Grotere Tegenstellingen
GROTERE TEGENSTELLINGEN... DE KEUZE IS NU AAN U
Ideeën voor het vervolg congres 5 oktober 2017
Op 5 oktober presenteerde het Trendbureau Overijssel de toekomstverkenning ´Grotere
Tegenstellingen?´. Cijfers, bijzondere gesprekken met Overijsselaars, de resultaten van de
confetticongressen, een essaybundel vanuit de wetenschap: ze liggen er nu. Het is nu aan u
om te bepalen hoe u deze maatschappelijke
ontwikkeling wilt duiden. En wat u wilt doen -
als overheid, als bedrijf, als maatschappelijke organisatie, als individu.
foto’s: Michael Rhebergen en Henk van Elburg
“Bring love into the system…investeer niet
alleen in de kansrijke gebieden…flexibilisering is doorgeschoten…nieuw noaberschap…niet over, maar met mensen praten…collectieve
wederkerigheid…basisinkomen…onbestemde
ruimte…de Marakech-declaratie…lokale munten en tijdvouchers….
“
Het is maar een handvol van de vele ideeën die opkwamen tijdens het congres ´Grotere Tegenstellingen...naar een nieuw sociaal contract?´ van 5 oktober jongstleden. We vroegen aan de bezoekers: aan welk idee zou u verder willen werken? Bij wijze van verslag rapporteren we hier een aantal van de reacties. Aan het eind van dit verslag doen we een voorstel voor het vervolg. Als u daarop zou willen reageren: graag.
IDEE
‘Vertel dat de rechtsstaat wederkerig is, je hebt rechten en plichten’ Hoe kunnen we wederkerigheid centraal stellen, het idee dat mensen en organisaties elkaar iets geven, daarvoor iets terugontvangen en dat dan weer doorgeven? Sommige mensen vonden dat het onderwijs hierin een belangrijke rol kan spelen. Lokale munten of tijdvouchers waren weer een andere invalshoek, of maatschappelijke stages.
Winnie Sorgdrager verkent het niveau van de
rechtsstaat. Ook die is op wederkerigheid gebaseerd. En met de steeds diversere samenleving is dat meer en meer een opgave geworden.
LEES MEER BEKIJK
Rob van Hilten houdt een pleidooi
om betrokkenheid en wederkerigheid te stimuleren met lokale of regionale munten.
2
ideeën voor het vervolg
LEES MEER
Marja Jager-Vreugdenhil onderscheidt individuele
en collectieve wederkerigheid. In het eerste geval is er een relatie tussen twee individuen. In het laatste geval dragen partijen bij aan een groter geheel,
bijvoorbeeld het onderhoud van een moestuin. Het laatste blijkt vaak makkelijker te realiseren in de relatie tussen weerbare en kwetsbare mensen .
LEES MEER IDEE
‘Bestaansonzekerheid vergroot tegenstellingen’ De economische invalshoek kan ook lokaal opgepakt worden. Hierbij kwamen ideeën naar voren als het basisinkomen, maatjesprojecten voor mensen die minder zelfredzaam zijn, onderwijs en begeleiding voor jongeren die dreigen af te haken, of het herwaarderen van werk waar we nu geen geld voor over hebben maar wat wel belangrijk is. De workshop van Henk de Vos bracht mensen ook op het idee om te proberen de toegenomen flexibilisering van de arbeid aan banden te leggen. Ook het pleidooi van Maarten Allers vond weerklank: focus niet alleen op de kansrijke regio’s.
Ton Heerts en Mariska ten Heuw bepleiten een stevige begeleiding van kwetsbare jongeren.
‘Deze mensen zijn van de radar van de overheid verdwenen. Als we hen er nu niet bij halen, dan blijven we de komende veertig tot vijftig jaar investeren in allerlei reïntegratietrajecten.
