Krantenkatern Opendeurweekend 2011 by essenscia

21-22 MEI 2011

www.chemie2011.be Tijdens het weekend van 21 en 22 mei kan je een kijkje nemen achter de schermen van heel wat bedrijven uit de chemische sector en life sciences. In deze bijlage vindt u alle informatie over de deelnemende bedrijven in uw buurt.

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

Welkom tal vaN bedrijveN uit de chemische sector gooieN oP Zaterdag 21 eN ZoNdag 22 mei de deureN oPeN voor het grote Publiek. de vorige oPeNdeur dateert al vaN 2006. dit is dus eeN buiteNkaNsje. Naar aanleiding van het Internationaal Jaar van de Chemie organiseert essenscia, de federatie van de chemische sector en ‘life sciences’, een opendeurweekend. In deze bijlage vindt u enkele portretten van bedrijven die u dat weekend graag verwelkomen. U vindt hier ook meer informatie over opleidingen en professionele toekomstkansen voor wie interesse

Nadia Pauwels Producti eoPerator Omscholing. Nadia Pauwels is ProductieoPerator bij het chemiecoNcerN iNeos iN ZwijNdrecht. daNkZij eeN omscholiNg kwam Zij - als eeN vaN de weiNige vrouweN - iN de chemiesector terecht eN Ze heeft daar hoegeNaamd geeN sPijt vaN.

heeft in de sector. Wie weet stapt u na het lezen van deze bijlage de bedrijven binnen voor een bezoek en bezoekt u ze de volgende keer als werknemer... Of u nu gewoon nieuwsgierig bent of een kandidaatwerknemer: de sector heet u hartelijk welkom! Vlaanderen is een belangrijke regio op het vlak van chemie en ‘life sciences’. De chemische sector is één van de grootste werkgevers in de provincie Antwerpen, met ook buiten het havengebied tal van ondernemingen. Wie op 21 en 22 mei op deze uitnodiging ingaat, ziet dus niet alleen topbedrijven, maar ook een bron van welvaart.

“Toen ik hier begon, had ik geen opleiding chemie gevolgd” Tekst: Ilse Prinsen. Foto: Sarah Van den Elsken

Inhoud interview minister-president kris peeters

interview wouter de geest, voorZitter essensCiA

speCiAlisAtiejAAr ChemisChe proCesteChnieken

voorstelling deelnemende bedrijven overZiCht en plAn deelnemers

9 - 15 16 - 17

hAvenCentrum lillo legt bussen in

vijf uitdAgingen: Co2

vijf uitdAgingen: Zuiver wAter

20 - 21

vijf uitdAgingen: fit blijven

vijf uitdAgingen: meer oogsten

vijf uitdAgingen: minder verbruiken

wAAr gAAt ons AfvAl nAArtoe?

voorstelling deelnemende bedrijven

26 - 31

belgisChe reuZen uit de Chemie

Colofon grAtis bijlAge | BIJ GAZET VAN ANTWERPEN VAN 18 MEI 2011 verAntwoordelijke uitgever | PASCAL KERKHOVE:

o Pe N d e u r vaN d e c h e m i e eN l i f e s c i eN c e s

“Ik had geen chemieopleiding gevolgd, toen ik hier begon te werken”, vertelt de 29-jarige Nadia Pauwels uit Duffel. “Na mijn middelbare studies koos ik voor hotelmanagement, maar dat lag me niet. Nadien ben ik overgestapt naar apothekersassistent.” Nadia werkte een tijdje in een apotheek, maar ook daar voelde zij zich niet optimaal. “Het maken van de bereidingen lag me wel, maar het verkoopsaspect in een apotheek was niet mijn ding. Bovendien was die job voor mij te eentonig.” Nadia maakte in 2006 de overstap naar de chemie. “Ik zag ergens toevallig een folder van het SIRA-project (Scheikundige Industrie Regio Antwerpen). Daarin werden de omscholingsmogelijkheden toegelicht”, legt zij uit. “De chemie sprak mij aan, dus heb ik een eenjarig opleidingstraject gevolgd in de Londenstraat, ter voorbereiding op een job in deze branche. De enige link die ik op dat moment met chemie had, waren de chemielessen in de studierichting apothekersassistent. Het traject van SIRA was ook praktijkgericht: ik volgde twee dagen per week les en werkte drie dagen bij INEOS. Het was een hele uitdaging, want ik kende deze sector totaal niet.” Nadia laat zich duidelijk niet door uitdagingen afschrikken. “Integendeel. Ik daag mezelf graag uit. Zo ben ik op achttienjarige leeftijd op mijn eentje een maand naar Australië gereisd. Reizen is trouwens een passie van me. Dat komt goed uit, want ik heb bij INEOS veel vakantiedagen. Ik maak ontzettend graag verre reizen. Zo ben ik ook al in Vietnam, Ghana, Zuidoost-Azië en Nieuw-Zeeland geweest. Op het einde van de maand vertrek ik weer voor een maand naar Australië, wat intussen mijn tweede

thuis is. Europa kan ik nog verkennen als ik een gezin heb.” Dat brengt het onderwerp op haar gezinssituatie. “Ik heb nog geen gezin”, vertelt Nadia. “Ik woon nu samen met mijn broer in Duffel, maar ik ga binnenkort alleen wonen in Onze-Lieve-Vrouw-Waver. Ooit wil ik zeker een gezin, maar ik moet de juiste man nog tegenkomen”, lacht ze. Als enige vrouw in haar team werkt Nadia wel constant in mannelijk gezelschap. “De chemie is hoofdzakelijk een mannenwereld, maar daar komt stilaan verandering in. Bij INEOS zijn er intussen drie vrouwelijke productieoperatoren.”

Nadia Pauwels: “Ik heb bij INEOS veel vakantiedagen. Dat komt goed uit want ik maak ontzettend graag verre reizen. Op het einde van de maand vertrek ik weer naar Australië.”

Nadia voelt zich prima in haar team. “Aanvankelijk was ik wel even bang, maar dat was snel voorbij: ik word perfect aanvaard in de groep en ben gewoon een van de collega’s. Ik loop mee in mijn overall, mijn werkgereedschap bungelend aan een riem. Een aantal mannelijke collega’s heeft een technische achtergrond, waardoor ik ook veel van hen kan leren. Natuurlijk is er het fysieke aspect: vrouwen hebben nu eenmaal

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

minder kracht dan mannen. Het gebeurt heel zelden dat ik de hulp van een mannelijke collega moet inroepen om een kraan open te draaien, maar er zijn ook mannen, die minder sterk zijn dan ik”, lacht Nadia. “Veel processen zijn trouwens geautomatiseerd, zodat het werk fysiek minder zwaar geworden is. Ik denk dat vrouwen deze sector gewoon minder goed kennen en dat zij daardoor niet zo snel aan de slag gaan in de chemie.” Wat houdt de job van productieoperator eigenlijk in? “Die is heel gevarieerd en dat maakt het ook zo boeiend”, vindt Nadia. “Ik verzorg onder meer staalnames, analyses en controles. Na een interne opleiding mag ik ook in de controlekamer werken, waar de processen worden bestuurd. Ik werk momenteel in twee units die qua jobinhoud sterk van elkaar verschillen. Daardoor verricht ik zowel laborantenwerk als meer technisch werk, zoals het manipuleren van kranen.”

Nadia pauwels: “Het gebeurt heel zelden dat ik de hulp van een mannelijke collega moet inroepen om een kraan open te draaien, maar er bestaan ook mannen die veel minder sterk zijn dan ik.”

Nadia werkt in een ploegenstelsel, met werkdagen van twaalf uur. “In dit systeem, waarop INEOS begin dit jaar bij wijze van test overgeschakeld is, werken de mensen afwisselend van 18u tot 6u en omgekeerd, van 6u tot 18u”, legt zij uit. “Dit betekent dat ik twee dagen per week werk, waarna ik twee tot drie dagen thuis ben. Voor mij is dat werkritme ideaal: het is fijn om veel thuis te zijn, waardoor ik bijvoorbeeld boodschappen kan doen buiten de drukke uren. Natuurlijk is het soms doorbijten. Maar doordat het niet constant nachtwerk is, wordt mijn bioritme niet volledig omgekeerd, zodat ik de andere dagen nog prima kan functioneren.” Zou Nadia dit blijven doen als zij kinderen had? “Ik wil later graag kinderen en zal dit werksysteem herbekijken als het zover is. Maar er zijn vrouwen, die het kunnen combineren. Dit bedrijf biedt ook nog voldoende andere mogelijkheden om over te schakelen naar een dagfunctie.” Zo zou Nadia in de toekomst aan de slag kunnen gaan als laborante. “Tijdens de twee eerste jaren dat ik hier werkte, heb ik chemie gevolgd in avondschool”, vertelt zij. “Dat diploma biedt mij nu een zekerheid en een stevige basis, waardoor ik in de chemie nog kan doorgroeien. Ik wil in deze sector blijven werken. Ik doe het heel graag, zowel voor de gevarieerde jobinhoud, als voor de leuke en gemoedelijke sfeer, die bij INEOS heerst.” O p e N d e u r vaN d e c h em i e eN li fe sci e N ces

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

Kris Peeters m i n i st e r - p r esi dent Tweede grootste. “na hOustOn-texas vOrmt

antwerpen de grOOtste industriële cluster ter wereld”, weet minister-president kris peeters. “de chemische sectOr is daarin een zeer belangrijke speler. wij mOgen en willen het belang van deze sectOr vOOr Onze welvaart niet Onderschatten.”

“In 2020 heeft deze sector 16.000 nieuwe mensen nodig” Tekst: Bart Timperman. Foto: Photonews

Vlaams minister-president Kris Peeters koos als jongeling niet voor een opleiding natuurwetenschappen. Hij ging voor rechten en filosofie, maar het had ook anders gekund. Want ook voor vakken als chemie was hij bij de leerlingen met de betere resultaten. Anno 2011 zoekt de minister-president de goede rapporten op beleidsniveau. Hij vindt een goed rapport vanuit de chemische industrie een belangrijke parameter. U bent vaak ten velde bij ondernemingen uit de chemische sector. Tijdens het essenscia opendeurweekend van de ‘chemie en life sciences’ op 21 en 22 mei staat u ook op de bezoekerslijst. Vanwaar die belangstelling? Kris Peeters: We mogen het belang van deze sector in geen geval onderschatten. Als je alleen nog maar kijkt naar de recentste investeringen waar ik getuige van was, dan zijn de cijfers veelzeggend. Evonik investeerde veertig miljoen euro in een isobuteeninstallatie. Soudal tien miljoen euro in een onderzoeks- en ontwikkelingscentrum. Pfizer investeerde recentelijk 61 miljoen euro, goed voor 190 voltijdse banen. Genzyme in Geel pompte 250 miljoen in een nieuwe productie-eenheid. Goed voor 250 jobs. Enzovoort. Als beleidsverantwoordelijke weet ik al deze investeringen naar waarde te schatten. Het betekent dat deze grote ondernemingen vertrouwen hebben in Vlaanderen. Het is aan mij en aan de Vlaamse regering om dat vertrouwen niet te schaden. Om te bewijzen dat dit geloof in de toekomst van Vlaanderen terecht is. Op die manier kunnen we ook hopen dat in de toekomst nog investeringen

zullen volgen. De initiatieven van essenscia en de sector geven alvast aan dat die wil er is. Toch trekt ook deze sector aan de alarm-

kr is peeter s: “De grote ondernemingen in de chemische sector hebben vertrouwen in Vlaanderen. Het is aan mij en aan de Vlaamse regering om te bewijzen dat dit geloof terecht is.”

bel. De crisis heeft ook op de chemische nijverheid een impact gehad. We zien dat de kunststoffensector en de farmaceutische industrie zich ondanks de crisis min of meer weten te handhaven. Of zelfs nog expansie kennen. In de basischemie is de werkgelegenheid de voorbije tien jaar wel gedaald, onder meer door automatisering en outsourcing. Daar moeten we uit leren. Zo is het heel duidelijk dat alles staat of valt met de keuze voor onderzoek en ontwikkeling. De chemie kampt nog steeds een beetje met het imago een wat vervuilende sector te zijn, waarin het niet fijn werken zou zijn. Terwijl wie de sector volgt, ziet dat er een enorme bezorgdheid is rond duurzaamheid. Essenscia heeft een project ingediend bij de Vlaamse overheid waarvan de

O p e n d e u r va n d e c h e m i e e n l i f e s c i e n c e s

krachtlijnen duidelijk zijn. De chemie moet verder transformeren naar een innovatieve activiteit waarin de duurzaamheid centraal staat. Het onderzoek en de ontwikkeling die daarvoor nodig zijn, kosten geld. De sector kijkt daarvoor ook naar ons. We zullen hen niet teleurstellen. De Vlaamse regering heeft dit jaar 65 miljoen euro gereserveerd voor onderzoek en ontwikkeling. Daarvan gaat 17,3 miljoen naar maatschappelijk relevante projecten. Het project dat de chemische sector indiende rond innovatie zal daar zeker ook een begunstigde van zijn. Naar de start van dit project gaat dit jaar nog zeker vijf miljoen euro. Bovendien gaat de Vlaamse regering in het najaar met de sector een rondetafelgesprek organiseren over duurzame chemie. Ook dat bewijst dat wij ons met overtuiging voor de sector willen engageren. De chemische sector worstelt ook met personeelsproblemen. “De sector heeft indertijd met de vakbonden overeenkomsten afgesloten die heel gunsti-

kr is peeter s: “Alles is chemie. We moeten alle kansen grijpen om jongeren te laten inzien dat bij de productie van quasi elk voorwerp dat ze gebruiken ergens chemie kwam kijken.”

ge arbeidsvoorwaarden inhouden. Ik neem aan dat de vakbonden ook beseffen dat de concurrentiepositie van Vlaanderen op peil moet blijven. Wat mij vooral zorgen baart, is de vergrijzing in deze branche. Het aantal vijftigplussers stijgt zeer snel. We weten nu al dat in 2020 minstens 16.000 nieuwe mensen nodig zijn om de uitstroom van oudere werknemers op te vangen. Daar ligt een gigantische uitdaging voor de overheid en de sector. We doen beiden al veel moeite om jongeren te motiveren voor opleidingen en wetenschap. We moeten bekijken wat daar nog meer kan. Andermaal een reden om dit opendeurweekend te promoten. We moeten alle kansen aangrijpen om jongeren te laten inzien dat bij de productie van quasi elk voorwerp dat ze gebruiken chemie kwam kijken.” En dan zijn er nog de oprispingen rond de papierwinkel voor vergunningen. “We deden daar al inspanningen en hebben nog werk voor de boeg. We zijn het er allemaal over eens dat het heel belangrijk is om alle vergunningsaanvragen op een efficiënte en transparante manier te behandelen. De ondernemingen hebben daar recht op. Op dit moment worden de voorstellen van een commissie, onder voorzitterschap van de Antwerpse gouverneur Cathy Berx, uitgewerkt. Die moeten onze aanpak en werkwijze nog gevoelig verbeteren. Ik verwacht tegen het einde van de zomer een aantal concrete realisaties.” En intussen iedereen naar de opendeur? “Ik beveel het aan. Wie op deze uitnodiging ingaat, zal zeker aangenaam verrast zijn.”

