ευεξία & διατροφή - Τεύχος 55 by Evi Oldspeeken

ΤΕΥΧΟΣ 55 / 10ο έτος έκδοσης

& Διατροφή Τα προβιοτικά τρόφιμα: Ένας φυσικός τρόπος να αντιμετωπίσουμε την πεπτική δυσφορία και δυσκοιλιότητα; Ο Ρόλος της άσκησης στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας Φυτική Ίνα: Ενα πολύτιμο μη θρεπτικό συστατικό της τροφής

ISSN: 1109-7418

ΚΩΔΙΚΟΣ 6899

ΜΑΪΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ

Άρθρο Σύνταξης Μαγεμένη από τα κάλλη της ανοιξιάτικης Ελλάδας έγραφε η Βιρτζίνια Γούλφ το 1932 «είναι τρέλα να χάνει κανείς τα καλύτερά του χρόνια πασχίζοντας να πλουτίσει, όταν υπάρχει αυτή η άγρια αλλά πανέμορφη και πολιτισμένη χώρα όπου μπορείς να ζήσεις». Ογδόντα χρόνια αργότερα η χώρα είναι πλέον (έστω και ελεγχόμενα) πτωχευμένη, παραμένει όμως απαστράπτουσα και σαγηνευτική. Η ερωμένη είναι εδώ, ο εραστής (Έλληνες) όμως δεν ανταποκρίνεται… Αποστρέφοντας το βλέμμα μας από την οικονομική δυσπραγία αλλά και την κοινωνική κρίση, στην δίνη των οποίων εκόντες-άκοντες έχουμε όλοι εγκλωβιστεί, παραμένουμε ικανοί να δρέψουμε τους καρπούς, τους χυμούς της εαρινής πατρίδας ? Για μερικούς μπορεί το ερώτημα να φαντάζει πολυτελές και άκαιρο, όταν η καθημερινότητα μας φορτώνει με πιεστικές υποχρεώσεις-αναλογιστείτε όμως: η δυστοκία των καιρών μας προκαλεί ανηδονία, αδυναμία να χαρούμε αυτά που μας προσφέρονται απλόχερα και δωρεάν. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ζωή δεν ήταν εύκολη για καμία γενιά στην Ιστορία. Ο Τολστόι στην «Εξομολόγηση» αφηγείται ένα ρώσικο παραμύθι για έναν άντρα, ο οποίος κυνηγημένος από ένα τέρας πέφτει σε ένα πηγάδι και βλέπει στον πάτο έναν δράκο που περιμένει να τον καταβροχθίσει. Εκείνη την στιγμή ακριβώς ο άντρας αντιλαμβάνεται ένα κλαδί που εξέχει από το τοίχωμα, το αδράχνει και κρεμιέται απ’αυτό. Αυτό εμποδίζει τον άντρα να πέσει στα σαγόνια του δράκου ή να τον φάει το τέρας από πάνω, όμως αποδεικνύεται ότι υπάρχει και ένα άλλο μικρό πρόβλημα. Δύο ποντίκια, ένα μαύρο και ένα λευκό τρέχουν σαν τρελά γύρω από το κλαδί, ροκανίζοντάς το. Είναι ζήτημα χρόνου να μασήσουν όλο το κλαδί, αναγκάζοντας τον άντρα να πέσει. Καθώς ο άντρας αντικρίζει την αναπόδραστη μοίρα του, προσέχει κάτι ακόμα: από την άκρη του κλαδιού όπου είναι γαντζωμένος, στάζουν λίγες σταγόνες μέλι. Ο άντρας βγάζει την γλώσσα του έξω να τις γλείψει. Αυτό, λέει ο Τολστόι, είναι η δυστυχία μας ως ανθρώπων: εμείς είμαστε ο άντρας που έχει γαντζωθεί στο κλαδί. Έξοδος διαφυγής δεν υπάρχει. Κι έτσι ξεχνιόμαστε γλείφοντας όποιες σταγόνες μέλι φτάνουμε να αρπάξουμε. Δεν προτείνω να αμελήσουμε τις ανάγκες και τις επιθυμίες ημών και της οικογενείας μας. Δεν συνιστώ να παραιτηθούμε από την εύλογη και θεμιτή προσπάθειά μας να στήσουμε καριέρες, να δημιουργήσουμε και να προσποριστούμε την αξία των κόπων μας. Ας γευτούμε όμως αβίαστα το «μέλι» του δικού μας κλαδιού, ας ευφρανθούμε στην ψυχή και στο ήθος. Οφείλουμε να δυναμώσουμε, έχουμε να φροντίσουμε εαυτούς και να σώσουμε την Χώρα! Να είστε όλοι καλά! Εμμανουήλ Συμβουλάκης Αναπλ. Διευθυντής Σύνταξης

Ευεξία & Διατροφή

2012 ΔΙ ΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙ ΕΥΕΞΙΑΚΟΥ & ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΔιμηνιαίαΓΑΣΤ Έκδοση Ιδρύματος Γαστρεντερολογίας Διατροφής ΔΜΑΪΟΣ Ι Μ Η ΝΙΟΥΝΙΟΣ ΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟ Ι ΔΡ ΥΜΑΤΟΣ Ρ Ετου Ν ΤΕλληνκού Ε Ρ ΟΛΟΓΙΑΣ Κ ΑΙ Δ ΙΑΤ Ρ ΟΦΗ Σ&ΕΛ Ι ΓΑ ΣΤ

Άρθρο Σύνταξης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

9 28

Άρθρο: Ευερέθιστο έντερο και δυσκοιλιότητα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Άρθρο: Τα προβιοτικά τρόφιμα: Ένας φυσικός τρόπος να αντιμετωπίσουμε την πεπτική δυσφορία και δυσκοιλιότητα; Νεότερα δεδομένα σε μια παλιά συνήθεια.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Ευεξία: Ο Ρόλος της άσκησης στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Συνταγές .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Άρθρο: Θεραπευτική προσέγγιση δυσκοιλιότητας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Παιδί & Έφηβος: Φυτική Ίνα: Ενα πολύτιμο μη θρεπτικό συστατικό της τροφής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Διατροφή: Δυσκοιλιότητα: O ρόλος της Διατροφής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Άρθρο: Χειρουργική θεραπεία της δυσκοιλιότητας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Περί Διαίτης: Περί δυσκοιλιότητας .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Μικρά & Νόστιμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Επικοινωνούμε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Ta Nέα του Ιδρύματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

Ιδιοκτήτης: ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ & ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Εκδότης και υπεύθυνος παρά τω νόμω: Δ. Παπαπαναγιώτου, δημοσιογράφος

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ Διευθυντής Σύνταξης:

Γεώργιος Π. Καραμανώλης, Γαστρεντερολόγος

Αναπληρωτές Διευθυντές Σύνταξης:

Εμμανουήλ Συμβουλάκης, Γαστρεντερολόγος

Έδρα: Πατριάρχου Ιωακείμ 30, 106 75 Αθήνα Τηλ. Fax.: 210 72 31 332, e-mail: info@eligast.gr URL: www.eligast.gr

Ευάγγελος Χολόγκιτας, Παθολόγος

Συντακτική Επιτροπή:

Μιχάλης Αναστασιάδης, Γεωπόνος

Χρήστος Γιαννικούλης, Γαστρεντερολόγος

ΔιοικητικΟ ΣυμβοΥλιο

Παναγιώτα Καφρίτσα, Παιδίατρος - Παιδογαστρεντερολόγος

Ιωάννης Μανιός, Διατροφολόγος - Εργοφυσιολόγος

Βασίλειος Παπαμίκος, Διατολόγος - Διατροφολόγος

Παρασκευάς Παπαχρήστος, Διατολόγος - Διατροφολόγος

Εμμανουήλ Τσόχατζης, Παθολόγος

Πρόεδρος:

Δημήτριος Παπαπαναγιώτου, Δημοσιογράφος

Διευθυντής:

Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης, Γαστρεντερολόγος

Γεν. Γραμματέας: Δημήτριος Γ. Καραμανώλης, Γαστρεντερολόγος

Ταμίας:

Νικόλαος Βιάζης, Γαστρεντερολόγος

Χρήστος Τριάντος, Γαστρεντερολόγος

Μέλη:

Νικόλαος Θεοδωρίδης, Επιχειρηματίας Ιωάννης Καραγιάννης, Γαστρεντερολόγος Γεώργιος Παπαθεοδωρίδης, Γαστρεντερολόγος Παρασκευάς Παπαχρήστος, Διατροφολόγος Γρηγόριος Πασπάτης, Γαστρεντερολόγος Χαράλαμπος Τζάθας, Γαστρεντερολόγος Επαμεινώνδας Τσιάνος, Γαστρεντερολόγος

ΕπιμέλειαΔιόρθωση Κειμένων:

Γεώργιος Π. Καραμανώλης

Εκδοτική Επιμέλεια:

ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑmed

Marketing & Διαφήμιση:

Μένια Κουκουγιάννη Τηλ.: 210 72 31 332 Κιν.: 6944 735141 e-mail: menia@eligast.gr

Ευεξία & Διατροφή

Σχεδιασμός, Παραγωγή: ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑmed Καλλιτεχνική Επιμέλεια: Ελένη A. Βραχάτη

ISSN: 1109-7418 Το περιεχόμενο του κάθε άρθρου εκφράζει την άποψη του συγγραφέα του, η οποία δεν είναι υποχρεωτικά αποδεκτή από τη Συντακτική Επιτροπή

ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ

Ευεξία & Διατροφή

Δ Ι Μ Η Ν ΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟ ΔΙ ΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙ ΚΟΥ Ι ΔΡ ΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤ Ρ Ε Ν Τ Ε Ρ ΟΛΟΓΙΑΣ Κ ΑΙ Δ ΙΑΤ Ρ ΟΦΗ Σ ΕΛ Ι ΓΑ ΣΤ

Άρθρο

Ευερέθιστο έντερο και δυσ κοι λιότητα

Ορισμός: Το ευερέθιστο έντερο είναι μια χρόνια λειτουργική διαταραχή του εντέρου που ταλαιπωρεί ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών που επισκέπτονται το γαστρεντερολογικό ιατρείο σε όλο τον κόσμο.

Ευεξία & Διατροφή

Χρυσόστομος Ν. Καλαντζής, Γαστρεντερολόγος, Επιμελητής Γαστρεντερολογικής Κλινικής ΝΙΜΤΣ Ανδριανή Κουμή, Ειδικευόμενη Γαστρεντερολογικής Κλινικής ΝΙΜΤΣ

Επιδημιολογία Η επίπτωση του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) φτάνει το 20%. Είναι μια διαταραχή συχνότερη σε νεότερα άτομα σε ηλικία και συχνότερη στις γυναίκες συγκριτικά με τους άνδρες (2:1).

Παθοφυσιολογία Διάφοροι μηχανισμοί εμπλέκονται στη παθογένεια του ΣΕΕ. Οι μελέτες αναφέρουν μεταξύ άλλων διαταραχή στην κινητικότητα του λεπτού και παχέος εντέρου, σπλαχνική υπερευαισθησία, διαταραχή στην κινητικότητα αεριών στο π. έντερο και ήπιου βαθμού φλεγμονή π. εντέρου. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλος λόγος για το ρόλο της χλωρίδας του π. εντέρου στη παθογένεια του ΣΕΕ. Η διατροφή επίσης παίζει σημαντικό ρόλο. Πολλοί ασθενείς αναφέρουν δυσανεξία σε ομάδες τροφών όπως, σιτάρι, γαλακτοκομικά, όξινα φρούτα, πατάτες, κρεμμύδια και σοκολάτα και ότι ο αποκλεισμός των συγκεκριμένων τροφών από το διαιτολόγιο τους βελτιώνει τη συμπτωματολογία τους. Αναφέρονται επίσης γενετικοί, ανοσολογικοί καθώς επίσης και ψυχολογικοί παράγοντες.

Παράγοντες κινδύνου Σε μελέτες που έχουν γίνει έχει βρεθεί ότι μετά από ένα επεισόδιο γαστρεντερίτιδας αυξάνονται οι πιθανότητες εμφάνισης ΣΕΕ, ιδιαίτερα σε γυναίκες και σε νεαρά άτομα καθώς επίσης και σε άτομα με κατάθλιψη. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η χρήση οιστρογόνων, η πρόσφατη χρήση αντιβιοτικών, η δυσανεξία σε τροφές και η φτωχή ποιότητα ζωής.

Διάγνωση Η διάγνωση ευερέθιστου εντέρου καθορίζεται με βάση τα κριτήρια Rome III. Η διάγνωση του ΣΕΈ γίνεται όταν υπάρχουν υποτροπιάζοντα επεισόδια κοιλιακού άλγους για τουλάχιστον 3 ημέρες το μήνα τους τελευταίους 3 μήνες και δύο ή περισσότερα από τα εξής: βελτίωση με την κένωση, η έναρξη σχετίζεται με αλλαγή στη συχνότητα των κενώσεων ή η έναρξη να σχετίζεται με αλλαγή στη μορφολογία των κοπράνων. Με βάση τη συχνότητα των κενώσεων το ΣΕΕ διαφοροποιείται σε ΣΕΕ με βασικό χαρακτηριστικό τη διάρροια, ΣΕΕ με δυσκοιλιότητα, κα-

θώς επίσης και μεικτού τύπου. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών με ευερέθιστο έντερο ανήκουν στη κατηγορία ΣΕΕ-διάρροια. Οι ασθενείς με ΣΕΕ-δυσκοιλιότητα αποτελούν το 15%. Συχνά αναφέρεται και μετεωρισμός. Βασική προϋπόθεση στη διάγνωση ευερέθιστου εντέρου είναι ο αποκλεισμός οργανικών παθήσεων. Σε ασθενείς που προσέρχονται με σημεία που πιθανολογούν οργανική νόσο επιβάλλεται άμεση διερεύνηση. Τέτοια σημεία είναι η αναιμία, η ανορεξία, η απώλεια βάρους, η παρουσία αίματος στις κενώσεις, ηλικία >50 έτη, θετικό οικογενειακό ιστορικό για καρκίνο π. εντέρου, πρόσφατη έναρξη συμπτωμάτων.

Θεραπεία Το κλειδί της επιτυχίας στη θεραπεία των ασθενών με ευερέθιστο έντερο εναπόκειται στη ανάπτυξη σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ ιατρού και ασθενούς. Ο ιατρός ενημερώνει και επεξηγεί στον ασθενή το πρόβλημα του και τον καθησυχάζει ότι δεν πάσχει από κάτι που επηρεάζει το προσδόκιμο επιβίωσης, αφού βέβαια αποκλειστεί οργανική νόσος. Μετέπειτα η θεραπεία στοχεύει στη βελτίωση των συμπτωμάτων του ασθενούς που είναι διαφορετικά σε κάθε ασθενή.

