vpro gids bijlage
bij #13 van 31 maart t/m 6 april 2012
eye
opening
Unieke locatie voor: • vergaderen • trouwen • congressen • rondleidingen
Henri Polaklaan 9 1018 CP Amsterdam Tel: 020- 624 11 66 info@deburcht.nl www.deburcht.nl
B90_054760.indd 1
05-03-12 13:50
Wonen met uitzicht op het water en Eye? Ervaar het zelf. Iedere vrijdag open huis om 14 uur!
E TWEED G N I R E OPLEV AAL 2012! KWART Kom langs op vrijdag en bewonder een aantal appartementen in aanbouw met eigen ogen. U bent iedere vrijdag om 14 uur van harte welkom op de bouwplaats aan de Ceramiquelaan in Overhoeks.
De Willem Barendsz en De Zee-Arend: • Gelegen in Overhoeks, Amsterdam Noord • Luxe drie- en vierkamerappartementen • Met ruim balkon of terras • Uitzicht op het IJ, Schegpark of de binnentuin
• Te huur vanaf € 1230,- per maand (excl. parkeerplaats en servicekosten) • Te koop vanaf € 315.000,- v.o.n. (incl. parkeerplaats)
Verkoop: Hoekstra en Van Eck makelaars 020-636 05 80 Voet en van der Velden makelaars 020-305 88 22
Verhuur: Vesteda 020-524 69 99
www.woneninoverhoeks.nl
Op 4 april a.s. wordt het nieuwe gebouw van EYE, het nieuwe Filmmuseum, aan de IJpromenade in Amsterdam-Noord geopend. Een dag later start een heuse festivalweek voor het publiek met een dwarsdoorsnede uit de programmering van 2012. Met premières en gerestaureerde filmklassiekers, de expositie Found Footage: Cinema Exposed en een Martin Scorsese-retrospectief. Alles over het bijzondere gebouw en die programmering vindt u in deze bijlage. 4 Kom binnen, kom kijken Interview met EYE-directeur Sandra den Hamer
Colofon Hoofdredactie Hugo Blom, Arne Leffring (adj.) Samenstelling Tibor Dekker Redactie Han Ceelen, Jan Pieter Ekker, Harry Hosman, Merel van Ommen, Jelle Schot, Ilse van der Velden Eindredactie Han Ceelen Beeldredactie Carla van Thijn Vormgeving Frederik Vorderhake Bladcoördinatie Gabrielle Hagedorn Advertentie-acquisitie AdNovus B.V. Lithografie Kitty van Stein Druk Roularta, Roeselare (B) Coverfoto Merlijn Doomernik
5 Filmmakers over EYE Martin Koolhoven 7 Gevonden goud Found footage films 9 Filmmakers over EYE Alex van Warmerdam 10 Het witte wonder van Noord Interview met architect Roman Delugan 12 EYE van binnenuit Overzicht van het gebouw 14 Een onmogelijke reis Familievoorstelling in EYE 15 Filmmakers over EYE Ditteke Mensink 16 Blokkenschema Programma openingsfestival 19 Eyecatchers Parels uit het EYE-archief 21 Filmmakers over EYE Matthijs van Heijningen 22 Filmbeschermheer Profiel: Martin Scorsese 23 Filmmakers over EYE Maria Peters 24 Scriptdoctor Scorsese Hoe Scorsese Pim de la Parra hielp
Al het beeldmateriaal in deze uitgave is eigendom van EYE film instituut Nederland tenzij anders vermeld.
27 VPRO en EYE radio, tv, internet, Filmdag 29 Informatie & ticketverkoop EYE service
10
12
14
19
22
24
VPRO Gids Bijlage EYE
3
Kom binnen, kom kijken Het nieuwe filmmuseum EYE moet een ode worden aan de film in al zijn verschijningsvormen, aldus directeur Sandra den Hamer. DOOR HAN CEELEN
4
Dat zijn er fors meer dan voorheen. Maar Den Hamer is vol vertrouwen: ‘In Rotterdam haalden we dat aantal in elf dagen. En het nieuwe filmmuseum is natuurlijk volstrekt niet te vergelijken met zijn voorganger. Dit is niet zomaar een verhuizing. Dit is een extreme make-over. In het Vondelpark hadden we twee kleine zaaltjes, en nauwelijks een publieke functie. Dagelijks moesten we buitenlandse toeristen teleurstellen die vroegen wat er in het museum te zien was. In het nieuwe gebouw wordt het medium film in al zijn verscheidenheid en glorie getoond.’ Bezoekers kunnen daartoe in de eerste plaats terecht in de vier filmzalen. De grootste (315 stoelen) gaat dienen voor premières en populaire arthousefilms als The Tree of Life of The King’s Speech. In de zaal staat ook een orgel, en er is ruimte voor een orkest. In de overige zalen (twee keer 130 stoelen, een keer 67) is plaats voor klassiekers, stille films, jeugdvoorstellingen, debatten en lezingen. Ook zegt Den Hamer speciaal te willen programmeren voor het publiek uit Noord, waar EYE de enige bioscoop is. ‘En voor elke voorstelling geldt: het moet altijd meer zijn dan alleen een film kijken. Dus je krijgt er een inleiding bij, kinderen een lespakket of een feestje, of een film wordt ingebed in een serie.’ Maar filmvertoningen zijn lang niet de enige troef van EYE. Hart van het gebouw is de reusachtige arena, een ruimte met panoramisch uitzicht op het water. Hier komt onder meer een café-res-
LUKAS GÖBEL
H
zal toch niet waar zijn, dacht Sandra den Hamer toen ze een maand geleden onverwacht in het ziekenhuis werd opgenomen met een zware buikinfectie. Even vreesde ze de opening van ‘haar’ EYE te moeten missen. Maar die angst bleek gelukkig ongegrond. Vier weken later is Den Hamer weer hersteld, al staat ze nog wat wankel op haar benen. Daarom vindt het gesprek plaats in haar woonplaats Utrecht, en niet in het nieuwe filmpaleis, waar we eerder op de dag een rondleiding hebben gekregen. Den Hamer is reuze benieuwd naar de laatste ontwikkelingen: ‘Hoe was het? Hoe ver zijn ze met inrichten? Joh, je wilt echt niet geloven hoe graag ik er weer naartoe wil.’ Begin 2007 kreeg Den Hamer, toen directrice van het International Film Festival Rotterdam, het aanbod om EYE te gaan leiden. Dat heette destijds nog gewoon het Filmmuseum, en was gevestigd in een prachtig, maar veel te klein gebouw in het Vondelpark. Aan Den Hamer de taak om de verhuizing te begeleiden naar een nieuwe locatie in Amsterdam-Noord, pal aan het IJ. Het bleek naar goede Amsterdamse gewoonte een tijdrovend en ingewikkeld karwei. Niet alleen moesten er nog miljoenen bij voordat de bouw gestart kon worden, ook moest er in opdracht van het Ministerie van OCW gefuseerd worden met andere filminstellingen, en dienden forse bezuinigingen op de culturele sector te worden getrotseerd. Turbulente tijden, maar vijf jaar later staat er dan toch, in haar eigen woorden, een ‘prachtig, spectaculair gebouw’, dat zijn gelijke in de mondiale filmwereld nauwelijks kent. Een moment om trots te zijn, vindt Den Hamer. Tegelijk beseft ze dat het echte werk nu pas begint. Want gaat het publiek de oversteek naar Noord wagen? Ruim tweehonderdduizend betalende bezoekers heeft het nieuwe EYE jaarlijks nodig om uit de kosten te komen. ET
EYE VPRO Gids Bijlage
taurant. De ruimte is vrij toegankelijk, en moet een publiekstrekker worden voor Amsterdammers, toeristen en dagjesmensen. Den Hamer: ‘Film is ooit begonnen op de kermis. Dat gevoel van “kom binnen, kom kijken” willen we in ons gebouw terugbrengen. Het moet een open huis worden, een plek waar je graag komt. De bezoeker moet niet denken: ik ga morgen om half negen naar de film. Nee: je gaat naar EYE, eet misschien wat, en kijkt wat er te zien is.’ Veel verwacht Den Hamer ook van de 1200 vierkante meter metende tentoonstellingsruimte, waar jaarlijks vier exposities zullen worden georganiseerd. ‘Die biedt ons de kans om mee te spelen in de eredivisie van filminstituten en musea voor moderne kunst. Zo’n Tim Burton-tentoonstelling in het MoMA in New York, dat vonden we allemaal geweldig, maar daar hadden we
Sandra den Hamer: ‘Dit is niet zomaar een verhuizing, dit is een extreme make-over.’ geen plek voor. Nu dus wel. Je kunt straks naar het Van Gogh, naar het Rijks, maar je kan ook naar EYE.’ Den Hamer koos bewust niet voor een vaste tentoonstelling over bijvoorbeeld de geschiedenis van de film. ‘Dat soort filmmusea zijn er al genoeg in de wereld. Je kunt ze zo uittekenen: de eerste camera, borden tekst over de gebroeders Lumière. Wij willen onze bezoeker steeds opnieuw verrassen, en willen het medium film op een niet-statische manier laten zien. Natuurlijk krijg je op onze exposities affiches en foto´s te zien. Maar vooral ook zoveel mogelijk de kunst zelf, de film, het bewegend beeld. Ik heb de Stanley Kubrick-tentoonstelling die wij deze zomer gaan brengen eerder bezocht in Parijs, en daar lag de nadruk nogal op artefacten. Maar wat ik veel interessanter vond
VPRO Gids Bijlage EYE
was een ruimte waar je je kon onderdompelen in de films zelf en luisteren naar een compilatie van muziek uit zijn oeuvre.’ Om de kosten te drukken wil EYE de tentoonstellingen waar mogelijk in coproductie maken met instellingen elders in de wereld, zoals het British Film Institute en de Cinémathèque Française. Voor de derde expositie over animator Oskar Fischinger wordt samengewerkt met het Center of Visual Music in Los Angeles, dat gespecialiseerd is in experimentele animatie. Zelf zet EYE zijn expertise in voor een expositie over Johan van der Keuken, die in 2013 klaar moet zijn. Den Hamer: ‘Het is de bedoeling dat die tentoonstelling vervolgens ook op reis gaat.’ Niettemin wordt de exploitatie van het nieuwe gebouw onder de huidige economische omstandigheden een flinke klus, beseft Den Hamer. ‘Onze kosten gaan flink omhoog, van zeven naar twaalf miljoen per jaar. Dat betekent dat we fors meer eigen inkomsten moeten gaan genereren. Een deel van dat geld zal komen uit de kaartverkoop en de horeca. Maar we zullen ook meer ondernemerschap tonen. Vanavond organiseren we, helaas in mijn afwezigheid, een feestelijk event met veel bekende acteurs en actrices voor het U&EYE-fonds, een fonds voor particuliere investeerders. Ook zetten we zwaar in op zaalverhuur voor bijeenkomsten, feesten en partijen.’ Daarnaast is Den Hamer nog steeds in gesprek met staatssecretaris Halbe Zijlstra over een verhoging van de rijkssubsidie. Die was ooit toegezegd door zijn voorganger, maar het is nog altijd niet duidelijk of het geld er komt. ‘In zijn laatste brief aan de Raad voor Cultuur heeft hij toegezegd daarover snel een besluit te nemen. Wij zouden het vreemd vinden als dat besluit niet positief is, want we zijn dit hele avontuur jaren geleden aangegaan samen met het ministerie van OCW en de gemeente Amsterdam.’ Het wordt dus spannend de komende tijd. Maar in plaats van te focussen op de gevaren van de crisis, bekijkt Den Hamer de zaken liever van de zonnige kant. ‘Ik ben vooral ontzettend blij dat het allemaal gelukt is. Vlak voor we gingen bouwen, bleek dat de bouwkosten hoger uitvielen dan oorspronkelijk begroot. Dat hebben we met heel hard duwen en trekken met OCW, de Gemeente Amsterdam en ING weten op te lossen. Het is eigenlijk een wonder dat het gebouw er staat.’