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

Wouter De Geest voorz it ter essenscia en geDelegeerD b estuurDer basf antwerpen Trots. ”wij zijn trots op onze realisaties”, zegt

wouter De geest, voorzitter van chemiefeDeratie essenscia. “wij willen Die Delen met ieDereen. we willen De mensen laten zien waar wij als chemie voor staan. wij hopen op De openDeurDagen zoveel mogelijk geïnteresseerDen te mogen ontvangen.”

“Wij willen als chemiesector geen gesloten huis zijn”

wouter De geest:

“De mensen kennen ons niet. Ze horen vanalles en trekken daar dan zelf hun conclusies uit. Vaak de foute conclusies. We willen inspanningen doen om de mensen van het tegendeel te overtuigen.”

“Door te tonen dat elke onderneming processen heeft die effectief ingrijpen in het leven, kunnen we aantonen dat chemie echt wel waardevol is.”

Tekst: Marc Balduyck. Foto: Ludo Mariën “Je moet het een beetje zien zoals wanneer je tegenover een gesloten huis staat”, zegt De Geest nog. “Je vraagt je af wat daarbinnen allemaal gebeurt. Je weet er in feite niets van. Dat is met de chemie net zo. De mensen zien de installaties, ze merken de drukke activiteiten, maar ze hebben er het raden naar wat we allemaal doen. Tijdens onze opendeurdagen gooien we letterlijk de deuren open. We willen iedereen laten kennismaken met de chemie en met wat onze producten kunnen betekenen in het leven van elke dag.” De chemie moet ook tegen heel veel hardnekkige vooroordelen opboksen? Wouter De Geest: Dat komt echt omdat de mensen ons niet kennen. Ze horen vanalles en trekken daar dan zelf hun conclusies uit. Vaak de foute conclusies. Wij hebben het als bedrijven niet makkelijk om tegen die stroom op te roeien. Maar we willen toch een inspanning doen en de mensen van het tegendeel proberen te overtuigen. De chemiebedrijven willen de mensen daarom confronteren met het dagelijkse gebeuren binnen de fabrieken? Wij kunnen inderdaad fantastische dingen laten zien. Elke onderneming heeft processen en producten die effectief ingrijpen in het dagelijkse leven. Wij kunnen op die manier aantonen dat chemie echt waardevol is. Indien we de mensen kunnen laten zien waarom we bepaalde dingen doen en welke producten we daarmee

realiseren, zullen ze volgens mij kunnen concluderen dat onze ondernemingen echt wel fantastische dingen doen. Wij willen de mensen aanzetten tot nadenken over het belang van de industrie. Wij willen bewijzen dat we niet altijd zijn wat er van ons al eens beweerd wordt. De werknemers hebben hun eigen inbreng in die opendeurdagen? Wij laten effectief onze mensen hun eigen verhaal vertellen. Wij kunnen op die manier bijvoorbeeld ook aantonen dat wij veilig werken. Dat het veiligheidsbeleid een van de prioriteiten is van de sector. Kijk eens, ook vanuit mijn eigen bedrijf BASF Antwerpen heb ik altijd de lijn aangehouden dat we als onderneming echt wel bezig zijn met het welzijn van onze mensen. De sector hoopt vooral dat heel veel jongeren deelnemen aan de opendeurdagen? In de komende jaren rolt een vergrijzingsgolf over de ondernemingen waardoor veel oudgedienden moeten worden vervangen. Het is niet specifiek het opzet van de opendeurdagen om nieuwe aanwervingen te realiseren, maar het is uiteraard wel mooi meegenomen als de jonge bezoekers enthousiasme kunnen opbrengen voor onze activiteiten. We zien ze dus graag komen. Ondertussen werken wij wel verder met onze projecten op scholen, hogescholen en universiteiten om de interesse van de jeugd te winnen voor technologie en industrie.

Wouter De Geest: “Veel mensen vragen zich af wat er bij ons allemaal gebeurt."

o p e n D e u r va n De c h em i e en li fe sci ences

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

Zevende jaar chemische procestechnieken beantwoordt aan grote vraag Opleidingen . de chemische sector is heus niet uit-

sluitend op zoek naar werknemers die grossieren in hoge universitaire diploma’s. in de chemie is ook veel werk voor afgestudeerden uit het technisch onderwijs. opleidingen zoals het specialisatiejaar chemische procestechnieken dat in sint-niklaas wordt aangeboden, leiden bijna gegarandeerd tot een aantrekkelijke job in de chemie.

“Allemaal een contract voor ze diploma halen” Tekst: Bart Timperman. Foto’s: W&F

Het Technisch Instituut Sint-Carolus in Sint-Niklaas biedt samen met de Vrije Technische Scholen (VTS) een zevende jaar chemische procestechnieken aan. Een richting met toekomst, zo blijkt. Het zevende jaar, in de volksmond een specialisatiejaar, is officieel herdoopt tot richting ‘secundair na secundair’. Maar veel belangrijker dan de naam is natuurlijk de inhoud. Leerkracht Carlos Van Lierde geeft aan de zevendejaars het vak toegepaste mechanica. “Zeg maar alles over pompen en compressoren”, verduidelijkt de leerkracht. “Dit is met acht lesuren per week een van de hoofdvakken in deze richting. Wat de theorie betreft, is het vak meet- en regeltechnieken het zwaarste. Daarvan krijgen de leerlingen wekelijks zes uur. Dan is er onder andere nog vier uur toegepaste chemie en twee uur fysica. Gezien het internationale karakter worden per week ook twee lesuren toegepast Engels gegeven.” “Het ‘hoofdvak’ in deze richting is eigenlijk de stage”, gaat Van Lierde verder. “De leerlingen lopen in totaal tien weken stage in een chemisch bedrijf. Vijf weken in het eerste semester en dan nog eens vijf weken in het tweede. Met die eerste stageperiode willen we vooral dat de leerlingen goed rondkijken

en dat ze gaan beseffen dat een goede opleiding echt wel belangrijk is in deze sector. We merken ook dat die stage heel motiverend is. In de tweede stageperiode kunnen de leerlingen dan al iets meer doen en meemaken.”

Coach De stages zijn nochtans niet van de poes. De leerlingen worden meteen met de realiteit van de sector geconfronteerd. “Dat betekent meedraaien in een volcontinu systeem”, zegt leerkracht Carlos Van Lierde. “Iedere leerling krijgt op de stageplaats een coach die in een bepaald ploegensysteem werkt. De leerling moet dan mee in dat ritme stappen. Dat is een stevige les. Nachtwerk, weekendwerk,... Maar toch werkt het blijkbaar motiverend. Ik denk dat in de voorbije vijf jaar slechts een tweetal gasten is afgehaakt op dat systeem.” De bedrijven nemen de functie van coach van een stagiair heel ernstig. In een sector waar veiligheid een héél cruciaal gegeven is, lijkt dit misschien vanzelfsprekend. Maar de bedrijven hebben nog meer redenen om de stagiairs goed te begeleiden. “Er zijn steeds meer chemische bedrijven die vragen naar procesoperatoren met een degelijke basisopleiding. Het gebeurt zeer vaak dat een stagiair die een goede indruk maakt op zijn coach al voor het einde van het schooljaar

wordt aangesproken om in dienst te treden. Ik denk dat ze dit jaar allemaal een contract hebben voor ze hun diploma krijgen.”

Bijleren Leerling Kenneth Cockheyt (18) is één van de bewijzen van deze stelling. “Na mijn eerste stageperiode werd ik al aangesproken door

het bedrijf waar ik stage loop”, klinkt het trots. “Op 1 juli begin ik er te werken. Als ik mijn diploma haal, natuurlijk. Ik kijk ernaar uit. Ik kan er beginnen als fieldoperator en zo nog veel bijleren. Het is ook een leuke job. Veel voorbereidende werkzaamheden uitvoeren, routinecontroles, stalen nemen, herstellingen,... Het duurt een paar jaar

Sam Raas trekt na vier jaar Volvo weer naar school

“Ik moest me serieus aanpassen, maar dat ging snel” Sam Raes is een paar jaar ouder dan de andere zevendejaars. “Ik werkte vier jaar als arbeider bij Volvo trucks in Oostakker”, vertelt Sam. “Maar na een tijd merkte ik dat ik weinig voldoening vond in de job. Ik zag er ook geen mogelijkheden om door te groeien. En dan waren er ook veel periodes van technische werkloosheid. Daarom

d u u r za m e o n t w i k k e l i n g en i n n ovat i e

besliste ik dat ik iets anders zou gaan doen. Toen een vriend van me vol enthousiasme sprak over deze opleiding, was ik snel overtuigd.” Na vier jaar weer gaan studeren lijkt niet evident. “Ik moest me serieus aanpassen”, geeft Sam toe. “Maar dat ging snel. Ik merk wel dat mijn motivatie anders is dan die van

veel medeleerlingen. Ik ben me heel goed bewust van de enorme kansen die je hier krijgt. En ja, het is niet evident om te slagen. Je moet echt veel en hard studeren. Maar ik weet hoe belangrijk dit diploma is. Ik raad deze opleiding aan iedereen aan die iets wil bereiken in deze sector.”

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

Een leerling werkt bij ACTA aan een proefinstallatie.

10 cij fer:

Tien weken stage zijn een goede basis voor later.

Actie bij ACTA

voor je alles echt goed kent. En dan kan ik misschien meedoen aan een examen om paneeloperator te worden.

Aanbevolen Leerling Roy Piessens (18) windt er geen doekjes om. “Ik beveel iedereen deze opleiding aan. Ik studeerde al in een chemische

Opleiding chemische procestechnieken Vier scholen richten het zevende jaar chemische procestechnieken in. De sector hoopt op een groeiende belangstelling bij jongeren gezien de gunstige loopbaanperspectieven. De inrichtende scholen op een rijtje:

richting, maar kan nu veel bijleren over mechanica en technieken. Voor jongens die mechanica deden, is het net de chemie die de uitdaging vormt. Het is geen simpele opleiding. Je moet er echt wel voor gaan, maar je leert heel veel. En je maakt veel mee. Want we krijgen ook bedrijfsbezoeken, lessen bij de VDAB en bij ACTA (zie kader-

stukje, red.). Heel boeiend allemaal!“ En voor wie zou twijfelen: ook Roy heeft al een werkaanbieding op zak. “Maar ik bekijk het nog even”, klinkt het zelfzeker. “Want ook andere bedrijven kunnen geïnteresseerd zijn. Daar weten ze ook dat we in deze opleiding heel goed worden voorbereid!”

Onze redacteur bezocht de leerlingen op een lesdag bij ACTA in Kalmthout. ACTA staat voor Antwerps Centrum voor Toegepaste Automatiseringstechniek. De chemische industrie en de Vlaamse overheid steunen deze vzw. Het opleidingscentrum biedt leerlingen de kans om praktijklessen te krijgen in meerdere gespecialiseerde technieken. Daarvoor heeft ACTA installaties die in geen enkele school aanwezig zijn. Bij ons bezoek waren er leerlingen bezig met het distilleren van alcohol en de productie van biodiesel. “Wij zijn blij om hier te komen”, zegt leerkracht Carlos Van Lierde. “Hier kunnen de leerlingen de theorie in de praktijk zien. En dat op een veilige schaal. Als ze hier iets fout doen, heeft dat geen grote gevolgen, omdat alle installaties op kleine schaal zijn gebouwd. Ook hier ondervinden de leerlingen dat veiligheid een heel belangrijk woord is.” Bij ACTA kunnen niet alleen leerlingen uit het secundair terecht. Ook werkzoekenden uit VDAB-opleidingen of werknemers uit de sector volgen er lessen. www.acta-vzw.be, www.vdab.be

1. Don Bosco Technisch

2. Technisch insTiTuuT

3. sTella Maris insTiTuuT,

4. sinT-JozefinsTiTuuT,

insTiTuuT, haachT

sinT-carolus, sinT-niklaas

MerkseM

genk-BokriJk

School voor Wetenschap en Technologie Stationsstraat 89 3150 Haacht 016 61 79 70 tsobso@dbhaacht.be www.donboscohaacht-tsobso.be

Hospitaalstraat 2/ Lod. De Meesterstraat 58 9100 Sint-Niklaas 03 780 51 23 info@sint-carolus.be www.sint-carolus.be

Stella Marisstraat 2 2170 Merksem 03 644 29 30 info@stellamarismerksem.be www.stellamarismerksem.be

Hasseltweg 383 3600 Genk-Bokrijk 011 26 40 30 mail@sint-jozefinstituut.be www.sint-jozefinstituut.be

d u u r za m e o n t w i kkeli ng en i n novati e

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e fich e

Air Liquide

“Veiligheid staat bij ons voorop”

adres | Scheldelaan 600 | 2040 Antwerpen

tel | 03 560 05 26

website | www.airliquide.be bezoekuren | zondag 22 mei van 10u tot 17u

aantal werknemers op de site | 100 aantal werknemers wereldwijd | 45.000 Voornaamste producten/ toepassingen | Air Liquide is wereldleider in de productie van industriële gassen (zuurstof, stikstof, waterstof,…). Met gassen van Air Liquide worden groenten ingevroren (foto 1), ook glas wordt gepolijst met producten van Air Liquide (foto 2). Met de geproduceerde zuurstof worden in de gezondheidssector onder meer patiënten beademt en kunnen duikers de diepzee intrekken (foto 3).