Ι. Δίαιτα Σε ασθενείς με ΣΕΕ-δυσκοιλιότητα συνιστάται δίαιτα υψηλή σε φυτικές ίνες, είτε αυξάνοντας το φυτικό υπό-

e-mail: drckalan@gmail.com / akoumi@gmail.com Ευεξία & Διατροφή

Δ Ι Μ Η Ν ΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟ ΔΙ ΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙ ΚΟΥ Ι ΔΡ ΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤ Ρ Ε Ν Τ Ε Ρ ΟΛΟΓΙΑΣ Κ ΑΙ Δ ΙΑΤ Ρ ΟΦΗ Σ ΕΛ Ι ΓΑ ΣΤ

λειμμα στην καθημερινή διατροφή είτε ως συμπλήρωμα φυτικών ινών με σκευάσματα που κυκλοφορούν στο εμπόριο (πχ. psyllium hydrophilic mucilloid, ispaghula husk), ξεκινώντας με χαμηλές δόσεις και αυξάνοντας σταδιακά ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία αερίων, μετεωρισμού και πόνου.

ΙΙ. Φαρμακευτική αγωγή Για τον πόνο χρησιμοποιούνται αντισπασμωδικάαντιχολινεργικά (πχ. mebeverine) φάρμακα με συχνά απογοητευτικά αποτελέσματα. Διάφορα καθαρτικά όπως polyethylene glycol δύναται να χρησιμοποιηθούν σε ασθενείς με επίμονη δυσκοιλιότητα. Το Tegaserod, χρησιμοποιείται σε ασθενείς με χρόνια δυσκοιλιότητα. Σε μελέτες φάνηκε ότι βελτιώνει τη συμπτωματολογία των ασθενών με ΣΕΕ-δυσκοιλιότητα. Η χρησιμότητα του όμως περιορίστηκε λόγω αναφερόμενων καρδιαγγειακών επιπλοκών ιδιαίτερα σε ασθενείς με παράγοντες κινδύνου. Πρόσφατα έχει πάρει έγκριση το lubiproston για χρήση σε γυναίκες με ΣΕΕ-δυσκοιλιότητα. Το Linaclotide είναι υπό μελέτη για τη θεραπεία ασθενών με ΣΕΕ-δυσκοιλιότητα. Μέχρι στιγμής βρέθηκε ότι βελτιώνει σημαντικά τη δυσκοιλιότητα το κοιλιακό άλγος και τον μετεωρισμό. Η χρήση τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών (SSRIs)αγχολυτικών φαρμάκων βελτιώνουν περισσότερο την ποιότητα ζωής των ασθενών και λιγότερο τα καθ’ αυτά

Ευεξία & Διατροφή

συμπτώματα. Tα προβιοτικά βελτιώνουν τη χλωρίδα του εντέρου και βοηθούν ιδιαίτερα τους ασθενείς με μετεωρισμό.

ΙΙΙ. Ψυχολογική θεραπεία Η ψυχοθεραπεία, η υπνοθεραπεία και cognitive beha vioral therapy έχουν βοηθήσει ένα ποσοστό ασθενών. Σε μελέτες έχει φανεί ότι η αντιμετώπιση του άγχους σε ασθενείς με ΣΕΕ βελτιώνει την ποιότητα ζωής τους

ΙV. Εναλλακτική θεραπεία Ως εναλλακτική θεραπεία, έχει χρησιμοποιηθεί ο βελονισμός και διάφορα βότανα μεταξύ άλλων ginger και aloe, όπως επίσης και παγκρεατικά ένζυμα με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα.

Πρόγνωση Το ευερέθιστο έντερο είναι μια χρόνια γαστρεντερική διαταραχή η οποία συχνά επηρεάζει την ποιότητα ζωής του ασθενούς χωρίς όμως να επηρεάζει τη θνητότητα και αυτό πρέπει να τονιστεί από τον θεράποντα ιατρό. Το ψυχολογικό υπόβαθρο του ασθενούς πχ. το υπερβολικό άγχος συμβάλλει άμεσα στο βαθμό έντασης των συμπτωμάτων γι’ αυτό και πρέπει ο ιατρός να κτίσει ένα δεσμό εμπιστοσύνης μεταξύ αυτού και του ασθενούς για επίτευξη βελτίωσης αν όχι θεραπείας.

Άρθρο

Τα προβιοτικά τρόφιμα

Ένας φυσικός τρόπος να αντιμετωπίσουμε την πεπτική δυσφορία και δυσκοιλιότητα; Νεότερα δεδομένα σε μια παλιά συνήθεια Ακούμε τα τελευταία χρόνια, την έννοια των λειτουργικών τροφίμων. Τι είναι όμως τα τρόφιμα αυτά; Η εξέλιξη της επιστημονικής τεχνολογίας σε συνδυασμό με τις αυξημένες διατροφικές ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου οδήγησαν στη δημιουργία μιας νέας κατηγορίας τροφίμων: τα λειτουργικά τρόφιμα. Σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό οργανισμό μελέτης λειτουργικών τροφίμων (FUFOSE – Functional Food Science in Europe) «λειτουργικά τρόφιμα είναι τα τρόφιμα τα οποία αποδεδειγμένα προσφέρουν οφέλη σε μια ή περισσότερες σωματικές λειτουργίες, εκτός της πλήρωσης των διατροφικών αναγκών, με τέτοιο τρόπο ώστε είτε να βελτιώνουν την υγεία και την ευημερία, είτε να ελαττώνουν την πιθανότητα ασθένειας». Τα λειτουργικά τρόφιμα είναι είτε εμπλουτισμένα με συστατικά όπως στερόλες ή ζωντανοί μικροοργανισμοί (όπως τα προβιοτικά), είτε τρόφιμα από τα οποία έχουν αφαιρεθεί κάποια ανεπιθύμητα συστατικά όπως τα αλλεργιογόνα. Το τελευταίο διάστημα, η λήψη προβιοτικών μέσω των λειτουργικών τροφίμων, απασχολεί ολοένα και περισσότερο την επιστημονική κοινότητα και βιομηχανία.

Τι είναι τα προβιοτικά; Η λέξη προβιοτικό προέρχεται από τις λέξεις: προ-βίος, που σημαίνει «υπέρ της ζωής». Με τον όρο προβιοτικά προϊόντα εννοούμε τα προϊόντα εκείνα που περιέχουν προβιοτικά συστατικά, δηλαδή ειδικούς ζωντανούς μικροοργανισμούς. Οι μικροοργανισμοί αυτοί επιζούν κατά τη διαδικασία της πέψης και περνούν στο έντερο, όπου και ασκούν την ευ-

Ευεξία & Διατροφή

Δ Ι Μ Η Ν ΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟ ΔΙ ΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙ ΚΟΥ Ι ΔΡ ΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤ Ρ Ε Ν Τ Ε Ρ ΟΛΟΓΙΑΣ Κ ΑΙ Δ ΙΑΤ Ρ ΟΦΗ Σ ΕΛ Ι ΓΑ ΣΤ

εργετική τους δράση και συμβάλλουν στην βελτίωση της υγείας. Τα πιο γνωστά προβιοτικά τρόφιμα είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα τα οποία υπάρχουν στο εμπόριο, όπως ρευστά όξινα γάλατα και γιαούρτια. Τα περισσότερα από αυτά έχουν οξυγαλακτικά βακτήρια που ανήκουν σε διαφορετικά γένη τα συνηθέστερα από τα οποία είναι Bifidobacterium και Lactobacillus (π.χ. ActiRegularis, L. Casei Defensis κ.α.). Κάθε στέλεχος έχει διαφορετικές ιδιότητες και μπορεί να επιφέρει επομένως και διαφορετικά οφέλη στην υγεία.

Ποιοι μικροοργανισμοί μπορούν να θεωρηθούν προβιοτικοί; Η επιλογή ενός μικροοργανισμού προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως προβιοτικό στηρίζεται σε συγκεκριμένα κριτήρια. }}Να

είναι κατάλληλο για τρόφιμα,

}}Να είναι παρόν με τη μορφή ζωντανών κυττάρων σε

μεγάλες ποσότητες πριν την πρόσληψη, }}Να είναι σταθερό και να παραμένει ζωντανό και ενερ-

γό μέχρι την ημερομηνία λήξης του προϊόντος στο οποίο βρίσκεται, }}Να επιβιώνει τη διέλευση από το ανθρώπινο πεπτικό

σύστημα, }}Να

ασκεί αποδεδειγμένα ευεργετική δράση στην υγεία.

Τι είναι τα «καλά βακτήρια του εντέρου» και τι ρόλο παίζουν; Στο έντερο κατοικεί ένας μεγάλος πληθυσμός μικροοργανισμών οι οποίοι αποτελούν τη χλωρίδα του εντέρου («καλά βακτήρια»). Περίπου 400 είδη βακτηρίων αποτελούν τη χλωρίδα ενός ενήλικα των οποίων ο αριθμός υπερβαίνει κατά 10 φορές τον αριθμό των κυττάρων του ανθρώπινου σώματος. Οι μικροοργανισμοί αυτοί συμβιώνουν μαζί μας και βοηθούν πολλές από τις λειτουργίες του σώματός μας. Η χλωρίδα του παχέος εντέρου διευκολύνει την πέψη και την απορρόφηση διαφόρων θρεπτικών ουσιών, ενώ εξασφαλίζει προστασία έναντι των λοιμώξεων και ενισχύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα.

Ευεξία & Διατροφή

Τα προβιοτικά προσφέρουν οφέλη στο γαστροεντερικό σύστημα; Τα τελευταία χρόνια οι γνώσεις μας σχετικά με τη χλωρίδα του εντέρου αυξάνονται και οι ευεργετικές ιδιότητες των προβιοτικών στην υγεία του εντέρου αναλύονται όλο και περισσότερο. Είναι γνωστό πως το καθημερινό άγχος προκαλεί την εξασθένηση της εντερικής χλωρίδας με αποτέλεσμα τη μη ομαλή λειτουργία του εντέρου (φούσκωμα, πεπτική δυσφορία, δυσκοιλιότητα), ενώ το στρες έχει συνδεθεί ακόμα και με την ανάπτυξη συμπτωμάτων του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου. Ένας μεγάλος αριθμός μελετών έχει αποδείξει πως η χρήση των προβιοτικών διαμορφώνει / ενισχύει ένα διαταραγμένο εντερικό μικροβιακό οικοσύστημα (εντερική χλωρίδα) και επομένως διορθώνει τα συμπτώματα, όπως το φούσκωμα και η δυσκοιλιότητα, που είχε επιφέρει η διαταραχή αυτή. Έτσι, μελέτες με τον προβιοτικό μικροοργανισμό ActiRegularis έχουν δείξει τη θετική επίδραση των προβιοτικών στην πεπτική ευφορία, το φούσκωμα και το πρήξιμο αλλά και τη συχνότητα κενώσεων σε άτομα με ήπια προβλήματα δυσκοιλιότητας, ενώ μελέτες με τον μικροοργανισμό L. Casei Defensis βοηθούν στη βελτίωση της αμυντικής λειτουργίας και στην εξάλειψη της φλεγμονώδους απόκρισης στην περίπτωση μολύνσεων.

Πώς δρουν τα προβιοτικά; Παρ’ ότι τα προβιοτικά χρησιμοποιούνται εδώ και πολλά χρόνια ο μηχανισμός δράσης τους «ξεδιπλώνεται» συνεχώς μέσα από τις επιστημονικές μελέτες.

Ναυσικά Φρίμα, διδάκτορ Γενετικής, τμήμα Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας»

Ένας μεγάλος αριθμός κλινικών μελετών έχει αποκαλύψει πως ο μηχανισμός δράσης των προβιοτικών βασίζεται στην ενίσχυση της εντερικής χλωρίδας. Αυτό δεν προϋποθέτει μεταβολές της εντερικής χλωρίδας, δηλαδή αποίκηση του ανθρώπινου πεπτικού συστήματος από τα προβιοτικά βακτήρια, καθώς θεωρείται ότι οι μικροοργανισμοί αυτοί μπορούν να δράσουν ευεργετικά απλά διαβαίνοντας το πεπτικό σωλήνα. Μια έρευνα του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ έδειξε πως ότι η κατανάλωση συγκεκριμένων προβιοτικών δημιουργεί ένα δυσμενές περιβάλλον για την ανάπτυξη των παθογόνων βακτηρίων (π.χ. παράγοντας αντιμικροβιακές ουσίες) κι έτσι εμποδίζει τις φλεγμονές του εντέρου, ενώ πιο πρόσφατες μελέτες δείχνουν πως κάποια προβιοτικά ενδέχεται να αλλάζουν τον τρόπο λειτουργίας της χλωρίδας (π.χ. τον τρόπο που μεταβολίζονται κάποιες τροφές).

Οποιοδήποτε προβιοτικό γιαούρτι ή σκεύασμα έχει τα ίδια αποτελέσματα στην επανόρθωση της ισορροπίας του εντέρου; Τα προβιοτικά είναι ένας φυσικός τρόπος να επαναφέρουμε την ισορροπία του εντέρου μας η οποία έχει διαταραχθεί για διάφορους λόγους αλλά δεν έχει παθολογική αιτία. Αυτό σημαίνει πως μπορούμε να καταπολεμήσουμε ήπια προβλήματα δυσκοιλιότητας χωρίς τη χρήση φαρμάκων. Μελέτες έχουν δείξει πως διαφορετικά είδη προβιοτικών επιφέρουν διαφορετικά αποτελέσματα και βοηθούν ασθενείς με διαφορετικά προβλήματα. Για να έχουν οφέλη στην υγεία εκτός της κάλυψης των διατροφικών αναγκών, τα προβιοτικά θα πρέπει να πα-

ρασκευάζονται και με τέτοιο τρόπο ώστε να περιέχουν την απαραίτητη ποσότητα ζωντανών μικροοργανισμών μέχρι την ημερομηνία λήξης τους καθώς και να αποδεικνύουν την ευεργετική τους δράση με κλινικές μελέτες χρησιμοποιώντας τα ίδια τα προϊόντα. Τα προβιοτικά βρίσκονται στο κέντρο του ενδιαφέροντος στον τομέα των λειτουργικών τροφίμων, ο οποίος αναπτύσσεται παγκοσμίως με ρυθμό της τάξης του έξι τοις εκατό ετησίως, ενώ οι έρευνες αυξάνονται συνεχώς. Το 2010 δημοσιεύθηκαν 1158 μελέτες σχετικές με τις ευεργετικές επιδράσεις των προβιοτικών στον οργανισμό αποδεικνύοντας το αυξανόμενο ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας. Τα οφέλη των προβιοτικών είναι ευρέως αποδεκτά απο την επιστημονική κοινότητα και οι μελέτες θα πρέπει να συνεχιστούν ώστε να διευρυνθεί η γνώση μας τόσο στον μηχανισμό δράσης τους όσο και στα περαιτέρω οφέλη τα οποία μπορεί να φέρουν στην υγεία.