Filmmakers over EYE Regisseur Martin Koolhoven, 1969, regisseur (Het Schnitzelparadijs, Oorlogswinter) ‘Ik was student in Sittard. Met een groepje vrienden met wie ik de opleiding audiovisuele productie volgde, deden we een dagje Amsterdam. Totaal filmgek waren we, en allemaal wilden we regisseur worden. Voor het Filmmuseum hebben we een foto van onszelf gemaakt. Alleen al die naam had voor ons een magische klank. Die foto heb ik nog steeds. Die dag heb ik, als ik me goed herinner, Een hagedis teveel (1960) gezien, van Paul Verhoeven. Later kwam ik er geregeld; 2001 heb ik er gezien, Mad Max en Once Upon a Time in The West, mijn lievelingsfilm. Moest ik enorm bij huilen. Niet om Claudia Cardinale, die in de film haar hele gezin verliest, maar om de scène waarin de koets met haar erin dwars door de arbeiders rijdt, die de nieuwe spoorlijn aanleggen. Het is een symbolische scène over vergankelijkheid: de oude tijd, vertegenwoordigd door de paardenkoets, wordt ingehaald door de nieuwe. Verschrikkelijk. Binnenkort sta ik zelf in het nieuwe gebouw, met filmclub Cinema Egzotik. We vertonen bijzondere films uit de collectie van EYE, met een praatje vooraf. Zeven april beginnen we, met Big Trouble in Little China, met Kurt Russell die clueless door de film banjert. Zwáár onderschat meesterwerk.’
5
CADEAU! 2 ARRANGEMENTEN VOOR EYE, HET NIEUWE FILMMUSEUM t.w.v. €70,AAN HET IJ!
Arrangement bestaat uit: • filmbezoek • expositiebezoek • rondleiding • welkomstdrankje • bijzonder cadeautje
Kijk op uitkrant.nl en word abonnee
De Uitkrant is hét culturele magazine van Amsterdam met alle ins en outs, interviews, tips van kenners, de maandagenda en voordeelacties. Plus twee gratis extra uitgaven: de Uitgids (dé bestelgids van Amsterdam) en het Uitmarkt-programmaboekje.
Gratis naar de tentoonstelling ‘Found Footage: Cinema Exposed’ in Eye
Kansen voor West feliciteert EYE, het nieuwe filmmuseum aan het iJ, met de opening Europa investeert in uw toekomst door een bijdrage aan EYE uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling.
Op vrijdag 11 mei wordt voor de 2e keer de landelijke Europa Kijkdag gehouden. Tijdens deze Kijkdag worden meer dan 100 projecten in heel Nederland opengesteld voor het publiek. Belangstellenden kunnen ‘om de hoek’ projecten bezoeken en zelf zien hoe Europees geld in Nederland wordt besteed. U ben op 11 mei van harte welkom om het bijzonder fraaie gebouw van EYE te bezichtigen. De toegang tot de tentoonstelling ‘Found Footage: Cinema Exposed’ is die dag gratis. Dit wordt u aangeboden door EYE en Kansen voor West. Kansen voor West is een (sociaal)economisch stimuleringsprogramma dat wordt gefinancierd uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. Met het programma wordt de economie en werkgelegenheid in de Randstad gestimuleerd. Amsterdam ontvangt voor de periode 2007-2013 een bijdrage van ruim 58 miljoen euro uit dit Fonds. Meer informatie over het programma van de Europa Kijkdag is te vinden op: www.europaomdehoek.nl/kijkdagen Meer informatie over Kansen voor West vindt u op: www.kansenvoorwest.nl
De eerste tentoonstelling in EYE is gewijd aan found footage, ‘gevonden’ materiaal dat wordt bewerkt door filmmakers of kunstenaars.
Market Street, San Francisco
door harry hosman
Gevonden goud E
bestaat een filmpje dat is opgenomen in Market Street in San Francisco in 1905. Aan de voorkant van een rijdende tram is een camera gemonteerd, een aardige manier om vanuit dit standpunt de heuvelachtige stad aan je voorbij te zien trekken. Het shot duurt nauwelijks vijf minuten. In 1974 kopieerde de Amerikaanse experimentele filmmaker Ernie Gehr elk filmbeeldje van de rijdende tram acht keer. Door de film op 16 beelden per seconde te projecteren, rekte hij de rit van vijf minuten op tot dertig minuten. De beelden van de tramrit werden zo losgezongen van de oorsprong. In het filmpje van een halfuur is San Francisco een geheimzinnige, mysterieuze stad. We zien figuren die zich traag voor de tram uit de voeten maken. Door het slowmotion-effect dartelen ook alle stofjes over het doek en is elke kras een reusachtig litteken. Door de zichtbare slijtage van het filmmateriaal is het lastig je te laten opzuigen door de beelden. De kijker beseft voortdurend dat hij naar lome zwartwitbeelden kijkt. Het oude journaal heeft een geheel andere betekenis gekregen dan een toeristisch uitstapje anno 1905, een tocht door het verleden. Eureka, zoals de titel luidt van het San Francisco-filmpje van Gehr (Milwaukee, 1943), behoort tot de klassiekers onder de zogeheten found footage en is een van de films die EYE in het kader van de expositie vertoont. r
VPRO Gids Bijlage EYE
Wat is found footage? Letterlijk betekent het ‘bij toeval’ gevonden materiaal. Enkel filmmateriaal dat is gevonden op een zolder, in een vuilnisbak of op de rommelmarkt is found footage, zeggen sommigen. Anderen vinden deze opvatting veel te beperkt, je kunt ‘materiaal’ ook in een filmarchief als van EYE ‘vinden’. Of op internet. Vervolgens wordt het filmmateriaal bewerkt, dat wil zeggen vertraagd, versneld, vergroot, bekrast. Of de maker voegt geluiden toe. Net zoals Gehr bij Eureka maakte ook een andere grote naam in de wereld van found footage, Douglas Gordon, gebruik van de vertraging. In 1993 rekte hij Psycho van Hitchcock uit tot 24
Jaap Guldemond (EYE): ‘Deze tentoonstelling dwingt je meer analytisch naar bewegend beeld te kijken.’ Hour Psycho en vertoonde de ‘film’ in een museumzaal, waar het publiek kon in- en uitlopen. Jaap Guldemond, voorheen werkzaam in onder meer het Van Abbe Museum en Boijmans en sinds
Market Street, San Francisco
7
Kunstenaar Aernout Mik: ‘Als je het gevoel hebt dat je dat gevonden materiaal zelf hebt geschoten, zit je goed.’
Aernout Mik
8
Indië
Een van die beeldend kunstenaars die geïnteresseerd zijn in found footage is Aernout Mik (1962). Speciaal voor de tentoonstelling zocht hij in de kluizen van EYE voornamelijk opnames van Nederlands-Indië. ‘Geen fragmenten uit speelfilms,’ zegt Mik. ‘Hoewel mijn beeld van Indië vooral is gebaseerd op fictie, op Max Havelaar en De stille kracht. Maar speelfilms staan te ver van mijn werk.’ Zijn installatie, te zien op drie grote gesynchroniseerde scher1 april 2011 Hoofd Tentoonstellingen men, zal een mix zijn van fragmenten van EYE: ‘Zo ageerde Gordon tegen de uit opdrachtfilms, propagandafilms, passiviteit van de bioscoopbezoeker. home movies en etnografische films En ontkrachtte hij de vertelstructuur uit de jaren twintig en dertig. Mik: ‘Ik van de film. Want het beeld zelf werd nu veel belangrijker. Onze tentoonstel- vertel geen concreet verhaal, werk puur associatief. Ik zit nu nog met een ling dwingt de kijker meer analytisch brij aan beelden. Je maakt een heel naar bewegend beeld te kijken. Interproces door. Mijn ervaring met gevonnet, dj’s en vj’s overstelpen ons met den materiaal is dat je op een punt bebeelden. Door deze tentoonstelling landt dat het lijkt alsof je al dat gevonword je je sterker bewust dat je wordt gemanipuleerd en gestuurd. Daardoor den materiaal zelf hebt geschoten. Dan krijg je ook meer grip op het bewegen- zit je goed. Maar zover is het nog niet.’ Ook de Duitse kunstenaar Christoph de beeld om je heen.’ Girardet is door EYE benaderd voor een installatie. Girardet analyseerde Goudmijn eerder de zogeheten Duitse HeimatEYE organiseert in de kantlijn van de tentoonstelling ook seminars en lezin- films. Hij vergrootte in 1997 één beeld gen over found footage, om de verschil- uit een scène uit een nazipropagandafilm waarin actrice en icoon Kristina lende opvattingen over filmarcheoloSöderbaum zelfmoord wil plegen. In gie te onderstrepen. Het zal onder het opgeblazen shot van tweeënhalf meer gaan over de grenzen tussen bij vier meter zie je pure angst in Söcompilatiefilms en found footage. Dat juist EYE deze discussie aanzwengelt is derbaums blauwe ogen, zegt Guldemond. Het stukje film werd tot een niet vreemd. Het vroegere filmmuseloop gemonteerd en Girardet voegde um heeft altijd oog gehad voor stukeen nieuw geluidsspoor toe. Guldeken speelfilm en documentairefilm waarvan de herkomst onduidelijk was. mond schrijft in de catalogus van de tentoonstelling dat Girardet er een Die stukken werden niet weggegooid, hypnotiserend werk van weet te mamaar bewaard en eventueel gerestauken, ‘waarin de koele schoonheid van reerd. Al in de jaren negentig van de vorige eeuw verzamelden onder ande- Söderbaum en de kwetsbare blik in haar ogen de toeschouwer meeslepen ren Filmmuseummedewerkers Peter in een strijd tussen afkeer en Delpeut, Mark-Paul Meyer en Eric de empathie.’ Kuyper de ongeïdentificeerde fragmenten onder de titel Bits & Pieces. Een Girardet dwingt met zijn aanpak van op het eerste gezicht wat krakkemikki- de beelden van Söderbaum de toege collectie bleek een goudmijn te zijn, schouwer na te denken over de Duitse geschiedenis en identiteit. In zijn vorischreef Mark-Paul Meyer later. Het ge installaties liet Mik zien geïnteresfilmarchief werd een archief van verseerd te zijn in machtsverhoudingen borgen verhalen en verborgen binnen bepaalde groepen. Ook in zijn betekenissen. Buiten de muren van het museum ver- Indië-project draait het daar om. Zo is het hem opgevallen dat veel Nederlansnelde de komst van de videorecorder ders gekleed zijn in oogverblindende de toegankelijkheid van oude films. Film was niet langer alleen het domein witte tropenpakken. Mik: ‘Ik vraag me af of je uit die beelden de machtsrelavan ‘echte’ filmmakers, ook beeldend tie kunt afleiden die er natuurlijk in Inkunstenaars ontdekten de rijkdom en mogelijkheden van de schatten van het dië bestond. Hoe zat dat nou precies? Die idiote vanzelfsprekendheid van museum. Je kon films elk moment een kolonie die uit de beelden spreekt, stopzetten, terugspoelen, beeldje per daar is hier eigenlijk collectief weinig beeldje bekijken.