Foto’s: GvA, Air Liquide

Chemiestad. wie binnenstapt bij air Liquide moet even een knop omdraaien. het bedrijf is geïntegreerd in de site van basf op de scheLdeLaan in antwerpen. u komt er terecht in een echte chemiestad met kiLometers wegen omgeven door futuristische buisconstructies.

Elke normale burger rijdt verloren op deze immense chemische site. Gelukkig is er tijdens de opendeurdag een pendelbus die u afzet aan de Air Liquide Village. Daar kunt u de verschillende activiteiten van de Air Liquide Groep ontdekken en meer te weten komen over de producten en toepassingen in de industrie, pijpleidingen, ruimtevaart, gezondheidszorg, diepzeeduiken, voeding,... Een rondleiding in de luchtscheidingsinstallatie en in de waterstoffabriek, die model staan voor de rest van de wereld, toont abstracte processen en niets laat vermoeden dat de basisproducten die er gemaakt worden uiteindelijk hun toepassing vinden in onder meer moderne ademhalingstoestellen voor piloten van gevechtsvliegtuigen en bij satellieten en raketten. Aan de hand van producten van Air Liquide worden voedingswaren ingevroren en kunnen drankblikjes makkelijker gestapeld worden. Air Liquide is wereldleider in de productie van industriële gassen zoals zuurstof, stikstof en waterstof. Die worden geleverd aan de petrochemie, farmaceutische sector, staalsector, voedingsbedrijven en andere industriële klanten. De groep is actief in meer dan 80 landen en telt ongeveer 45.000 medewerkers. In de haven van Antwerpen heeft Air Liquide naast luchtscheidingsinstallaties zijn grootste installaties ter wereld voor de productie van waterstof. U hoort er alleen spreken over Jupiter 1 en Jupiter 2. Op de site werken ongeveer 100 personen onder wie een 35-tal in een drieploegenstelsel. De productie stopt nooit, ook niet tijdens de opendeurdag. Daarom zijn alertheid, veiligheid en preventie van kapitaal belang. Iedereen is er van doordrongen. Hier wordt

Walter Alluyn (links) en Mohammed Astite controleren een installatie bij Air Liquide.

geen loopje genomen met de veiligheidsmaatregelen. Patrick Segers en Werner Van Luyten, beiden actief in het onderhoud van de installaties vinden dat heel normaal. “Veiligheid is hier een absolute prioriteit. Altijd. Daar wordt niet mee gelachen. Veiligheidsmaatregelen zijn bepalend in alles wat we doen.” Patrick is ingegaan op een vacature in 2009 en heeft er nog geen moment spijt van gehad. Werner heeft voor Air Liquide gekozen in 1988. Beiden vinden de werkomstandigheden erg goed. Ze vinden

het vooral tof dat hun job enorm flexibel is. Het ene uur lopen ze buiten op de site, het andere uur zitten ze achter een bureau om de administratieve opvolging van dossiers te verzorgen zoals offerteaanvragen en de contacten met onderaannemers. Finaal waken ze over het volledige onderhoud van de productie-installaties. Ook Mohammed Astite - de Mo - werkt al twee jaar als ‘reliability engineer’ met veel engagement bij Air Liquide. Zijn collega Wouter Alluyn is als ingenieur verantwoordelijk voor ‘veiligheid, gezondheid, kwali-

teit, omgeving en risicomanagement’. Mo controleert de technische betrouwbaarheid van de installaties en moet de risico-analyses van bepaalde modificaties goedkeuren. In geval van technische incidenten gaat hij op het terrein en praat hij met de mensen die erbij betrokken waren. Op basis hiervan stelt hij dan een actieplan op om gelijkaardige incidenten in de toekomst te vermijden. Het is een toffe job die in lijn ligt met wat hij gestudeerd heeft. Mo zegt dat hij spontaan had gesolliciteerd en meteen de kans kreeg om zich te bewijzen.

1 | Air Liquide levert de brandstof voor de Ariane raket. 2 |De waterstofinstallatie. 3 | De luchtscheidingsinstallatie.

1 o p e n d e u r va n d e c h e m i e e n L i f e s c i e n c e s

21-22 mei 2011

www.ch em i e2011.b e Fich e

BASF

“Het voelt goed om problemen op te lossen”

Antwerpen bevat onder meer chemicaliën, kunststoffen, minerale meststoffen en anorganica. De halffabrikaten die BASF Antwerpen produceert vinden toepassingen in luiers (foto 1), isolatiematerialen, auto-onderdelen,... Elastocoast (foto 2) van BASF is gelijmde steenslag die zorgt voor dijkversterking en in de LifeStraw (foto 3) zit een membraanfilter van hoogwaardige kunststof die zorgt voor een draagbare waterzuivering.

Foto’s: Joris Herregods, GvA, BASF

Jonge ingenieur.

Katrien bogaerts (27) is trots op haar job. “wij moeten ervoor zorgen dat de productie loopt.” basF antwerpen zette haar als jonge ingenieur in op het mdi-bedrijF. ze vindt het leuK als ze erin slaagt om problemen op te lossen. “dat voelt heel goed.” 1

Katrien Bogaerts kwam helemaal uit Hasselt naar Antwerpen om te solliciteren voor een job bij BASF Antwerpen. Ze studeerde voor industrieel ingenieur in Diepenbeek en voor burgerlijk ingenieur materiaalkunde aan de K.U.Leuven. “Ik wilde met alle geweld werken in een groot bedrijf”, zegt ze. “Ik vind het fijn om er samen met veel collega’s hard tegenaan te gaan. Werk genoeg hier in onze fabriek. Als het kalm is, kan het hier plots heel druk worden. Ik vind het heerlijk om mee op te gaan in de uitdagingen die zich aandienen.” Katrien Bogaerts staat tijdens de opendeurdag klaar om samen met vele collega’s de bezoekers op te vangen. “Ik mag geïnteresseerden rondleiden in ons MDI-complex”, zegt Katrien. “Enkele van de meer dan 50 installaties die op BASF staan. Wij willen de mensen vertrouwd maken met onze basisproducten voor schuimstoffen, zowel in harde als zachte toepassingen. Onze MDI-producten worden bijvoorbeeld gebruikt om zachte zetels te maken, hardere auto-onderdelen en allerlei isolatiematerialen. Ze worden ook gebruikt in innovatieve en duurzame producten zoals in Elastocoast, een nieuwe manier van dijkversterking.” “Misschien mag ik ook de hardnekkige legende ontkrachten dat uit onze schouwpijpen ongezonde rookpluimen waaien. Ik heb thuis al vaker verteld dat die rookpluimen stoomwolken zijn. Ja, wij maken in feite wel wolkjes. Wij zijn een echte wolkenfabriek”, lacht Katrien. “Dat lijkt me een mooi beeld van de chemie.” Of een jonge vrouw als Katrien het niet moeilijk heeft in een mannenwereld? Op MDI werken hooguit vier dames tussen meer dan 160 mannen. “Ik vind het een leuke uitdaging”, zegt ze meteen. “Ik heb he-

Katrien Bogaerts van BASF Antwerpen: “Ik vind het fijn dat ik niet altijd achter een bureau moet zitten.” lemaal geen vooringenomenheden moeten overwinnen. Ik besef best dat je als vrouw wel even tegen wat speldenprikken moet kunnen. Dat is nu eenmaal zo. Maar ik heb altijd geleerd om van mij af te bijten. Ik had thuis twee broers en ik heb daarom mijn mannetje leren staan. In alle omstandigheden. Neen, ik vind het gewoon super om mij hier helemaal te kunnen integreren in een wereld vol technologische uitdagingen.”

in je job echt wel problemen kunt oplossen. Je wordt voor bepaalde uitdagingen gesteld en je moet die dan oplossen. Die praktijkgerichte instelling is bovendien heel afwisselend. Ik zit dus als ingenieur niet altijd achter een bureau. Ik kom geregeld buiten en probeer de dingen in het veld te bekijken. Maar het gevoel dat je problemen hebt kunnen oplossen, is echt goed. Dat is geweldig.” Zijn er soms ook minder leuke aspecten? “Het kan hier echt ontzettend druk worden. Je komt ‘s morgens binnen en alles is vrij rustig. Maar dan komt er totaal onverwacht

Storm Wat ze dan zo leuk vindt aan haar job? “Ik kan me er telkens zo in verheugen dat je

een storm op je af waarin je echt moet proberen overeind te blijven. ‘s Avonds stel ik dan verbaasd vast dat het al zo laat is.” Katrien houdt er vooral van om in team te werken. “Als enkeling krijg je echt niets gedaan. Je moet de dingen samen met je collega’s bekijken en samen naar een oplossing zoeken: gaan we dat ventiel nu verwisselen? Moet de productie stilgelegd worden? En wat zijn dan de gevolgen voor de aanvoer van de grondstoffen? Moet de installatie bijgesteld worden? Zorgen dat alles verder normaal verloopt, daar is het mij elke dag om te doen.”

1 | Een overzicht op de site van 600 hectare van BASF Antwerpen. 2 | Katrien Bogaerts in het MDI-complex. 3 | Masdar City: stad van de toekomst. BASF-materialen en -expertise helpen bij de opbouw van deze koolstofneutrale stad, die helemaal zal draaien op hernieuwbare energiebronnen.

3 o p e n d e u r va n d e c h em i e en li Fe sci ences

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e fich e

Bayer Antwerpen

“In zeven jaar is de meerkost terugverdiend”

Bayer Antwerpen produceert kunststofvoorproducten en hoogwaardige kunststoffen voor Bayer MaterialScience. De producten van Bayer Antwerpen vinden toepassing in alle domeinen van het leven. Het topproduct is polycarbonaat (Makrolon), waaruit cd’s, dvd’s, daken van stadions (foto 1) en serres, auto-onderdelen en motorhelmen (foto 2) worden vervaardigd. Polyurethaan wordt in de bouwindustrie gebruikt voor isolatie (foto 3).

Tekst: Matthieu Van Steenkiste. Foto’s: GvA, Bayer, Dirk Vertommen

Gebouwen.

Kurt vandegaer is hoofd van de afdeling csa bij bayer. als ingenieur zorgt hij voor het optreKKen van alle gebouwen van de chemiereus in ons land. daarbij Komt heel wat zorg voor het milieu KijKen. 2

1 “Met mijn twaalf medewerkers bij CSA - Civil Structural Architectural - coördineer en ontwerp ik het optrekken van het bouwkundige gedeelte van alle projecten bij Bayer, vanaf het witte blad”, zegt Vandegaer. “Daarnaast begeleiden we ook de bouwprojecten van externe klanten. Dat gaat van kantoren tot productie-installaties, spoorwegen en infrastructuurwerkzaamheden.” Paradepaardje van CSA moet wel het nieuwe hoofdkantoor in Machelen-Diegem zijn, waar een erg energiezuinig gebouw werd opgetrokken. “We hadden een haalbaarheidsstudie gemaakt van onze bestaande gebouwen in het centrum van Brussel en daaruit bleek dat we best op zoek gingen naar een nieuwe locatie. Door de overname van Schering konden we een toplocatie aan het station van Diegem krijgen.” Daar trok Bayer een erg modern en energiezuinig gebouw op. “We wilden een gebouw maken dat duurzaam was, energiezuinig, gezond voor de medewerkers en ook uitstraling had”, licht Kurt toe. “We zijn een multinational die waarden als innovatie hoog in het vaandel draagt. Het gebouw is een mooi visitekaartje voor de duurzame materialen die Bayer produceert voor de bouwsector.” Investeren in milieuzuinige technieken kost iets meer, “maar we zijn erachter gekomen dat we die meerkost er op zes à zeven jaar weer uithalen. Dat is dus een lage kost en na die jaren brengt de investering geld op.” Werden er voor het gebouw nieuwe technieken ontwikkeld? “Dat niet, maar we hebben technieken als betonkernactivering, boorgatenergieopslag, daglichtsturing, gebouwbeheerssysteem en grondbuizen toegepast, wat in België nog niet was samengebracht in één gebouw. Daarom zijn

we ook een demonstratieproject voor het Vlaams Energie Agentschap.” Ook eigen materialen werden toegepast. “Het hele gebouw is bijvoorbeeld verpakt in een isolerende laag van door Bayer ontwikkeld polyurethaan. Het belangrijkste is dat je de warmte in de winter kunt binnenhouden en in de zomer buitenhoudt. Samen met de lamellen, die zich instellen op het afweren van de zon, zorgt die laag voor een goede isolatie. Verder werd er polycarbonaat van Bayer gebruikt voor dakplaten, de LED-verlichting en de receptiebalie, polyurethaansystemen voor vloercoatings, enz.”

Boorgaten Verder paste het team van Vandegaer tal van energiezuinige technieken toe. “Elke verdieping beschikt over betonkernactivering. Dat gebeurt door middel van prefabvloerplaten met kanalen die gekoeld of verwarmd worden. Onder de parking zitten zestig boorgaten van honderd meter diep, waar we geothermische energie uit de grond halen. Dat heet boorgatenergieopslag, wat wil zeggen dat we er in de zomer onze warmte insteken, die we er in de winter weer uithalen. De grond houdt de warmte maandenlang vast.” “Ook de parking is groen aangelegd, zodat het regenwater in de grond kan trekken en alles wordt opgevangen in regenwaterputten die we voor het sanitair en het besproeien gebruiken. Op de opendeurdag op 22 mei kunt u bij Bayer Antwerpen een expo bezoeken die de Bayer-materialen belicht die voor het gebouw in Diegem gebruikt werden. Er zijn ook wandelingen mogelijk langs de productie-installaties.