Προτάσεις οι οποίες ίσως προκαλέσουν τον αναγνώστη να το διαβάσει Αφήστε τα προβιοτικά να ενισχύσουν την υγεία σας. Τα προβιοτικά είναι μικροοργανισμοί οι οποίοι πρέπει αποδεδειγμένα είτε να βελτιώνουν την υγεία και την ευημερία, είτε να ελαττώνουν την πιθανότητα ασθένειας. Περίπου 400 είδη βακτηρίων αποτελούν τη χλωρίδα ενός ενήλικα των οποίων ο αριθμός υπερβαίνει κατά 10 φορές τον αριθμό των κυττάρων του ανθρώπινου σώματος. Μελέτες έχουν δείξει πως διαφορετικά είδη προβιοτικών επιφέρουν διαφορετικά αποτελέσματα και βοηθούν ασθενείς με διαφορετικά προβλήματα.

e-mail: nafsika.frima@danone.com Ευεξία & Διατροφή

Δ Ι Μ Η Ν ΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟ ΔΙ ΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙ ΚΟΥ Ι ΔΡ ΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤ Ρ Ε Ν Τ Ε Ρ ΟΛΟΓΙΑΣ Κ ΑΙ Δ ΙΑΤ Ρ ΟΦΗ Σ ΕΛ Ι ΓΑ ΣΤ

Ευεξία

Ο Ρόλος της Άσκησης

στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας Η τακτική σωματική άσκηση συστήνεται παραδοσιακά για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας, καθώς η μειωμένη σωματική δραστηριότητα έχει φανεί ότι αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση του προβλήματος. Τα δεδομένα επιδημιολογικών ερευνών έχουν δείξει ότι η συχνότητα εμφάνισης της δυσκοιλιότητας αυξάνεται με την ηλικία, παράλληλα με τη μείωση της φυσικής δραστηριότητας του ατόμου, και ασθενείς που παραμένουν κλινήρεις παρουσιάζονται ιδιαίτερα επιρρεπείς στην εμφάνιση δυσκοιλιότητας. Ως εκ τούτου, φαίνεται απόλυτα λογικό το γεγονός ότι η σωματική άσκηση αποτελεί σημαντικό στοιχείο στην προσπάθεια αντιμετώπισης της δυσκοιλιότητας. Η σωματική άσκηση επιδρά στο γαστρεντερικό σύστημα με ποικίλους τρόπους, και η επίδραση αυτή μπορεί να έχει ευεργετικά ή επιβαρυντικά αποτελέσματα, ανάλογα με την ένταση της δραστηριότητας που εκτελείται. Η άσκηση υψηλής έντασης είναι δυνατόν να προκαλέσει γαστρεντερικά προβλήματα, όπως ναυτία, κοιλιακό πόνο, καούρα, έμετο, κοιλιακές κράμπες, διάρροια, ακόμη και γαστρεντερική αιμορραγία. Τα συμπτώματα αυτά είναι ιδιαίτερα συνήθη κατά τη διάρκεια έντονης άσκησης, όπως το τρέξιμο μακριών αποστάσεων και το τρίαθλο. Παρόλο που ο παθοφυσιολογικός μηχανισμός πρόκλησης των συμπτωμάτων δεν έχει αναλυθεί επαρκώς, πιστεύεται ότι εμπλέκονται ισχαιμικοί, μηχανικοί και νευροενδοκρινολογικοί παράγοντες, όλοι εκ των οποίων σχετίζονται με την ένταση της άσκησης.

Ευεξία & Διατροφή

Αντίθετα, η ελαφριά έως μέτριας έντασης σωματική δραστηριότητα έχει φανεί ότι έχει προστατευτικές δράσεις στο γαστρεντερικό σύστημα. Συγκεκριμένα, μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου, χολολιθίασης, εκκολπωματικής νόσου, κλπ. Η δυσκοιλιότητα έχει παραδοσιακά συσχετιστεί με τη σωματική αδράνεια. Αρκετές μάλιστα επιδημιολογικές έρευνες έχουν καταλήξει σε αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στη σωματική άσκηση και τη δυσκοιλιότητα. Σε αναφορά της Nurses’ Health Study, η οποία διεξήχθη σε 62.036 γυναίκες ηλικίας 36-61 ετών, η μέτρια σωματική άσκηση συσχετίστηκε με σημαντικά μειωμένη συχνότητα δυσκοιλιότητας. Επιπλέον, βελτίωση στα χαρακτηριστικά της αφόδευσης και μειωμένη χρήση καθαρτικών ουσιών έχει παρατηρηθεί σε ηλικιωμένους ασθενείς, οι οποίοι

Γεωργία Ρουσινού, Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, M.Sc., RD

ακολούθησαν προγράμματα σωματικής δραστηριότητας και διατροφής. Οι εμπλεκόμενοι μηχανισμοί δεν είναι πλήρως κατανοητοί. Παρ’ όλα αυτά, θεωρείται ότι η άσκηση επιδρά επιθυμητά στην κινητικότητα του παχέος εντέρου και στη μείωση της ροής του αίματος στον γαστρεντερικό σωλήνα, ενώ δεν αποκλείεται να εμπλέκονται απλοί μηχανικοί παράγοντες, όπως η πίεση του εντέρου από τους κοιλιακούς μύες, νευροενδοκρινολογικές μεταβολές και η αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών, ως αποτέλεσμα της αυξημένης ενεργειακής πρόσληψης. Ωστόσο, δεν υπάρχει απόλυτη συμφωνία ανάμεσα στα αποτελέσματα των ερευνών. Τα στοιχεία που προέρχονται από ελεγχόμενες μελέτες δεν υποστηρίζουν την θετική επίδραση της άσκησης στην ανμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Για παράδειγμα, ο Meshkinpour και οι συνεργάτες του μελέτησαν ασθενείς με χρόνια δυσκοιλιότητα κατά τη διάρκεια τεσσάρων εβδομάδων ελαφριάς φυσικής δραστηριότητας. Το πρόγραμμα περιλάμβανε μία ώρα περπάτημα, πέντε ημέρες/εβδομάδα. Η απόσταση που διένυαν οι ασθενείς κάθε ημέρα αυξήθηκε σταδιακά από 2,9 σε 5,2χιλιόμετρα, χωρίς όμως να επηρεάσει την δυσκοιλιότητα. Παρόμοια είναι και τα συμπεράσματα πρόσφατης έρευνας, σύμφωνα με την οποία η φυσική δραστηριότητα δεν είχε σχέση με την δυσκοιλιότητα σε ενήλικες 24-77 ετών. Οι συστάσεις που αφορούν στην αύξηση της σωματικής άσκησης με σκοπό την βελτίωση της δυσκοιλιότητας έχουν, ως επί το πλείστον, βασιστεί στην παραδοχή ότι η άσκηση αυξάνει την κινητικότητα του εντέρου και επιταχύνει το χρόνο διέλευσης της τροφής στο γαστρεντερικό σωλήνα. Παρ’ όλα αυτά, η επίδραση της άσκησης στην κινητικότητα του εντέρου δεν έχει επιβεβαιωθεί, καθώς οι σχετικές έρευνες έχουν καταλήξει σε αντικρουόμενα αποτελέσματα. Η συχνότητα εμφάνισης της δυσκοιλιότητας αυξάνεται με την ηλικία, και στους ηλικιωμένους που πάσχουν από δυσκοιλιότητα έχει παρατηρηθεί παρατεταμένος χρόνος διέλευσης του υπολείμματος της τροφής στο παχύ έντερο. Σε άτομα μέσης ηλικίας με καθιστική ζωή και συμπτώματα χρόνιας δυσκοιλιότητας, η συστηματική σωματική άσκηση έχει φανεί ότι βελτιώνει τα χαρακτηριστικά της αφόδευσης και μειώνει το χρόνο διέλευσης στο παχύ έντερο. Σε υγιείς εθελοντές, οι οποίοι ακολούθησαν προγράμματα που περιλάμβαναν τρέξιμο

ή/και ποδηλασία, σε υπομέγιστη ένταση άσκησης (7080% της μέγιστης καρδιακής συχνότητας), οι ερευνητές παρατήρησαν σημαντική επιτάχυνση της συνολικού χρόνου κίνησης της τροφής στο γαστρεντερικό σωλήνα. Ωστόσο, σε καμία από αυτές τις έρευνες, δεν υπήρξε αυστηρός έλεγχος της διατροφικής πρόσληψης των εθελοντών, η οποία μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το χρόνο διέλευσης και τον όγκο του υπολείμματος της τροφής. Η αύξηση της σωματικής άσκησης είναι πιθανό να οδηγήσει σε υψηλότερη ενεργειακή πρόσληψη και υψηλότερη πρόσληψη φυτικών ινών, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να διαχωριστεί η επίδραση της φυσικής δραστηριότητας από τη διατροφή. Πράγματι, μελέτες στις οποίες υπήρξε αυστηρός έλεγχος της διατροφικής πρόσληψης, έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι η άσκηση δεν έχει αισθητή επίπτωση στον χρόνο διέλευσης του εντέρου, ανεξάρτητα από την ηλικία, το επίπεδο δραστηριότητας, το φύλο και τη φυσική κατάσταση του ατόμου. Είναι φανερό ότι η επίδραση της άσκησης στην κινητικότητα του εντέρου και στη δυσκοιλιότητα δεν είναι πλήρως εξακριβωμένη. Παρά τη θεωρητική βάση και τα επιδημιολογικά στοιχεία που έχουν συσχετίσει την φυσική δραστηριότητα με μειωμένο κίνδυνο δυσκοιλιότητας, δεν έχει αποδειχθεί ότι η αύξηση της σωματικής άσκησης, σαν μέθοδος αντιμετώπισης, μειώνει τα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας. Η τακτική σωματική δραστηριότητα είναι σαφώς ένας επιθυμητός στόχος, καθώς βελτιώνει την γενικότερη υγεία του γαστρεντερικού, συμβάλλοντας στην πρόληψη και αντιμετώπιση άλλων γαστρεντερικών καταστάσεων και νόσων, και έχει δειχθεί ότι βελτιώνει την ποιότητα ζωής των πασχόντων από δυσκοιλιότητα.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ενημερωθείτε και από την ιστοθέση του medNutrition - www.mednutrition.gr Ευεξία & Διατροφή

Συνταγές

Τι θα χρειαστείτε (για 4 άτομα) 1 κουταλιά ψιλοκομμένο άνηθο ½ κιλό στήθος κοτόπουλο, χωρίς πέτσα και κόκαλα 3 φρέσκα κρεμμυδάκια ψιλοκομμένα 1 κουταλιά ψιλοκομμένο μαϊντανό Αλάτι και πιπέρι 5 κουταλιές ελαιόλαδο 250 γρ. μελιτζάνα φλάσκα 1 πιπεριά ψιλοκομμένη

Σουβλάκι Κοτόπουλο με Μελιτζάνες

Κατηγορία: ΠΟΥΛΕΡΙΚΑ Βαθμός δυσκολίας: (από 1-5): 1 - Πολύ εύκολη

Χρόνος παρασκευής: 3 ώρες και 15 λεπτά Χρόνος μαγειρέματος: 12 λεπτά



Εκτέλεση: 1. Κόβετε το κοτόπουλο και τη μελιτζάνα σε κύβους. Βάζετε σε λεκάνη τους κύβους του κοτόπουλου και της μελιτζάνας, την πιπεριά, τα κρεμμυδάκια, τον μαϊντανό και τον άνηθο και τα περιχύνετε με το ελαιόλαδο. Τα αφήνετε να μείνουν 2-3 ώρες. 2. Περνάτε τους κύβους του κοτόπουλου, της μελιτζάνας και την πιπεριά εναλλάξ σε σουβλάκια. Τα ψήνετε σκεπασμένα σε μεγάλο τηγάνι με αντικολλητική επένδυση, σε μέτρια φωτιά για 5-6 λεπτά από την κάθε πλευρά. Σερβίρονται ζεστά.

Σχολιασμός: Γράφει η Μαρία Ζερβού, Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, zervou@mednutrition.gr Πρόκειται για ένα πιάτο με έντονα τα στοιχεία και τα πλεονεκτήματα της μεσογειακής διατροφής. Περιέχει λαχανικά πλούσια σε φυτικές ίνες, όπως τα φρέσκα κρεμμύδια, ο μαϊντανός και οι μελιτζάνες, τα οποία ψήνονται, διατηρώντας με αυτόν τον τρόπο περισσότερο την διατροφική τους αξία. Από την άλλη, το κοτόπουλο, εκτός από την υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη που παρέχει, είναι και πηγή πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (λινολεικό οξύ Ω-6), τα οποία,σύμφωνα με έρευνες, συμβάλλουν στην καλή υγεία του εντερικού βλεννογόνου.

Τι θα χρειαστείτε (για 4 άτομα) 1 κουταλιά ψιλοκομμένο μαϊντανό 1 κιλό καθαρισμένες μπάμιες ½ φλιτζανάκι ξύδι 8 ορτύκια αλάτι και πιπέρι 2 σκελίδες σκόρδο ψιλοκομμένο 6 μικρά καθαρισμένα κρεμμύδια 6 κουταλιές ελαιόλαδο 2 μέτριες ντομάτες

Ορτύκια με Μπάμιες Κατηγορία: ΠΟΥΛΕΡΙΚΑ Βαθμός δυσκολίας: (από 1-5): 1 - Πολύ εύκολη

Χρόνος παρασκευής: Χρόνος μαγειρέματος:

20 λεπτά 50 λεπτά

Εκτέλεση: 1. Πλένετε τα ορτύκια και τα αλατοπιπερώνετε. Ξεφλουδίζετε και ψιλοκόβετε τις ντομάτες. Ζεσταίνετε 3 κουταλιές ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ σε κατσαρόλα και σωτάρετε τα ορτύκια. Προσθέτετε τα κρεμμυδάκια, το σκόρδο και τις ντομάτες και αφήνετε το φαγητό στη φωτιά 10 λεπτά περίπου. 2. Σωτάρετε ελαφρά με το υπόλοιπο ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ τις μπάμιες. Προσθέτετε τις μπάμιες στην κατσαρόλα, ρίχνετε το μαϊντανό, το ξύδι, ½ φλιτζάνι νερό, αλάτι και πιπέρι. Αφήνετε το φαγητό να σιγοβράσει 20 λεπτά περίπου. Το φαγητό τρώγεται ζεστό αλλά και χλιαρό.