EYE VPRO Gids Bijlage
Found Footage: Cinema Exposed EYE besteedt in de openingsweken van het nieuwe gebouw uitgebreid aandacht aan found footage. Op de openingsdag (5 april) is er de multimediale circusvoorstelling Circo Togni, met Italiaanse home movies en live muziek van Available Jelly. Verder zijn er talloze filmvoorstellingen met diverse voorbeelden van found footage. Online kunnen bezoekers zelf aan de slag met found footage uit de EYE collectie in de remixwedstrijd Celluloid Remix (celluloidremix.nl), met een prijs-
uitreiking op 24 mei. Diverse filmmakers en kunstenaars, onder wie Matthias Müller, Nicolas Provost en Joachim Koester, worden verwacht in Amsterdam. En op 20 april vindt een symposium plaats, met een keynote speech van de Amerikaanse filmwetenschapper Tom Gunning; filmmaker en schrijver Peter Delpeut (Lyrisch nitraat) houdt een openbaar interview met Christoph Girardet en Aernout Mik. Beiden maakten in opdracht van EYE een nieuwe installatie.
deze zomer ook een retrospectief en tentoonstelling wijdt. Inclusief ingelijste set- en scènefoto’s. Het is in elk geval mooi dat EYE, naast de vertoning van de iconen van de filmgeschiedenis, de ontwikkelingen rond found footage volgt en bovendien ook stimuleert. Filmmaker Kees Hin en producent Rolf Orthel smeden op verzoek van EYE plannen om iets te doen met ‘gevonden beelden’. Ook Paul Verhoeven zou samen met EYE een found footage-programma kunnen maken, met beelden Paul Verhoeven Misschien drijven er de komende jaren uit Hollywoodfilms, oppert hij. Al vreest Guldemond dat ook Verhoeven, namen van found footage-makers boondanks zijn status, te maken zal krijven die over pakweg twintig jaar een beetje in de schaduw kunnen staan van gen met de strenge rechtenpolitiek van de Hollywoodstudio’s. klassieke filmauteurs als Howard Hawks of Stanley Kubrick, aan wie EYE mee gedaan. Je kunt dankzij found footage op een andere manier met historie omgaan. Journaalbeelden uit Joegoslavië hebben na een tijdje natuurlijk geen nieuwswaarde meer. Maar door ons hergebruik belanden die beelden op een andere manier in ons collectieve geheugen. Je relatie met de historie krijgt een nieuwe injectie. Dat zal hopelijk ook bij het Indië-materiaal gebeuren.’
Filmmakers over EYE Alex van Warmerdam, 1952, regisseur (De laatste dagen van Emma Blank, Ober, Abel) ‘Het Filmmuseum zat lang in mijn dagelijkse gang. Ik woon vlakbij; vooral in de zomer kwam ik vaak in het park, ook met de kinderen toen ze nog klein waren, en je had natuurlijk dat terras. De laatste keer die ik me goed herinner, was met mijn jongste zoon. We gingen naar Some Like it Hot (1959). Hij was toen een jaar of acht. Hij wilde niet, maar ik heb hem meegesleurd en hij was toen geweldig onder de indruk vanwege de opening: een carcrash, in één shot. Iemand verliest de macht over het stuur en knalt tegen een speakeasy; het verhaal speelt zich af ten tijde van de drooglegging. Dat vond hij zo imponerend; van hedendaagse Hollywoodfilms was hij gewend dat filmscènes altijd helemaal zijn opgeknipt. Dat is mijn betrokkenheid bij het Filmmuseum als burgerman. Als filmmaker kan ik vertellen dat er daar twee films van mij zijn geconserveerd, Abel en De Noorderlingen. Ik heb er weinig van gemerkt, men deed dat gewoon. Toen het af was kreeg ik een uitnodiging voor de feestelijke vertoning, met betrokkenen. Abel is nu geconserveerd voor vijfhonderd jaar. Nogal grappig. Vijfhonderd jaar, ik heb er geen voorstelling bij.’
Christoph Girardet & Matthias Müller, Kristall, 2006
VPRO Gids Bijlage EYE
9
Het witte wonder van Noord
HUBERT DIMKO
De bezoeker staat centraal, in de nieuwe huisvesting van het filmmuseum aan het IJ. Het gebouw, van het Weense bureau Delugan, Meissl Associated Architects, biedt de ultieme filmervaring: samen met anderen. Roman Delugan vertelt. DOOR ILSE VAN DER VELDEN
E
is een majesteitelijke witte vogel neergestreken op de oevers van het IJ. Of is het een haai, met de overstekende pui als bek, en dat ene raam als oog? De schipper van de pont naar Noord houdt het op ‘de UFO’. Dat laatste is goed getroffen: in de grijze skyline van Noord is EYE inderdaad van een haast buitenaardse schoonheid. Een maand voor de opening is het gebouw nog van de werklui. Er wordt geboord, getimmerd en in de toekomstige expositieruimte ronkt een naaimachine, waarachter iemand gigantische gordijnen zit te stikken. Niet eerder verrees in dit stuk stad zo’n bouwkundig hoogtepunt; Noord was nooit een trekpleister. Dat Noord onder Amsterdammers niet goed aangeschreven staat, is een sentiment met oude wortels. In de Middeleeuwen was hier het galgenveld, waar men de lijken van dieven en moordenaars als afschrikwekkend voorbeeld liet bungelen in de wind. Later bloeiden hier scheepsbouw R
10
en industrie, tijdens de Tweede Wereldoorlog nog doelwit van zware bombardementen waarbij meer dan 200 doden vielen. Nu is de creatieve industrie er neergestreken en is de IJ-oever volop in ontwikkeling. ‘Het gebouw moest wel wit zijn,’ zegt Roman Delugan van Delugan Meissl
Roman Delugan: ‘Bouwen doe je met je zintuigen’
Associated Architects in Wenen, waar we hem opzoeken, kort na ons bezoek aan het EYE-in-wording. DMAA werd 18 jaar geleden opgericht door Roman Delugan en zijn vrouw Elke Meissl; tot de dertien architecten die het Weense kantoor telt, behoren nog twee andere partners, Dietmar Feistel and Martin
Josst. ‘Deze omgeving vroeg om een lichtbaken, een soort vuurtoren, zichtbaar van ver.’ Binnen zorgt de warme houten vloer voor contrast met het vele wit. Zo ook details als de opvallende, fraaie zwarte deurkrukken. Alsof je de vleugel van een vogel vastpakt. Het witte wonder van Noord was er nooit gekomen als niet de jonge Roman Delugan, geboren in Merano, Italië, zich had neergelegd bij zijn lot. Zowel zijn vader, grootvader als overgrootvader waren architect; van moederszijde stamt hij bovendien af van Bauhaus-kunstenaar Ludwig Ernst Mack, wiens werk is opgenomen in de collectie van het MoMa. ‘Mijn genen zitten tjokvol architectuur. En dus wilde ik per se iets anders worden. Astronaut, als kind, en later danser.’ Maar hij maakte zijn balletopleiding nooit af. ‘Een vriend van mijn vader zag de tekeningen van beroemde gebouwen, die ik op straat verkocht om m’n vakanties bij elkaar te verdienen. Hij noemde me
EYE VPRO Gids Bijlage
SCHETS DELUGAN
VPRO Gids Bijlage EYE
na. Om na te praten en mensen te ontmoeten; je hebt tenslotte allemaal dezelfde film gezien. Dat is het ideaal.’ Is hij zelf filmliefhebber? ‘Jazeker. Ik ben gek op Fitzcarraldo, en Blade Runner.’ Films, het kan geen toeval zijn, over nieuwe werelden. ‘Favoriet momenteel is Intouchables; over de onwaarschijnlijke vriendschap tussen een rijke Parijzenaar in een rolstoel en een kansarme jongere uit de banlieu - geweldig’. Porsche Museum in Stuttgart, EYE en Idealisme spreekt ook uit een ander de toekomstige concertzaal in het Tinieuw project van DMAA, een bejaarroolse Erl, opnieuw een feest van licht dentehuis. Dat wil bewoners houvast en ruimte. ‘Elk van onze gebouwen bieden met vertrouwde elementen uit heeft een centraal idee. Bij EYE is dat het verleden en, ook hier, zintuiglijke communicatie. In de doorsnee bioservaringen. Zoals een open haard. ‘Heel coop voel je je een consument; je mag simpel; het is gezellig, vertrouwd en door de vooringang binnen om een vlammetjes kijken geeft mensen die kaartje te kopen, maar na de film weinig om handen hebben toch wat te wordt je via de nooduitgang zo snel doen. Een ander idee is om een terrarimogelijk de straat op gewerkt. Ieder um neer te zetten met termieten: leuk gaat zijns weegs. Dat wilden wij niet. om te zien hoe ze bouwen aan hun terWe hebben tegenwoordig allemaal emietenheuvel, vaak ingenieuze conmail, internet, smartphones. Maar structies.’ Een open haard in een bejaarwaar blijft de echte communicatie? dentehuis. Kom daar eens om, in NeDat willen we hier, daarom die arena. Je ziet een film en na afloop kom je met derland. De wonderen zijn de wereld alle andere bezoekers samen in de are- nog niet uit, en ze komen uit Wenen.
‘Deze omgeving vroeg om een lichtbaken. EYE is een soort vuurtoren.’