Ingenieur Kurt Vandegaer ontwierp samen met twaalf medewerkers het ultramoderne gebouw van Bayer in Diegem-Machelen.

1 | Op de opendeurdag kunt u rondleidingen volgen langs productielijnen. 2 | Het nieuwe, energiezuinige hoofdkantoor in Diegem-Machelen wordt voorgesteld in een tentoonstelling. 3 | Kinderen kunnen proeven uitvoeren.

1 o p e n d e u r va n d e c h e m i e e n l i f e s c i e n c e s

21-22 mei 2011

www.ch em i e2011.b e fich e

Cytec

“Wij werken aan verf van albums Suske en Wiske”

De Radcure™-vloeistof van Cytec wordt onder meer gebruikt voor een beschermlaag tegen krassen op het dashboard van een auto (foto 1), om een beschermlaag aan te brengen op parketvloeren (2) en voor koplampen van auto’s (3). Dankzij een laagje Radcure™ kunnen de koplampen het licht reflecteren.

Tekst: Christof Willocx. Foto’s: Geert De Rycke

Uitharden.

Piet de raedt (52) is sitemanager van het bedrijf cytec in schoonaarde. cytec maakt radcure™. dat zijn Producten die verf en inkt doen uitharden als er een ultraviolet licht oP schijnt. 1

Schoonaarde, een deelgemeente van Dendermonde, is al 115 jaar een belangrijke thuishaven voor de chemische sector. In 1896 startte de firma als een familiebedrijf op de Steenweg naar Wetteren. In 1903 nam de Duitse multinational Bayer het bedrijf over als filiaal. Na de Eerste Wereldoorlog nam de overheid het pand in beslag. In de jaren 1920 stichtte het Belgische UCB op de site een nieuwe chemische firma. De huidige eigenaar, het Amerikaanse Cytec, nam de activiteiten over in 2005. “Wij maken hier Radcure™-monomeren. Dat zijn waterachtige producten die in verf wordt gebruikt. Radcure™ zorgt ervoor dat de verf niet hoeft te drogen, maar wel onmiddellijk hard wordt onder invloed van ultraviolet licht”, zegt Piet De Raedt. Burgerlijk ingenieur Piet werkt al sinds 1984 voor UCB en later Cytec. Als sitemanager moet hij ervoor zorgen dat het productieproces in Schoonaarde goed verloopt. “Ik moet erop toezien dat alles volgens de milieunormen gemaakt wordt, controleren of de grondstoffen op tijd binnenkomen, met overheden praten en personeel aannemen. Momenteel werken hier 25 mensen: zeventien arbeiders, zes bedienden en twee kaderleden. De arbeiders werken in een ploegensysteem. Ze werken vier dagen en zijn dan twee dagen thuis.”

Piet De Raedt op de site van Cytec. “Ik moet erop toezien dat alles volgens de milieunormen gemaakt wordt.” Daarna heb ik uiteraard de politie gebeld”, zegt Piet.

van de Suske en Wiske-albums.” Op de opendeurdag op zondag 22 mei laat Cytec het publiek kennismaken met verschillende machines. “Bezoekers zien onder meer onze Lean Air Installatie. Dat is een machine die de lucht uit ons productieproces zuurstofarm maakt. Daarmee vermijden we dat onze producten voortijdig zouden uitharden. Voorts tonen we een luchtzuiveringsinstallatie, die noodzakelijk is om onze invloed op het milieu te minimaliseren. De installatie perst de lucht samen dankzij de aanwezigheid van een membraan, dat de lucht doorlaat en het solvent tegenhoudt. Zo wordt het solvent uit de lucht gehouden en hergebruikt. Tot slot laten we ook de opslagtanks van grondstoffen zien. We gebruiken twee grondstoffen: acrylzuur en alcoholen. Het acrylzuur

Beschermingslaag op cd’s De Cytec-vestiging in Schoonaarde verkoopt haar producten voor twee derde aan inkt- en verffabrikanten en voor een derde aan een andere Cytec-vestiging in Drogenbos in Vlaams-Brabant. “De inkt- en verffabrikanten mengen het Radcure™-monomeer met andere producten zoals kleurstoffen. De Cytec-vestiging in Drogenbos gebruikt onze producten als ingrediënt om een verf te maken die een dun laagje vormt. Een concreet voorbeeld is de laag die op cd’s wordt aangebracht om ze tegen krassen te beschermen. Onze producten worden ook gebruikt voor de glanzende inkt op de kaften

Nu en dan maken de werknemers bijzondere gebeurtenissen mee. “Enkele jaren geleden troffen we hier op een ochtend een twintigtal mannelijke asielzoekers uit ex-Joegoslavië aan. Die mensen waren in een vrachtwagen van een van onze leveranciers gesprongen en wilden na hun aankomst te voet verder lopen, maar ze konden niet weg omdat onze site nogal streng bewaakt is. We hebben ze dan maar koffie en koffiekoeken gegeven.

zorgt ervoor dat onze producten in enkele seconden hard worden als er een ultraviolet licht op schijnt. De alcoholen maken onze producten stroperig en zorgen ervoor dat onze vloeistof de juiste dikte heeft.” Niet alleen het productieproces, maar ook de sociale functie van het bedrijf komt op de opendeurdag ruim aan bod. “We tonen foto’s uit de geschiedenis van deze fabriek. In de jaren 1950 werkten hier meer dan driehonderd mensen, dus veel bezoekers zullen familieleden of voorvaderen op de beelden herkennen. Er zijn ook foto’s van de mottenballen die we hier van 1896 tot 1975 maakten. Mottenballen hadden een afstotelijke geur die de motten uit de kleerkasten van de mensen moesten verjagen. Mede dankzij ons behoren ze nu tot de geschiedenis.”

1 | De ingang van de Cytec-vestiging in Dendermonde. 2 | De opslagtanks van grondstoffen. 3 | De Lean Air Installatie maakt de lucht uit het productieproces zuurstofarm.

3 o P e n d e u r va n d e c h em i e en li fe sci ences

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e fich e

EcoSynth

“Wij bieden oplossingen op maat”

EcoSynth biedt chemische oplossingen voor verscheidene industrieën. Dat gaat van farmaceutica over voeding en energie tot industriële toepassingen. Het maakt moleculen (foto 1) of stoffen (foto 2) op maat die kunnen gaan van medicijnen (foto 3) tot een additief.

Tekst: Dirk Meulders. Foto’s: Bart Vandenbroucke

Uniek. vertrouwelijkheid, flexibiliteit, kennis, passie en ervaring. het zijn maar enkele van de eigenschappen die doctor freek vrielynck aanhaalt als topkwaliteiten van ecosynth. “we zijn uitmuntend in wat we doen en we hebben nog een enorm groeipotentieel.” 1

Freek Vrielynck is een 29-jarige Bruggeling te midden van een rijtje wetenschappers die een passie hebben voor organische chemie. “In 2008 behaalde ik mijn doctoraat aan de universiteit in Gent. Toen ik drie jaar geleden bij EcoSynth startte, kreeg ik een project toevertrouwd dat al een tijdje liep. Het was onmiddellijk een schot in de roos want ik kreeg ruimte om me uit te leven. Ik bekijk de verschillende mogelijkheden voor mijn project, stel offertes op en verzorg de aankoop en het onderhoud van de apparaten. Kortom, het is een job met veel variatie waarin ik mijn werklust en ambities kwijt kan. Hoewel de verwachtingen hoog waren, bleek de klant tevreden. Het contract met de multinational werd ondertussen verlengd”, weet Vrielynck die de naam van zijn opdrachtgever niet mag vertellen.

Vertrouwelijkheid “Bij EcoSynth zijn we trots op onze vertrouwelijkheid en ons IP-beleid waarbij de klant eigenaar wordt van de projectresultaten en de IP”, legt Freek uit. “We bieden chemische oplossingen voor uitdagingen binnen verschillende industrieën. Dat kan gaan van farmaceutica over voeding en energie tot industriële toepassingen. Kortom elk bedrijf dat met een probleem geconfronteerd wordt waarbij chemici nodig zijn, kan bij ons terecht. Daarbij onderscheiden we twee soorten problemen. Ofwel wil de klant moleculen of stoffen die we moeten aanmaken. Dat kan gaan van medicijnen tot een additief voor een consumentenproduct en nog veel meer. Ofwel kan het zijn dat de klant met een proces zit dat niet goed draait. Omdat EcoSynth een enorme kennis en veel apparatuur heeft en vooral omdat we met onze ideeën los van

Freek Vrielynck aan het flow-apparaat, een hoogtechnologische minifabriek. het moederbedrijf staan, kunnen we een aangepaste oplossing bieden. ‘Out of the box’-denken, is daarbij belangrijk! Met een laboratorium, synthetische apparatuur, analytische instrumentatie en een toegankelijke gegevensbank zijn we prima gewapend.” “Wat deze job voor mij zo boeiend en interessant maakt, is de constante bijscholing op buitenlandse congressen, symposia en cursussen. De chemie is een kleine wereld. Over de landgrenzen heen leer je interessante mensen kennen en maak je contacten. Relaties waarmee je het later over oplossingen voor chemische proble-

men kan hebben.” “Onze belangrijkste troef is dat we met mensen werken die een passie en een drive hebben voor innovatieve en duurzame oplossingen. In de ‘flow chemie’ hebben we een enorme expertise. Straks zal ook fotochemie in Vlaanderen een grote rol spelen. Bedrijven die een fotochemisch probleem hebben, weten dat ze bij EcoSynth terechtkunnen. We zijn een klein bedrijf dat niet alles kan doen, maar wat we doen, doen we uitmuntend“, aldus Vrielynck. Hij weerlegt de angst van de grote massa ten aanzien van chemie. “Voor chemie moet

je absoluut geen angst hebben. Wat je hier op de site de lucht in ziet gaan, is water. De schrikreactie komt voor uit een beleid van vijftig jaar geleden. Ondertussen wordt in ons land alles streng gecontroleerd. EcoSynth is een bedrijf dat de klemtoon legt op duurzame chemie en een enorme aandacht besteedt aan het ecologische.” Naar de opendeurdag van de chemiebedrijven op de Plassendalesite komen, is een absolute must. “Je kan dan zowel met de ruwe chemie van de firma Huber, de grote productie van Proviron als met de onderzoekfase bij EcoSynth kennismaken.”

1 | EcoSynth is uitgerust met de modernste analytische apparatuur. 2 | U kan tijdens de opendeurdag een bezoekje brengen aan de labo’s. 3 | EcoSynth opereert onafhankelijk vanuit labo’s in Oostende.

1 op e n d e u r va n d e c h e m i e e n l i f e s c i e n c e s

21-22 mei 2011

www.ch em i e2011.b e fich e

Evonik

“We konden na Opel direct terecht bij Evonik”

aantal werknemers op de site |1.015 aantal werknemers wereldwijd | 34.000 Voornaamste producten/ toepassingen

Geluidsschermen van plexiglas (foto 1), additieven van Evonik in banden zorgen voor minder verbruik (foto 2), filters in zonnecrème tegen zonnebrand (foto 3).

Foto’s: GvA, Evonik, Provincie Antwerpen

Twaalf nieuwe levens. eind juni vorig jaar moest de eerste lichting werknemers de opel-fabriek in antwerpen verlaten, bij de sluiting in december volgde de tweede groep. sindsdien begonnen twaalf ex-werknemers van 0pel een nieuw leven bij evonik, het vroegere degussa. 1 Marc Gotink en John Baekelmans, twee oudgedienden van Opel met samen ruim veertig jaar ervaring, gaven hun carrière onverwacht een nieuwe wending bij Evonik. “Toen eind juni vorig jaar mijn contract bij Opel gedwongen afliep, had ik niet verwacht om op 44-jarige leeftijd zo vlug weer aan de slag te kunnen”, zegt John Baekelmans. “Op 25 juni kwam ik in contact met Evonik tijdens een jobbeurs. Na enkele gesprekken kon ik al op 1 juli beginnen als productiemedewerker. Het voelde alsof ik de lotto gewonnen had.” Bij Marc Gotink liep het iets trager. “Na mijn vertrek bij Opel zat ik even in een dipje. Na één maand ben ik beginnen te solliciteren”, zegt Marc. “Ik kon bij een producent van landbouwmachines starten, maar een paar dagen voor de ondertekening van mijn contract leerde ik Evonik kennen via een ex-collega. Omdat die zo enthousiast was over de werksfeer heb ik spontaan gesolliciteerd. Dankzij mijn rijbewijs CE kreeg ik begin augustus 2010 een interimcontract als trekkerchauffeur.” “Omdat de arbeidsvoorwaarden mij aantrekkelijk leken, heb ik de sprong naar de chemie gewaagd”, vertelt Marc. “Na enkele maanden als interim kwam een plaatsje in de productie vrij. Sinds begin februari werk ik onder Evonik-contract als productiearbeider in de methionine-eenheid.”

job als productiemedewerker heel wat zaken van vroeger terug. Stoom, ventielen, temperatuur- en debietmetingen waren voor mij geen onbekenden. Het chemische aspect wel.” “Dit geldt ook voor mij”, beaamt Marc Gotink. “Ik heb eerst tien jaar aan de lijn gestaan bij Opel. Daarna was ik als teamleider verantwoordelijk voor het optimaliseren van productieprocessen en het op punt stellen van prototypes. Ik verbleef hiervoor dikwijls in het buitenland. In mijn nieuwe job bij Evonik is de mechanica herkenbaar uit mijn vorige job. Het chemische productieproces was ook voor mij totaal nieuw.”

Naam: John Baekelmans. Leeftijd: 44 jaar. Woonplaats: Lier. Hobby’s: motorrijden, reptielen houden.