Σχολιασμός: Γράφει η Μαρία Ζερβού, Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, zervou@mednutrition.gr Η συνταγή αυτή περιέχει πληθώρα πηγών φυτικών ινών. Από τη μια υπάρχουν οι μπάμιες, που ως λαχανικό περιέχει άφθονες καθώς περιέχει και τα σπόρια του. Επίσης, ο μαϊντανός αλλά και οι ντομάτες, αν και ξεφλουδισμένες, συμβάλλουν και αυτές στην πρόσληψη αρκετών φυτικών ινών. Τέλος, το ελαιόλαδο, με τη βιταμίνη Ε, τα καροτενοειδή και τα λοιπά αντιοξειδωτικά που περιέχει, συμβάλλει στην καλή λειτουργία του εντέρου. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ενημερωθείτε και από την ιστοθέση του medNutrition - www.mednutrition.gr

Ευεξία & Διατροφή



Άρθρο

Θεραπευτική προσέγγιση δυσκοιλιότητας Ορισμός-Επιδημιολογία: Η δυσκοιλιότητα αποτελεί μια από τις συχνότερες διαταραχές του πεπτικού συστήματος στο γενικό πληθυσμό. Με τον όρο δυσκοιλιότητα κάθε άνθρωπος περιγράφει διαφορετικά την αλλαγή των εντερικών του συνηθειών: μείωση της συχνότητας των κενώσεων, σκληρά κόπρανα, έντονη προσπάθεια ή/και πόνοw κατά την αφόδευση ή αίσθημα ατελούς κένωσης. Τα κριτήρια (κατά Ρώμη ΙΙΙ) για τη διάγνωση της λειτουργικής δυσκοιλιότητας, που αποτελεί και τη συχνότερη μορφή, περιλαμβάνουν δύο ή περισσότερα από τα παρακάτω: 1) έντονη προσπάθεια σε τουλάχιστον 25% των κενώσεων. 2) αίσθημα κωλύματος σε τουλάχιστον 25% των κενώσεων. 3) αίσθημα ατελούς κένωσης σε τουλάχιστον 25% των κενώσεων. 4) χρήση χειρισμών για την υποβοήθηση της κένωσης σε τουλάχιστον 25% των κενώσεων. 5) κόπρανα σκληρά ή σε σχήμα σβόλου σε τουλάχιστον 25% των κενώσεων. 6) λιγότερες από 3 κενώσεις εβδομαδιαίως. Τα παραπάνω πρέπει να πληρούνται τους τελευταίους 3 μήνες και η έναρξη των συμπτωμάτων να είναι τουλάχι-

στον 6 μήνες πριν από τη διάγνωση. Αναγκαίο, επίσης, είναι οι ασθενείς να μην πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου. Ο επιπολασμός της χρόνιας δυσκοιλιότητας με βάση διεθνείς μελέτες κυμαίνεται από 12 έως 27% και σε μελέτη του ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ το 16% του ελληνικού πληθυσμού (21% των γυναικών και 11% των ανδρών) αναφέρει δυσκοιλιότητα εντός του τελευταίου έτους. Το πρόβλημα απαντά συνηθέστερα σε γυναίκες (η αναλογία γυναικών/ανδρών είναι περίπου δύο προς ένα) και ηλικιωμένους.

Αιτιολογία Η χρόνια δυσκοιλιότητα διακρίνεται σε ιδιοπαθή (λειτουργική) και δευτεροπαθή (οργανική) στα πλάισια διαφόρων παθήσεων (υποθυρεοειδισμός, σακχαρώδης διαβήτης, υποκαλιαιμία, νόσος Parkinson, πολλαπλή σκλήρυνση, ψυχογενής ανορεξία, ορθοκολικός καρκίνος, παθήσεις

Ευεξία & Διατροφή

Αθανάσιος Δ. Σιούλας, Ειδικευόμενος Ιατρός στη Γαστρεντερολογία, Ηπατογαστρεντερολογική Μονάδα, Β΄Προπαιδευτική-Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Π.Γ.Ν. «Αττικόν»

πρωκτού κ.ά) ή λήψης φαρμάκων (οπιοειδή, αντισπασμωδικά, αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωσικά, ανταγωνιστές ασβεστίου κ.ά).

Διάγνωση Η διαγνωστική προσέγγιση των πασχόντων περιλαμβάνει πρωταρχικά τη λήψη λεπτομερούς ιστορικού και την ενδελεχή φυσική εξέταση, συμπεριλαμβανομένης της δακτυλικής εξέτασης του ορθού. Εργαστηριακές, απεικονιστικές και ενδοσκοπικές εξετάσεις απαιτούνται όταν υπάρχουν συμπτώματα «συναγερμού» όπως η παρουσία αίματος στα κόπρανα, η αναιμία, η απώλεια βάρους, το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου ή ιδιοπαθών φλεγονωδών εντεροπαθειών και η πρόσφατη εμφάνιση δυσκοιλιότητας σε ηλικιωμένο άτομο. Λειτουργικές εξετάσεις όπως η ορθοπρωκτική μανομετρία, το αφοδευόγραμμα, η μελέτη της αισθητικότητας ορθού-πρωκτού, η δοκιμασία αποβολής μπαλονιού από το ορθό και η μελέτη του χρόνου διάβασης του παχέος εντέρου χρησιμεύουν ενίοτε σε ασθενείς χωρίς παθολογικά ευρήματα από τον αρχικό κλινικοεργαστηριακό έλεγχο, των οποίων τα συμπτώματα δε βελτιώθηκαν με τα συνήθη θεραπευτικά μέσα.

Θεραπεία Το πρώτο βήμα στη θεραπεία της χρόνιας δυσκοιλιότητας είναι η αντιμετώπιση των νοσημάτων και η αποφυγή των φαρμάκων που ενδεχομένως την προκαλούν. Ενθαρρύνεται η αύξηση της σωματικής άσκησης και της κατανάλωσης υγρών και φυτικών ινών (περίπου 25 γρ. ημερησίως), καθώς και η χρήση σταθερής ώρας (συνήθως μεταγευματικά, το πρωί) προς κένωση. Επί αποτυχίας χρησιμοποιούνται υπακτικά φάρμακα όπως τα διογκωτικά των κοπράνων (ψύλλιο, μεθυλοκυτταρίνη), τα μαλακτικά των κοπράνων (δοκουσάτη), τα ωσμωτικώς δρώντα (PEG, γλυκερίνη, σορβιτόλη, άλατα μαγνησίου, λακτουλόζη/λακτιλόλη) και τα διαγερτικά της κινητικότητας του εντέρου (βισακοδύλη, σέννα, πικοθεϊκό νάτριο). Πρέπει να τονιστεί πως τα υπακτικά δεν είναι το ίδιο αποτελεσματικά σε όλους τους ασθενείς και δε στερούνται παρενεργειών. Προσφάτως κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα ένα νέο φάρμακο για την αντιμετώπιση της χρόνιας δυσκοιλιe-mail: athsioulas@yahoo.gr

Ευεξία & Διατροφή

ότητας, η προκαλοπρίδη (Resolor). Πρόκειται για έναν εκλεκτικό αγωνιστή υποδοχέων σεροτονίνης που επάγει την κινητικότητα του παχέος εντέρου με αποτέλεσμα την αύξηση της συχνότητας των κενώσεων. Επιπρόσθετα, ανακουφίζει από τα συνοδευτικά συμπτώματα της δυσκοιλίοτητας όπως ο μετεωρισμός, η έντονη προσπάθεια και ο πόνος κατά την κένωση και τα σκληρά κόπρανα, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των πασχόντων. Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου έχουν τεκμηριωθεί από πολυκεντρικές μελέτες στην Ευρώπη και τις Η.Π.Α. Οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι η κεφαλαλγία και η διάρροια, ενώ δεν προκαλεί σημαντικές φαρμακευτικές αλληλεπιδράσεις. Προς το παρόν, η προυκαλοπρίδη έχει ένδειξη σε γυναίκες με χρόνια δυσκοιλιότητα και χορηγείται με ιατρική συνταγή, στη μορφή δισκίων, μία φορά ημερησίως. Σε ανθεκτικές μορφές δυσκοιλιότητας είναι, τέλος, δυνατό να χρησιμοποιηθούν θεραπείες συμπεριφοράς (βιοανάδραση) ακόμα και επεμβατικές μέθοδοι (διέγερση ιερού νεύρου, έγχυση botox στον ηβοορθικό μυ, υφολική κολεκτομή). Συμπερασματικά, η δυσκοιλότητα αποτελεί σημαντικό πρόβλημα υγείας που επηρεάζει την ποιότητα ζωής των πασχόντων και συνεπάγεται συχνή αναζήτηση ιατρικών υπηρεσιών με αντίστοιχο οικονομικό κόστος. Απαραίτητη κρίνεται η πολύπλευρη διαγνωστική της προσέγγιση, ενώ η προσθήκη νέων φαρμάκων στη θεραπευτική μας φαρέτρα αποτελεί, ασφαλώς, ελπιδοφόρα εξέλιξη.

Ευεξία & Διατροφή

Δ Ι Μ Η Ν ΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟ ΔΙ ΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙ ΚΟΥ Ι ΔΡ ΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤ Ρ Ε Ν Τ Ε Ρ ΟΛΟΓΙΑΣ Κ ΑΙ Δ ΙΑΤ Ρ ΟΦΗ Σ ΕΛ Ι ΓΑ ΣΤ

Παιδί & Εφηβος

ΦΥ ΤΙΚΗ ΙΝΑ:

Ένα πολύτιμο μη θρεπτικό συστατικό της τροφής

Ο ορισμός της φυτικής ίνας περιλαμβάνει «το σύνολο των πολυσακχαριτών και της λιγνίνης που δεν πέπτονται στο πεπτικό σύστημα του ανθρώπου και φθάνουν στο παχύ έντερο ανέπαφοι».

Ευεξία & Διατροφή

Θωμαή Καραγκιόζογλου-Λαμπούδη, Παιδογαστρεντερολόγος, Καθηγήτρια Κλινικής Διατροφής. ΑΤΕΙΘ

Περιγράφοντας έτσι τη φυτική ίνα γίνεται αντιληπτό ότι πρόκειται για ένα σύνολο ενώσεων με ανόμοια χημικά χαρακτηριστικά, που όμως περιγράφονται με ένα κοινό όρο επειδή έχουν από τον οργανισμό του ανθρώπου κοινή αντιμετώπιση ως προς την πέψη. Τα κύρια συστατικά της φυτικής ίνας προέρχονται από τα κυτταρικά τοιχώματα των φυτικών κυττάρων και περιλαμβάνουν μη αμυλούχους πολυσακχαρίτες (π.χ. κυτταρίνη, ημικυτταρίνη, κόμμεα, πηκτίνες), ολιγοσακχαρίτες (π.χ. ινουλίνη), λιγνίνη και συναφή φυτικά συστατικά (π.χ. κηροί, σουβερίνη). Με βάση τη διαλυτότητα στο νερό, χωρίζονται σε διαλυτές και μη διαλυτές ίνες. Οι διαλυτές ίνες βρίσκονται στα σιτηρά και στα πίτουρα. Δίνουν όγκο στην τροφή και την βοηθούν να περάσει γρήγορα από το έντερο. Οι μη διαλυτές ίνες εάν αναμειχθούν με υγρά δημιουργούν ένα είδος ζελέ. Βρίσκονται σε συγκεκριμένους καρπούς όπως όσπρια, αρακάς, λαχανικά και βρώμη. Τα διάφορα συστατικά της φυτική ίνα δείχνουν διαφορετική συμπεριφορά στα διάφορα μέρη του πεπτικού σωλήνα. Επιπλέον, οι φυσικοχημικές ιδιότητες της φυτικής ίνας επηρεάζουν τις λειτουργικές ιδιότητες των τροφίμων. Οι φυσικοχημικές και λειτουργικές ιδιότητες της φυτικής ίνας εξαρτώνται από: }}Τα μοριακά συστατικά της, π.χ. πεντόζες, εξόζες, ου-

ρονικά οξέα καθώς και την συγκεκριμένη δομή τους. }}Την παρουσία χαρακτηριστικών ομάδων, π.χ. καρβο-

ξύλια, υδροξύλια, θειϊκές ομάδες, θέσεις των ομάδων και βαθμός υποκατάστασης. }}Τη

βασική δομή που καθορίζεται από τον τύπο του γλυκοζιτικού δεσμού, το βαθμό διακλαδώσεων και πολυμερισμού.

}}Τη διαμόρφωση του μορίου στο χώρο, π.χ. διαμόρ-

φωση σε μικκύλια, ίνες ή ελικοειδείς δομές. Οι πιο σπουδαίες φυσικοχημικές ιδιότητες της φυτικής ίνας που σχετίζονται με τη φυσιολογική δράση της είναι η ικανότητα ενυδάτωσης και ανταλλαγής ιόντων, η προσρόφηση οργανικών μορίων, ο σχηματισμός πηκτής, η αύξηση του ιξώδους, η μικροβιακή αποικοδόμηση. Πρακτικά, η φυτική ίνα μπορεί να παρομοιαστεί με σφουγγάρι που απορροφά νερό, θρεπτικά συστατικά,

χολικά οξέα και άλλες οργανικές ενώσεις καθώς διέρχεται από τον πεπτικό σωλήνα του ανθρώπου. Οι καλύτερα μελετημένες φυσιολογικές δράσεις της φυτικής ίνας είναι η επίδραση της στην πρόσληψη της τροφής, την λειτουργία του παχέος εντέρου, την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών και τα επίπεδα των λιπορωτεϊνών του αίματος.

Επίδραση στην πρόσληψη της τροφής Ο έλεγχος της προσλαμβανόμενης τροφής είναι ένα σύνθετο φαινόμενο στο οποίο εμπλέκονται φυσιολογικοί και ψυχολογικοί παράγοντες. Η επίδραση της φυτικής ίνας έγκειται στην ελάττωση του ρυθμού της πρόσληψης απορροφήσιμης τροφής και στην πέψη. Στο στόμα προκαλεί αύξηση στο χρόνο μάσησης και την ποσότητα του εκκρινόμενου σάλιου. Το χαρακτηριστικό ότι τροφές πλούσιες σε φυτική ίνα είναι ογκώδεις συμβάλλει στην δημιουργία αισθήματος πληρότητας στο στομάχι που θεωρείται σήμα κορεσμού. Πρόσληψη φυτικής ίνας με μορφή της μεθυλοκυτταρίνης ή guar με νερό πριν από το γεύμα χρησιμοποιήθηκε σε πειράματα με παχύσαρκα άτομα και προκάλεσε μείωση της προσλαμβανόμενης τροφής και του σωματικού βάρους. Η διαλυτή φυτική ίνα αποδείχτηκε πιο αποτελεσματική από την αδιάλυτη στην πρόκληση κορεσμού. Πάντως δεν έχει επιβεβαιωθεί ότι ο μεγάλος όγκος των τροφίμων που είναι πλούσια σε φυτική ίνα μπορεί μακροχρόνια να εξασφαλίσει μείωση της προσλαμβανόμενης ποσότητας τροφίμων. Οι περισσότερες μορφές φυτικής ίνας παρέχουν στον οργανισμό θερμίδες. Η συνεισφορά θερμίδων από τη φυτική ίνα είναι το αποτέλεσμα της αποδόμησης της από τη μικροβιακή χλωρίδα στο παχύ έντερο. Τα παραγόμενα πτητικά λιπαρά οξέα αντιπροσωπεύουν το 70% περίπου των θερμίδων της αφομοιώσιμης φυτικής ίνας. Οι παράγοντες που επηρεάζουν το περιεχόμενο των θερμίδων είναι οι υπάρχοντες μικροοργανισμοί στο

e-mail: thomaiskl@hotmail.com Ευεξία & Διατροφή

Δ Ι Μ Η Ν ΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟ ΔΙ ΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙ ΚΟΥ Ι ΔΡ ΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤ Ρ Ε Ν Τ Ε Ρ ΟΛΟΓΙΑΣ Κ ΑΙ Δ ΙΑΤ Ρ ΟΦΗ Σ ΕΛ Ι ΓΑ ΣΤ

έντερο, ο τύπος της δίαιτας και οι συνθήκες παρασκευής του γεύματος. Η διαλυτή φυτική ίνα αποδίδει περισσότερες θερμίδες απ’ ότι η αδιάλυτη. Στον υπολογισμό των θερμίδων ενός γεύματος πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψη η παρουσία της φυτικής ίνας. Από το σύνολο των υδατανθράκων το κλάσμα που αντιστοιχεί στη φυτική ίνα δεν προσφέρει 4Κcal/g αλλά λιγότερες. Όσον αφορά την παιδική ηλικία, εξαιτίας την πανδημίας της παιδικής παχυσαρκίας η σύσταση για αύξηση της κατανάλωσης φυτικής ίνας φαίνεται να έχει ιδιαίτερη σημασία.

