BUYUK IKLIM TIPLERI Eyup Can Sezgin COGRAFYA PERFORMANS ODEVI
H I S A R O K U L L L A R I
Icindekiler BUYUK IKLIM TIPLERI ..................................................................................................... 3 Ekvatoral Iklim ........................................................................................................................... 3 Goruldugu Yerler ve Bolgeler ............................................................................................................. 4 Endonezya .............................................................................................................................................................. 4 Tropikal Iklim ............................................................................................................................. 7 Muson iklimi ................................................................................................................................ 9 Col Iklimi ..................................................................................................................................... 11 Iliman Iklimler .......................................................................................................................... 12 Akdeniz Iklimi ........................................................................................................................... 12 Okyanusal Iklim ........................................................................................................................ 14 Karasal Iklim ............................................................................................................................. 16 Yagis Ozellikleri ................................................................................................................. 16 Step Iklimi ................................................................................................................................... 17 Soguk Iklimler ........................................................................................................................... 18 Tundra Iklimi ............................................................................................................................ 19 Kutup Iklimi ............................................................................................................................... 21 KURESEL IKLIM DEGISKLIGI ....................................................................................... 22 Bibliography ..................................................................................................................... 23
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
2
Figure 1 Kaynak : http://geograpy.blogcu.com Figure 1-‐ Buyuk Iklim Tipleri ve Dagilislari
BUYUK IKLIM TIPLERI Dünya'daki her bölgesinin kendine özgü bir iklimi bulunmaktadır. Fakat, benzer iklim kuşaklarına sahip alanlar büyük iklim kuşakları oluşturmaktadırlar. Yüzlerce km2’ lik sahaları etkileyen büyük iklim gruplarına makro klima adı verilmektedir. Bununla birlikte, makro klima alanlarında bazen öyle yerler vardır ki, buralarda görülen iklim özellikleri içinde bulundukları kuşaktan tamamen farklıdır. Makro klimalar içerisinde bölgesel farklılıklar gösteren, özel koşullu küçük iklim alanlarına da mikroklima denilmektedir. Sıcak, ılıman ve soğuk olmak üzere iklim üç guruba ayrılabilir. İklimlerin sınıflandırılmasında yağış miktarı, sıcaklık, yağış rejimi ve yağış -‐ buharlaşma ilişkisi gibi ölçütler kullanılır. Şimdi, yeryüzündeki büyük iklimleri, bu iklimlerin özelliklerini ve bu iklimlere uyum sağlamış bitki örtülerini inceleyelim. (Geography Blogcu)
Ekvatoral Iklim
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
3
Goruldugu Yerler ve Bolgeler Ekvator çevresinde, 0° – 10° Kuzey ve Güney enlemleri arasında görülür. Amazon ve Kongo havzalarının büyük bir kesiminde, Gine Körfezi kıyılarına yakın bölgelerde, Endonezya ve Malezya’nın büyük bir bölümünde etkili olmaktadır. Her mevsim düzenli yağış alır. Fakat en fazla yağış güneş ışınlarının Ekvatora dik geldiği tarihlerde (21 M - 23 E) görülür. Bitki örtüsü bütün yıl yeşil kalan sık ve uzun boylu