Wat zijn de ervaringen met jullie nieuwe werkgever? “Ik was verrast dat ik op 44-jarige leeftijd nog zo’n kans kreeg”, zegt Marc Gotink. “Voor Evonik is niet het diploma doorslaggevend, maar wel je knowhow en ervaring. Sinds begin februari werk ik in een ploeg van 21 mensen. De eerste week in de productie was wel overweldigend. Meer dan eens heb ik mij afgevraagd waar ik aan begonnen was. Ik heb intussen mijn eerste examen met succes afgelegd en ben daardoor extra gemotiveerd om nog meer te leren. Ik heb mij deze carrièreswitch nog niet beklaagd. Het grote aantal verlofdagen die vrij te kiezen zijn, het aantrekkelijke loon en het volcontinu ploegensysteem zorgen ervoor dat ik elke dag met plezier kom werken.” “Voor ik bij Evonik in de productie terechtkwam, heb ik eerst een opleiding gekregen”, gaat John Baekelmans verder. “Deze was van een onschatbare waarde. Mijn opleiding in de productie-installatie is trouwens nog steeds bezig. Ik hoop bij Evonik met pensioen te kunnen gaan.”

Van de auto-industrie naar de speciaalchemie is een hele stap. Wat zijn de verschillen? “Bij Opel heb ik eerst zeven jaar in de verfspuiterij gestaan”, zegt John. “Daarna heb ik er achttien jaar als onderhoudsmedewerker in de energiecentrale gewerkt. Als teamverantwoordelijke stond ik in voor het onderhoud binnen de fabriek. Door mijn ervaring als onderhoudsmedewerker komen in mijn huidige

Naam: Marc Gotink. Leeftijd: 44 jaar. Woonplaats: Kalmthout. Hobby’s: oldtimers restaureren, verre reizen maken met voorliefde voor Zuid-Amerika, fotografie.

1 | De windexplorer: het neusje van de zalm. Voor 10 euro aan elektriciteit rijdt hij bijna 5.000 kilometer ver door Australië. 2 | Techno Trailer: een hypermoderne trekker met oplegger vol doe- en denkactiviteiten rond chemie en technologie. 3 | De nieuwe isobuteeninstallatie in Antwerpen.

3 o p e n d e u r va n d e c h em i e en li fe sci ences

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e fich e

Indaver Antwerpen

“Achter afval verwerken schuilt heel wat kennis”

adres | Poldervlietweg 5 (Haven 550)| 2030 Antwerpen tel | 03 568 49 11 bezoekuren | zaterdag 21 en zondag 22 mei van 10u tot 16u

aantal werknemers op de site | 255 aantal werknemers wereldwijd | 1.600 Voornaamste producten/ toepassingen

Indaver houdt zich bezig met de verwerking van gevaarlijk en industrieel afval (foto 1), de recuperatie van solventen (foto 2) en de verwerking van medisch afval (foto 3).

Tekst: Bart Roggeman. Foto’s: Indaver, Thomas Legrève

Afvalverwerker en -beheerder. bij indaver op de site in antwerpen staat Geert torremans als ploeGleider in het laboratorium aan het beGin van het proces. met de analyses die hij en zijn team leveren, kunnen de operatoren aan de slaG. dirk crauwels is een van hen. Voortdurend innoveren en nieuwe oplossingen bedenken voor duurzaam afvalbeheer met de focus op valorisatie van materialen en energie: dat is de uitdaging waar Indaver dag in dag uit voor gaat. Het afvalverwerkingsproces wordt daarbij steeds complexer. Achter de muren van de verwerkingsinstallaties schuilt zodoende een schat aan kennis. Te beginnen in het laboratorium waar alle afvalstoffen vóór ze binnenkomen een eerste keer worden geanalyseerd. Geert Torremans is er ploegleider van het aanvaardingsteam dat zich daarmee bezighoudt. Dertien jaar geleden begon hij bij Indaver als laborant. “Klanten die afvalstoffen willen aanbieden, moeten die hier altijd eerst laten analyseren. We ontleden en karakteriseren het afval om te kunnen bepalen wat de gevaren en risico’s zijn en hoe de afvalstoffen moeten worden verwerkt. Op basis daarvan stellen we een aanvaardingsverslag op. Met die resultaten kunnen de andere afdelingen aan de slag. Zo staan wij veelvuldig in contact met zowel de commerciële dienst als de productie. We zijn als het ware het zenuwcentrum van waaruit de kennis doorstroomt naar de andere diensten”, vertelt Geert Torremans. “Doordat de wereld van het afvalbeheer constant evolueert, blijft het zeer boeiend. We bestuderen steeds nieuwe afvalstoffen, de afvalstoffen worden steeds complexer en er wordt ook meer en meer gerecupereerd. Daardoor is het telkens een nieuwe uitdaging. Als je weer eens zo’n ’moeilijke’ materie binnenkrijgt, er heel wat werk en energie insteekt om die te analyseren en uiteindelijk tot een oplossing komt, geeft dat voldoening”, ervaart de ploegleider. “Er dienen zich ook genoeg loopbaanmogelijkheden aan. Ikzelf ben in twaalf jaar tijd

doorgegroeid tot ploegleider. Meer dan de helft van de collega’s van toen gingen intussen nieuwe uitdagingen aan in productie, planning of sales”, getuigt Geert. Dirk Crauwels is sinds 2,5 jaar aan de slag bij Indaver. Hij is er procesoperator in de thermische behandeling. “Wij besturen en controleren het hele verbrandingsproces. In eerste instantie vanuit de controlekamer waar onder meer het debiet, de temperatuur en de emissiewaarden in de gaten worden gehouden. Het gaat om een heel pakket parameters. Daarnaast is er ook een buitenman die de installaties inspecteert, want van binnenuit is niet alles te zien. Hetzelfde gebeurt aan de vatenlijn waar de vaten richting oven worden gevoerd”, verduidelijkt Dirk.

Twaalf uur per dag “We werken dagen van twaalf uur in een vroege en een nachtploeg. Maar we zitten geen twaalf uur aan een stuk op die schermen in de controlekamer te turen. Om de zes uur wisselen we van binnen- en buitendienst. Dat houdt het afwisselend. Ook de variatie aan en de nieuwe afvalstoffen zorgen ervoor dat het boeiend blijft. Elke afvalstof reageert anders, zodat je steeds attent moet zijn om het proces onder controle te houden. Bedoeling is altijd om zoveel mogelijk te verbranden, maar het gaat niet op om er zomaar zoveel mogelijk afval in te stoppen. De juiste afweging maken en het juiste evenwicht van alle parameters vinden, is een uitdaging”, besluit Dirk. Zowel op zaterdag 21 als zondag 22 mei kunnen geïnteresseerden op de site in Antwerpen van 10u tot 17u een blik achter de schermen werpen door middel van een toer op de site. Ook mogelijke sollicitanten zijn tijdens de opendeurdagen welkom.

Geert Torremans in het laboratorium. “Het is boeiend om steeds nieuwe afvalstoffen te bestuderen.”

1 | In de controlekamer kan het personeel de situatie in de ovens op de voet volgen. 2 | Sommige producten worden via tanks rechtstreeks in de oven gebracht. 3 | Het labo is als het ware het zenuwcentrum van Indaver.

1 o p e n d e u r va n d e c h e m i e e n l i f e s c i e n c e s

21-22 mei 2011

www.ch em i e2011.b e fich e

Janssen Pharmaceutica Geel

“Wij produceren levensreddende geneesmiddelen”

De meesten kennen Janssen van de productie van medicijnen (foto 1), vloeistoffen (foto 2) en spuiten (foto 3). De medicijnen tegen kanker van het bedrijf verlengen het leven en verlichten het lijden. Met de geneesmiddelen tegen hiv is het bedrijf erin geslaagd om de levensbedreigende ziekte om te vormen tot een chronische ziekte. Het medicijn tegen schizofrenie maakt het mogelijk voor de patiënt om zijn leven weer op te nemen.

Tekst: Katrijn Jansen. Foto’s: Hilde Van Geirt, Janssen Pharmaceutica

Meer dan rokende schoorstenen. Janssen Pharmaceutica oPent de deuren oP 22 mei voor het Publiek en de dag erna voor scholen. de farmaciereus wil laten zien dat chemie meer is dan rokende schoorstenen. “we verzachten dageliJks het leed van duizenden mensen.” Om het even makkelijk uit te leggen aan chemieleken: Janssen Pharmaceutica in Geel produceert wit poeder dat het actieve bestanddeel van een geneesmiddel is. Met dat poeder worden medicijnen gemaakt tegen onder meer hiv, kanker, geestesziekten,…. In Geel maken ze dus niet de pilletjes, zalfjes of injecteerbare vormen zelf, dat wordt in een later proces elders gedaan. Wel gaan ze steeds op zoek naar nieuwe manieren om de medicijnen beter te maken en ervoor te zorgen dat er zo weinig mogelijk bijwerkingen zijn aan een nieuw product. Janssen Pharmaceutica is alom tegenwoordig in ons dagelijks leven. Denk maar aan de pijnstiller Perdolan. In Geel gaan ze echter verder dan het produceren van een gewone pijnstiller. “Door onze grote technische knowhow gaan we steeds op zoek naar nieuwe medicijnen die ziektes kunnen genezen die nu nog ongeneeslijk zijn.” Waarin Janssen Pharmaceutica in Geel zich onderscheidt van de rest van de chemische fabrieken in België, is dat hier het eindresultaat bijna zichtbaar is. “Bij ons wordt de geneeskundige stof voor de medicijnen geproduceerd, later worden daar dan pilletjes, zalven, siropen, pijnpleisters of voorgevulde spuiten van gemaakt. Bezoekers kunnen zich wel al een goed beeld vormen van hoe het eindresultaat eruitziet.” “De grondstoffen die we gebruiken om de medicijnen te maken zijn dikwijls heel eenvoudig. Vaak zijn er dan ook meer dan vijftien chemische productiestappen nodig eer we aan ons eindproduct komen. Er zijn zoveel stappen omdat de molecules steeds complexer worden en we ook zeer hoge kwaliteitseisen stellen.” Voor het bedrijf is het ook belangrijk om zijn duurzaamheid te tonen. “Chemische bedrijven

hebben niet altijd een positief imago. We willen ook onze sociaal-ecologische kant laten zien. Zo produceren we met groene energie en kijken we heel nauw toe op onze afvalstromen. Sociaal zetten we ons in zodat medicijnen er voor iedereen zijn, ook in ontwikkelingslanden. We willen er voor zorgen dat de medicijnen betaalbaar blijven.”

Personeelswerving De farmaceutische en de chemische sector dan vooral, zijn minder gekend bij jongeren. “Jongeren denken bij chemie vooral aan complexe formules uit de chemieles. Met deze opendeurdag willen we hen laten inzien dat chemie levens kan veranderen. We hebben dan ook een jobstand tijdens de opendeurdag omdat we constant op zoek zijn naar nieuwe medewerkers.” Tijdens de opendeurdag op 22 mei blijft Janssen Pharmaceutica gewoon verder produceren. Daarom zijn er wel enkele veiligheidsmaatregelen getroffen. “We vinden het belangrijk dat mensen zoveel mogelijk van het proces zien.” Eer de mensen de werkvloer kunnen betreden, stoppen ze best in de expotent. “In de tent krijgen ze al een keer de uitleg over hoe het productieproces verloopt. Zo krijgt de bezoeker al een idee over wat hij op de werkvloer te zien gaat krijgen. Tijdens de opendeurdag is er kinderopvang voor kinderen jonger dan zes. Er is ook randanimatie. Zo is er een truck waarin u de ervaringen van een schizofreen kan beleven. “Het geeft een zeer goed beeld van welke ervaringen een schizofreen beleeft als hij zich op straat begeeft. De truck was eerst ontworpen voor dokters, zodat zij zich beter konden inleven in de ervaringswereld van mensen die aan schizofrenie lijden.”

Kris Janssen werk aan reactoren in de ‘Chemical Development Pilot Plant’ bij Janssen Pharmaceutica in Geel.

1 | Sofie Beckers doet aan chemische kwaliteitscontrole in het labo. 2 | Het tankenpark. 3 | Deze mensen nemen de organisatie van de opendeurdag voor hun rekening.

3 o P e n d e u r va n d e c h em i e en li fe sci ences

21-22 mei 2011

www.ch em i e2011.b e

Deelnemers

J.M. Huber Ecosynth Proviron

Proviron

Buckman

Prayon

Universiteit Gent Cytec

Living Tomorrow

Antwerpen 1.

Air Liquide (site BASF)

Scheldelaan 600 (Haven 725), 2040 Antwerpen

Zondag 10u-17u

www.airliquide.com

03 560 05 26Â

BASF

Scheldelaan 600 (Haven 725), 2040 Antwerpen

Zondag 10u-17u

www.basf.be

03 561 26 28

Bayer

Scheldelaan 420 (Haven 507), 2040 Antwerpen

Zondag 10u-17u

www.bayer.be

02 535 63 10

Evonik

Tijsmanstunnel West, 2040 Antwerpen

Zondag 10u-17u

www.evonik.be

03 560 33 30

Fina Antwerp Olefins / Total Petrochemicals

Scheldelaan 10, 2030 Antwerpen

Zondag 10u-17u

www.be.total.com

02 288 34 14

Havencentrum Lillo

Scheldelaan 444 (Haven 621), 2040 Antwerpen

Zondag 10u-16u

www.havencentrum.be

03 569 90 12

Indaver

Poldervlietweg 5 (Haven 550), 2030 Antwerpen

Zaterdag en zondag 10u-16u

www.indaver.be

015 28 80 40

Ineos Manufacturing

Scheldelaan 482, 2040 Antwerpen

Zondag 10u-16u

www.ineos.be

03 210 35 22

Janssen Pharmaceutica

Janssen Pharmaceuticalaan 3, 2440 Geel

Zondag 10u-17u

www.janssenpharmaceutica.com

014 60 75 61

10.

Kaneka

Nijverheidsstraat 16, 2260 Westerlo

Zondag 10u-17u

www.kaneka.be

014 25 94 85

11.

Prayon

Gansbroekstraat 31, 2870 Puurs

Zaterdag 14-18u, zondag 10u-18u

www.prayonbenelux.be

03 860 92 03

12.

Proviron Industries

G. Gilliotstraat 60, 2620 Hemiksem

Zaterdag 11-15u

www.proviron.com

03 870 88 20

13.