Επίδραση στη λειτουργία του παχέος εντέρου Οι φυτικές ίνες, κυρίως οι αδιάλυτες, συμβάλλουν στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας, αυξάνοντας τον όγκο των κοπράνων και μειώνοντας τον χρόνο διέλευσής τους από το γαστρεντερικό σωλήνα. Το αποτέλεσμα αυτό ενισχύεται εάν η λήψη φυτικών ινών συνοδεύεται και από κατανάλωση νερού. Τα λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου, τα οποία παράγονται κατά τη ζύμωση των φυτικών ινών από τα μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου, αποτελούν σημαντική πηγή ενέργειας για τα κύτταρα του βλεννογόνου του παχέος εντέρου και μπορεί να εμποδίζουν την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό καρκινικών κυττάρων στο έντερο. Βελτιώνοντας τη λειτουργία του εντέρου, οι φυτικές ίνες μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο νόσων και διαταραχών, όπως τα εκκολπώματα ή οι αιμορροΐδες, και πιθανώς, επίσης, να συμβάλλουν στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου. Επιδημιολογικές έρευνες συνδέουν την εμφάνιση καρκίνου στο παχύ έντερο με μειωμένη κατανάλωση φυτικής ίνας ιδιαίτερα σε διαιτολόγια πλούσια σε λίπος. Εθνικοί

Ευεξία & Διατροφή

οργανισμοί στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία έχουν περιλάβει στις διατροφικές οδηγίες την αύξηση της κατανάλωσης της φυτικής ίνας για την προστασία από καρκίνο στο παχύ έντερο. Ως προστατευτικοί μηχανισμοί της εμφάνισης καρκίνου στο παχύ έντερο από τη φυτική ίνα προτείνονται: }}Η

προσρόφηση καρκινογόνων ουσιών από τη φυτική ίνα

}}Η αραίωση επιβλαβών ουσιών που προκαλείται από

τον αυξημένο όγκο του περιεχομένου του εντέρου με την παρουσία της φυτικής ίνας }}Η μειωμένη επαφή στο παχύ έντερο των καρκινογό-

νων ουσιών επειδή ο χρόνος διάβασης μειώνεται με την παρουσία της φυτικής ίνας }}Η

προστατευτική δράση του βουτυρικού οξέος που παράγεται κατά τη αποδόμηση της φυτικής ίνας από την μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου που λειτουργεί ως αναστολέας στη σύνθεση νουκλεϊνικών οξέων.

Επίδραση στο μεταβολισμό της γλυκόζης Σε επιδημιολογικές μελέτες αυξημένη εμφάνιση διαβήτη σχετίστηκε με διαιτολόγια φτωχά σε φυτική ίνα και οι πληροφορίες αυτές οδήγησαν στην μελέτη της γλυκαιμικής ανταπόκρισης των τροφίμων. Σήμερα η διαιτητική παρέμβαση θεωρείται σημαντικό μέσο στην αντιμετώπιση του Σακχαρώδη Διαβήτη και η φυτική ίνα κατέχει σημαντικό μερίδιο στο σχεδιασμό του διαιτολογίου. Η κύρια δράση της φυτικής ίνας εντοπίζεται στην ηπιότερη γλυκαιμική ανταπόκριση του γεύματος που περιέχει περισσότερη φυτική ίνα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η φυτική ίνα παρεμβάλει ένα εμπόδιο στην

απορρόφηση της γλυκόζης με αποτέλεσμα να μειώνει το ρυθμό της απορρόφησης της.

Επίδραση στο μεταβολισμό των λιπιδίων Η επίδραση διαφόρων μορφών φυτικής ίνας στο επίπεδο της ολικής χοληστερόλης, και στο ύψος των τριγλυκεριδίων συνηγορούν ότι η διαλυτή φυτική ίνα είναι πιο αποτελεσματική στη μείωση της ολικής και LDL χοληστερόλης. Από τις αδιάλυτες μορφές της φυτικής ίνας υποχοληστερολαιμική δράση δείχνει η λιγνίνη. Η ικανότητα της διαλυτής φυτικής ίνας να μειώνει τη χοληστερόλη του αίματος είναι πιο εμφανής σε όσους πάσχουν από οικογενή υπερχοληστερολαιμία. Για την παιδική ηλικία σύμφωνα με τις συστάσεις ο υπολογισμός γίνεται με βάση τον μνημοτεχνικό κανόνα: γραμμάρια φυτικής ίνας ημερησίως= Ηλικία (σε έτη) + 5

Προϊόντα πλούσια σε φυτικές ίνες (περιεκτικότητα ανά τυπική μερίδα) Τροφή

Μερίδα

Φυτικές Ίνες (γρ.)

Ψωμί λευκό

1 φέτα

0.7

Ψωμί ολικής αλέσεως

1 φέτα

2.1

1/3 κούπα

5.1

1 κούπα

1.9

Ρύζι, μαύρο, μαγειρεμένο

1/3 κούπα

1.6

Ρύζι, λευκό, μαγειρεμένο

1/3 κούπα

0.5

Μήλο

1/2 μεγάλο

2.0

Μπανάνα

1/2 μέτρια

1.5

Νεκταρίνι

1 μέτριο

3.3

Ψωμί, Δημητριακά, Όσπρια

Δημητριακά 100% Δημητριακά με βρώμη

Φρούτα

Επιτυγχάνουμε την αύξηση της πρόσληψης φυτικής ίνας όταν:

Πορτοκάλι

1 μικρό

2.0

Ροδάκινο

1 μέτριο

1.6

Λαχανικά

1. Τρώμε ποικιλία τροφών.

Φασόλια ξηρά, μαγειρεμένα

1/2 κούπα

9.3

2. Ξεκινάμε την ημέρα μας με πρωινό πλούσιο σε ίνες. Αυτό το πετυχαίνουμε βάζοντας στο πρωινό μας προϊόντα ολικής άλεσης και φρούτα.

Φασολάκια φρέσκα (μαγειρεμένα)

1/2 κούπα

2.1

Λάχανο

1/2 κούπα

2.1

Μπρόκολο

1/2 κούπα

3.5

3. Φροντίζουμε να καταναλώνουμε τουλάχιστον 2-3 φορές / εβδομάδα, όσπρια ή λαχανικά (λαδερά).

Καρότο

1/2 κούπα

2.4

Φακές, μαγειρεμένες

1/2 κούπα

3.7

4. Κάθε γεύμα συνοδεύεται με σαλάτα εποχής.

Μαρούλι

1/2 κούπα

0.8

5. Περιλαμβάνουμε τουλάχιστον 4-6 φρούτα στο καθημερινό μας διαιτολόγιο. Όχι με την μορφή χυμού.

Αρακάς

1/2 κούπα

1.4

Τομάτα

1 μικρή

1.5

6. Καταναλώνουμε μικρή ποσότητα ξηρών καρπών, ως απογευματινό ή δεκατιανό σνακ.

Άλλες Τροφές

7. Προτιμάμε προϊόντα ολικής άλεσης.

Κρέας, Γάλα, Αυγά Αμύγδαλα

0 2 κουταλάκια

1.5

Προτεινόμενη Ημερήσια Ποσότητα Φυτικών Ινών Ηλικία

Γρ./ημέρα

Άντρες

Ηλικία

Γρ./ημέρα

Γυναίκες

9-13 χρονών

14-18 χρονών

19-50 χρονών

51+ χρονών

Εγκυμοσύνη και Γαλουχία

28-29

Ευεξία & Διατροφή

Δ Ι Μ Η Ν ΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟ ΔΙ ΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙ ΚΟΥ Ι ΔΡ ΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤ Ρ Ε Ν Τ Ε Ρ ΟΛΟΓΙΑΣ Κ ΑΙ Δ ΙΑΤ Ρ ΟΦΗ Σ ΕΛ Ι ΓΑ ΣΤ

Διατροφή

Δυσκοιλιότητα:

O ρόλος της Διατροφής

Η δυσκοιλιότητα μπορεί να θεωρηθεί περιστασιακά ως ένα σύμπτωμα που όμως όταν «χρονίζει» αποτελεί μία πολυσυμπτωματική διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από μειωμένη συχνότητα κενώσεων, έντονη πίεση κατά τη διάρκεια των κενώσεων, πρήξιμο, ή/και αίσθημα ατελούς κένωσης. Πρόκειται για μία από τις πιο συχνές διαταραχές του γαστρεντερικού συστήματος, η οποία όμως δύναται να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα ζωής των ατόμων. Έχει κατά καιρούς συσχετιστεί με διάφορες πτυχές του τρόπου ζωής, με τη διατροφή να κατέχει εξέχοντα ρόλο.

Συμπτώματα Σύμφωνα με τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωσή της, ως χρόνια δυσκοιλιότητα ορίζεται η παρουσία τουλάχιστον δύο από τα παρακάτω συμπτώματα, για διάστημα 12 εβδομάδων ή μεγαλύτερο κατά τους τελευταίους 12 μήνες και απουσία οργανικής δυσλειτουργίας: }}Παρουσία }}Πίεση

ή πόνος κατά την αφόδευση

}}Αίσθημα

ατελούς κένωσης

}}Λιγότερες

σκληρών ή άμορφων κοπράνων

από 3 κενώσεις ανά εβδομάδα

Ευεξία & Διατροφή

Παράγοντες κινδύνου Οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης δυσκοιλιότητας, εξαιρουμένων των ασθενειών, διακρίνονται σε τροποποιήσιμους και μη τροποποιήσιμους. Μεταξύ των μη τροποποιήσιμων παραγόντων συγκαταλέγονται η ηλικία και η εμμηνόπαυση για τις γυναίκες, ενώ στους τροποποιήσιμους παράγοντες περιλαμβάνονται η σωματική αδράνεια, η ελλιπής κατανάλωση νερού και υγρών (αφυδάτωση), η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες, η αλλαγή φυσικού περιβάλλοντος (ταξίδια), το στρες, η λήψη ορισμένων φαρμάκων και η χαμηλή ενεργειακή πρόσληψη.

Χριστίνα Μαυρογιάννη / Χριστίνα Κατσαρού, Διαιτολόγοι-Διατροφολόγοι MSc Επιστημονικοί Συνεργάτες Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

Επιδημιολογικά δεδομένα Δεδομένα από μία πρόσφατη ανασκόπηση επιδημιολογικών μελετών αναφέρουν ότι το ποσοστό των ατόμων που εμφανίζουν δυσκοιλιότητα παγκοσμίως κυμαίνεται από 0,7 έως 79% στους ενήλικες και από 0,7 έως 29,6% στα παιδιά. Η μεγάλη αυτή διακύμανση οφείλεται αφενός στη χρήση διαφορετικών κριτηρίων για τον ορισμό της δυσκοιλιότητας και αφετέρου στα διαφορετικά χαρακτηριστικά των υπό μελέτη πληθυσμών και στον τρόπο συλλογής των δεδομένων. Γενικά, η δυσκοιλιότητα φαίνεται να είναι συχνότερη στις γυναίκες από ότι στους άνδρες, στις μεγαλύτερες ηλικίες (συνήθως άνω των 60 ετών) και σε άτομα χαμηλότερου κοινωνικο-οικονομικού και μορφωτικού επιπέδου. Σύμφωνα με δεδομένα από πρόσφατη ελληνική μελέτη σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του ελληνικού πληθυσμού, περίπου το 15% των συμμετεχόντων βρέθηκε να εμφανίζει δυσκοιλιότητα, η οποία αποδόθηκε πρωτίστως σε κακές διατροφικές συνήθειες και δευτερευόντως στο στρες και την απουσία φυσικής δραστηριότητας. Αν και το 20% των πασχόντων δήλωσε πως δεν είχε λάβει κάποια μέτρα για την αντιμετώπιση της ενοχλητικής αυτής διαταραχής, η πλειοψηφία των συμμετεχόντων βρέθηκε να εφαρμόζει κυρίως αλλαγές στη διατροφή ή / και να καταφεύγει στη χρήση καθαρτικών ή άλλων παραδοσιακών προϊόντων.

Διατροφική αντιμετώπιση Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα κατά πόσον η διατροφή εμπλέκεται στην αιτιολογία της εμφάνισης της δυσκοιλιότητας και σε τι βαθμό κάποιες τροποποιήσεις στη διαιτητική πρόσληψη μπορούν να συμβάλλουν στην ανακούφιση των ενοχλητικών συμπτωμάτων αυτής της διαταραχής. Εδώ και χρόνια το κλειδί στην διατροφική αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας θεωρείται πως είναι η σταδιακή ένταξη των φυτικών ινών (διαλυτών και αδιάλυτων) στο καθημερινό διαιτολόγιο, με στόχο την κατανάλωση 25-30 γραμμαρίων την ημέρα. Οι φυτικές ίνες έχουν την ιδιότητα να κατακρατούν νερό με αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγαλύτερων σε όγκο και πιο μαλακών κοπράνων, που διέρχονται πιο εύκολα από το έντερο.