FOTO’S RENÉ DEN ENGELSMAN
een geboren architect, vond dat ik wel architectuur móést studeren.’ Eenmaal op de opleiding viel het kwartje. ‘Dat je met een gebouw zoveel invloed kunt uitoefenen op zowel de omgeving als op het gedrag van mensen: wauw.’ Bouwen doe je met je zintuigen, zegt Delugan, een begeesterde man met een aansprekende visie. ‘Wat doet een ruimte met je, wat zie je, hoe voelt het?’ Buiten wacht bezoekers een lange trap, waarvan de enorm diepe treden de pas als vanzelf vertragen. Dat is bewust zo gedaan, zegt Delugan. ‘We laten je expres langzaam omhoogstijgen; dat tochtje, de inspanning, heeft niet alleen fysiek effect maar werkt ook als emotionele voorbereiding voor de ervaring die je te wachten staat. ’ Binnen wordt je naar het hart van het gebouw geleid, de ‘arena’: een grootse ruimte, die uitnodigt tot herademen. Links biedt een glaswand weids uitzicht op water en stad; het deels verlaagde plafond zorgt in de grote ruimte toch voor intimiteit. Hier begint en eindigt straks een filmavondje of dagje EYE: de arena geeft toegang tot alle zalen, exposities en andere functies van het gebouw. ‘Je hebt hier overzicht, dat is prettig. In EYE draait alles om de bezoeker; niet de architectuur, maar de mens staat voorop.’ Een speelse, theatrale vondst zijn de trappen naar nergens naast de grote zaal: steeds smaller wordend, verdwijnen ze boven in een blinde muur. Een vervreemdende ervaring, als een decor uit Das Kabinett des Dr.Caligari, de beroemde expressionistische film uit 1920. Ook daarin nergens een rechte lijn; het hele gebouw is een spel van lijnen en vlakken die in steeds andere hoek tot elkaar staan. Het kantoor van DMAA ligt in een bescheiden Weense woonwijk. Op straat klinken vele talen en ook begin maart is het nog sale. De kringloopwinkel aan de overkant is druk. Uit deze doorsnee wijk komen bijzondere ideeën: een mix van sociale woningbouw, dat DMAA hoog in het vaandel heeft, en monumentale gebouwen zoals het
11
Cinema 2 & 3 1e verdieping elk 130 stoelen
Expositieruimte 2de verdieping 1200 m2
Arena EYE bar-restaurant 1e verdieping
Het binnenste van EYE E is in wezen op ‘een soort strand’ gebouwd, vertelt projectleider Philip Beckmann van Delugan Meissl Associated Architects, vanaf het begin, zes jaar geleden, betrokken bij de bouw. De zanderige bodem vormde een uitdaging op zich. ‘Er zijn 348 palen onder het gebouw gezet, de meeste 50 en 60 centimeter doorsnede, op een diepte van 22 tot 24 meter.’ Het gebouw wordt gedragen door een tweedelige, in het midden verbonden stalen constructie. In totaal is ongeveer 920.000 kilo staal in het gebouw verwerkt. In het hoogstgelegen, verst uitstekende deel van het gebouw bevindt zich de grote filmzaal, met 315 stoelen. Daarnaast zijn er twee zalen met elk 130 stoelen, en de kleineYE
12
re ‘Parisien’-zaal met 67 stoelen. De wanden zijn bekleed met replica’s van wandpanelen uit de voormalige Parisien-zaal in het oude Filmmuseum aan het Vondelpark. In alle zalen is tussen de eerste rij en het doek veel ruimte gelaten. Zo is er plek voor een vleugel of pianola, voor begeleiding van stille films. Ook een klein orkest kan er staan. De bezoeker bepaalt in de interactieve Basement zelf wat hij ziet. In speciaal ontworpen cubicles - voorzien van comfortabele driezitsbank en cinemascope beeldscherm – kunnen fragmenten of complete films uit de collectie worden bekeken. En in de Panoramaruimte wordt de bezoeker omringd door zelf gekozen filmbeelden.
EYE VPRO Gids Bijlage
Cinema 1
Premièrezaal 3e verdieping 315 stoelen
Cinema 4
‘Parisienzaal’ Begane grond 67 stoelen
Ingang
1e verdieping kaartverkoop winkel
Basement
Begane grond Interactieve expositie Kantoren
VPRO Gids Bijlage EYE
13
South
Een onmogelijke reis Theatermaker Frank Roumen maakte voor EYE de familievoorstelling Reis om de wereld in 50 minuten, gebaseerd op de bekende avonturenroman van Jules Verne. In het stuk komen stomme film, theater, muziek en gaming samen. DOOR MEREL VAN OMMEN
T
HEATERMAKER Frank Roumen houdt zich al twintig jaar bezig met de stille film. Zo maakt hij voor het filmmuseum jeugdtheatervoorstellingen waarin hij filmbeelden combineert met theater en muziek. Voor het stuk dat tijdens de openingsweek van EYE wordt gespeeld, baseerde hij zich op het beroemde avonturenboek van Jules Verne uit 1872: De reis om de wereld in 80 dagen. Aan de hand van beelden uit de collectie van EYE en een modern vormgegeven game, maken de personages Phileas Fogg en Passepartout een virtuele tijdreis langs Parijs, China, de Noordpool en New York.
Uw voorstellingen bevinden zich op het snijvlak tussen theater en stille film. Roumen: ‘Wat ik zo interessant vind aan de stille film is dat het een halfproduct is, net als een scenario. Er mist nog iets. Door het oude filmmateriaal te combineren met theater hoop ik dat
14
het – bijvoorbeeld voor kinderen – meer weet te beklijven. De stomme film stond vroeger natuurlijk ook nooit op zichzelf. Die werd ingeleid met een goochelaar of vuurspuwer, en vervolgens muzikaal begeleid door een pianist. Geen enkele filmvoorstelling was daardoor hetzelfde: ze leefden, ademden en groeiden met iedere vertoning. Tegenwoordig wordt film in de bioscoop vertoond en theater in het theater, maar juist die levendige mengvorm van verschillende disciplines vind ik spannend.’ Hoe is het idee van Reis om de wereld in 50 minuten ontstaan? ‘Het was een combinatie van het boek van Jules Verne en de collectie van EYE. Ik was heel blij toen ik de roman onder ogen kreeg, want in het boek worden de innovaties van de negentiende eeuw beschreven, die het onder andere mogelijk maakten sneller te reizen. Het past daarmee perfect bij de vroege
periode van de filmgeschiedenis waar EYE in uitblinkt. Een periode waarin het medium zichzelf nog moest uitvinden. Filmpionier Georges Méliès verbeeldde die sfeer bijvoorbeeld heel mooi in Le voyage à travers l’impossible (1904). Méliès gebruikte vernuftige technieken om te goochelen met film, waardoor het medium zich begon los te maken van de al bekende kunstvormen als theater of de roman. Als een reis naar het onmogelijke. Naast dit bekende fragment hebben we vooral veel onbekend beeldmateriaal in de voorstelling verwerkt: beelden vanuit een zeppelin die tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn opgenomen of van de metro in Parijs.’ Zit er ook een moraal in deze cinefiele traktatie? ‘Eigenlijk draait het stuk rond vriendschap. Fogg is een flegmatieke man, die alles onder controle wil hebben en het spel alleen wil winnen. Passepar-
EYE VPRO Gids Bijlage
De voorstelling bevat stomme filmfragmenten en is gebaseerd op een negentiende-eeuws verhaal. Hoe vertaal je dat naar een voorstelling die kinderen van 2012 kan boeien? ‘Met mijn voorstellingen wil ik die oude films niet historiseren, maar juist recreëren. Het boek van Verne diende als inspiratiebron voor een verhaal in het nu. Dat maak ik meteen duidelijk door de acteurs Jim Groot en Emma Strijdhorst te laten opkomen als zichzelf. Pas daarna trekken ze de negentiende-eeuwse kostuums van Fogg en Passepartout aan. Ik heb de oude beelden ook bewerkt en gemonteerd. En het verhaal krijgt een eigentijds tintje door mijn liedteksten en de muziek van Rob Stoop.’ U hebt ook samengewerkt met grafisch animator Niels Mud voor de hypermoderne game die in de voorstelling wordt gespeeld. ‘Ja, door die samenwerking ben ik ook weer anders naar film gaan kijken. Ik had van te voren zelf al wat fragmenten geselecteerd, maar die bleken veel te filmisch te zijn. Voor een game heb je namelijk heel “platte” beelden nodig, waarin de figuren zich als Super Mario van links naar rechts bewegen. We hebben uiteindelijk slapstickachti-
Le voyage à travers l’impossible
VPRO Gids Bijlage EYE
ILONA VAN GENDEREN STORT
tout is creatief en wil alles meemaken. Aan het einde van de reis komen ze erachter dat ze vooral hun vriendschap hebben gewonnen.’
Filmmakers over EYE Ditteke Mensink, 1965, regisseur (Farewell)
Jim Groot en Emma Strijdhorst ge beelden gebruikt van een echtpaar dat op een tandem door Parijs fietst. In de game moeten zij met croissants en stokbroden van hun fiets worden gemept. Van rennende agenten uit Cops (1922) van Buster Keaton zijn donutjagende gamefiguurtjes gemaakt. Zo’n fragment krijgt daardoor naast een nieuwe functie ook een andere laag. Zo probeer ik met de mogelijkheden van nu die beelden een meerwaarde te geven, sterker te maken.’ Zoals recentelijk in The Artist de stomme film is gedigitaliseerd en in Hugo het werk van Méliès in 3D wordt vertoond? ‘Ja, dat is eigenlijk wel heel grappig. Dat dat nu ineens zo hip is. Ik doe het namelijk al twintig jaar.’ Reis om de wereld in 50 minuten (6+) > Zaterdag 7 april, 16.00 uur > Zondag 8 april, 14.00 en 16.00 uur > Maandag 9 april, 14.00 en 16.00 uur
‘Voor mijn documentaire Farewell, een liefdesgeschiedenis met veel archiefmateriaal van onder meer zeppelins en de beurskrach, heeft mijn beeldresearcher in het Filmmuseum gericht gezocht naar materiaal van zeppelins. Toen we in 2007 begonnen, zochten we ook materiaal van de beurskrach, maar dat was toen lastig te vinden. Een jaar later brak de crisis uit en kwamen archieven ineens wel met materiaal. Dat werd duur verkocht. Ronny Temme van EYE suggereerde toen een Franse film, Autour de l’argent van André Dréville. De film behandelde niet de beurskrach, en was in 1928 opgenomen, maar bevatte prachtig materiaal dat we konden gebruiken voor onze film. Intussen ben ik beginnen te schrijven aan een documentaire over de restitutie van roofkunst. Beelden van de kunsthandel zijn er nauwelijks. Het is nu wachten op een zaak waarin een familie of erfgenamen kunst terugeisen. Hopelijk een familie die ook zelfs films heeft gemaakt. Pas bij een concrete zaak ga ik met een researcher weer het archief in.’