LEES MEER BEKIJK ideeën voor het vervolg
3
IDEE
‘Hier zit niet de groep waarover we praten’ Mensen merkten op dat groepen waarover gesproken werd niet in de zaal zaten: armen, lageropgeleiden, mensen met een andere dan westerse achtergrond. Dat gold voor dit congres, maar uberhaupt werd een gemis aan contact gevoeld. Daar valt wat aan te doen: door het organiseren van lokale gesprekken tussen mensen die elkaar niet zo snel tegenkomen. Je zou ook flashmob gesprekken kunnen organiseren, bijvoorbeeld op stations. ‘Praat niet over, maar met de mensen’: het is de centrale boodschap van de
paneldiscussie tussen Ank Bijleveld-Schouten, Henk Jan Meijer, Jan Jaap Kolkman en Dieger ten Berge
BEKIJK
IDEE
‘Maak van samenleven een feest’ De toonzetting van het congres was sommigen wat te somber. Diversiteit is ook gewoon leuk. Denk ook niet alleen in tegenstellingen: focus op wat mensen gemeenschappelijk hebben. Waarom lukt het ons niet om serieuze rituelen rond inburgering te maken, zoals Susanne Geuze suggereerde? Waarom maken we er geen feest van? De inleiding van Anousha Nzume was voor anderen aanleiding om hier een kanttekening bij te plaatsen: laten we ons realiseren dat de machtspositie van de groepen zeer aanzienlijk verschillen: wit en zwart maken nog echt uit. De dialoog heeft ook tragische kanten. Een toehoorder van Emilie van Opstall suggereert te kijken hoe de oude Grieken daarmee omgingen.
Hans Boutellier roept op tot een
diversiteitspact: de stad of het dorp
Paul Schnabel vraagt zich af: wat is nu
gaan presteert het beste.
pleidooi voor precies denken.
die het best met diversiteit om kan
4
LEES MEER BEKIJK
ideeën voor het vervolg
eigenlijk het probleem? En hij houdt een
LEES MEER BEKIJK
IDEE
‘Laten we meer bewust worden van de waarden in de samenleving’ Hoe kunnen we de dialoog over waarden meer gestalte geven? Veel waarden liggen ‘verscholen’ onder onze systemen. Ons belastingstelsel is voor een belangrijk deel gegrondvest op solidariteit – maar er zijn maar weinigen die dat zo voelen. Er zit wel ‘liefde in het systeem’ maar die is ondergesneeuwd door regels. Zie ook de waardenpluraliteit bij nieuwkomers. Er is veel wij-zij-denken, constateren bezoekers naar aanleiding van de bijdrage van Enis Odaci. De tweede en derde generatie nieuwkomers denken heel anders dan de eerste generatie. Kamel Essabane’s verhaal over de Marakech-declaratie inspireerde: toehoorders kenden die kant van de islamitische denktraditie niet. Mark de Lat wees op het bedrijfsleven: in de ‘betekenis-economie’ gaat het om meer dan alleen winst. Kan het agora-model dat Marlou van Paridon presenteerde niet ook in Overijssel gebruikt worden? Zij gebruikt dat model bij het gesprek over een sociaal contract tussen nieuwkomers en autochtonen in Den Bosch.
Paul Scheffer houdt een vurig pleidooi voor Henk Fernee en Joke Brinkman verkennen
een visie op de Nederlandse samenleving:
tradities als noaberschap en mienskip.
in staking en dreigt de barbarij´. Waar staan
de hedendaagse mogelijkheden van oude
‘als de ordening ontbreekt gaat het geweten wij voor, en ook: wat zijn onze grenzen?
LEES MEER
LEES MEER BEKIJK Evelien Tonkens presenteert haar ideeën over
een respectsamenleving: een maatschappij die niet alleen op talent en prestatie gericht is.
De meritocratie is te ver doorgeschoten. We
moeten weer leren iedereen respect te tonen.