Figure 2: Ekvatoral Iklim
Figure 3: Sicaklik Grafigi Kaynakca : cografyabilim.files.wordpress
yağmur ormanlarıdır. Topraklar fazla yagmur gordugu için verimi düşüktür ve kırmızı renkli Laterit topraklarıdır. (geograpy.blogcu)
Endonezya Bahar dönemlerinde yağışların arttığına her mevsim yağış olduğuna ve sıcaklık ortalamasının 20 derecenin altına düşmediğine dikakt etmek gerekir.. Yagislar cok fazla olmasinin yaninda yuksek sicaklikla beraber bu ikili kimyasal cozulmeyi arttirmistir. Çöl, tundra, karasal, step iklimlerinde fazla görülmektedir. Bitki ortusune gelicek olursak sürekli yeşil kalabilen yayvan yapraklı ağaçlardan oluşan gür ormanlardır. Yağmur ormanları adı verilen bu
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir. Figure 4 : Endonezya Harita. Kaynakca : nurnet.org
4
ormanlardaki ağaçların boyu yağış miktarının fazla olması nedeniyle 40-‐60 m lere kadar çıkabilir. (msxlabs.org) Ulkede ekonomik faaliyetler geniş ölçüde tarıma dayanır; yetiştirilen tarım ürünlerinin başında pirinç, mısır, manyok, patates, meyve ve sebze gelir. Yağlı bitkilerden soya fasulyesi, yer fıstığı, Hindistan cevizi yetiştirilir. Bunun dışında şeker kamışı, çay, kahve, tütün, pamuk, kakao, Manila kendiri, çeşitli lifli bitkiler ve ananas üretilir. Yüzde 60'ı ormanlarla kaplı ülkede bol miktarda orman ürünleri elde edilir, ülke, kauçuk plantasyonları yönünden dünyada ikincidir. Ayrıca kereste üretimi açısından dünyada ilk sıradadır (Yıllık kereste üretimi 175 milyon m3'tür). Balıkçılık da önemli gelir kaynakları arasındadır. (hazer.tv) Yaptıkları evler iklim ve imkânlar icabı, daha ziyade kazıklar üzerine kurulmuş, çatıları çok dik, genellikle bambudan yapılmıştır. Malezya Yıllık Sıcaklık Ortalaması: Günlük sıcaklık, alçak yerlerde 21°C ila 32°C arasında iken, yüksek bölgelerde daha düşük olur. Bu iklimin başlıca özellikleri sıcaklık, rutubet ve nemdir. (Coğrafya Gen)
Yıllık Yağış Miktarı: Her mevsim bol yağmur yağmaktadır. Muson rüzgarlarının tesiriyle de özellikle Ocak ve Mayıs ayları arasındaki sürekli yağışlar, memleketin nisbi nem miktarının % 80 civarına kadar yükselmesine sebebiyet verir. Yıllık yağış ortalaması bölgelere göre büyük farklılık gösterir. Genelde 2000 ila 2540 mm olan bu oran, Sabah’da 1500-4500 mm, Saravak’da ise 300-400 mm arasında değişir. (Coğrafya Gen)
Bitki Örtüsü: Başlıca özellikleri sıcaklık, rutubet ve nem olan iklimi sebebiyle, oldukça gür ve ülkenin % 70’ini kaplayan tropikal ormanlara sahiptir. Ormanlardaki mevcut 15.000 tür bitkinin 6000 türünü çeşitli ağaç cinsleri meydana getirir. Bu ağaçlardan bazıları 45 m yüksekliğe kadar büyüyebilir. Bambu gibi kerestesi makbul ağaçlar ve kauçuk ağaçlarından başka 800’ü aşkın tür orkide ve oldukça fazla miktarda amber bitkisi yetişir. (Coğrafya Gen)
Yetiştirilen Tarım Ürünleri:
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
5
En önemli ürünleri kauçuk, hindistancevizi, pirinç, muz, patates, ananas, hurma, kopra, manyok, mısır, çay, baharat, tütün ve yerfıstığıdır. Orman ürünleri bakımından oldukça zengin olup, özellikle kerestesi çok makbuldür. (Coğrafya Gen)
Konut Tipleri: Bu merkezlerdeki evler, umumiyetle kazıklar üzerinde kurulmuş kulübeler şeklindedir. Böylece köylüler su baskını, yırtıcı hayvan tehlikesinden korunduğu gibi, evler alttan da havalandıkları için sıcak iklime karşı serin evlerde yaşamış olurlar. (Coğrafya Gen)
Figure 5: Malezya Kaynak: malaysia-‐trulyasia.com
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
6
Tropikal Iklim Ekvatoral iklim ile çöl iklimi arasında görülür (10-20° kuzey ve güney enlemleri arasında görülür). Sudan, Çad, Nijerya, Mali, Moritanya, Brezilya, Venezuela, Kolombiya, Peru ve Bolivya gibi ülkelerde gorulmektedir.
Yagis Ozellikleri Yıllık yağış miktarı 1000-‐1200 mm arasındadır.