Ωστόσο, τα ερευνητικά δεδομένα στο πεδίο αυτό δεν είναι πλήρως τεκμηριωμένα, καθώς αφενός φαίνεται πως η μειωμένη πρόσληψη φυτικών ινών δεν είναι πάντα αίτιο της εμφάνισης χρόνιας δυσκοιλιότητας και αφετέρου η υιοθέτηση μίας δίαιτας πλούσιας σε φυτικές ίνες μπορεί να είναι σε ένα βαθμό βοηθητική, αλλά μπορεί να είναι και επιβαρυντική σε περιπτώσεις σοβαρής δυσκοιλιότητας. Σε κάθε περίπτωση, στο πλαίσιο μιας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής, προτείνεται η κατανάλωση τουλάχιστον 5 μερίδων λαχανικών και φρούτων ημερησίως, καθώς και η επιλογή ολικής αλέσεως δημητριακών έναντι των επεξεργασμένων, προκειμένου να ενισχυθεί η πρόσληψη φυτικών ινών από φυσικές πηγές και όχι από συμπληρώματα. Παράλληλα, έχει προταθεί πως η σταδιακή αυτή αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών πρέπει να συνδυάζεται με αύξηση της κατανάλωσης νερού και υγρών, ιδιαίτερα μάλιστα σε περιπτώσεις μη επαρκούς ενυδάτωσης. Έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς πολλές απόψεις σχετικά με διάφορα τρόφιμα που θεωρείται πως είτε είναι βοηθητικά είτε επιβαρυντικά στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Από την αρχαιότητα κιόλας τα αποξηραμένα δαμάσκηνα έχουν χρησιμοποιηθεί ως «φυσικό καθαρτικό», κάτι που υποστηρίζεται σε ένα βαθμό και από επιστημονικά δεδομένα. Σε μία πρόσφατη κλινική δοκιμή, η ημερήσια κατανάλωση 50 γραμμαρίων αποξηραμένων δαμάσκηνων βρέθηκε να είναι πιο αποτελεσματική σε σχέση με την πρόσληψη συμπληρώματος ψυλλίου ίδιας περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες στην αντιμετώπιση της ήπιας προς μέτριας μορφής δυσκοιλιότητας. Η ευεργετική τους δράση αποδίδεται τόσο στην υψηλή περιεκτικότητά τους σε φυτικές ίνες όσο και στην σορβιτόλη, ενώ πιθανόν και οι

e-mail: chrismavrogianni@gmail.com / katsarou.christina@gmail.com Ευεξία & Διατροφή

Δ Ι Μ Η Ν ΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟ ΔΙ ΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙ ΚΟΥ Ι ΔΡ ΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤ Ρ Ε Ν Τ Ε Ρ ΟΛΟΓΙΑΣ Κ ΑΙ Δ ΙΑΤ Ρ ΟΦΗ Σ ΕΛ Ι ΓΑ ΣΤ

περιεχόμενες φαινολικές ενώσεις να παίζουν κάποιο ρόλο. Επιπλέον, η μέτρια κατανάλωση καφέ έχει συσχετιστεί αρνητικά με τη δυσκοιλιότητα και θεωρείται πιθανόν βοηθητική, καθώς έχει φανεί πως προκαλεί μία στιγμιαία αύξηση στην κινητικότητα του εντέρου. Από την άλλη, ανάμεσα στα τρόφιμα τα οποία χαρακτηρίζονται από τους πάσχοντες ως επιβαρυντικά, συγκαταλέγονται η μπανάνα και η σοκολάτα, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν αντίστοιχα επιστημονικά δεδομένα που να επιβεβαιώνουν αυτές τις απόψεις. Τα τελευταία χρόνια, με την ανάπτυξη των λειτουργικών τροφίμων έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον υπάρχει στη μελέτη του ρόλου των προβιοτικών και των πρεβιοτικών που περιέχονται σε αυτά, στη λειτουργία του εντέρου. Ως προβιοτικά ορίζονται οι ζωντανοί μικροοργανισμοί, που περιέχονται σε τρόφιμα όπως το κεφίρ, το γιαούρτι και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, και ασκούν την ευεργετική τους δράση βελτιώνοντας την ισορροπία της εντερικής μικροχλωρίδας, των μικροοργανισμών δηλαδή που υπάρχουν φυσιολογικά στο έντερο. Από την άλλη, τα πρεβιοτικά αποτελούν άπεπτα συστατικά των τροφίμων, που ενεργοποιούν επιλεκτικά την ανάπτυξη ή / και τη δραστηριότητα ενός ή περισσοτέρων βακτηριακών στελεχών του εντέρου, ασκώντας με αυτόν τον τρόπο ευεργετική επίδραση στον οργανισμό. Τα πρεβιοτικά βρίσκονται σε τρόφιμα όπως ολικής άλεσης δημητριακά (κυρίως προϊόντα σίτου), λαχανικά και φρούτα όπως κρεμμύδι, σκόρδο, σικορέ, πράσο, αγκινάρα και μπανάνα, καθώς και σε εμπλουτισμένα γαλακτοκομικά προιόντα και μαργαρίνες. Στην περίπτωση της δυσκοιλιότητας, υπάρχουν ενδείξεις ότι συγκεκριμένα είδη βακτηρίων (πχ. Bifidobacterium Lactis, Lactobacillus rhamnosus) πιθανόν να διεγείρουν την κινητικότητα του εντέρου, ενώ αναφορικά με τα πρεβιοτικά τα αντίστοιχα δεδομένα είναι πιο περιορισμένα.

Ευεξία & Διατροφή

Εκτός από την κατάλληλη επιλογή τροφίμων, σημαντικό ρόλο κατέχουν και οι σωστές συνήθειες των γευμάτων. Η συστηματική κατανάλωση πρωινού δύναται να βοηθήσει στη δυσκοιλιότητα διεγείροντας το γαστροκολικό αντανακλαστικό. Από την άλλη μεριά, εξαντλητικές δίαιτες αδυνατίσματος έχει φανεί μεταξύ άλλων πως διαταράσσουν και την εντερική λειτουργία. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο ενός υγιεινού τρόπου ζωής είναι σημαντική η υιοθέτηση τόσο μιας ισορροπημένης διατροφικής συμπεριφοράς όσο και η παράλληλη αύξηση της σωματικής δραστηριότητας. Η άσκηση έχει βρεθεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητική ακόμα και στις μεγαλύτερες ηλικίες κι επομένως θα πρέπει να ενθαρρύνεται τουλάχιστον το καθημερινό περπάτημα και η αποφυγή της σωματικής αδράνειας. Τέλος, ιδιαίτερα σημαντική είναι και η άμεση ανταπόκριση στο αίσθημα της αφόδευσης, καθώς και η επίσκεψη της τουαλέτας σε τακτικές ώρες κατά τη διάρκεια της μέρας και ιδιαίτερα μετά τα γεύματα, όπου η πιθανότητα κένωσης είναι μεγαλύτερη. Η τακτική αυτή πρέπει να αποτελεί μέρος της εκπαίδευσης των παιδιών και θα πρέπει να ακολουθείται και μετέπειτα στην ενήλικο ζωή. Έτσι λοιπόν, θα μπορούσαμε να πούμε ότι σε γενικές γραμμές, η διατροφική αντιμετώπιση πιθανόν να παρέχει μία ανακούφιση στις περιπτώσεις ήπιας έως μέτριας δυσκοιλιότητας. Η παροχή της σωστής ενημέρωσης και συμβουλευτικής στους πάσχοντες, σχετικά με τη διατροφή τους, φαίνεται πως κρίνεται αναγκαία και θα ήταν καλό να προηγείται της χορήγησης συμπληρωμάτων και άλλων καθαρτικών σκευασμάτων. Σε κάθε περίπτωση, είναι επίσης απαραίτητη η εξατομικευμένη αντιμετώπιση του προβλήματος, καθώς όπως συμβαίνει και με άλλες διαταραχές, η ίδια προσέγγιση πιθανόν να μην είναι εξίσου αποτελεσματική για όλα τα άτομα.

Ευεξία & Διατροφή

Δ Ι Μ Η Ν ΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟ ΔΙ ΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙ ΚΟΥ Ι ΔΡ ΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤ Ρ Ε Ν Τ Ε Ρ ΟΛΟΓΙΑΣ Κ ΑΙ Δ ΙΑΤ Ρ ΟΦΗ Σ ΕΛ Ι ΓΑ ΣΤ

Άρθρο

Χειρουργική Θεραπεία

της Δυ σ κοι λιότητας

Η χειρουργική θεραπεία αποτελεί το τελικό καταφύγιο για την αντιμετώπιση του ασθενούς με χρόνια δυσκοιλιότητα και μπορεί να αποτελέσει αποτελεσματικό ανακουφιστικό μέσο για αυστηρά επιλεγμένους ασθενείς. Ο αποκλεισμός χρονιών μεταβολικών και συστηματικών νοσημάτων στα οποία η δυσκοιλιότητα μπορεί να είναι προεξάρχον σύμπτωμα και η θεραπευτική δοκιμή με συντηρητικά μέσα (διαιτητικοί και φαρμακευτικοί χειρισμοί) που στοχεύουν στην εξομάλυνση της κινητικότητας του εντέρου είναι άκρως απαραίτητα πριν την αναζήτηση χειρουργικής συμβουλής. Όταν τα τελευταία αποτύχουν, ο καθορισμός του ακριβούς τύπου της χρόνιας δυσκοιλιότητας αποτελεί αναγκαίο στάδιο στη στρατηγική της περαιτέρω αντιμετώπισης της. Η αναγνώριση του τύπου της δυσκοιλιότητας βασίζεται στα αποτελέσματα απεικονιστικών και λειτουργικών εξετάσεων, με πιο σημαντικά τον χρόνο διάβασης του παχέος εντέρου και την αφοδευσιογραφία, τα οποία, αντίστοιχα, προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για τη λειτουργική συμπεριφορά του παχέος εντέρου και των μυών του πυελικού εδάφους. Πρέπει να τονιστεί ότι η οξεία εμφάνιση ή και η προοδευτικά εγκαθιστάμενη δυσκοιλιότητα σε ασθενή με προηγούμενη ομαλή εντερική λειτουργία οφείλεται συχνά σε χειρουργικά αίτια που προκαλούν ανατομική απόφραξη του παχέος εντέρου, με κύριους εκπρόσωπους τα κακοήθη νεοπλάσματα και τις στενώσεις συνεπεία υποτροπιαζόντων προσβολών εκκολπωματίτιδας ή, σπανιότερα, συστροφής ευέλικτων τμημάτων του παχέος εντέρου, όπως του σιγμοειδούς. Πάντως η νεοεμφανιζόμενη δυσκοιλιότητα αποτελεί βασική ένδειξη για τη e-mail: ykafrts@otenet.gr

Ευεξία & Διατροφή

διενέργεια κολονοσκόπησης, η οποία μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια αφού βοηθά στην πρώϊμη αποκάλυψη του καρκίνου. Τότε, με την εφαρμογή της κατάλληλης χειρουργικής παρέμβασης, επιτρέπεται και η αποκατάσταση της λειτουργίας και η απαλλαγή του ασθενούς από τα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας. Η αδράνεια του παχέος εντέρου ή δυσκοιλιότητα βραδείας διάβασης και η αποφρακτικού τύπου δυσκοιλιότητα ή αποφρακτική δυσχεσία, εφόσον έχουν πιστοποιηθεί και απεικονιστικά, αποτελούν, παραδοσιακά, τις κλασσικές ενδείξεις εφαρμογής της χειρουργικής στη θεραπεία της χρόνιας δυσκοιλιότητας. Αδράνεια του παχέος εντέρου ή δυσκοιλιότητα βραδείας διάβασης: Αποτελεί σοβαρή διαταραχή της κινητικότητας του παχέος εντέρου, αδιευκρίνιστης σε μεγάλο βαθμό αιτιολογίας, κατά την οποία το ύψος και ο αριθμός των προωθητικών συσπάσεων είναι σημαντικά ελαττωμένα. Η χρόνια και βασανιστική δυσκοιλιότητα, που κατά κύριο λόγο προσβάλλει νεαρές γυναίκες, είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στη χρήση διαιτητικών μέτρων και

Γεώργιος Ε. Θεοδωρόπουλος, FACS, Επικ. Καθηγητής Χειρουργικής Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών

υπακτικών. Οι παλαιότερα εφαρμοζόμενες τμηματικές εκτομές του παχέος εντέρου δεν είχαν τα αναμενόμενα λειτουργικά αποτελέσματα. Η εκτομή όλου του κόλου και η διατήρηση του ορθού με την άμεση αποκατάσταση της συνέχειας του γαστρεντερικού σωλήνα με την αναστόμωση του λεπτού εντέρου με το ορθό, δηλαδή η υφολική κολεκτομή με ειλεοορθική αναστόμωση αποτελεί σήμερα τη χειρουργική θεραπεία εκλογής, η οποία χαρακτηρίζεται από μηδενική θνητότητα, άριστα λειτουργικά αποτελέσματα σε ποσοστό πάνω από το 90% των ασθενών και τη δυνατότητα να εκτελεστεί και λαπαραοσκοπικά, γεγονός που προσθέτει ελαττωμένη μετεγχειρητική νοσηρότητα και κοσμητικά οφέλη. Αποφρακτικού τύπου δυσκοιλιότητα ή αποφρακτική δυσχεσία: Τα λειτουργικά αίτια της αποφρακτικής δυσκοιλιότητας, όπως ο πρωκτισμός, η κάθοδος του πυελικού εδάφους και η παράδοξη σύσπαση του ηβοορθικού μυός, ως λειτουργικές διαταραχές, αντιμετωπίζεται με συντηρητικά μέσα, με το ρόλο της χειρουργικής αποκατάστασης να παραμένει μάλλον περιορισμένος. Αντιθέτως, τα ανατομικά αίτια της αποφρακτικού τύπου δυσκοιλιότητας, όπως αναφέρονται παρακάτω αναλυτικά, εφόσον θεωρηθούν ότι αποτελούν τον κύριο παθογενετικό μηχανισμό της δυσκοιλιότητας απαιτούν χειρουργική παρέμβαση με ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα. Ολική πρόπτωση ορθού, ορθοπρωκτικός εγκολεασμός. Η ολική πρόπτωση του ορθού είναι η ολικού πάχους προβολή του ορθού εκτός του πρωκτού, συνεπεία μυϊκής ανεπάρκειας του πυελικού εδάφους και αντιμετωπίζεται αποκλειστικά χειρουργικά. Η εκτομή του πλεονάζοντος οθοσιγμοειδούς σε συνδυασμό με ορθοπηξία, δηλαδή καθήλωση του εντέρου στην περιτονία του ιερού οστού, αποτελεί την πλέον χρησιμοποιούμενη μέθοδο με τα πλέον ικανοποιητιοκά αποτελέσματα. Η τοποθέτηση πλεγμάτων που χρησιμοποιήθηκαν ευρέως στο παρελθόν δεν φαίνεται να υπερτερεί από την απλή και λιγότερο στενωτική χρήση ραμμάτων, ενώ η λαπαροσκοπική προσπέλαση έχει ελαχιστοποιήσει τη μετεγχειρητική νοσηρότητα. Η περινεϊκή, διαπρωκτική προσπέλαση (τεχνικές Altmeier και Delorme) έχει απόλυτη ένδειξη στις ηλικιωμένες ασθενείς, υψηλού χειρουργικού κινδύνου, αφού, έτσι, είναι εφικτή η αποφυγή της γενικής αναισθησίας. Ο ορθοπρωκτικός εγκολεασμός ή βλεννογονική πρόπτωση του ορθού αποτελεί τη μερικού πάχους αναδί-

πλωση τοιχώματος του ορθού, η οποία εισέρχεται εντός του πρωκτικού αυλού, χωρίς να ξεπερνά το πρωκτικό άνοιγμα. Η πρώτη θεραπευτική επιλογή είναι η αύξηση των φυτικών ινών στη δίαιτα, η χορήγηση υπακτικών και η βιοανατροφοδότηση, ενώ η χειρουργική εκτομή του προπίπτοντος βλεννογόνου και η επανασυρραφή ή η αφαίρεση του πλεονάζοντος προπίπτοντος τοιχώματος με τη χρήση συρραπτικού εργαλείου (τεχνική STARR) πρέπει να φυλάσσονται ως οι τελικές λύσεις προσπάθειας διόρθωσης μιας ανατομικής βλάβης, η οποία μπορεί απλά να αποτελεί την «κορυφή του παγόβουνου» σε μια γενικότερη δυσλειτουργία του πυελικού εδάφους. Ορθοκήλη: Είναι η πρόπτωση του ορθού διά του κόλπου κατά την αφόδευση, λόγω της εξασθένησης του ορθοκολπικού διαφράγματος με την αύξηση της ηλικίας και τις πολλαπλές κυήσεις. Αν και συχνό εύρημα στην κλινική εξέταση και την αφοδευσιογραφία, η χειρουργική διόρθωσή της χαρακτηρίζεται από αυστηρές ενδείξεις, όπως διάμετρο πάνω από 4 εκ στην αφοδευσιογραφία, με παγίδευση του σκιαγραφικού κατά την αφόδευση, την ανάγκη για δακτυλικούς χειρισμούς από το ορθό ή τον κόλπο για τη διευκόλυνση της κένωσης, κλπ. Η διαορθική χειρουργική αποκατάσταση της ορθοκήλης με πτύχωση του μυϊκού χιτώνα και εκτομή του πλεονάζοντος βλεννογόνου ή η τεχνική STARR είναι οι πλέον δημοφιλείς. Σιγμοειδοκήλη: Προκαλεί δυσκοιλιότητα λόγω της πίεσης του ορθού εκ των έξω. Ευμεγέθεις σιγμοειδοκήλες (τρίτου βαθμού) αντιμετωπίζονται ικανοποιητικά με εκτομή του σιγμοειδούς.

e-mail: georgetheocrs@live.com Ευεξία & Διατροφή

Δ Ι Μ Η Ν ΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟ ΔΙ ΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙ ΚΟΥ Ι ΔΡ ΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤ Ρ Ε Ν Τ Ε Ρ ΟΛΟΓΙΑΣ Κ ΑΙ Δ ΙΑΤ Ρ ΟΦΗ Σ ΕΛ Ι ΓΑ ΣΤ

Περί Διαίτης

Περί Δυσκοιλιότητας . . . Ο όρος δυσκοιλιότητα αναφέρεται στη δυσκολία κατά την κένωση και σε μειωμένη κινητικότητα του εντέρου για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα συμπτώματα χαρακτηρίζονται από φούσκωμα και κοιλιακό άλγος, σκληρά και ξηρά κόπρανα. Η δυσκοιλιότητα εμφανίζεται κυρίως στους ηλικιωμένους ανθρώπους άνω των 70 ετών. Οι παράγοντες του τρόπου ζωής που σχετίζονται με τη δυσκοιλιότητα είναι το επίπεδο της ενυδάτωσης του οργανισμού, η πρόσληψη φυτικών ινών, το ιστορικό χρήσης καθαρτικών, οι καθιστικές συνήθειες καθώς και η εθελουσία καθυστέρηση της κένωσης.

