstraat als de Wendelnesseweg-Oost om via stangen de schotdeuren handmatig te bedienen. Omschrijving De dubbele sluisbrug is gelegen op de kruising van het Zuiderafwateringskanaal met de Wendelnesseweg Oost en de Schoolstraat. De afwatering van de voormalige Cappelse haven is via een duiker onder het kanaal geleid. Het bruggedeelte bestaat uit een later aangebrachte betonnen afdekplaat met een geasfalteerd wegdek. De sluisbrug is opgebouwd met machinale baksteen, gemetseld in kruisverband en verstevigd met hardstenen afdekplaten en waterkozijnen met slagstijlen en bovenaanslag. Naast het noordelijke waterkozijn zijn twee peilstokken aangebracht. Achter elk van de waterkozijnen is een met planken overdekt vergaarbekken aangebracht dat is afgesloten met een houten schot. Dit kan bediend worden door een ijzeren stang met draaiwiel. Slechts het zuidelijke bedieningsmechanisme is nog intact. Op de sluisbrug staat aan beide zijden een groot ijzeren hekwerk van circa 1 meter hoogte dat bestaat uit gewalste ijzeren staven die geklonken en met bouten vastgezet zijn. In het hekwerk is een X-vormig windverband aangebracht. Op elke hoek van de sluisbrug heeft het hekwerk een kwartronde insnoering. Aan de Schoolstraat en aan de Wendelnesseweg-oost bevinden zich tevens twee ijzeren draaiwielen voor de afwatering van een parallel lopende sloot. Het oorspronkelijke pompmechanisme dat zich aan de noordkant bevond, is vervangen. Waardering De sluisbrug is van algemeen belang. De sluisbrug heeft cultuurhistorische waarden als een bijzondere uitdrukking van de geografische en landschappelijke ontwikkeling van de Hoge Vaart met het daaromheen gelegen gebied in relatie met de kanalisatie van de Bergse Maas en de daarmee verband houdende aanleg van het Zuiderafwateringskanaal. De sluisbrug is als bijzondere uitdrukking van een technische en typologische ontwikkeling van architectuurhistorisch belang. De sluisbrug heeft ensemblewaarde als essentieel onderdeel van het vaarten- en kanalenstelsel dat diende voor de afwatering van de Bergse Maas en de laaggelegen polders via onder meer de Hoge Vaart en het Zuiderafwateringskanaal. Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
3) Bij Vrijhoeve Capelle met de Hogevaart Rijksmonument nummer: 521874 SLUISBRUG over het Zuiderafwateringskanaal, ca. 1900, bij de aanleg hiervan (18871900) opgetrokken in ambachtelijk-traditionele vormen. Hierin verwerkt zijn tevens een duiker voor de onderdoorgeleiding van de Hoge Vaart en twee vergaarbekkkens en uitwateringsopeningen met schotdeuren. Bij de sluisbrug horen tevens een bijzonder ijzeren hekwerk en twee ijzeren draaiwielen om via stangen de schotdeuren handmatig te bedienen. De sluisbrug is gelegen op de kruising van het Zuiderafwateringskanaal met de straat Hogevaart en de daaraan Vrijhoeve-Capelle, Hogevaart, brug over het Zuiderafwateringskanaal parallel lopende, bij de aanleg van het Zuiderafwateringskanaal, versmalde voormalige turfvaart de Hoge Vaart. De Hoge Vaart is via een duiker onder het kanaal geleid. Het bruggedeelte bestaat uit een later aangebrachte betonnen afdekplaat met een geasfalteerd wegdek. De sluisbrug is opgebouwd met machinale baksteen, gemetseld in kruisverband en verstevigd met hardstenen afdekplaten en waterkozijnen met slagstijlen en bovenaanslag. Het waterkozijn aan de noordzijde is dichtgezet, dat van de zuidzijde met een houten schotdeur functioneert nog. Achter elk van deze waterkozijnen is een met planken overdekt vergaarbekken aangebracht. Het houten schot kan bediend worden door een ijzeren stang met draaiwiel. Beide bedieningsmechanismen zijn nog