Solvay Chimie (site BASF)

Scheldelaan 600 (Haven 725), 2040 Antwerpen

Zondag 10u-17u

www.solvaychemicals.com

03 561 26 28

Stationsstraat (Ingang 2), 3980 Tessenderlo

Zaterdag en zondag 11u-17u

www.tessenderlo.com

013 612 586

Limburg 14.

Tessenderlo Group OOst-VLAAnderen

15.

Buckman

Wondelgemkaai 159, 9000 Gent

Zondag 13u-17u

www.buckman.com

09 257 92Â 11

16.

Cytec Surface Specialities

Steenweg naar Wetteren 20, 9200 Dendermonde

Zondag 14u-18u

www.cytec.com

02 334 50 60

17.

Universiteit Gent, faculteit Wetenschappen

Sterrecomplex, Krijgslaan 281, 9000 Gent

Zondag 10.30u-17u

www.doechemie.ugent.be

09 242 42 67

west-VLAAnderen 18.

Ecosynth

Oudenburgsesteenweg 100, 8400 Oostende

Zondag 13u-16u

www.ecosynth.be

059 56 21 68

19.

J.M. Huber

Oudenburgsesteenweg 100, 8400 Oostende

Zondag 13u-16u

www.huber.com

059 56 21 68

20.

Proviron

Oudenburgsesteenweg 100, 8400 Oostende

Zondag 13u-16u

www.proviron.com

059 56 21 68

Indringingsweg 1, 1800 Vilvoorde

Enkel op reservatie via website

http://events.livingtomorrow.be

02 263 01 33

VLAAms-brAbAnt 21.

Living Tomorrow

O p e n d e u r va n d e c h e m i e e n l i f e s c i e n c e s

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

Chemische bedrijven vanover heel Vlaanderen springen op de kar van essenscia en zwieren hun poorten open. De grootste concentratie van deelnemers is te vinden in de Antwerpse haven. Hieronder een overzicht.

Nederland BASF Solvay Air Liquide

Janssen Pharmaceutica Kaneka Tessenderlo Group

Ineos Manufacturing

Haven- Evonik centrum

ok kd c an

g ur e D

Indaver Bayer

A12

Total

he Sc lde

E34

E17

Antwerpen

De meeste mensen denken aan hoge schoorstenen als ze aan de chemische sector denken. Maar de chemie heeft heel wat meer te bieden. Foto Dick Demey

O p e n d e u r va n d e c h em i e en li fe sci ences

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

Ontdek de chemie in de Antwerpse haven met Havencentrum Lillo

Rijd gratis mee met bus langs themalus Havencentrum Lillo zet u op het goede spoor.

Ontdek de invlOed van chemie Op uw dagelijks leven in de tentOOnstelling van het havencentrum. u vindt er OOk alle infOrmatie vOOr een bezOek aan de verschillende chemiebedrijven in de antwerpse haven. u kan er OOk Op een gratis bus springen die u langs de chemiebedrijven aan de schelde lOOdst. Foto’s: Belga, Sarah Van den Elsken

“Het provinciaal Havencentrum Lillo is dankzij zijn ligging in het hart van de Antwerpse haven uitgegroeid tot dé ontmoetingsplek tussen industrie en mens”, zegt voorzitter Koen Helsen. “Jaarlijks is het voor meer dan 47.000 bezoekers het startpunt voor een tocht door de haven, begeleid door een van de 76 havengidsen. Het zijn vooral scholen, verenigingen of bedrijven die de uitstap maken. In onze expo bieden we u niet alleen een ruime blik op de haven, we zoomen ook in op specifieke onderwerpen en verkennen de haven vanuit haar vele invalshoeken. Ik nodig u dan ook graag uit om een kijkje te komen te nemen in het Havencentrum.”

Op 22 mei is het Havencentrum: l Infopunt voor de dag van de chemie. l Vertrek- en eindpunt voor de gratis chemiebusrondritten. l Met zijn tentoonstelling volledig gewijd aan de chemie. l Een leuke ontmoetingsplaats voor een hapje en een drankje.

Noordelijke lus:

Zuidelijke lus:

Tijdens deze rondrit in het noorden van de haven van Antwerpen gaat u op zoek naar mens en industrie. U rijdt langs de verschillende kanaaldokken en bekijkt hoe de havenbedrijven omgaan met hun buren uit Berendrecht, Zandvliet en Lillo. De gids zoomt ook in op de verscheidene natuurpunten in de haven en op de inspanningen die de bedrijven leveren voor de omgeving en het milieu. De bus houdt ook even halt aan de landschapsdijk. Klim even tot boven en geniet van een prachtig zicht over het havengebeuren, de industrie en de omliggende natuur. De rondrit passeert langs onderstaande bedrijven en punten:

Kunt u zich uw leven nog voorstellen zonder uw gsm, wekker of benzine? De bus volgt het Kanaaldok langs de grote petrochemische bedrijven in de haven van Antwerpen en de gids gaat dieper in op de vele toepassingen van ruwe aardolie. U rijdt verder richting zuiden naar het Marshalldok en het vijfde Havendok. Deze rondrit gaat ook verder in op de ketenbenadering en geïntegreerde logistiek in de haven van Antwerpen en de provincie. De bus houdt even halt aan het kerkje van Oosterweel en u ontdekt het vergeten noordkasteel. De rond rondrit passeert langs onderstaande bedrijven en punten:

- Havencentrum Lillo - Oil Tanking – Stolthaven - Evonik (convenant Natuurpunt en GHA (vispaaiplaats) en logistiek platform Kanaaldok B2) - Monsanto - Solvay - Air Liquide Industries - BASF - Multimodaal transportplatform Combinant - Schelde-Rijnverbinding - Zandvliet en Berendrecht - Opstalvallei - Landschapsdijk - Delwaidedok (MSC Home terminal) - VLS-groep (opslag en distributie van ADR-producten) - Indaver – Hoge Maey – eco-industrie - Lillobrug - Havencentrum Lillo

- Havencentrum Lillo - Oil Tanking - Stolthaven - Evonik - Bayer Lanxess - VOPAK-terminal ACS - Van Cauwelaert- en Boudewijnsluis (ontwikkeling rechteroever) - Total Raffinaderij - Fina Antwerp Olefins - Exxon Belgium - VOPAK Eurotank - Industriedok (opslag ADR-producten) - Total Petrochemicals - Kerkje Oosterweel - Via Zwarteweg naar de Scheldelaan - Havencentrum Lillo

i n dustr i e + m ens + natuu r

van Oli e tOt ei n dprOduct

Wilt u weten hoe chemie uw leven beïnvloedt? Wat het belang is van de chemie voor de haven? Hoe de logistieke keten nu echt in elkaar zit? Stap dan op een van de themabussen en ontdek samen met het Havencentrum Lillo de haven en haar chemiebedrijven. Via een noordelijke en een zuidelijke lus maakt u een tocht door het havengebied. Er zijn twee thema’s; ‘industrie + mens + natuur’ en ‘van olie tot eindproduct’.

In het Havencentrum Lillo vindt u alles over de chemiebedrijven in de haven. O p e n d e u r va n d e c h e m i e e n l i f e s c i e n c e s

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

De vijf grote uitdagingen van de chemie.

Als we de AArde gelijk zouden verdelen over de 6,7 miljArd mensen die er vAndAAg leven, heeft iedereen recht op een oppervlAkte vAn 1,7 hectAre om in zijn behoeften te voorzien. de gemiddelde belg heeft Al een ecologische voetAfdruk vAn 4,5 hectAre. om te voorkomen dAt de voorrAAdkAmers vAn onze plAneet over een pAAr decenniA compleet uitgeput rAken, is de chemische sector voortdurend op zoek nAAr intelligente oplossingen om meer uit de nAtuur te hAlen met minder. dit zijn de vijf werelduitdAgingen wAArvoor de chemie AAn oplossingen werkt.

Scheikunde haalt meer uit de natuur met minder

Uitdaging 1: Meer energie met minder CO2

46%

cij fer:

46 procent van de Belgische woningen is niet of onvoldoende geïsoleerd.

feit: Een doorsnee auto stoot ongeveer 160 gram CO2 per kilometer uit. Even heen en terug met de auto naar de Alpen om te skiën is dus goed voor 300 kilo extra CO2.

Tekst: Pieter Leuridan. Foto: GvA

Wat is het probleem?

De oplossing

De wereldbevolking is in de voorbije eeuw vervijfvoudigd. Door de industrialisering en de toenemende welvaart is het energieverbruik wel met een factor achttien toegenomen. Nog altijd halen we tachtig tot negentig procent van onze energiebehoefte uit de verbranding van fossiele brandstoffen zoals steenkool en aardolie. Deze energiebronnen zijn niet alleen eindig, ze zorgen er ook voor dat het broeikasgas C02 dat al miljoenen jaren in de aardlagen ligt opgeslagen in enorme hoeveelheden en in korte tijd in de atmosfeer vrijkomt, waardoor het klimaat ontwricht dreigt te raken. IJskappen smelten en dieren en planten sterven uit. Dat verlies aan biodiversiteit bedreigt onrechtstreeks ook onze gezondheid want heel wat geneeskrachtige stoffen worden uit planten gedistilleerd.

De overgang naar alternatieve energiebronnen uit wind, zon en water vergt meer tijd dan aanvankelijk gedacht. Ook de negatieve aspecten van kernenergie zijn intussen meer dan bekend. De komende vijftig jaar moeten we dus een stuk zuiniger met de beschikbare energie zien om te springen. Uit onderzoek blijkt dat onze huizen meer broeikasgassen uitstoten dan auto’s. Isolatie en warmterecuperatie kunnen op korte tijd dus een enorm verschil maken en ze vormen één van de kernactiviteiten van de chemiesector. De isolatieschuimen van bedrijven als Recticel en BASF dringen de energiekosten van een woning met een kwart terug. Ook de nieuwe generatie lithium-ion batterijen voor hybride auto’s werd in de labo’s van de grote scheikundige bedrijven ontwikkeld.

EVONIK

Groene banden verbruiken minder Een vijfde van het verbruik van auto’s en vrachtwagens wordt veroorzaakt door de rolweerstand van de banden. Dertig jaar geleden zorgde Evonik, het vroegere Degussa, dan ook voor een revolutie in de bandentechnologie met de ontwikkeling van organosilaan Si 69. Deze stof, die onder meer in Antwerpen wordt geproduceerd, dient als een verbindingsmiddel tussen rubber en kiezelzuur (silica) en zorgt ervoor dat de rolweerstand van autobanden

gevoelig wordt verminderd zonder aan grip te moeten inboeten. Het procédé wordt vandaag door zowat alle grote producenten van groene banden toegepast. Uit tests blijkt dat de banden met lage rolweerstand het verbruik van een personenwagen met één liter per honderd kilometer kunnen verlagen. Op de totale levensduur van een wagen gaat dat om een winst van 2.000 liter of ongeveer veertig tankbeurten.

o p e n d e u r vAn d e c h em i e en li fe sci ences

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

De vijf grote uitdagingen van de chemie.

Scheikunde haalt meer uit de natuur met minder

Uitdaging 2: Zuiver water voor iedereen

10 cij fer:

feit:

Tien landen bezitten zestig procent van alle zoet water in de wereld.

De Belgische huishoudens hebben ongeveer vier miljoen wasmachines. Samen verbruiken die elk jaar vijftig miljoen kubieke meter water (een kubieke meter is duizend liter) voor naar schatting 125 miljoen euro.

Tekst: Pieter Leuridan. Foto’s: GvA

Wat is het probleem?

De oplossing

Het aardoppervlak bestaat voor ongeveer zeventig procent uit water. Maar slechts drie procent daarvan is zoet water, dat voor het overgrote deel in de ijskappen zit opgeslagen. Uiteindelijk is slechts één procent van de waterreserve in de wereld direct toegankelijk voor consumptie. Maar dan nog is slechts een fractie of 0,007 procent meteen drinkbaar. Al de rest moet eerst van ziektekiemen, fosfaten en onzuiverheden worden ontdaan. Toch gebruikt de gemiddelde Belg 150 tot 250 liter gezuiverd water per dag, terwijl hij er strikt genomen maar drie liter nodig heeft. Elke dag spoelen we dus tientallen liters drinkbaar water door de afvoer van het toilet, de douche of de vaatwasser. Intussen voorspellen VN-rapporten dat tegen 2050 twee miljard mensen, vooral in Afrika en Azië, onvoldoende toegang tot zuiver drinkwater hebben, met volksverhuizingen en grote geopolitieke spanningen tot gevolg.

Hoewel meer dan negentig procent van alle water op aarde zich in zoute zeeën en oceanen bevindt, is ontzilting op grote schaal geen optie. Eén kubieke meter zeewater ontzilten kost ongeveer zes kilowattuur aan energie. Bovendien bevat ontzilt zeewater vaak te grote hoeveelheden boor, wat het vaak ongeschikt maakt voor het bevloeien van planten en landbouwgewassen. De chemische sector zoekt daarom al decennialang naar oplossingen om afvalwater en grondwater op te vangen, te zuiveren en te hergebruiken, via behandeling met scheikundige verbindingen als chloor, ozon of natriumhypochloriet, beter bekend onder de naam javel.

op e n d e u r vA n d e c h e m i e e n l i f e s c i e n c e s

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

Productie slorpt massa water op

Watertekort dijt uit

Voor de productie van een aantal simpele basisartikelen zijn vaak gigantische hoeveelheden water nodig. Vooral de landbouw is een grootverbruiker. Dit is een virtuele berekening uitgaande van de totale nijverheidsconsumptie.

liter melk

paar leren schoenen

1.000

6.000

liTer waTer

T-shirt

1950

liTer waTer

Voor 1950 was het watertekort geen thema. Alleen enkele landen in het Midden-Oosten, al eeuwenlang een woestijngebied, ondervonden er last van.

2000

hamburger

2.700

2.400

liTer waTer

De wereldwijde bevolkingsexplosie en de globalisering van de economie laat zijn sporen na. Vandaag heeft één op de vijf mensen in grote delen van Afrika amper toegang tot veilig drinkwater. Ook in de Baltische staten wordt het tekort nijpend.