15
Programma EYE openingsfestival
Besloten Alleen toegankelijk op uitnodiging. Found Footage: Cinema Exposed De tentoonstelling en het parallel lopende filmprogramma laten zien hoe kunstenaars en filmmakers gebruikmaken van het vrijwel onuitputtelijke reservoir aan beelden dat te vinden is in filmarchieven, op internet, tv en DVD. Jeugdfilm Meer kinderfilms en meer kinderfilmpremières dan ooit in het nieuwe EYE. Martin Scorsese: Cinematic Genius t/m 16 mei een groot overzicht in EYE van het werk van Martin Scorsese, regisseur van tal van Amerikaanse klassiekers, gepassioneerd
Donderdag 5 april 10.00 Cinema 1 Cinema 2 Cinema 3 Cinema 4 Expositie Arena
11.00 12.00 Fanfare Bert Haanstra
13.00
Hannah and her Sisters Woody Allen Found footage loop Found Footage Cinema Exposed
14.00 15.00 The Gold Rush Charlie Chaplin
16.00
17.00 Besloten
HISTÓRIAS Julia Murat
Besloten Besloten
Vrijdag 6 april 10.00 Cinema 1 Cinema 2 Cinema 3 Cinema 4 Expositie Arena
11.00
12.00
13.00
E Spetters Paul Verhoeven E Don’t Expect too Much Susan Ray Found Footage Loop Found Footage Cinema Exposed
14.00
15.00
E De Bertha Louis H. Chrispijn E We Can’t Go Home Again Nicholas Ray
16.00 17.00 E Wereldpremière The Spanis Vivan las anti
Mijn avonturen door V. Swchwr
Zaterdag 7 april 10.00 Cinema 1 Cinema 2 Cinema 3 Cinema 4 Expositie Arena
11.00 E.T. Steven Spielberg
12.00
13.00
14.00 15.00 E Mijn avonturen door V. Swchwrm Froukje Tan
16.00
17.00 Besloten
Reis om de wereld
Hugo 3D Martin Scorsese Le ballon rouge + Crin blanc Found Footage Cinema Exposed
Ronja de roversdochter Tage Danielsson Het zakmes Ben Sombogaart Klein Duimpje Klein Duimpje
E Kauwboy Boudewijn Koole Minoes Vincent Bal
Zondag 8 april 10.00 Cinema 1 Cinema 2 Cinema 3 Cinema 4 Expositie Arena
11.00
12.00
13.00
14.00
15.00
16.00
17.00
Cinemaconcert: The Spanish D Reis om de wereld Mijn avonturen door V. Swchwrm
Reis om de wereld
The Gold Rush Charlie Chaplin
Mijn avonturen door V. Swchwrm
Found Footage Loop Found Footage Cinema Exposed
Po
E Il mio viag
Maandag 9 april Cinema 1 Cinema 2 Cinema 3 Cinema 4 Expositie Arena
10.00 VPRO Filmdag
11.00
12.00
13.00
14.00
15.00
Reis om de wereld Mijn avonturen door V. Swchwrm
The Gold Rush Charlie Chaplin Found Footage Loop Found Footage Cinema Exposed
16.00
17.00
Reis om de wereld Mijn avonturen door V. Swchwrm
Dinsdag 10 april Cinema 1 Cinema 2 Cinema 3 Cinema 4 Expositie Arena
10.00 11.00 Novecento Bernardo Bertolucci Casablanca Michael Curtiz City Lights Charlie Chaplin Found Footage Loop Found Footage Cinema Exposed
12.00
13.00
14.00 15.00 Novecento II Bernardo Bertolucci
16.00
17.00 Playtim Kauwbo E Laptop Ge
16.00
17.00 Amsterdam, stad aan het
Besloten The Age of Innocence Martin Scorsese
Woensdag 11 april 10.00 Cinema 1 Cinema 2 Cinema 3 Cinema 4 Expositie Arena
16
11.00 12.00 North by Northwest Alfred Hitchcock Brief Encounter David Lean Stanley and Iris Martin Ritt Found Footage Loop Found Footage Cinema Exposed
13.00
14.00 15.00 The Wizard of Oz Victor Fleming Manhattan Woody Allen
Mijn avonturen door V. Swchwrm
Besloten
Mijn avonturen door V. Swchwrm
EYE VPRO Gids Bijlage
Argentinië – en geven een boeiende dwarsdoorsnede van de thema’s die hedendaagse filmmakers fascineren. Klassiekers EYE heeft een naam opgebouwd als het gaat om de vertoning van klassiekers. Geniet van het mooiste dat de filmgeschiedenis te bieden heeft. Specials o.a. filmquiz, cultfilms en stomme film met live muziek. Met inleiding of in aanwezigheid van regisseur en/of cast en crew Uitverkocht
filmkenner en -docent en hoeder van het internationale filmerfgoed. EYE Restauraties Op 6 april besteedt EYE aandacht aan wat wel een van de kerntaken van het filmmuseum wordt genoemd: conserveren, restaureren en toegankelijk maken voor publiek. Premières, voorpremières Recent door EYE verworven internationale distributietitels en voorpremières van belangrijke titels uit de programmering van de komende maanden. De films zijn afkomstig uit alle delen van de wereld – van België tot Griekenland, van Baskenland tot
18.00
19.00
20.00
E Circo Togni
E Circo Togni
21.00 22.00 23.00 The Manchurian Candidate John Frankenheimer Circo Togni Goodfellas Martin Scorsese
0.00
1.00
23.00 0.00 E Taxi Driver Martin Scorsese
1.00
Found Footage Cinema Exposed DJ-duo Bert de Rooij & Dollkraut en videokunstenaar Luuk Meuffels
18.00 sh Dancer Herbert Brenon ipodas! Victor Kossakovsky
rm
19.00
20.00
21.00 22.00 E Dr. Strangelove Stanley Kubrick Cinema Egzotik HISTÓRIAS Julia Murat E Hugo 3D Martin Scorsese E Aita José María de Orbe Alps Yorgos Lanthimos
Shine a Light Martin Scorsese
DJ-duo Bert de Rooij & Dollkraut en videokunstenaar Luuk Meuffels
18.00
19.00
20.00 21.00 E Les Adieux à la reine Benoît Jacquot Martha Marcy May Marlene Sean Durkin Hugo Martin Scorsese Vivan las antipodas! Victor Kossakovsky
22.00 23.00 Filmliefde: De jeugd van tegenwoordig Mean Streets Martin Scorsese Le voyage extraordinaire
0.00
1.00
E The Last Waltz Martin Scorsese Headhunters Morten Tyldum
DJ-duo Bert de Rooij & Dollkraut en videokunstenaar Luuk Meuffels
18.00
19.00
20.00 21.00 Besloten Close-up Kubrick + Paths of Glory oulet aux prunes Paronnaud & Sartrapi Snackbar Meral Uslu ggio in Italia Martin Scorsese
22.00
23.00
0.00
1.00
0.00
1.00
0.00
1.00
0.00
1.00
Dancer Herbert Brenon
DJ Cinema Royale
18.00
19.00
20.00 21.00 22.00 23.00 E West Side Story Jerome Robbins & Robert Wise Wuthering Heights Andrea Arnold Martha Marcy May Marlene Sean Durkin E Otto e mezzo Federico Fellini Les Géants Bouli Lanners The Last Temptation of Christ Martin Scorsese Dance Battle met Leon Beckx & Tom Goldhand
18.00 me (70 mm) Jacques Tati oy Boudewijn Koole er Poppelaars
t IJ
Play Ruben Östlund
19.00
20.00 21.00 22.00 23.00 Martha Marcy May Marlene Sean Durkin A l’aveugle Xavier Palud The Good, the Bad and the Ugly Sergio Leone E Cop vs Killer Hans Pos E Oom Henk een misdaadkomedie Elbert van Strien The Story of Film episode 1 + 2 The Story of Film episode 3 + 4 DJ Cinema Royale
18.00
19.00
20.00 21.00 22.00 West Side Story (70 mm) Jerome Robbins & Robert Wise
23.00
Filmquiz met actrice Anna Drijver New York Stories o.a. Martin Scorsese
Aita José María de Orbe Dance Battle met Beckx & Goldhand
VPRO Gids Bijlage EYE
Raging Bull Martin Scorsese E Alps Yorgos Lanthimos Dj Cinema Royale
17
Schoonheid in veelvoud Hoogtepunten uit de prentencollectie van het Van Gogh Museum Nog tot en met 23 september te zien www.vangoghmuseum.nl
met barry atsma roeland fernhout hans kesting alwin pulinckx halina reijn In een wanhopige poging om hun jongensjaren terug te vinden, geven drie vrienden zich een weekend lang over aan drank, gokspelen en vrouwen. Ze verliezen de greep op de realiteit, zetten alle verantwoordelijkheden overboord en feesten mateloos door. Tot de kater erop volgt.
18 t/m 21 apr 8 t/m 12 mei stadsschouwburg amsterdam (020) 624 23 11 tga.nl ‘Ivo van Hove ensceneert een gedurfde Husbands.’ Le Figaro
‘een gevaarlijke onderneming, met goed gevolg.’ Knack
Husbands is gebaseerd op de gelijknamige film van John Cassavetes. Ivo van Hove bewees in het verleden al grote affiniteit te hebben met het werk van Cassavetes en regisseerde het internationaal gelauwerde Opening Night en Koppen (Faces).
EYECATCHERS
PARELS UIT HET EYE-ARCHIEF
Filmdetectives Pareltjes zoeken of ze terugbrengen in hun oorspronkelijke staat, dat doen de conservatoren van EYE. Soms heeft hun werk wel iets weg van dat van de speurneuzen uit CSI. Neem het geval van The Spanish Dancer. In 1957 kreeg het toenmalige Filmmuseum een 35 mm brandbare nitraatfilm van een privéverzamelaar uit Utrecht. Het bleek een kopie van The Spanish Dancer, een Paramount-film uit 1923 met in de hoofdrol actrice Pola Negri. Helaas bleek de kopie incompleet. Elif Rongen-Kaynakci, collectiespecialist zwijgende film: ‘De film was onbegrijpelijk. We hadden de indruk dat sleutelscènes ontbraken. We wisten alleen niet welke scènes.’ Tot eind 2008 de Britse historicus Kevin Brownlow het museum attendeerde op zijn 16 mmkopie van The Spanish Dancer. Deze bevatte andere scènes dan de kopie van EYE. Hierop informeerde Rongen-Kaynakci bij de FIAF, de vereniging van alle filmmusea in de wereld, wie er nog meer een kopie van The Spanish Dancer hadden. Het speurwerk leverde een paar hits op. Het Koninklijk Filmarchief van Brussel beschikte over een kopie met Russische tussentitels, een Frans privéarchief over een kopie met Franse tussentitels. Het was een stap vooruit, maar geen enkele versie leek compleet, het beeldmateriaal verschilde enorm in kwaliteit, en niemand kende de volgorde van de scènes. Een
Pola Negri in The Spanish Dancer jaar later schoot het toeval RongenKaynakci te hulp. Tijdens een verblijf in Los Angeles stuitte zij in de Margaret Herrick-bibliotheek (onderdeel van de organisatie die de Oscaruitreiking organiseert) op een zogeheten continuity script, een scenario dat was geschreven na de opnames. Hierin stonden exacte beschrijvingen van alle shots en tussentitels. Ineens lagen alle puzzelstukjes op tafel, en konden RongenKaynakci en filmrestaurateur Annike Kross beginnen aan de reconstructie van The Spanish Dancer. De kopieën uit België, Engeland en Frankrijk werden naar Amsterdam gebracht, en toen bleek, met het scenario bij de hand, dat de film bijna geheel kon worden gerestaureerd. Wat in de kopie van EYE ontbrak was onder meer de sleutelscène,
Ook makers van commercials maken gebruik van het archief van EYE. Op televisie is al jaren een reclame te zien van Old Amsterdam, een kaas van de firma Westland in Huizen. We zien beelden uit de jaren twintig en dertig van oud Amsterdam, karren met het Old Amsterdam-logo. De kaas bestaat pas sinds 1982, de reclamecampagne suggereert dat het product al heel lang bestaat. Peter Hebbing, creatief directeur van het communicatie- en adviesbureau N=5: ‘We wilden Old Amsterdam het gevoel van een heritage, een erfenis, meegeven.’ Hebbing stelde een verlanglijst met vroegere beelden van Amsterdam op, dook in het Stadsarchief van de hoofdstad en belandde ook bij EYE. Een shot van vier seconden uit de film Op stap met de Passage Bioscoop door Amsterdam beantwoorde perfect aan het beeld dat de recla-
VPRO Gids Bijlage EYE
die nu in volle glorie valt te bewonderen tijdens openingsweek van EYE. Zigeunerin Pola Negri is in het bos hout aan het sprokkelen. Plots passeert een op hol geslagen paard met een jongetje op zijn rug. Ze bedenkt zich geen moment, grijpt de teugels van het paard en trekt het jochie eraf. Een ogenblik later houdt een groep ruiters stil, met in hun midden een rijk geklede vrouw. De vrouw overhandigt haar een shawl. ‘Als je ooit in de problemen komt, neem deze shawl mee en ik schenk je een gunst.’ ‘Naar wie moet ik vragen?’ vraagt de zigeunerin. ‘De koningin van Spanje,’ is het antwoord. En dan kan het verhaal pas echt beginnen. Vijftig jaar na de komst van The Spanish Dancer naar EYE is de zaak eindelijk opgelost.