intact. Op de sluisbrug staat aan beide zijden een groot ijzeren hekwerk van circa 1 meter hoogte dat bestaat uit gewalste ijzeren staven die geklonken en met bouten vastgezet zijn. In het hekwerk is een X-vormig windverband aangebracht. Op elke hoek van de sluisbrug heeft het hekwerk een kwartronde insnoering. Waardering: De sluisbrug is van algemeen belang. De sluisbrug heeft cultuurhistorische waarden als zijnde een bijzondere uitdrukking van de geografische en landschappelijke ontwikkeling van de Hoge Vaart met het daaromheen gelegen gebied in relatie met de kanalisatie van de Bergse Maas en de daarmee verband houdende aanleg van het Zuiderafwateringskanaal. De sluisbrug is als bijzondere uitdrukking van een technische en typologische ontwikkeling van architectuurhistorisch belang. De sluisbrug heeft ensemblewaarde als essentieel onderdeel van het vaarten- en kanalenstelsel dat diende voor de afwatering van de Bergse Maas en de laaggelegen polders via onder meer de Hoge Vaart en het Zuiderafwateringskanaal. Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Functies van deze waterwerken. Het is mij nog niet duidelijk wat de precieze funktie(s) van deze waterbouwkundige kunstwerken zijn. Wat betreft de sifon is me onbekend wat de hoogte van de openingen is. Functioneert die hoogte als overloop (stuw) of is het gewoon een doorlaat (duiker). En een combinatie is natuurlijk ook nog mogelijk. Ook de dubbele afwateringsdeuren (aan weerskant van het kanaal) moet een aanwijzing zijn. Is de sifon een duiker, dan kan immers met 1 deur volstaan worden. Verder wordt in de beschrijving van een zelfde constructie bij de Hogevaart gesproken van 2 waterbekkens, en die zijn volgens mij ook bij de brug te Waspik aanwezig. Verder is onduidelijk af het Zuiderafwateringskanaal al gegraven was ten tijde van der bouw van deze waterwerkjes? Op historische foto 3 lijkt er slechts een omleiding te zijn voor de Vrouwkensvaart. Situatie ten tijde van de bouw (zie betreffende foto’s)
dezelfde woning
Bouwput Dijkje Brugdeel Kanaal(funderings) wanden Afwateringsdeuren Onderdoorlaat Sifon Nog te graven Zuiderafwateringskanaal Vrouwkensvaart (met omleiding) tek. S.V. 2012
Renovatie van bruggetje te Waspik in 2006 (?) Let op deze buizen zijn tijdelijk en hebben tot doel het kanaal -open- te houden zodat een stukje van het Z. Afw. kanaal voor de renovatie droog gelegd kan worden.
Op het werk te Grevelduin Capelle
van Druten, mijn medebewoner van de keet te Grevelduin
Theo van der Waerden Politiek student, later Dr. van der Waerden lid van de 2e Kamer.
Worstelwedstrijd met Jan van der Waerden, later Hoofd ingenieur van de Spoorwegen in IndiĂŤ
Raamsdonkveer Rijksstraatweg
met Spoorlijn - Halve Zolen Lijntje
WAERDEN, Theodorus van der (roepnaam: Theo), sociaal-technisch en economisch expert van de SDAP, is geboren te Eindhoven op 21 augustus 1876 en overleden te Laren (NH) op 12 juni 1940. Hij was de zoon van Hendrikus Johannes van der Waerden, smid, en Johanna Goossens. Op 28 augustus 1901 trad hij in het huwelijk met Dorothea Adriana van der Endt, met wie hij drie zoons kreeg. In 1894 vertrok Van der Waerden naar Delft om aan de Technische Hogeschool te studeren voor civiel ingenieur. Daar kwam hij, van huis uit katholiek, via de colleges van professor B.H. Pekelharing in aanraking met het socialisme. Na een lezing van Franc van der Goes richtte hij met een aantal studiegenoten waaronder zijn vriend J.W. Albarda in 1897 de Delftse afdeling van de SDAP op. Na zijn studie werd hij leraar in de wiskunde en de mechanica, achtereenvolgens in Leeuwarden, Dordrecht en van 1902 tot 1922 in Amsterdam.