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
7
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
8
Dogal Bitki Ozellikleri Bitki örtüsü savan adı verilen otsu bitkilerden ve yer yer akasya ve baobap ağaçlarından oluşur. Savanlar uzun süre yeşil kalan, gür ve uzun boylu ot topluluklarıdır. Savan bitki örtüsü içinde yeraltı sularının yüzeye çıktığı yerlerde ve akarsu boylarında Galeri ormanları görülür. Yetistirilen Tarim Urunleri Tropikal iklimin en ozel yanlarindan biri de meyveleridir. Bunlar basilica Çiku(achras sapota). Bu meyvenin ana vatani Bati Hindistan’dir.. Mavun meyvesi veya Kesu cevizi (anarcadium occidentale). Ana vatani tropic amerikadir. Konut Tipleri Yerlesme Bicimleri Bu iklim tipinin goruldugu yerlere ornek olarak BREZILYA ve PERU ornek verilebilir.
Muson iklimi Muson iklimi tropikal iklim özellikleri taşıyan Güney Güneydoğu ve Doğu Asya’da etkilidir. Görkemli yağmur bulutlarıaralıksız yağış ve güçlü rüzgarları başta gelen özelliğidir.
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
9
Yagis Ozellikleri Yaz mevsimleri yağışlı kışlar kurak geçer. Bu yönüyle savan iklimi ile benzerlik gösterir. Sıcaklık ortalaması bütün yıl 10 °C nin üstündedir. Yıllık sıcaklık farkı Savan iklimine göre fazladır. Dogal Bitki Ortusu Bitki örtüsü kışın yaprağını döken geniş yapraklı muson ormanlarıdır. Muson ormanlarının tipik ağacı ise teak ağacıdır.
Yetistirilen Tarim Urunleri Yagis nedeniyle pirinc tarimi yaygindir. Cunku pirinc bataklik gibi derin su icinde agac gibi, buyuk ve pamuk gibi zarifce yetisir ve toplanir. Konut Tipleri Yerlesme Bicimleri Japonya ve Cin ornek verilebilir. Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
10
Col Iklimi
Gece ile gunduz arasinda buyuk sicaklik farki vardir. Bu da kayalarin fiziksel olarak parcalanip ufalanmasina neden olur. Kimyasal çözülme yetersiz olduğundan toprak oluşumu zordur. Yagis Ozellikleri Yağışlar yok denecek kadar azdır.
Y ağış mm
S ıc aklık °C
200
30 25
150
20
100
15 10
50
5
0
0 O
Ş
M N M H
T
A
E
E
K
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir. Figure 6: Col iklimi Ortalama Yagis Grafigi
A 11
Dogal Bitki Ortusu Bitki örtüsü bazı kurakçıl otlar ve kaktüs bitkileridir.
Yetistirilen Tarim Urunu Konut Tipleri Yerlesme Bicimleri Sahra ve Patagonya ornek olarak verilebilir.
Iliman Iklimler Akdeniz Iklimi
Genel olarak, 30°-‐40° enlemleri arasında görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Yıllık ortalama sıcaklık 15 -‐ 20°C dir. Yıllık sıcaklık farkı ise 18°C kadardır. Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler, Avustralya’nın güneybatısı, G. Afrika Cumhuriyetinde Kap bölgesi, Şili’nin orta kesimleri ve Kuzey Amerika’da Kaliforniya çevresinde etkilidir. Türkiye de genel olarak bu iklim kuşağının etkisi altındadır.
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
12
Figure 7: Col Ikliminin Goruldugu Alanlar
Yagis Ozellikleri Yıllık yağış miktarı 600 - 1000 mm arasında değişir. En fazla yağış kışın, en az yazın görülür.
Dogal Bitki Ozellikleri Bitki örtüsü makilerdir. (Mersin, defne, kocayemiş, zeytin, süpürge çalısı, bodur, ardıç) Yağışın yeterli olduğu orta yükseklikteki yamaçlarda iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar (Kızılçam gibi) yer alır.