Ευεξία & Διατροφή

Βασίλης Παπαμίκος, Νοσοκομειακός διαιτολόγος M.Med.Sci, MSc

Αναλυτικότερα, η μειωμένη πρόσληψη υγρών (λιγότερο από 1,5 λίτρο/ημέρα) και η χαμηλή ενυδάτωση έχει συνδεθεί με αργό πέρασμα των περιττωμάτων από το κόλον και με μικρότερο όγκο εξόδου. Το διατροφικό πρότυπο που ακολουθεί ο σύγχρονος άνθρωπος είναι χαμηλή πρόσληψη σε φυτικές ίνες με αποτέλεσμα να επηρεάζεται ο χρόνος διάβασης, το βάρος των κοπράνων και η κινητικότητα του εντέρου. Η δυσκοιλιότητα αποτελεί πιο συχνό φαινόμενο σε ανθρώπους που δεν ασκούνται συχνά και συστηματικά σε σχέση με αυτούς που κάνουν κυρίως καθιστική ζωή. Το περιβάλλον με τις ιδιαιτερότητες του μπορεί να συμβάλλει στην εμφάνιση του φαινομένου. Έτσι, άτομα όπως οι ηλικιωμένοι που εξαρτώνται από άλλους ή εμφανίζουν περιορισμένη κινητικότητα παρουσιάζουν πιο συχνά δυσκοιλιότητα. Ακόμα και η συναισθηματική κατάσταση που εκφράζεται με αυξημένο άγχος, κατάθλιψη, μειωμένη νοητική λειτουργία, μπορεί να οδηγήσει στην ανεπιθύμητη αυτή κατάσταση. Η πρόληψή της είναι αναμφισβήτητα πιο επιθυμητή από τη θεραπεία και πάντα σε σχέση με τις διατροφικές συνήθειες οι βασικοί άξονες στρατηγικής είναι 2: α) κατανόηση και εφαρμογή της σωστής ενυδάτωσης του οργανισμού και β) διατροφή πλούσια σε αδιάλυτες φυτικές ίνες: φασόλια, αρακάς, ρεβίθια, φακές, δημητριακά ολικής άλεσης, σπόροι και ξηροί καρποί αλλά και ψωμιά ή ζυμαρικά και φρυγανιές ή παξιμάδια ολικής άλεσης. Μεγάλη περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες παρουσιάζει επίσης η βρώμη είτε αυτή καταναλώνεται σαν συνοδευτική του πρωινού είτε με τη μορφή του αλευριού για την παρασκευή αρτοσκευασμάτων. Οι πρόσφατες διατροφικές οδηγίες προς ενήλικες που εκδόθηκαν το 2010 υπαγορεύουν επιπρόσθετα καθημερινή πρόσληψη λαχανικών και φρούτων (όπως δαμάσκηνα, ακτινίδια). Ένας άλλος τρόπος για στοχευμένη αύξηση φυτικών ινών είναι η συχνή κατανάλωση φρέσκων και μη επεξεργασμένων προϊόντων. Πιθανή ευεργετική δράση ίσως έχουν και προϊόντα όπως μαρμελάδες και μπισκότα με αυξημένη περιεκτικότητα φυτικών ινών, κατασκευασμένα ειδικά για αυτό το σκοπό. Μια άλλη κατηγορία προϊόντων στοχεύει στην αύξηση του τελικού όγκου και της συχνότητας των κοπράνων. Τέτοια προϊόντα είναι π.χ. δημητριακά που έχουν παρασκευαστεί με βάση το καλαμπόκι ή το σιτάρι. To ψύλλιο, μια άλλη εναλλακτική

λύση για τη δυσκοιλιότητα, παρασκευάζεται από το ινδικό φυτό plantago indica. To ψύλλιο, αποτελείται από μικρούς σπόρους φυτών, οι οποίοι περιέχουν φυτικές ίνες. Η ουσιαστική δράση του ψύλλιου, αναφέρεται στο γεγονός ότι κατακρατά νερό σε ποσοστό 1/6 του βάρους του. Οι διάφορες μελέτες που ερεύνησαν τον ρόλο των προβιοτικών και πρεβιοτικών παραγόντων στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας ακόμα δεν έχουν προβεί σε οριστικές συστάσεις. Φαίνεται πως τα εν λόγω προϊόντα ή λειτουργικά τρόφιμα εμπλουτισμένα με αυτά σε άλλους έχουν ευεργετικό αποτέλεσμα ενώ σε άλλους οι διαφορές είναι ανεπαίσθητες. Αν όλα τα παραπάνω δεν έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, σαν εναλλακτικές λύσεις προτείνονται είτε γάλα μαγνησίας, είτε φύλλα Αιγύπτου, είτε προϊόντα με σορβιτόλη σαν συμπληρώματα της διατροφής. Οι διατροφικές οδηγίες προτρέπουν επίσης και για συστηματική φυσική δραστηριότητα. Έτσι, η χρονική δραστηριότητα της αερόβιας σωματικής άσκησης καλό θα ήταν να καταλαμβάνει 2 ½ ώρες εβδομαδιαίως μέτριας έντασης ή 1 ½ ώρα αυξημένης έντασης εβδομαδιαίως. Όμως οι οδηγίες εξειδικεύουν ακόμα περισσότερο και ως προς την ποιότητα της άσκησης. Η δραστηριότητα είναι καλό να κατανέμεται ομοιόμορφα μέσα στη διάρκεια της εβδομάδας και οποιοσδήποτε ενδιαφέρεται να αποκομίσει τα μέγιστα οφέλη από την άσκηση καλό θα ήταν να επεκτείνει τον χρόνο στις 5 ώρες μέτριας έντασης αερόβια δραστηριότητα την εβδομάδα ή εναλλακτικά 2 ½ ώρες αυξημένης έντασης αερόβια δραστηριότητα την εβδομάδα. Επιπρόσθετα, δύο φορές την εβδομάδα το είδος της άσκησης οφείλει να στοχεύει και στη μυϊκή ενδυνάμωση. Ανακεφαλαιώνοντας, η δυσκοιλιότητα μπορεί να είναι χρόνια και είναι το αποτέλεσμα του τρόπου διατροφής, της μειωμένης φυσικής δραστηριότητας, της λήψης ορισμένων φαρμάκων ή ακόμα και ορισμένων παθολογικών καταστάσεων όπως εγκεφαλικό ή τραυματισμοί της σπονδυλικής στήλης. Η αντιμετώπισή της επιβάλλει τη λήψη λεπτομερούς ιστορικού από τον ειδικό ή την ομάδα ειδικών με απώτερο σκοπό την ακριβή αναγνώριση των αιτίων της και των πιθανών εναλλακτικών λύσεων.

e-mail: vpapamikos@gmail.com Ευεξία & Διατροφή

Εμμανουήλ Τσόχατζης, Παθολόγος

Μικρά & Νόστιμα Ο προληπτικός έλεγχος για καρκίνο του παχέος εντέρου ελλατώνει τη θνησιμότητα μέσω ανίχνευσης καρκίνων σε αρχικά στάδια αλλά και θεωρητικά μέσω ανίχνευσης και ενδοσκοπικής αφαίρεσης αδενωματωδών πολυπόδων. Παραμένει εντούτοις άγνωστο αν οι πολύποδες που ανιχνεύονται και αφαιρούνται είναι αυτοί που συνεισφέρουν σημαντικά στην ελάττωση της θνησιμότητας. Σε μια πολυκεντρικη αμερικάνικη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine (2012;366:687-96), εκτιμήθηκε η μακροχρόνια αποτελεσματικότητα της ενδοσκοπικής πολυπεκτομής στη θνησιμότητα από καρκίνο του παχέος εντέρου. Στη μελέτη συμπεριλήφθηκαν όλοι οι ασθενείς με πολύποδες που παραπέμφθηκαν προοπτικά για αρχική κολονοσκόπηση μεταξύ 1980 και 1990 στα συμμετέχοντα κέντρα. Οι ερευνητές κατέφυγαν στο εθνικό αρχείο θανάτων για την αναζήτηση θανάτων και της αιτίας τους. Η θνησιμότητα από καρκίνο του παχέος εντέρου σε ασθενείς με αφαιρεθέντες πολύποδες συγκρίθηκε με την αναμενόμενη θνησιμότητα βασισμένη στην επίπτωση του καρκίνου του παχέος εντέρου στο γενικό πληθυσμό αλλά και με τη θνησιμότητα από καρκίνο του παχέος εντέρου σε ασθενείς με μη-αδενωματώδεις πολύποδες. Από 2602 ασθενείς με αφαιρεθέντα αδενώματα, μετά από διάμεση παρακολούθηση 15.8 ετών, 1246 ασθενείς απεβίωσαν από διάφορα αίτια και 12 από καρκίνο του παχέος εντέρου. Ο αναμενόμενος αριθμός θανάτων από καρκίνο του παχέος εντέρου με αναφορά στο γενικό πληθυσμό ήταν 25.4 θάνατοι, συνεπώς η ενδοσκοπική πολυπεκτομή ελάττωσε τη θνησιμότητα κατά 53% (95%CI 0.26-0.80). Η θνησιμότητα από καρκίνο του παχέος εντέρου ήταν ίδια μεταξύ ασθενών με αδενωματώδεις και μη αδενωματώδεις πολύποδες τα πρώτα δέκα έτη μετά από πολυπεκτομή. Τα παραπάνω ευρήματα ενισχύουν την υπόθεση ότι η ενδοσκοπική πολυπεκτομή προλαμβάνει τους θανάτους από καρκίνο του παχέος εντέρου.

Ενδοσκοπική πολυπεκτομή και μακροπρόθεσμη πρόληψη θανάτων από καρκίνο του παχέος εντέρου

Τυχαιοποιημένη μελέτη χορήγησης ινδομεθακίνης ενδοορθικά για την πρόληψη παγκρεατίτιδας μετά από ERCP

Προκαταρκτικές μελέτες έχουν δείξει ότι η ενδοορθική χορήγηση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών ενδεχομένως να ελαττώνει την επίπτωση της παγκρεατίτιδας μετά από ERCP. Σε μια πολυκεντρική, τυχαιοποιημένη μελέτη με χρήση εικονικού φαρμάκου, ασθενείς με αυξημένο κίνδυνο για παγκρεατίτιδα μετά από ERCP έλαβαν ενδοορθικά είτε μια δόση ινδομεθακίνης είτε εικονικού φαρμάκου αμέσως μετά την εξέταση. Ο κίνδυνος για παγκρεατίτιδα καθορίστηκε με βάση επικυρωμένους παράγοντες σχετιζό-

μενους με τον ασθενή και την εξέταση. Το πρωταρχικό καταληκτικό σημείο της μελέτης ήταν η παγκρεατίτιδα, η οποία ορίστηκε σαν ο συνδυασμός έναρξης κοιλιακού άλγους με αύξηση των παγκρεατικών ενζύμων σε επίπεδο τουλάχιστον τρείς φορές πάνω από το φυσιολογικό μέσα σε 24 ώρες από την ERCP και η νοσηλεία για τουλάχιστον 2 ημέρες. Συνολικά τυχαιοποιήθηκαν 602 ασθενείς, η πλειοψηφία των οποίων (82%) είχε κλινική υποψία δυσλειτουργίας του σφιγκτήρα του Oddi. Παγκρεατίτιδα διαγνώστηκε σε 27/295 ασθενείς (9.2%) στην ομάδα της ινδομεθακίνης έναντι 52/307 (16.9%) στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου (P=0.005). Μέτριας βαρύτητας ή σοβαρή παγκρεατίτιδα εμφανίστηκε σε 4.4% των ασθενών που έλαβαν ινδομεθακίνη έναντι 8.8% του εικονικού φαρμάκου (P=0.03). Συμπερασματικά, σε ασθενείς με υψηλό κίνδυνο παγκρεατίτιδας μετά από ERCP, η χορήγηση ινδομεθακίνης ενδοορθικά ελάττωσε σημαντικά την επίπτωση της παγκρεατίτιδας.

e-mail: mtsochatzis@med.uoa.gr

Ευεξία & Διατροφή

γράφουν οι Χρήστος Τριάντος, Γαστεντερολόγος / Χρήστος Γιαννικούλης, Γαστεντερολόγος

Επικοινωνούμε

Πα

τριά ρχου Ιωα . Fa x: 2 106 7 κείμ 3 e-m 0 10 5 Α ail 72 θή , URL : info@ 31 33 να 2 e : w ww ligast , .eli . gast gr .gr