Op stap met de passage bioscoop memakers voor ogen stond: spelende kinderen op de Lindengracht, hartje Jordaan. Een beeld dat vertedering, gezelligheid en nostalgie oproept.
19
Vo fe or za stiv con al al g ve , p re rh ri s, uu va fee r@ te d st ey in , pr efi ne es lm r e en .n n o tat l I ffi ie Te ci , ve l. ële rg 02 t ad 0- ro er 75 uw in 82 lo g, 31 ca re 6 tie ce . pti e,
4 an W d ed a di se ng m s in ar . het nieuwe filmmuseum aan het IJ IJpromenade 1, Amsterdam
Wordt u de nieuwe buur van EYE?
tie: Speciale Eye ac * € 40.000,- korting Speciale Eye actie:
I
DeZ Provinciën
even
* koopcontract tekenen voor 19 april 2012.
woneninoverhoeks.nl/dezevenprovincien
EYECATCHERS
De Bertha Sommige verhalen van EYE zijn te mooi om waar te zijn. Maar ze zijn echt gebeurd. In 2000 overleed de Haarlemse verzamelaar Joop van Liempd. Zijn erfenis: pakhuizen vol filmblikken, waaronder uiterst brandbare nitraatfilms. Een van de schatten: een verloren gewaande kopie van de Nederlandse speelfilm De Bertha uit 1913. De film bleek in vrij goede staat, met mooie zogeheten tinting in onder andere geel, roze, paars en blauw. Er ontbreken nog enkele stukken van De Bertha, maar dat is overkomelijk voor het volgen van het verhaal. Hij is begin 2011 gerestaureerd en zal worden vertoond in de openingsweken van EYE. Volgens Rixt Jonkman, collectiespecialist Nederlands Historische Collectie, is de ontdekking van De Bertha echt iets bijzonders. Onbekend was bijvoorbeeld dat de hoofdrol in het verhaal wordt gespeeld door Annie Bos, later een van de beroemdste Nederlandse filmsterren. En wat de kijker van nu vooral zal verrukken zijn
12 seconden
Matthijs van Heijningen, 1944, filmproducent (De lift, Een vlucht regenwulpen, Op hoop van zegen)
De Bertha de vele opnames op locatie. We zien onder meer beelden van het station van Haarlem en de haven van IJmuiden. Indertijd werden de meeste films in de studio gedraaid. Door met de loodzware camera de straat op te gaan was regisseur Louis H. Chrispijn zijn tijd een tikkeltje vooruit.
vention Films in New York, verantwoordelijk voor de afwerking van Hugo. Temme: ‘Ze wisten van onze restauratie, dat we een goede kopie in ons bezit hadden.’ In oktober kreeg Temme bericht dat het materiaal van EYE van The Merry Frolics of Satan, zoals de Amerikanen de film noemen, zou worden gebruikt. Hoeveel seconden van de EYE-kopie zitten er in Hugo? Temme: ‘Twaalf seconden. Dat is best veel.’
Fragmenten uit de filmcollectie van EYE gaan de hele wereld over. Op de aftiteling van Hugo van Martin Scorsese wordt ook EYE vermeld. De regisseur heeft in zijn film, gedeeltelijk gebaseerd op het leven van Georges Méliès, scènes verwerkt uit diens Les quatre cents farces du diable (1906). Maar hoe belandde dat fragment uit de kluizen van EYE op de montagetafel van de beroemde regisseur? Ronny Temme van de afdeling Sales ontving in juni 2011 een mail van Kelly Cribben, de post production suLes quatre cents farces du diable pervisor van In-
VPRO Gids Bijlage EYE
Filmmakers over EYE
‘Het Filmmuseum was voor mij heel belangrijk. Sinds mijn zestiende ging ik elke dinsdag- en woensdagavond naar de voorstellingen die toen nog plaatsvonden in de Appelzaal van het Stedelijk. Directeur Jan de Vaal draaide daar van alles. Daar is de basis van mijn filmliefde gelegd. Later heb ik met onder anderen Thom Hoffman in Den Haag gelobbyd voor meer geld voor de conservering van films. Toen hebben ze een gigantisch bedrag gekregen. Rond 2005 heb ik alle negatieven van mijn lange speelfilms naar het Filmmuseum gebracht. Die lagen hier in Amsterdam bij filmlaboratorium Cineco en in Londen. Na zo’n 25 jaar komen negatieven in een kritieke fase, die gaan dan sterk achteruit. Dus ik moest wel wat ondernemen. Ciske de rat, Van de koele meren… en Het debuut had ik zelf al eerder laten digitaliseren, maar nog niet goed genoeg. Die verhuizing van de films was nog een hele operatie. We kwamen erachter dat Mysteries van Paul De Lusanet in Londen onder de naam van producent Frans Rasker was opgeslagen. Mijn papieren archief ligt nog bij me thuis, veilig en droog in oude kluizen, want vroeger zat hier een bank. De collectie is een aantal jaren geleden al redelijk in kaart gebracht door een stagiaire. Daarbij kwam ik oude scripts tegen, onder andere dat van Hugo Claus en Fons Rademakers voor De stille kracht. En veel setfoto’s. Daar kreeg ik wel nostalgische gevoelens bij. De papieren zal ik over een aantal jaren ook overdragen aan EYE.’
21
Le voyage dans la lune
Het eerste retrospectief in EYE is gewijd aan de Amerikaan Martin Scorsese. Briljant regisseur, wandelende speelfilmencyclopedie en conservator hors catégorie. DOOR JELLE SCHOT
Filmbeschermheer V
OOR de feestelijke opening van het nieuwe EYE kon men natuurlijk niet met zomaar een retrospectief aan komen zetten. Een grote naam moest het zijn, met een meer dan rijk oeuvre, die ook nog eens een duidelijke link had met het instituut. Een betere keuze dan Martin ‘Marty’ Scorsese (69) hadden ze in Amsterdam eigenlijk niet kunnen maken. Want ook al zal de naam Scorsese voor het grote publiek vooral herinneringen oproepen aan klassieke misdaaddrama’s als Taxi Driver (1976) en Goodfellas (1990), zijn rol in de filmwereld strekt veel verder dan enkel zijn eigen repertoire. Scorsese is iemand die leeft voor de cinema en die zijn ontembare passie voor het medium gebruikt om onbekende pareltjes uit de filmhistorie onder de aandacht te brengen en voor eeuwig verval te behoeden. ‘Een verpersoonlijking van de kern-
waarden van EYE,’ zo wordt de Amerikaanse filmmaker dan ook omschreven door Jan van den Brink, samensteller van het programma. ‘Een man die zich inzet voor filmbehoud, met een feilloos cinematografisch gevoel voor wat filmhistorisch van belang is en die daar ook nog eens enthousiast over kan vertellen, beter dan welke filmhistoricus dan ook.’ Tijdens het retrospectief wordt het gehele oeuvre van Scorsese vertoond (waaronder gerestaureerde versies van Taxi Driver en Raging Bull), plus een aantal films die hij uit stoffige archieven wist te redden.
545 films ‘Film is historie,’ zo sprak Scorsese in 2010 tijdens het in ontvangst nemen van de Cecil B. DeMille Award bij de Golden Globes-uitreiking. ‘Met elke meter film die verloren gaat verliezen we een link met onze cultuur, met de
wereld om ons heen.’ Scorsese ontving de oeuvreprijs van de Hollywood Foreign Press Association onder meer voor zijn tomeloze inzet voor filmbehoud en -restauratie. Nadat hij begin jaren tachtig al een campagne opzette om aandacht te vragen voor kleurvervaging in oude filmprints, richtte hij in 1990 The Film Foundation op. Deze organisatie heeft tot op heden bijgedragen aan de preservatie en restauratie van meer dan 545 films, waaronder klassieke meesterwerken als Akira Kurosawa’s Rashomon (1950) en Federico Fellini’s La dolce vita (1960). Een indrukwekkend aantal, al blijft het feit dat inmiddels 70 tot 80 procent van de zwijgende films als voorgoed verloren mag worden beschouwd. In 2007 richtte Scorsese ook nog eens de World Cinema Foundation op, een organisatie die zich vooral richt op filmbehoud in ontwikkelingslanden.
Taxi Driver
22
EYE VPRO Gids Bijlage
Filmmakers over EYE Maria Peters, 1958, regisseur (Sonny Boy, Pietje Bell, Kruimeltje)
La dolce vita
De grondgedachte volgens Scorsese: ‘Wanneer een culturele erfenis verloren gaat — hoe klein of zogenaamd “marginaal” het land ook is — worden we er allemaal armer door.’ Een van de films die dankzij de WCF in ere werd hersteld is het Turkse Dry Summer (1964), te zien op het retrospectief. De film won de Gouden Beer in Berlijn, maar raakte daarna compleet in de vergetelheid. De enige originele print werd door de Duits-Turkse filmmaker Fatih Akin (Gegen die Wand) gevonden in een kast bij de producent. Maar niet alleen dankzij bovengenoemde organisaties heeft Scorsese het belang van preservatie op de kaart gezet. In de jaren negentig maakte hij twee prachtige, vier uur durende documentaires, A Personal Journey with Martin Scorsese Through American Movies (1995) en Il mio viaggio in Italia (1999). Daarin bespreekt hij de Amerikaanse en Italiaanse klassiekers die hem gemaakt hebben tot de filmmaker die hij nu is. Zo vertelt hij staand op het dak van zijn ouderlijk huis in Little Italy, New York, over de eerste Italiaanse film die hij samen met zijn familie op televisie zag. Dit was Roberto Rossellini’s oorlogstragedie Paisà. De kwaliteit van de vertoonde kopie was erbarmelijk, herinnert Scorcese zich, en toch maakte de gebeurtenis een onuitwisbare indruk op hem.
VPRO Gids Bijlage EYE
Groot publiek En dan is er nog Scorseses nieuwste film Hugo, zijn eerste familie- en 3Dfilm, over een weesjochie dat in het Parijse treinstation Montparnasse de in de vergetelheid geraakte illusionist en filmpionier Georges Méliès ontmoet. Deze betoverde in de beginjaren van de cinema toeschouwers in Europa en Amerika met magische, surrealistische films als Le voyage dans la lune (1902), waarin een raket in het oog van de maan wordt geschoten. De gehele film zit vol met kleine en minder kleine odes aan de zwijgende film, waaronder een beeldschone montage van klassiekers uit de jaren nul tot en met twintig van de vorige eeuw. En zo voegt Scorsese een nieuw hoofdstuk toe aan zijn rol als beschermheer van de cinema. Want waar hij met zijn talloze initiatieven tot nu voornamelijk andere filmgekken wist te bereiken, heeft hij met Hugo een groot en vooral jong publiek in aanraking gebracht met de vroege filmhistorie. En dat is iets waar instellingen als EYE hun voordeel mee kunnen doen.