2050

Foto’s: Mia Uydens, GvA Tessenderlo group

Zuiveren met ijzerafval Tessenderlo Group produceert zoutzuur voor metaalbewerking. De stof die achterblijft, wordt door de metaalbedrijven teruggestuurd en bij Tessenderlo opgewerkt tot een waterzuiveringsproduct. “Wij krijgen van de metaalbedrijven ijzertweechloride binnen en voegen daar een chloorelement aan toe”, legt Kathleen Iwens van Tessenderlo Groep

uit. “IJzertrichloride heeft de eigenschap dat het onzuiverheden uit water in vlokken laat neerslaan (zie foto links), zodat die makkelijk verwijderd kunnen worden. In principe kunnen we ook ijzertrichloride maken uit ijzerschroot.” Onder andere waterzuiveringsstations in Brussel, Parijs en Genève maken hier al jaren gebruik van.

Over veertig jaar zal het waterprobleem volgens analisten heel Afrika en ook delen van Spanje en Frankrijk treffen. Vooral India en China, waar dan samen meer dan vier miljard mensen zullen wonen, lopen een enorm risico op watertekorten.

O p e n d e u r va n d e c h em i e en li fe sci ences

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

De vijf grote uitdagingen van de chemie.

Scheikunde haalt meer uit de natuur met minder

Uitdaging 3: Fitter op hoge leeftijd

1,4 cij fer:

feit:

In West-Europa is de kindersterfte (tot vier jaar) teruggedrongen tot 1,4 per duizend.

Gewone zonnebrandproducten zijn ontworpen om te beschermen tegen echt zonlicht. Bij gebruik onder de zonnebank kan een reactie met de straling de huid ernstig beschadigen.

Tekst: Pieter Leuridan. Foto: GvA

Wat is het probleem? Wie in ons land rond 1900 werd geboren had een statistische levensverwachting van ongeveer 45 jaar. Vandaag bedraagt die bijna tachtig jaar, of een winst van meer dan dertig jaar in amper een eeuw tijd! Dat is voor een deel het gevolg van de verbeterde kraamzorg waardoor de geboortesterfte sterk is teruggedrongen. Daarnaast hebben chemische uitvindingen gezorgd voor een gigantische verbetering van de algemene

De oplossing hygiëne, leefomstandigheden en gezondheidszorg. Tegen heel wat dodelijke infecties en ziekten werden de voorbije eeuw afdoende antibiotica en vaccins ontwikkeld. Het gevolg is dat kinderen die in 2050 geboren worden, een gemiddelde levensverwachting van meer dan 85 jaar zullen hebben. Wat natuurlijk goed nieuws is, maar... ook het aantal kwalen en kankers dreigt hierdoor exponentieel toe te nemen.

Hoe we onze woon- en werkomstandigheden ook optimaliseren, ouderdom brengt sowieso slijtage met zich mee. Het komt er dus op aan om ons al op jonge leeftijd te beschermen tegen onder meer zonnebrand, sportblessures en hoge bloeddruk omdat die op latere leeftijd kunnen aanleiding geven tot kankers, gewrichtsaandoeningen en hartfalen. De farmaceutische tak van de chemie investeert daarom elk jaar miljarden

in de ontwikkeling van nieuwe en betere huidbeschermers en cholesterolverlagers. Ook schokdempende loopschoenen en UVbeschermende zonnebrillen zijn gemaakt op basis van chemische polymeren. Daarnaast wordt al jaren koortsachtig gezocht naar een afdoend geneesmiddel tegen Alzheimer, een vorm van dementie. Ook andere ouderdomskwalen als diabetes en Parkinson zijn in opmars.

Janssen Pharmaceutica

Genezend aidsmedicijn in de maak Momenteel zijn meer dan 33 miljoen mensen in de wereld besmet met het aidsvirus. Hoewel nieuwe en krachtige aidsremmers de levensverwachting van de patiënten aanzienlijk heeft verhoogd, zijn er nu al meer dan zestien miljoen aidswezen en is er elke 17,5 seconde ergens iemand in de wereld die overlijdt aan aids. Toch heeft Tibotec, een zusterbedrijf van Janssen Pharmaceutica dat al jaren toonaangevend is in aidson-

op e n d e u r vAn d e c h e m i e e n l i f e s c i e n c e s

derzoek, er goede hoop op dat het een medicijn op het spoor is dat de epidemie uit de wereld kan helpen. Basis voor het nieuwe ‘wondermiddel’ is een chemische formule waar wijlen dokter Paul Janssen meer dan tien jaar heeft op gewerkt. De eerste tests op patiënten gaven alvast erg hoopgevende resultaten. Volgens Tibotec zou het pilletje mogelijk al dit najaar in productie kunnen komen.

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

Uitdaging 4: Meer oogsten en beter bewaren Tekst: Pieter Leuridan. Foto: GvA

Wat is het probleem? De laatste grote hongersnood in onze contreien dateert al van 150 jaar geleden. Toen ging als gevolg van een parasiet meer dan negentig procent van de aardappeloogst verloren in Vlaanderen. Nadien zijn de overheid en de prille chemische industrie sterk gaan investeren in gewasbeschermers en meststoffen. Vooral na 1950 zagen we daardoor de productiviteit in de landbouw toenemen. Begin 20ste eeuw was de productie van één Europese landbouwer genoeg om vier personen te voeden. Vijftig jaar later waren dat al tien mensen. Vandaag staat één West-Europese landbouwer in voor de voedingsbehoeften van 143 mensen. Maar de landbouw krijgt het moeilijker om gelijke te tred te houden met de groeiende wereldbevolking. Tegen 2050 zal de beschikbare landbouwoppervlakte per persoon geslonken zijn tot minder dan een vijfde van een voetbalveld.

Slechts vijf procent van het aardoppervlak is geschikt voor landbouw. De rest bestaat uit oceanen, bergketens, woestijnen en moerassen.

De oplossing Nog meer voedsel produceren op dezelfde of zelfs kleinere oppervlaktes, wordt moeilijk. Dus komt het erop aan om de voedingswaarde van het beschikbare voedsel te verhogen en geen voedsel te laten verloren gaan. Bewaarmiddelen zijn bekend onder hun Europese E-code. Maar slechts een klein deel ervan is echt van synthetische oorsprong. De meeste additieven en bewaarmiddelen die de chemie ontwikkelt, zijn natuurlijke stoffen in geconcentreerde vorm, zoals vitamine c, appelzuur (E296) dat ook in groene appels voorkomt, pectine (E44O) uit sinaasappelen of melkzuur (E270) uit suikerbieten en aardappelzetmeel. Hoogtechnologische verpakkingen die het voedsel makkelijker transporteerbaar maken en langer vers houden spelen ook een cruciale rol in dit proces. Eén van de grote doorbraken op dat vlak is de uitvinding van polyetheentereftalaat beter bekend als PET. PET-flessen zijn minder breekbaar dan glas en kunnen voor hetzelfde gewicht een derde meer vloeistof bevatten. De komende jaren zullen de klassieke PET-fles en PET-folie geleidelijk verdrongen worden door de nieuwe generatie bio-afbreekbare PET, die voor meer dan de helft uit plantaardig materiaal zoals maïsbladeren en boomschors bestaat.

Feit: Rijst voorziet in twintig procent van de directe calorieinname wereldwijd. Om de wereldbevolking tegen 2020 te blijven voeden, is er 780 miljoen ton rijst per jaar nodig, of zo’n dertig procent meer dan vandaag.

Bayer CropsCienCe

Hybriderijst zet bladluis buitenspel Rijst is de belangrijkste en meest verspreide graansoort op aarde. Jaarlijks wordt er wereldwijd zes miljoen ton rijst geoogst. Alleen is de opbrengst per hectare sinds 1990 niet meer toegenomen. Een van de oorzaken is de klimaatwijziging waardoor steeds vaker oogsten verloren gaan als gevolg van overstromingen, droogte en insectenplagen. Bij Bayer CropScience in Gent zijn biotechnologen er in 2008 in geslaagd uit verschillende rijstvarianten via genetische engineering een hybriderijst te kweken die bestand is

tegen een van de meeste verwoestende bladluizen op het Indiase continent. Bayer legt ook al jaren een genetische bibliotheek aan waaruit ze kan putten om rijstsoorten te ontwikkelen die langer dan tien dagen onder water kunnen overleven of die bestand zijn tegen langdurige droogtes of een verzilte bodem. Dit systeem van ‘smart breeding’ of vrij vertaald ‘slim kweken’ moet de mondiale rijstoogst over enkele jaren al met vijftien tot twintig procent te verhogen.

O p e n d e u r va n d e c h em i e en li Fe sci ences

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

De vijf grote uitdagingen van de chemie.

Chemie haalt meer uit de natuur met minder

Uitdaging 5: Gebruiken zonder te verbruiken Tekst: Pieter Leuridan. Foto: GvA

Wat is het probleem?

De oplossing

De beschikbaarheid en de verdeling van natuurlijke grondstroffen is misschien wel het meest prangende probleem van onze moderne tijd. Met de opkomst van de nieuwe groei-economieën in Azie en ZuidAmerika eisen steeds meer mensen meer comfort en meer mobiliteit. Het gevolg is dat de wereld elk uur meer dan één miljoen liter aardolie consumeert. Aan het huidige tempo strekt de voorraad nog voor hooguit 75 tot 100 jaar. De kopervoorraad, nodig bij de productie van supergeleiders, is nog beperkter en zou al over dertig jaar uitgeput zijn. De laatste zinkmijnen zullen wellicht over minder dan twintig jaar dichtgaan. Zink wordt zowel als roestbeschermer als in huidzalven gebruikt. De uitputting van deze grondstoffen bedreigt niet alleen onze welvaart, maar ook de wereldvrede en zelfs onze gezondheid.

Het Amerikaanse energieagentschap schat dat de wereldwijde grondstoffenhonger tegen 2025 nog eens met de helft kan toenemen. De enige structurele oplossing bestaat er dus in om de al ontginde reserves zo duurzaam mogelijk te gebruiken. In de plastic- en verpakkingsindustrie is men daar volop mee bezig. Kranten en tijdschriften worden vandaag haast voor honderd procent gedrukt op papier afkomstig van gerecycleerde papierpulp of houtafval. En slechts vier procent van de aardolieproductie gaat naar de productie van nieuwe plastics. Het probleem is dat de wereld voor zijn mobiliteit en energieopwekking nog altijd verslaafd is aan fossiele brandstoffen. Voor de omschakeling naar duurzame energiebronnen, of het nu zonnepanelen, biomassa of batterijen zijn, hangen we vooral af van chemische innovaties.

545 cij fer:

feit:

Elke Vlaming produceert jaarlijks ongeveer 545 kilo afval.

Ecovio van BASF is het eerste plastic dat voor de helft uit aardoliederivaten bestaat en toch voor honderd procent composteerbaar is. Ecovio zal vooral gebruikt worden voor plastic winkeltassen.

op e n d e u r vAn d e c h e m i e e n l i f e s c i e n c e s

Proviron

Brandstof uit gekweekte algen De aanvankelijke euforie over biobrandstoffen raakte de jongste jaren fel bekoeld. De grootschalige teelt van koolzaad of suikerriet voor de productie van biodiesel of ethanol vormt een te grote bedreiging voor de voedselbevoorrading in de wereld. De jongste jaren heeft de chemische sector daarom een procédé ontwikkeld om biobrandstof te halen uit cellulose. Cellulose is een sap dat voorkomt in zowat alle plantaardig afval, zoals houtsnippers, berkenschors of stro. Maar omdat er enorme hoeveelheden van nodig zijn, brengt het erg hoge transport- en verwerkingskosten met zich mee die alleen voor multinationals haalbaar zijn.

Proviron werkt daarom aan de ontwikkeling van de derde generatie biobrandstoffen uit gekweekte algen. Het bedrijf test momenteel een prototype van een kweekreactor voor microalgen uit dat per hectare tot veertig keer meer opbrengst kan leveren dan klassieke gewassen. Bovendien zijn algen niet gebonden aan seizoenen, maar kunnen ze continu geoogst worden en zijn ze niet alleen geschikt als grondstof voor biobrandstof. Er kan ook veevoeder uit geproduceerd worden en de microalgen bevatten omega 3-vetzuren die in de voedingsindustrie en de cosmetische nijverheid kunnen worden gebruikt.

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

Chemische sector draagt bij tot recyclage van vuilnis

Extra: Waar gaat ons afval naartoe? Tekst: Pieter Leuridan. Foto’s: Belga, GvA

Ons land is zOwat de wereldkampiOen van de gescheiden aFvalOphaling. plastic, kartOn, metaal, textiel en glas, zOwat vOOr elke aFvalstrOOm is er tegenwOOrdig een aparte zak OF een inzamelpunt. maar wat gebeurt daar nu precies mee?

Papier- en kartonverpakking Wordt verwerkt tot papierpulp voor de productie van nieuwe verpakkingen, kranten en tijdschriften.

Conserven Worden gesmolten in elektrische ovens tot grondstof voor de staalindustrie

Drankblikjes Worden omgesmolten in aluminiumovens en wachten mogelijk een tweede leven als auto-onderdeel of fietsframe.

Drankkartons Worden geweekt tot papierpulp voor de productie van kartonnen dozen, enveloppes, en zo verder. Van de plastic en aluminium die achterblijven, worden korrels gemaakt die polyethyleen en aluminium bevatten en gebruikt worden voor de productie van harde kunststoffen voor de bouw (gevelelementen, dakranden,...).

Petflessen Worden gesorteerd per kleur en vermalen tot schilfers. Die schilfers dienen vooral als grondstof voor textieltoepassingen (tapijten, fleecetruien en -sjaals).

Wasmiddelflacons Bestaan uit zogenaamd HDPE, een zachte maar erg taaie plastic die zeer traag afbreekt in het milieu. Het grote voordeel van HDPE is dat het makkelijk te recycleren is. Na het reinigen en vermalen van de flacons worden er opnieuw korrels van gemaakt die dienen als basis voor flexibele leidingen, verpakkingsfolie en kunststofpaletten.

27 cij F er:

Flessen en bokalen Worden omgesmolten tot nieuwe flessen.