LEES MEER BEKIJK
ideeën voor het vervolg
5
IDEE
‘Van verzorgingsstaat naar verzorgingsstraat’ Burgerinitiatieven als cement van de samenleving: dat is bij veel mensen een centrale gedachte. Mirjan Oude Vrielink onderbouwde die ook in wetenschappelijk opzicht. Daarbij ontstond een groep ideeën rond stimulering van burgerinitiatieven, bijvoorbeeld door overheidsprogramma’s. Anderen, zoals Lidy Noorman, zagen meer in het ontwikkelen van reële verdienmodellen voor burgerinitiatieven: zo kweek je onafhankelijkheid. Terughoudendheid bij de overheid, dat was ook een thema: leg de samenleving geen oplossingen voor, maar vraagstukken. Organiseer een dialoog over de vraagstukken. De kloof tussen overheid en burgerinitiatieven werd door veel mensen als zeer groot ervaren, bleek tijdens het gesprek met Anne van de Hoek.
Rinske van Noortwijk bepleit reële aandacht van
overheden voor burgerinitiatieven: zorg dan ook
dat ze aan tafel zitten op het moment dat het geld wordt besteed. Te vaak zitten dan alleen de grote welzijnsorganisaties aan tafel.
LEES MEER BEKIJK
Vera Bauman, projectleider van Wij-
Samenleving Rotterdam, schetst het Handvest voor Compassie.
LEES MEER BEKIJK
6
ideeën voor het vervolg
IDEE
Maak de ruimte weer van iedereen’ Ruimtelijk beleid kan bijdragen aan minder tegenstellingen. De workshops van Sjors de Vries en Koos van Dijken zorgden voor een synthese van het ruimtelijk en sociaal beleid bij de deelnemers. Parken, pleinen en straten kunnen zorgen voor toevallige ontmoetingen. Nieuwe woonvormen rond zorg, maar ook tiny houses bieden mogelijkheden voor ander en nieuw contact.
IDEE
‘Doe en experimenteer’ Experimenteer! We hoeven niet per se uit te komen bij de sociale bushalte voor eenzame studenten, zoals in de workshop van Anne-Marth Kuilder en Willemieke van den Brink. Of de toepassing van de principes van serendipiteit, zoals Krijn van Beek opperde. Maar social design is wel een denkrichting die veel bezoekers aantrekkelijk vonden om gewoon aan de gang te gaan. Heidi Buitels en Marieke Beekers van Brabant Kennis toonden hoe dat in Brabant gebeurd is.
ideeën voor het vervolg
7
LEES EN BEKIJK MEER
HOE NU VERDER? Het Trendbureau is er om ontwikkelingen te signaleren en te agenderen. Daarbij past het om op gegeven moment een stap terug te doen. Dan is de keuze aan de politiek. Er is echter een paar thema’s dat we de komende tijd nog nader willen verkennen. Daarbij sluiten we aan bij de ideeën die tijdens het congres door de deelnemers werden aangereikt. De prioritering en vormgeving van deze verkenningen is mede afhankelijk van uw reactie. Dus als u een onderwerp belangrijk vindt, wilt u dat dan doorgeven via info@trendbureauoverijssel.nl? Waarden in debat: ontwikkelingen en opties Wie zijn wij, hoe gaan we met elkaar om, waar staan we voor? We lijken in toenemende mate met morele vraagstukken te worden geconfronteerd. Hoe kunnen de politiek en maatschappij hiermee omgaan? Bubbels: een misleidende metafoor of toenemende realiteit in Overijssel? Klopt het dat we in Overijssel steeds meer in onze eigen bubbel leven en hoe zouden we daar als samenleving op kunnen reageren? Bestaansonzekerheid: de ontwikkelingen in Overijssel Welke groepen dreigen economisch af te haken en wat is de beleidsruimte op lokaal en provinciaal niveau? Ruimtelijke trends: verkruimeling en verbinding Welke impact heeft het ruimtelijk beleid op de aard van de samenleving en wat zijn de manieren van sturing? Wederkerigheid Wat zouden nieuwe manieren zijn om wederkerigheid centraler te zetten in de relaties tussen individuen en tussen individuen en overheid? Lokale munten, maatschappelijke stages en andere briljante ideeen.
Urgente thema’s
rond tegenstellingen? Meld het bij
het Trendbureau! 8
ideeën voor het vervolg