Επικοινωνούμε

Τηλ

Αναγνώστης μας 35 ετών μας γράφει για το πρόβλημα που τον απασχολεί. Πρόσφατα έλαβε αγωγή με αντιφλεγμονώδη φάρμακα λόγω οσφυαλγίας. Μετά από λίγες ημέρες παρατήρησε μαύρες κενώσεις. Εισήχθη σε νοσοκομείο και υποβλήθηκε σε γαστροσκόπηση η οποία ανέδειξε έλκος βολβού δωδεκαδακτύλου το οποίο αιμορραγούσε. Έγινε ενδοσκοπική αιμόσταση και ακολούθως χορηγήθηκε ενδοφλέβια γαστροπροστασία η οποία συνεχίζεται από το στόμα μετά το εξιτήριο του. Κατά την γαστροσκόπηση ελήφθησαν βιοψίες από το στομάχι προς αναζήτηση Ελικοβακτηριδίου του Πυλωρού οι οποίες ήταν αρνητικές. Ο αναγνώστης μας έχει διακόψει τώρα τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα και λαμβάνει ομεπραζόλη από το στόμα (20 mg ημερησίως) εδώ και 2 εβδομάδες. Ρωτά αν πρέπει να παίρνει αγωγή για πάντα και αν πρέπει να τηρεί ένα συγκεκριμένο διαιτολόγιο. Ευχαριστούμε για την επικοινωνία. Το πεπτικό έλκος δεν θεωρείται πλέον χρόνια αλλά ιάσιμη νόσος με σαφώς αναγνωρίσιμη και αντιμετωπίσιμη αιτία στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Τα δυο συχνότερα αίτια του πεπτικού έλκους είναι η χρόνια λοίμωξη από Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού και η λήψη αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. Στην περίπτωση σας υπάρχει το δεύτερο αίτιο. Ορθώς διακόψατε την λήψη αντιφλεγμονωδών και λάβατε αναστολέα αντλίας πρωτονίων (όπως η ομεπραζόλη). Συνήθως 4 εβδομάδες θεραπείας είναι αρκετές εκτός αν κρίνει διαφορετικά ο θεράπων ιατρός γαστρεντερολόγος (ανάλογα και με τα ενδοσκοπικά χαρακτηριστικά του έλκους). Στο μέλλον καλό είναι να αποφεύγετε την λήψη αντιφλεγμονωδών αν δεν είναι απολύτως αναγκαία. Σε περίπτωση κατά την οποία χρειαστεί να λάβετε θεραπεία με αντιφλεγμονώδη, καλό θα ήταν να συνοδεύεται από γαστροπροστασία. Επίσης θα ήταν προτιμότερο να λάβετε αν χρειασθεί νέας γενιάς αντιφλεγμονώδη (αναστολείς της κυκλοοξυγενάσης ΙΙ) τα οποία πιθανώς έχουν μικρότερο ποσοστό παρενεργειών όσον αφορά το πεπτικό σύστημα. Όσον αφορά την διατροφή, σήμερα δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη δίαιτα η οποία να έχει αποδείξει την ανωτερότητα της. Συνεπώς προτείνεται ελεύθερη δίαιτα, άλλωστε όπως προαναφέραμε το πεπτικό έλκος αποτελεί μια παροδική ιάσιμη πάθηση εφόσον αναγνωρισθούν και αντιμετωπιστούν οι αιτίες του. Σε περίπτωση που καπνίζετε καλό θα ήταν να διακόψετε καθώς το κάπνισμα πιθανώς καθυστερεί την επούλωση του έλκους. Αναγνώστης μας 50 ετών μας γράφει για το πρόβλημα που τον απασχολεί. Εδώ και 10 έτη παρουσιάζει έντονο οπισθοστερνικό καύσο μετά τα γεύματα σχεδόν σε καθημερινή βάση το οποίο αντιμετωπίζει με λήψη αντιόξινων περιστασιακά. Πρόσφατα έπειτα από σύσταση του θεράποντος ιατρού του υποβλήθηκε σε γαστροσκόπηση η οποία ανέδειξε 4ου βαθμού οισοφαγίτιδα. Λαμβάνει έκτοτε ως θεραπεία ομεπραζόλη, αρχικά σε απλή δόση (20mg ημερησίως) και στην συνέχεια σε διπλή δόση (20mg δυο φορές την ημέρα) καθώς η απλή δόση δεν οδήγησε σε ικανοποιητική ανταπόκριση. Τα συμπτώματα έχουν εξαφανισθεί τώρα και ο ίδιος αισθάνεται πολύ καλύτερα. Αναρωτιέται αν είναι αναγκαίο να υποβληθεί ξανά σε γαστροσκόπηση σε καθώς και εάν είναι απαραίτητο να λαμβάνει μακροχρόνια φαρμακευτική θεραπεία όπως του υπέδειξε ο γαστρεντερολόγος του. Ευχαριστούμε για την επικοινωνία. Η οισοφαγίτιδα 4ου βαθμού είναι η σοβαρότερη μορφή οισοφαγίτιδας η οποία μπορεί να προκληθεί στα πλαίσια της γαστροοισοφαγικής παλινδρομικής νόσου κατά την οποία γαστρικό υγρό παλινδρομεί για σημαντικό χρονικό διάστημα πέραν του φυσιολογικού στον οισοφάγο. Στην περίπτωση σας το μεγαλύτερο μέρος του βλεννογόνου του περιφερικού οισοφάγου (δηλαδή του οισοφάγου που βρίσκεται κοντά στο στομάχι) έχει διαβρωθεί από το όξινο γαστρικό υγρό. Μακροπρόθεσμα μια τόσο σοβαρή οισοφαγίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές επιπλοκές όπως αναιμία λόγω απώλειας αίματος ή στένωση του οισοφάγου. Συνεπώς ο επανέλεγχος σε δυο μήνες είναι επιβεβλημένος προκειμένου να τεκμηριωθεί και ενδοσκοπικά η ανταπόκριση δηλαδή να διαπιστωθεί εάν υπάρχει ακόμη οισοφαγίτιδα και σε ποιο βαθμό. Κάποιας μορφής θεραπεία θα χρειασθεί να πάρετε μακροχρόνια έστω σε απλή δόση ακόμη και αν στην 2η ενδοσκόπηση διαπιστωθεί πλήρης επούλωση. Αυτό επιβάλλεται διότι εάν διακοπεί εντελώς η θεραπεία σας κατά πάσα πιθανότητα θα συμβεί υποτροπή τόσο των συμπτωμάτων όσο και της οισοφαγίτιδας. Πρακτικά η θεραπεία αυτή χορηγείται ισοβίως. Μπορείτε επίσης να συζητήσετε με τον γαστρεντερολόγο σας το ενδεχόμενο επεμβατικής (ενδοσκοπικής ή χειρουργικής) αντιμετώπισης της παλινδρομικής νόσου. Προσοχή: Η στήλη αυτή δεν αντικαθιστά τη σχέση του ασθενή με το γιατρό του. Ο γιατρός σας θα αξιολογήσει τις πληροφορίες που του δίνετε, θα αναζητήσει περισσότερες μέσα από τις ερωτήσεις που θα σας κάνει και φυσικά μπορεί να σας εξετάσει. Η στήλη αυτή προσπαθεί απλώς να δώσει κάποιες χρήσιμες και γενικές πληροφορίες στα άτομα που επικοινωνούν μαζί μας σχετικά με το πρόβλημα που τους απασχολεί, με την ελπίδα ότι θα φανούν χρήσιμες όχι μόνο στον αναγνώστη που μας γράφει, αλλά και σε άλλους με παρόμοια προβλήματα.

e-mail: chtriantos@hotmail.com / gcr@otenet.gr

Ευεξία & Διατροφή



Τα Νέα του Ιδρύματος 1 0

ΜΑΪΟΥ:

ΗΜΕΡΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ Η δυσκοιλιότητα είναι σύμπτωμα και όχι ασθένεια. Χαρακτηρίζεται από έντονη δυσκολία κατά την κένωση, αίσθημα ατελούς κένωσης, σκληρά κόπρανα και λιγότερες από 3 κενώσεις τη βδομάδα. Σε 1,7 εκατομμύρια υπολογίζεται ότι ανέρχεται ο αριθμός των Ελλήνων που πάσχουν από χρόνια δυσκοιλιότητα. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες καθώς και η έλλειψη άσκησης, έχουν συμβάλει ώστε το πρόβλημα της δυσκοιλιότητας να λάβει αυτές τις διαστάσεις. Με αφορμή τη φετινή Ημέρα για την Ευαισθητοποίηση του κοινού για την Δυσκοιλιότητα, η οποία τελεί υπό την Αι γίδα του Υπουργείου Υγεί ας, το Ελληνικό Ίδρυμα Γαστρεντερολογίας και Διατροφής, διένειμε 40.000 ενημερωτικά φυλλάδια στο ευρύ κοινό για τη Δυσκοιλιότητα και τους τρόπους αντιμετώπισης της. Η διανομή του φυλλαδίου πραγματοποιήθηκε την 10η Μαΐου, Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τη Δυσκοιλιότητα, σε κεντρικά σημεία της Αθήνας, καθώς και το Σάββατο 12 Μαΐου. Το Ελληνικό Ίδρυμα Γαστρεντερολογίας και Διατροφής στοχεύει στην προσέγγιση και ενημέρωση του ευρύ κοινού για τους τρόπους αντιμετώπισης της δυσκοιλιότητας, ώστε να μην αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στη ζωή των πασχόντων. Η Δυσκοιλιότητα είναι μια πάθηση που ταλαιπωρεί μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, από τη βρεφική ηλικία μέχρι και την Τρίτη ηλικία.

Ευεξία & Διατροφή

Δ Ι Μ Η Ν ΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟ ΔΙ ΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙ ΚΟΥ Ι ΔΡ ΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤ Ρ Ε Ν Τ Ε Ρ ΟΛΟΓΙΑΣ Κ ΑΙ Δ ΙΑΤ Ρ ΟΦΗ Σ ΕΛ Ι ΓΑ ΣΤ

Τα Νέα του Ιδρύματος

Χορηγοί και Δωρητές μέχρι 16/05/2012 Λάβαμε τα κάτωθι ποσά και ευχαριστούμε: Αλαμάνης Τριαντάφυλλος, Φάρσαλα 100 € Αλεξανδράκης Γεώργιος, Αθήνα 50 € Αλεξοπούλου Αλεξάνδρα, Ηλιούπολη 50 € Αντωνόπουλος Κωνσταντίνος, Καρδίτσα 30 € Αργυρίου Ελευθερία – Μαρία, Θεσσαλονίκη 25 € Βασιλόπουλος Αθανάσιος, Πάτρα 30 € Γεωργούλας Σωκράτης, Αργυρούπολη 20 € Γιουλεμέ Όλγα, Θεσσαλονίκη 50 € Γουργιώτη Λένα, Λάρισα 20 € Γρηγορίου Αθανάσιος, Θεσσαλονίκη 20 € Δανδάκης Δημήτριος, Αθήνα 50 € Δελής Κωνσταντίνος, Πειραιάς 50 € Δημόπουλος Φώτης, Ίλιον 50 € Ευγενίδη Αικατερίνη, Αιγάλεω 50 € Ευθυμίου Αλκιβιάδης, Θεσσαλονίκη 50 € Θωμόπουλος Κωνσταντίνος, Πάτρα 50 € Κάμαρη Ντίνα, Ν. Ψυχικό 50 € Καραγεωργίου Χάρης, Αθήνα 50 € Κατρή Ελένη, Αθήνα 20 € Κατσιούλα Αλεξάνδρα, Αθήνα 20 € Κατσουλάκη Μάγδα, Αθήνα 40 € Κομμά Ιουλία, Αθήνα 15 € Κουβέλης Ιωάννης, Θεσσαλονίκη 50 €

Κουλαλόγλου Παναγιώτης, Ιωάννινα 15 € Κουρκουνή Χρύσα, Φάρσαλα 15 € Κυριαζής Δημήτριος, Αθήνα 20 € Κυρίλλης Κωνσταντίνος, Ν. Ηράκλειο 30 € Λαζαράκη Γεωργία, Θεσσαλονίκη 50 € Λεοντίδης Χρήστος, Κομοτηνή 50 € Μάντζαρης Άγγελος, Βύρωνας 20 € Μίντζα Γεωργία, Πάτρα 20 € Μιχαλοπούλου Κωνσταντίνα, Λαύριο 15 € Μοναχή Βερονίκη, Μάκρη Αλεξανδρούπολης 100 € Μπεϊντάρης Ιωσήφ, Αθήνα 50 € Νάκος Ανδρέας, Θεσσαλονίκη 50 € Παντζαβέλης Βασίλειος, Φάρσαλα 25 € Παπαδόπουλος Νικόλαος, Πειραιάς 50 € Παπαναστασίου Θεόφιλος, Βόλος 20 € Παππάς Σπύρος, Ιωάννινα 15 € Πέρδος Αθανάσιος, Ηράκλεια Σερρών 20 € Πετρίδου Ιωάννα, Χολαργός 50 € Πηνιώτης Αλέξανδρος, Αγ. Παρασκευή 50 € Πιλπιλίδης Ιωάννης, Θεσσαλονίκη 30 € Σιούλας Αθανάσιος, Χολαργός 50 € Σουφλέρης Κωνσταντίνος, Θεσσαλονίκη 50 € Σταθάκος Ηλίας, Πειραιάς 20 €

Σταματόπουλος Νίκος, Αθήνα Τάτση Γρηγορία, Ιωάννινα Τηνιακού Ντινά, Αθήνα Τσάγκας Γιώργης, Καρδίτσα Τσαμακίδης Κλεισθένης, Αθήνα Τσερώνη Άννα, Λουτράκι Τσιότσιου Μαίρη, Αθήνα Τσουκαλάς Γεώργιος, Ναύπλιο Τσουράπας Γεώργιος, Βόλος Φάππα Ευαγγελία, Καλλιθέα Φαφαλιού Μαρία, Αθήνα Φωκάς Γεράσιμος, Π. Ψυχικό Χιωτέλλης Μιχάλης, Μυτιλήνη Χρυσακόπουλος Γεώργιος, Βριλήσσια

In memoriam Βασιλική Χονδρού, Παπάγου 70 € Μνήμη Νικολάου Αναγνώστου Οικογένεια Χρήστου Χονδρού, Παπάγου 50 € Μνήμη Νικολάου Αναγνώστου Οικογένεια Αναστασίου Χατζόπουλου, Παπάγου 50 € Μνήμη Νικολάου Αναγνώστου Δημήτρης και Μαρία Καραμανώλη, Αθήνα Μνήμη Γεωργίου Τριανταφύλλου

Αίτηση Εγγραφής Μέλους Ονοματεπώνυμο: ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Διεύθυνση: ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Πόλη / Νομός: ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Ταχ. Κώδικας: ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Επάγγελμα: .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. Ειδικότητα (μόνο για ιατρούς - διατροφολόγους): ......................................................................................................................................................................................................................................... e-mail: .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. Τηλέφωνο: ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ Fax: .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. Επιθυμώ να γίνω συνδρομητής (20 € ετήσια συνδρομή) Τρόποι πληρωμής συνδρομών, εφόσον προηγηθεί η εγγραφή μέλους: - με ταχυδρομική επιταγή επ’ ονόματι του ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ. - με προσωπική επιταγή επ’ ονόματι του ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ. - με κατάθεση απευθείας στον τραπεζικό λογαριασμό*: ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Αρ. Λογαριασμού: 5050 – 019 – 529 – 067 *Εάν η κατάθεση γίνει ανώνυμα, παρακαλούμε ενημερώστε τη γραμματεία για τη συνδρομή σας

Ευεξία & Διατροφή

30 € 15 € 50 € 15 € 50 € 15 € 15 € 30 € 20 € 25 € 100 € 100 € 25 € 50 €

100 €