‘Voor mijn film Kruimeltje (1999) had ik materiaal nodig uit The Last of the Mohicans, een stomme film uit de tijd waarin het boek, en ook de film, Kruimeltje zich afspeelt: begin jaren twintig. In het verhaal gaat Kruimeltje namelijk nu en dan naar de bioscoop. The Last of the Mohicans bleek af en toe en kleurzweem te hebben, ze experimenteerden met kleur. Dan weer was het geel, dan weer paars. De kopie die zij hadden, had die effecten nog. Je legt contact met het Filmmuseum en dan gaan ze kijken of ze die titel hebben. Vervolgens ga je ernaartoe om fragmenten te bekijken; ik heb er één scène uitgekozen en daar maar een paar seconden van gebruikt. Kruimeltje ziet een film, en verbeeldt zich dat zijn vader, die hij niet kent maar die z’n held is, een cowboy is. Toen ik op de Amsterdamse filmacademie zat van 1979 tot 1983, heb ik ook regelmatig in het Filmmuseum gezeten. Als student kreeg je korting of het was gratis. Soms moest ik jureren of er waren symposia. Ik ging toen wel drie keer per week naar de film, zeker.’
> Het retrospectief over Martin Scorsese is te zien t/m 16 mei.
23
Scriptdoctor s Scorcese Helaas, Martin Scorsese komt niet naar de opening van EYE. Maar ooit was hij kind aan huis bij Pim de la Parra in Osdorp. DOOR JAN PIETER EKKER
J
E kunt natuurlijk zeggen: de burgemeester van Amsterdam had ingeschakeld moeten worden. Of beter nog: premier Rutte. De opening van het fonkelnieuwe onderkomen van EYE is immers een zaak van nationaal belang. Anderzijds is de pers- en pr-attaché van het nieuwe filmmuseum sinds het najaar van 2011 in de weer geweest om Martin Scorsese naar Amsterdam te halen. Hij sprak met een van zijn twee persoonlijke assistentes en er
zijn talloze e-mails heen er weer gegaan. Maar het eindigde met de ontnuchterende mededeling dat Scorsese niet in de gelegenheid was om op 4 april naar Amsterdam te komen voor de officiële opening van EYE. Geen ruimte in zijn agenda. Over een honorering is nooit gesproken. De keuze voor de bevlogen filmregisseur annex -liefhebber Scorsese was niet toevallig. Hij is de drijvende kracht achter het restauratie- en con-
serveringsproject World Cinema Foundation (‘Een vanzelfsprekende uitbreiding van mijn passie voor cinema,’ zoals hij in 2000 bij een presentatie in Cannes opmerkte), en hapte een paar jaar geleden ook al toe toen het Österreichisches Filmmuseum in Wenen hem vroeg erepresident te worden. Scorsese heeft bovendien een speciale band met EYE, het Filmmuseum en Amsterdam. In Hugo,, zijn met vijf Oscars onderscheiden hommage aan filmpionier Georges Méliès, zitten twaalf seconden uit de Méliès-film Les quatre cents farces du diable (1906), afkomstig uit de collectie van EYE. En vele jaren geleden werkte Scorsese mee aan Obsessions, het solospeelfilmdebuut van Pim de la Parra, dat nu door EYE wordt gerestaureerd en geconserveerd.
Klunzig Engels Scorsese – hij stond nog helemaal aan het begin van zijn carrière – kwam eind jaren zestig naar Amsterdam, op uitnodiging van zijn studievriend Richard Coll, die er werkte bij cameraman Max Fischer. In de hoofdstad nam hij onder meer extra scènes op voor zijn speelfilmdebuut Who’s that knocking at my door (1967/68), en kwam hij in contact met Pim de la Parra en Wim Verstappen. Zij genoten een zekere reputatie
24
EYE VPRO Gids Bijlage
door het (internationale) succes van De minder gelukkige terugkeer van Joszef Katus naar het land van Rembrandt (1966). Volgens De la Parra was Scorsese geregeld te gast in zijn huis in Osdorp. Vermoedelijk is daar ook het plan ontstaan om Scorsese te vragen het script van De la Parra’s soloregiedebuut Obsessions (Bezeten – Het gat in de muur) door te vlooien. Dit in Amsterdam gesitueerde, Engels gesproken ‘Sex & Psycho Suspense Murder Mystery’ gaat over Nils Janssen, een arts in opleiding, en de mooie journaliste Marina, die samen in een moordzaak verwikkeld raken. Scorseses voornaamste opdracht was het bewerken van De la Parra’s ‘klunzige Engels’. Ook zou hij waar nodig het verhaal stroomlijnen. Op het voorblad van het door Scorsese bewerkte script uit 1968, dat zich in de archieven van EYE bevindt, staat zijn naam verkeerd gespeld, tussen die van De la Parra en Verstappen. Door de foutieve c staat een blauwe penstreep; erboven staat een keurige s. In de rechterbovenhoek van het voorblad op folioformaat staat Scorseses naam ook met pen geschreven, met dezelfde fout; eronder staat de achternaam wel goed gespeld. Het script zelf staat vol met doorhalin-
VPRO Gids Bijlage EYE
gen en verbeteringen. ‘Good!’, staat er een paar keer in de kantlijn, of nog beter: ‘Very good!’ Maar er zijn ook kanttekeningen: ‘Be careful – too ominous. Too much of a giveaway.’ En: ‘Whole masseuse-chase sequence is much too long, too detailed.’ Een andere interessante observatie: ‘If Nils has been living in Amsterdam so long, he must be acquainted with the Begijnhof. If not, why isn’t he? Isn’t he Dutch or what?’ Hier en daar doet Scorsese ook regievoorstellen. ‘Why not make this a quick dolly shot – much more effective I think. Start with Nils’ face as he stares at wall, then truck around to the left to get the reverse angle.’ Eronder heeft hij twee schetsjes gemaakt om te verduidelijken wat hij precies bedoelt. ‘Een voor de hand liggende aanwijzing,’ vindt De la Parra. ‘En voor hem, een beginnende filmmaker uit New York, was het ook gemakkelijk zo’n dollyshot te realiseren, Maar wij hadden er geen budget voor. Bovendien had de Cinetone Studio maar een dolly en die was te groot om naar de eerste verdieping van het pand aan de Herengracht te hijsen waar wij filmden.’
500 dollar Scorsese zou 500 dollar krijgen voor zijn bijdrage (‘Dat was toen best flink veel geld, mind you,’ aldus De la Parra). De door Verstappen verstuurde cheque heeft hem echter nooit bereikt, zo bleek toen De la Parra en Scorsese elkaar in 1973 of 1974 weer ontmoetten op het festival van Cannes. Vermoedelijk is hij terechtgekomen bij zijn eerste vrouw, van wie hij in die periode was gescheiden. Wat Scorseses aandeel precies is geweest, is moeilijk meer te achterhalen (De la Parra herinnert zich in elk geval ‘een gevoel van teleurstelling dat hij niet meer aan het script had bijgedragen en geen dialogen had verzonnen’). Feit is dat Obsessions een groot succes werd: de film brak bezoekersrecords in de Amsterdamse Cineac en werd aan meer dan honderd landen verkocht. In 1975 stond Scorsese opnieuw bij De la Parra voor de deur in Amsterdam Osdorp. Hij had de opnamen voor Taxi Driver afgerond en was op zoek naar een componist. De la Parra raadde hem Hitchcock-componist Bernard Herrmann aan, die na tussenkomst van François Truffaut ook de muziek had gemaakt voor Obsessions. Dat leek Scorsese wel wat en De la Parra belde direct naar Londen. Drie dagen later ontmoetten Scorsese en Herrmann elkaar. Een jaar later werd Taxi Driver in Cannes bekroond met de Gouden Palm. > In de openingsweek van EYE worden films vertoond uit het Martin Scorsese-retrospectief, waaronder de nieuwe restauraties van Taxi Driver (in hoge resolutie 4K), The Last Waltz en Raging Bull. Het is de bedoeling dat de gerestaureerde versie van Obsessions later dit jaar in première gaat.
25
Gispen Huiswerk Dag files, dag reistijd, dag stress!
Waar huiswerk op school de nodige stress veroorzaakt, geeft Huiswerk van Gispen de nodige rust. Dankzij een optimale invulling van werk en locatie, bepalen mensen zelf waar en wanneer ze werken. Ideaal. Overdag op kantoor bijvoorbeeld en tijdens de verkeersdrukte gewoon lekker thuis. Thuiswerken is fijn met een optimale werkplek in huis. Bij Gispen staan we garant voor advies, ontwerp en inrichting van zowel het bureau als de werkruimte. Met daarin aandacht voor ergonomie, klimaat en verlichting, maar ook voor ICT, beveiliging en fiscale wetgeving. Meer weten over gezond thuiswerken? Kijk op www.gispenhuiswerk.nl, of lees onze brochure met daarin de zeven belangrijkste huiswerklessen. Gispen Huiswerk. A better life at work • Herman Miller Setu chair - Gispen Divide table
Gispen realiseert in co-productie met Herman Miller de inrichting van het EYE Film Instituut.
Als een
initiAtief bAAnbrekend is
Heb jij een goed idee? Ga dan naar
moet je het www.doen.nl gewoon gAAn en kijk of wij iets voor je kunnen doen.
DOEN adv VPRO.indd 1
08-03-12 14:33
+ Film hoort bij de VPRO als Laurel bij Hardy. Daarom is de VPRO, al jaren verbonden aan de belangrijkste filmfestivals in Nederland, afgelopen februari partner geworden van EYE. In de komende jaren wordt gewerkt aan programma-ideeën gebaseerd op de prachtige filmcollectie van EYE. Vanuit het nieuwe gebouw aan het IJ in Amsterdam zal de VPRO de openingsweek verslaan. De Avonden Live-verslag van de opening met gesprekken over de bijzondere filmcollectie, filmcultuur en het nieuwe gebouw. Presentatie Catherine van Campen en Floortje Smit. >> Woensdag>4>april,>21.00-23.00>uur,>Radio>6
VPRO Filmdag VPRO-leden kunnen in de openingsweek EYE bezoeken voor een exclusieve filmdag. Op maandag 9 april (tweede paasdag) kunt u drie films bekijken en naar de tentoonstelling Found Footage: Cinema Exposed. U kunt deze dag genieten van twee nieuwe films, Les adieux à la reine van Benoît Jacquot en Hemel van Sacha Polak, en van de klassieker Taxi Driver van Martin Scorsese, een heruitbreng op hoge beeldresolutie.
Les adieux à la reine De paniek die Versailles overspoelde aan het begin van de Franse Revolutie wordt treffend verbeeld in dit kostuumdrama. De hofintriges galmen door elke lange gang van het paleis, om tot de onvermijdelijke ondergang van het regime te leiden.