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
13
Figure 8: Maki Bitki Ortusu
Yetistirilen Tarim Urunleri Buğday: Bölgenin dağların kuzey yamaçlarındaki karasal iklimin görüldüğü alanlarda görülür. Pirinç: Amik Ovasında ve Maraş çevresinde görülür. Pamuk: Çukurova ve kıyı ovalarında. Türkiye’de 2. Sırada görülür. Tütün: Burdur ve Göller Yöresinde yetiştirilir. Turunçgiller: Akdeniz İkliminin görüldüğü kıyı kesiminde görülür. Muz: Mersin ve Anamur çevresinde yetiştirilir. Türkiye’de 1 sıradadır. Zeytin: Kıyı kesiminde yetiştirilir. Göller Yöresinde: Ananas, Haşhaş, Gül ve Şekerpancarı yetiştirilir. Seracılık: Akdeniz Bölgesi ilk sırada yer alır. Sebzecilik: Mersin ve Antalya çevresinde turfanda sebze yetiştirilir. (teknonline.com) Konut Tipleri Catıları ahşap veya kiremitten yapılır. Yerlesme Bicimleri
Okyanusal Iklim
Genel olarak, 30° -‐ 60° enlemleri arasında, karaların batı kıyılarında görülür. Okyanusal iklim Batı Avrupa, Batı Kanada ve Güney Alaska kıyılarında, Güney
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
14
Şili, Avustralya’nın kuzeydoğusu ve Yeni Zelanda’da etkili olmaktadır.( Türkiye’de Doğu Karadeniz Kıyıları.)
Yagis Ozellikleri Figure 9: Baslica Goruldugu Yerler
Her mevsim yagislidir. Yıllık yağış ortalaması 1500 mm.
dir. En fazla yağış sonbaharda görülür.
Dogal Bitki Ozellikleri Bitki örtüsü yayvan ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlardır. Ormanların tahrip edildiği yerlerde çayırlar bulunur. Yetistirilen Tarim Urunleri Konut Tipleri Yerlesme Bicimleri Yeni Zelanda ve Güney Şili ayni iklim turunde bulunmaktadir. Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
15
Karasal Iklim Genel olarak, 30° -‐ 65° enlemleri arasında, karaların deniz etkisinden uzak iç kısımlarında ve kıtaların doğu kıyılarında görülmektedir. Kışlar çok soğuk geçer ve uzun sürer. Yazlar ise sıcaktır. Yıllık sıcaklık ortalaması 0 -‐ 10°C arasında değişir. Yıllık sıcaklık farkı 20 -‐ 40°C dir.
Figure 10: Karasal Iklim
Yagis Ozellikleri
Yıllık yağış miktarı 500 -‐ 600 mm dolayındadır. En fazla yağış yazın, en az yağış kışın düşer. Kış yağışları daha çok kar şeklindedi r.
Tarim Ozellikleri
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
16
Bugday, arpa, tahil ve benzeri urunler. Bitki Ortusu Bitki örtüsü iğne yapraklı tayga ormanlardır. Yağışın azaldığı kesimlerde de bozkırlar (step) görülür. Konut Tipleri Kar yagisi etkin oldugu yerlerde catilar dik iken sicak ve kurak iklim kosullari etkin oldugu yerlerde kalin duvarli kucuk pencereli ve duz catili olurlar. Yerlesme Bicimleri Kent yerlesmelerinde ise yapilasma iklim kosullariuni baglidir. . Karasal iklim, Sibirya, Kanada ve Doğu Avrupa’da geniş bir yayılış sahasına sahiptir.
Step Iklimi Step iklimlerinde yıllık sıcaklık farkı 15 -‐ 30°C dir.
Figure 11: Baslica Goruldugu Bolgeler
Yagis Ozellikleri
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
17
Yıllık yağış miktarı 300 -‐ 500 mm. dir. Step iklimlerinde en fazla yağış ilkbaharda ve yazın düşmektedir. Tarim Urunleri Bugday, misir, dari ve de irmaklarin bulundugu yerlerde pirinc de yetistirilmektedir. Dogal Bitki Ozellikleri Bitki örtüsü yağışlı mevsimde yeşeren, kurak mevsimde sararan step (bozkır) tir. Konut Tipleri Yerlesme Bicimleri Step iklimi, bir geçiş iklimi özelliği gösterir. Üç gruba ayrılır; • Tropikal Step İklimi: Savan ikliminden çöl iklimine geçiş alanlarında görülür. • Subtropikal Step İklimi:Çöl ikliminden Akdeniz iklimine geçiş alanlarında görülür. • Orta Kuşak Step İklimi: 30° -‐ 50° önlemlerindeki çöller etrafında ve Akdeniz ikliminden karasal iklime geçiş alanlarında görülür. (Meb)
Soguk Iklimler
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
18
Tundra Iklimi Genel olarak, 65° -‐ 80° Kuzey enlemleri arasında görülür. Bu iklimde en sıcak ayın ortalaması dahi 10°C yi geçmez. Kışın değerler -‐ 30°C ile -‐40°C ye iner. Yagis Ozellikleri
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
19
Yağışlar ortalama 200 -‐ 250 mm kadardır. En fazla yağış yaz aylarında görülür Dogal Bitki Ozellikleri Bitki örtüsü çalı, yosun ve yazın yeşeren kurakçıl otlardan oluşan tundralardır. (cayir ve liken) Tarim Urunleri Havanin cok sert soguk oldugundan yetistirilebilen bir tarim urunu yoktur. Kent Tipleri
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
20
Yerlesim Bicimleri İskandinavya Yarımadasıyla, Kanada’nın kuzeyinde, Sibirya’ da ve Grönland Adası’nın kıyı kesimlerinde görülür.