Cinema.nl openingsspecial De openingstentoonstelling over found footage laat zien hoe kunstenaars en filmmakers gebruikmaken van het vrijwel onuitputtelijke reservoir aan beelden dat te vinden is in filmarchieven, op internet, tv en dvd. In de eerste Cinema.nl-special over de opening van EYE wordt hierop ingegaan. Later in de week volgen nog twee specials op Cinema.nl. >> Woensdag>4>april,>23.00>uur,>Nederland>2
Holland Doc 24
Farewell van Ditteke Mensink
Hemel De provocerende en innemende Hemel (Hannah Hoekstra) versiert mannen als spel, maar de enige man die voor haar telt is haar vader Gijs (Hans Dagelet). Als die voor het eerst in zijn leven echt verliefd wordt op Sofie (Rifka Lodeizen), moet ook Hemel zich blootgeven.
Twee found footage documentaires op Holland Doc24 tijdens de openingsweek van EYE
>> Woensdag>4>april,>22.00>uur
Man on Wire, met een Oscar onderscheiden film van James Marsh >> Vrijdag>6>april,>21.20>uur
Taxi Driver
A Film Unfinished Een documentaire van Yael Hersonski over een niet afgemaakte nazipropagandafilm die de mensen voor en achter de camera in de getto van Warschau toont. De film laat cinematografische manipulatie van de geschiedenis zien. >> Woensdag>4>april,>23.15>uur,>Nederland>2>
VPRO Gids Bijlage EYE
Een bijzonder grimmig portret van de New Yorkse taxichauffeur Travis Bickle (Robert De Niro) die eenzaam ten strijde trekt tegen de verloedering in de stad en daarin volledig doordraait. >> Maandag>9>april,>10.00-17.30>uur> Kaarten>kosten>20,00>euro>(exclusief>voor>leden,>> max.>2>p.p.)>>informatie>en>bestellen>op>vpro.nl/extra
27
Welkom aan het IJ, EYE Film Instituut!
Functioneel thuiskomen voor instelling en bedrijf
Utiliteitsprojecten EYE Filminstituut Amsterdam
Renovatie / Restauratie Eigen Ontwikkeling Woningbouw Zorggebouwen
M.J. de Nijs en Zonen bv Postbus 1 1749 ZG Warmenhuizen Telefoon 0226 - 39 70 00 info@mjdenijs.nl www.mjdenijs.nl
Informatie & ticketverkoop Welkom op het EYE Openingsfestival. De opening van EYE, het nieuwe filmmuseum aan het IJ, wordt uitbundig gevierd met een festivalweek van donderdag 5 tot en met woensdag 11 april. In honderd voorstellingen presenteert EYE een dwarsdoorsnede uit de programmering van 2012. Bezoek een van de vele voorpremières, bijzondere restauraties, een film met livemuziek, dans of inleiding of de spetterende filmquiz op de slotavond. Het volledige programma
kale Marokkaanse jongeren. De regisseur is aanwezig. Op eyefilm.nl vindt u het complete programma, filmbeschrijvingen, inter- > Zondag 8 april, 20.15 uur views en heet-van-de-naald nieuws. Wekelijks het laatste nieuws ontvanKauwboy gen? Ga naar de website en meld u aan. Prijswinnende jeugdfilm over de tienjarige Jojo en zijn liefde voor een jonge kauw. Regisseur Boudewijn Koole en Elke avond feest leden van de cast en crew zijn DJ-duo Bert de Rooij en Dollkraut veraanwezig. zorgen met videokunstenaar Luuk Meuffels op 5, 6 en 7 april van 21.00 tot > Zaterdag 7 april, 16.15 uur 0.00 uur een afsluitende show in de arena (gratis toegang). Van 8 t/m 11 Filmquiz april staat DJ Cinema Royale achter de Anna Drijver en Ronald Simons pretafels. senteren op de slotavond een spetterende filmquiz. De quizvragen worden gesteld naar Festivalgasten Bekijk de voorstelling in aanwezigheid aanleiding van beeld- en geluidsfragmenten en behandelen zowel Nedervan speciale gasten. landse cinema, arthouse, genrefilms, als Hollywoodproducties. De zaal Alps Licht absurde Griekse speelfilm, waarin een aantal personages zich opwerpt als stand-in voor een overledene. Van de maker van Dogtooth. In aanwezigheid van regisseur Yorgos Lanthimos. > Woensdag 11 april, 21.30 uur
wordt toepasselijk omgetoverd tot een cinefiele nachtclub. De muzikale begeleiding is in handen van de band Blind Parade met zangeres Sophie Zeyl, voormalig winnares van de Grote Prijs van Nederland. > Woensdag 11 april, 21.00 uur
Misdaadmarathon Dit voorjaar worden de Telefilms van 2012 uitgezonden (vanaf 16 april elke maandag om 20.30 uur op Nederland 3). Het thema is misdaad. De drie films gaan nu al in première bij EYE als misdaadmarathon. Het betreft Cop vs Killer (verfilming van de gelijknamige thriller van Simon de Waal over een meedogenloze Joegoslavische topcrimineel), Oom Henk, een misdaadkomedie van Albert van Strien (waarin een student raakt opgescheept met een
Les adieux à la reine Benoît Jacquot schetst de stemming aan het koninklijk hof aan de vooravond van de Franse Revolutie. De regisseur is aanwezig. > Zaterdag 7 april, 19.30 uur
Amsterdam, stad aan het IJ
Kunstwerk voor EYE
Stedenbouwers en planologen vertellen over de grootschalige ontwikkeling van de IJ-oevers. Regisseur Remy Vlek en burgemeester Eberhard van der Laan zijn aanwezig. > Woensdag 11 april, 16.30 uur
Ter gelegenheid van de oversteek van EYE naar de IJ-oever in AmsterdamNoord heeft kunstenaar Aneta Lesnikovska een speciale installatie ontworpen. EITHER/OR (LOUD) heeft de vorm van een ‘oergehoorapparaat’, een voorwerp uit de tijd dat miniaturisering en high tech nog onbekend waren. Wie tussen de schelpen gaat staan sluit zich af van de directe om-
Snackbar Speelfilm van Merla Uslu over een snackbar in een Amsterdamse buitenwijk die een toevluchtsoord is voor lo-
VPRO Gids Bijlage EYE
geving en hoort de geluiden vanaf de andere kant van de oever zoals de motor van de pont, flarden van gesprekken of een scheepshoorn. EITHER/OR (LOUD) wordt ondersteund door het Amsterdams Fonds voor de Kunst. > EITHER/OR (LOUD) is van 30 maart tot 21 april 2012 te bezichtigen en te beluisteren bij de aanlegplaatsen van het Buiksloterveer.
29
NATHANAËL KARMITZ CHARLES GILLIBERT AND AMERICAN ZOETROPE PRESENT
G A R R E T T H E D LU N D S A M R I L EY AND K R I ST E N ST EWA RT
Cinéart presenteert:
A M Y A D A M S T O M ST U R R I D G E D A N N Y M O R G A N A L I C E B R A G A E L I S A B E T H M O SS WITH K I R ST E N D U N ST AND V I G G O M O RT E N S E N
BASED ON
JA C K K E R O UA C ’S
WINNER BEST CINEMATOGRAPHY VENICE FILM FESTIVAL 2011
NOVEL
12 APRIL IN DE BIOSCOOP
26 APRIL IN DE BIOSCOOP
3gdta
A FILM DIRE CTED BY
3ath WINNAAR
WA LT E R S A L L ES
FIPRESCI AWARD Filmfestival Berlijn
29 MAART IN DE BIOSCOOP
4th
VANAF 24 MEI IN DE BIOSCOOP
4gst
3 MEI IN DE BIOSCOOP 3hat
www.cineart.nl
Informatie & ticketverkoop dementerende crimineel) en Laptop, een nagelbijtend spannende thriller over drie zwervers die een laptop van een Officier van Justitie vinden. Dit programma komt tot stand in samenwerking met CoBo Fonds, VPRO, EO, AVRO en de deelnemende producenten. >> Dinsdag>10>april,>17.00>uur
Taxi Driver
Vriend van EYE
Ingeleid door Grover Crisp, restauratie-expert bij Sony Pictures. >> Vrijdag>>6>april,>23.15>uur
Filminleidingen Martin Scorsese Retrospectief
Il mio viaggio in Italia
Draagt u EYE een warm hart toe en wilt u de filmcultuur in Nederland stimuleren? Dan zou dit, om met Humphrey Bogart in Casablanca te spreken, wel eens ‘the beginning of a beautiful friendship’ kunnen zijn. Als Vriend van EYE ondersteunt u de ambities van het instituut en maakt u bijzondere activiteiten mogelijk. Bovendien biedt het lidmaatschap allerlei aantrekkelijke kortingen. Alle voordelen op een rij op eyefilm.nl/vriendvaneye.
Films van Martin Scorsese, ingeleid door een specialist.
Hugo 3D Ingeleid door fantastische-filmkenner Jan Doense. >> Vrijdag>6>april,>21.00>uur
The Last Waltz Ingeleid door ‘popprofessor’ Leo Blokhuis. >> Zaterdag>7>april,>23.45>uur
Ingeleid door cultuurjournalist Rob van Scheers. >> Zondag>8>april,>17.00>uur Voor het complete overzicht, ga naar eyefilm.nl
Kaartverkoop Kaarten voor de festivalweek zijn te koop via eyefilm.nl (iDEAL) of aan de kassa van EYE (alleen pin en creditcard). Reserveren is niet mogelijk. Prijzen Film Tentoonstelling** Film + tentoonstelling
Kassa € 10 ,€ 8,€ 14,-
Vriend € 7,50 € 5,50 € 11,50
Reductie* € 8,50 € 6,50 € 12,50
Kind t/m 11 jr € 7,50 GRATIS € 7,50
* CJP, 65+, Stadspas, Huisvuilpas Amsterdam-Noord, Studentenpas ** gratis toegang met Museumkaart, IAmsterdam-pas en voor kinderen t/m 11 jaar. Tijdens het Museumweekend (14 en 15 april) toegang voor slechts 1 euro. In de festivalweek gelden geen toeslagen voor 3D, film met live muziek of lezing.
Bezoek aan EYE IJpromenade 1 1031 KT Amsterdam Telefoon 020-5891400 Vanaf station Amsterdam Centraal vaart 24 uur per dag een gratis pont naar het aan de IJ-oever gelegen EYE. Automobilisten en fietsers kunnen parkeren aan de achterzijde van het gebouw. EYE is toegankelijk voor minder validen.
Openingstijden In de festivalweek zijn er verruimde openingstijden:
Kassa 10.00 - 0.00 uur vrijdag & zaterdag 10.00 - 1.00 uur
Tentoonstelling
10.00- 22.00 uur
Festivaldagkaarten
Panorama, Pods, Playground
Dagkaart € 17,50 Gratis toegang tot de tentoonstelling en onbeperkt film (zolang de voorraad strekt). Voor de voorwaarden zie eyefilm.nl
Informatiepunt
10.00 - 18.00 uur
13.00 - 17.00 uur
Winkel
11.00- 19.00 uur Dagkaart kinderdag €12,50 (volwassenen) €10 (kinderen) Onbeperkt naar de kinderfilms (zolang de voorraad strekt). Voor de voorwaarden zie eyefilm.nl
Horeca
10.00 - 0.00 uur vrijdag & zaterdag 10.00 - 2.00 uur
Met dank aan:
VPRO Gids Bijlage EYE
31