Kutup Iklimi Karlar ve buzullarla kaplı kutup bölgelerinde görülür. Sıcaklık ortalaması bütün yıl boyunca 0°C nin altındadır. Yagis Ozellikleri
Y ağış mm
S ıc aklık °C
200
5
160
-‐5 -‐15
120
-‐25
80
-‐35
40
-‐45
0
-‐55 O
Ş
M N M H
T
A
E
E
K
A
Yağışlar son derece az ve kar şeklindedir. Dogal Bitki Ozellikleri Yoktur. Konut Tipi Buzuldan yapilan igloolardir. Yerlesme Bicimi Daginik sekilde yasarlar.
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
21
KURESEL IKLIM DEGISKLIGI
Günümüzde nüfusun artışı, endüstrileşme ve modern ulaşım sistemlerinin hızla ilerlemesi, giderek artan tüketicilik ve küresel dünya ekonomisinin ortaya çıkması çevreyi çok değişik biçimlerde etkilemektedir. Bütün bu etkinlikler sera gazlarının (karbondioksit, metan, azot oksitler, florlu bileşikler) atmosferde birikmesi, küresel ısınma ve iklim değişiklikleri ile sonuçlanmaktadır. Stratosferdeki ozon tabakasının incelmesi de iklim değişikliği ile yakından ilgilidir. Uluslararası iklim Değişikliği Panel'inin (IPCC) verilerine göre iklim değişikliğinin en önemli nedeni insan etkinlikleridir. (solunum.org) Baslica nedenleri ? Sera gazlarinin olusmasina neden olan arabalardan cikan egzos dumanlari, deodorant spreyleri, sigara dumanlari, filter takilmamis fabrika bacalarindan cikan dumanlar ve de tabii ki agaclarin hem dogal hem de insan kaynakli yok edilmesi asil nedendir. Ozon tabakasinin delinmesiyle dunyamizin kalkani gorevinde bulunan tabakaya zarar veriyoruz bu da sera etkisine neden oluyor. Yani dogrdudan sunu soyleyebiliriz ki kuresel isinma kuresel iklim degisikligine yol aciyor. Peki sonuclari ? • Buzulların gitgide eriyerek kutuplara doğru çekilmesi ve yüksek dağlardaki kar örtüsünün azalması, • • Deniz suyu seviyesinin yükselmesi,, mevsimlerin yer degistirmesi veya ozelligini kaybetmesi. • • • Bitki ve balık türlerinin göçleri, • • • Havadaki kirleticilere karşı hassas kuş türlerinin azalması, • • • Ağaçlardaki yaş halkalarının daha hızlı büyüme göstermesi, (www.meteoroloji.org)
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
22
Bibliography
geograpy.blogcu. 15 12 2013 <http://geograpy.blogcu.com/dunyada-‐gorulen-‐ iklim-‐cesitleri/1335501>. hazer.tv. 15 12 2013 <http://www.hazer.tv/ulkeler/endonezya_bilgi.html>. msxlabs.org. 15 12 2013 <http://www.msxlabs.org/forum/soru-‐cevap/290788-‐ ekvator-‐ikliminin-‐bitki-‐ortusu-‐nedir.html>. solunum.org. 16 12 2013 <http://www.solunum.org.tr/haber/273/kuresel-‐ iklim-‐degisikligi-‐ve-‐etkileri.html>. teknonline.com. 16 12 2013 <http://teknonline.com/akdeniz-‐iklimi-‐bitki-‐ ortusu-‐ve-‐hayvancilik-‐ozellikleri.html>.
Bu calisma Bilgi ve Iletisim Teknolojileri dersinde hazirlanmistir.
23