Voor de productie van één fleecetrui zijn 27 petflessen nodig.

Feit: Volgens afvalstoffenmaatschappij Ovam wordt 73 procent van het gesorteerde afval in Vlaanderen hergebruikt, gerecycleerd of gecomposteerd.

O p e n d e u r va n d e c h em i e en li Fe sci ences

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e fich e

Kaneka

“Chemie is best wel spannend”

adres | Nijverheidsstraat 16 | 2260 Oevel-Westerlo

tel | 014 25 78 00

website | www.kaneka.be bezoekuren | zondag 22 mei van 10u tot 17u aantal werknemers op de site | 276 aantal werknemers wereldwijd | 7.321 Voornaamste producten/ toepassingen

Kaneka’s activiteiten wereldwijd omvatten een breed spectrum van markten, gaande van fotovoltaics, plastics, kunstharsen en chemicaliën tot farmaceutische producten, medische instrumenten en synthetische vezels. In Westerlo zijn drie productieeenheden actief: Modifier, Eperan en MS Polymeer. De producten van Kaneka vinden hun toepassing in pvc (foto 1), de auto-industrie (foto 2) en cartridges (foto 3).

Tekst: Stijn Janssen. Foto’s: Kaneka, Joren De Weerdt, GvA

Ingenieuze installaties.

Sven mertenS iS projectingenieur bij KaneKa en coördineert de bouw van de ingenieuze chemiSche inStallatieS van het bedrijf. wim daniëlS iS alS productieoperator verantwoordelijK voor de geoliede werKing van de reuSachtige productielijnen.

De chemische producten van Kaneka zijn zo specifiek dat het bedrijf geen andere optie heeft dan zelf zijn exclusieve chemische installaties te bouwen. Op de schouders van projectingenieur Sven Mertens rust de veelomvattende taak om die constructies tot een goed einde te brengen. “Soms gaat het om volstrekt nieuwe installaties, in andere gevallen moeten installaties aangepast worden om het eindproduct te verbeteren of te doen beantwoorden aan de specifieke vragen van een klant”, zegt Sven. “Het start steeds met onderzoek in ons labo naar nieuwe eindproducten. Eenmaal het chemische proces vastligt, krijgen wij de opdracht een installatie te ontwerpen die het product op grote schaal moet aanmaken. Je kunt een chemische reactor vergelijken met een grote soepketel waarin een mixer zit en waarin de verschillende ingrediënten samengebracht worden, gemengd, verwarmd en gekoeld tot de juiste reacties hebben plaatsgevonden.”

Specialisten Met de bouw van de chemische installaties bewijzen de werknemers van Kaneka telkens weer wat ze in hun mars hebben. “Een chemische installatie is steeds het gezamenlijke werk van een groot aantal specialisten uit zeer veel afdelingen van het bedrijf”, stelt Sven Mertens. “In het bouwproject brengen ze hun gespecialiseerde knowhow samen. Zo bestuderen de mechanische ingenieurs het mechanische gedeelte, de ‘civiele mensen’ ontwerpen de gebouwen voor de installatie, de elektriciens sturen de motoren aan en de automatisatieafdeling zorgt voor de software en computertoepassingen. Voor een groot project kan het soms tot twee jaar duren voor een installatie gebouwd is.”

Projectingenieur Sven Mertens en productieoperator Wim Daniëls tussen de installaties van Kaneka. “Geen enkele dag is hier hetzelfde.” Volgens Sven Mertens is het feit dat Kaneka in Vlaanderen niet tot de chemiereuzen behoort een voordeel voor de werknemers. “We zijn een middelgroot bedrijf en dat impliceert dat veel werknemers een reeks van taken en opdrachten toevertrouwd krijgen. Een job bij Kaneka biedt dan ook variatie en de gelegenheid om je interesses uit te leven en te ontplooien. In grote bedrijven kom je al sneller in een hokje terecht. Bij Kaneka werk je niet op een eilandje.” Het dagdagelijkse werk van productieopera-

tor Wim Daniëls bestaat grotendeels uit het uitvoeren van controletaken. Een chemische installatie wordt volledig computergestuurd. Een deel van zijn tijd brengt hij dan ook door voor het grote controlebord. “Maar we lopen ook vaak buiten controlerondes”, zegt Wim. “Die ‘plants’ zijn best indrukwekkend. Op onze afdeling Modifier staan negen grote reactoren van elk maar liefst 36.000 liter inhoud en twee reactoren van 72.000 liter inhoud. We nemen ook regelmatig stalen van de producten en

onderwerpen die in het labo aan metingen om te controleren of ze wel aan de vereisten voldoen.” Wim Daniëls vindt werken in de chemie best spannend. “Hier is geen enkele dag dezelfde. Uiteraard zijn er dagen dat het standaardwerk is. Maar er zijn ook dagen dat we productielijnen moeten stoppen en weer opstarten om de verschillende soorten producten te kunnen aanmaken. Ook al werk ik hier al vijftien jaar, ik leer nog alle dagen bij.”

1 | Op het bedrijfsterrein van Kaneka wemelt het van buizen. 2 | De stoffen zijn opgeslagen in grote silo’s. 3 | Een vrachtwagen tankt zijn container vol met een chemisch product.

1 op e n d e u r va n d e c h e m i e e n l i f e S c i e n c eS

21-22 mei 2011

www.ch em i e2011.b e fich e

Prayon

“Zonder ons heeft tanden poetsen weinig zin”

In de flessen zitten fluor- en fosfaatzouten (foto 1) die door andere bedrijven worden gebruikt. In de linkerfles zit natriumfluoride voor tandpasta (foto 2), in de middelste fosfaatzout voor energiedranken en in de rechtse fluorsilicaat dat ervoor zorgt dat cognacflessen ondoorzichtig worden. Fosforzuur en fosfaatzout worden gebruikt in cola (foto 3).

Tekst: Christof Willocx. Foto’s: Joris Herregods

Zuren en zouten.

Prayon in ruisbroek maakt zuren en zouten die worden gebruikt voor de Productie van frisdranken, tandPasta en dierenvoeder. milieucoördinator nele van lishout, ProductieoPerator anja vergauwen en lader-losser mario de maeyer werken er met Plezier.

De Prayon-vestiging in Ruisbroek, een deelgemeente van Puurs, maakt wit fosforzuur dat onder meer voor de productie van cola gebruikt wordt. “Kijk maar eens op het blikje in je koelkast: bij de ingrediënten staat vast en zeker ‘E338’. Dat is onze bijdrage. Het is een kristalhelder fosforzuur dat de cola zuurder maakt”, zegt Nele Van Lishout. “Als wij dat fosforzuur binnenkrijgen, is het zwart. We maken het wit door het te zuiveren. Eerst halen we er zware metalen uit en krijgt het een groene kleur. Dan halen we de fluor en nog andere materialen eruit en krijgt het een witte kleur. Dat witte fosforzuur heeft naast cola nog een heleboel andere toepassingen. Het zorgt er bijvoorbeeld voor dat de verflagen van het koetswerk van een auto goed aan elkaar hechten, waardoor het koetswerk niet snel roest.” Het zuivere fosforzuur van Prayon wordt elders verder omgezet in fosfaatzouten die ervoor zorgen dat vlees en vis langer vers blijven. “We maken ook zelf fosfaatzouten, die bijvoorbeeld worden gebruikt als ingrediënt voor energiedranken”, zegt Nele. “Tot slot maken we ook fluorzouten zoals natriumfluoride. Dat product is een belangrijk ingrediënt voor tandpasta en zorgt ervoor dat de bacteriën in je mond bij het tanden poetsen doodgaan. Met andere woorden: zonder ons heeft tanden poetsen weinig zin. Tijdens de opendeurdagen op zaterdag 21 en zondag 22 mei laat Prayon zien hoe al die ingrediënten worden gemaakt. “We doen dat in de eerste plaats met affiches waarop het productieproces wordt uitgelegd. Maar de bezoekers kunnen ook in de installatie zelf zien wat een productieoperator moet doen, zoals het verpompen van fosforzuur van de ene kant naar de andere kant van de fabriek

om er daar fosfaatzouten van te maken”, zegt Anja Vergauwen. “Voorts moet ik ook stalen analyseren, proefjes doen in het labo en zien dat alles op de juiste temperatuur wordt gemaakt. Dat is best leuk. In mijn vorige job was ik niet tevreden, omdat de sfeer er niet goed was. Mijn keuze voor Prayon was logisch, omdat zowel mijn vader als mijn grootvader hier nog hebben gewerkt. Bij Prayon wordt niet alleen hard gewerkt, maar ook veel gelachen. Er is zelfs iemand die met pensioen gaat en hier toch nog twee dagen per week als adviseur wil blijven verder werken omdat hij dit bedrijf niet kan missen.“

Koude douche Over de grappigste momenten uit hun loopbaan moet het trio niet lang nadenken. “Omdat het productieproces van fosforzuur en fluorzout niet zonder risico’s verloopt, kunnen werknemers in het uiterste geval een nooddouche nemen. Enkele jaren geleden wilde een van onze leveranciers onder een afdak schuilen. Alleen: wat hij zag was geen afdak, maar een nooddouche. Toen hij eronder ging staan, werd hij meteen zeiknat en ging het alarm af. Iedereen kon dus zien welke stommiteit hij had uitgehaald”, lacht Mario De Maeyer. “Omdat we vlak aan het kanaal liggen, passeren hier ook veel schippers. Een ouder koppel meert hier om de zoveel tijd aan en gaat dan drie kilometer verder boodschappen doen in Willebroek. In plaats van de bus te nemen, loopt het koppel door ons bedrijf. Dat is toegestaan, maar de twee moeten er wel de nodige beschermingsmiddelen voor aan doen. Bij hun terugkomst is het altijd grappig om te zien hoe ze met een helm en een bril hun boodschappenkar door ons bedrijf duwen.”

Anja, Mario en Nele werken graag bij Prayon. 1 | Door deze filter verpompt Anja wit zuur dat wordt gebruikt om MKP te maken. MKP is de chemische code voor fosfaatzouten die in energiedranken worden gebruikt. 2 | Mario poseert op de locomotief waarmee hij alle grondstoffen op de juiste plaats in het bedrijf brengt. 3 | Nele staat bij het zeekanaal waarlangs de grondstoffen en de afgewerkte producten worden vervoerd.

3 o P e n d e u r va n d e c h em i e en li fe sci ences

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e fich e

Proviron

Het groene hart van Proviron

adres | Industrieterreinen De Cluyse G. Gilliotstraat 60 -zone 2 | 2620 Hemiksem en Oudenburgsesteenweg 100 |Oostende tel | 03 870 88 20 website | www.proviron.com bezoekuren | zaterdag 21 mei van 11u tot 15u in Hemiksem, zondag 22 mei van 11u tot 15u in Oostende. Voor een bezoek in Oostende is vooraf inschrijven verplicht via opendeur@proviron.com. aantal werknemers op de site | 40 aantal werknemers wereldwijd | 300 Voornaamste producten/ toepassingen

Additieven voor kunststoffen (foto 1), veevoeding (foto 2) en watergedragen systemen. Daarnaast milieuvriendelijke ijsbestrijdingsmiddelen (foto 3), farmaceutische tussenproducten, maakloon en recyclage van synthetische remvloeistoffen.

Foto’s Dirk Vande Velde, Proviron, GvA

Proviron: dat is groene chemie. op een duurzame manier chemische processen aanpakken. die hele filosofie ligt vervat in de naam proviron, een samentrekking van de woorden ‘process’ en ‘environment’ (milieu). Chemie met respect voor de mens en zijn omgeving, dat is waar Proviron sinds 1977 voor staat”, zegt Akke Beadle. Zelf werkt ze al vijftien jaar als administratieve duizendpoot voor het bedrijf in Hemiksem. Als vrouw is ze in de sector zeker in de minderheid. Omdat Marie Curie honderd jaar geleden een Nobelprijswinnares was, is Akke aangezocht om tijdens de komende opendeurdag Proviron voor te stellen aan de bezoekers. Vreemde naam Akke Beadle? “Toch niet, Akke is gewoon Fries. Zelf ben ik honderd procent Sinjoor,” zegt ze trots. “Proviron ontwerpt, produceert en verkoopt chemicaliën voor toepassingen zoals kunststoffen, veevoeding en water als solventvervanger”, zegt ze. “Zo produceren we op de site in Hemiksem milieuvriendelijke ijsbestrijdingsmiddelen, een van de weinige eindproducten die we hier maken. We maken ook farmaceutische tussenproducten, recycleren synthetische remvloeistoffen en bieden maakloon aan. Bij dat laatste maken we chemische producten voor rekening van de klant, met zijn grondstoffen en volgens zijn wensen en behoeften. Voor sommige mensen klinken onze activiteiten wat abstract, maar daar proberen we tijdens de opendeurdagen iets aan te doen. Tijdens een gegidste rondleiding op de site gaan we zo concreet mogelijk tonen en uitleggen wat Proviron in Hemiksem en Oostende allemaal doet. Mensen zullen een bezoek kunnen brengen aan de verschillende productieeenheden, installaties en opslagruimtes om een goed beeld te krijgen van ons reilen en zeilen”, zegt Akke. Nog op het programma staat een bezoek aan het laboratorium van ruim 300 vierkante meter waar onderzoek, kwaliteitscontrole en ontwikkeling gebeurt voor de hele

Administratieve duizendpoot Akke Beadle. “De mensen kunnen tijdens de opendeurdag een goed beeld krijgen van het bedrijf.” Proviron-groep. “Innovatie staat zeer hoog aangeschreven bij Proviron”, weet Akke.

die planten industrieel te kweken. Proviron oogst daarmee heel wat belangstelling en stond zelfs in het Belgische paviljoen tijdens de wereldtentoonstelling van Shanghai. De bezoekers kunnen de reactor nu met hun eigen ogen zien tijdens de opendeurdag.” Het mag duidelijk zijn dat zorg voor het milieu belangrijk is voor Proviron. Dat geldt evenzeer voor de mens. “In totaal werken we met zo’n driehonderd mensen voor Proviron. Het merendeel daarvan werkt in de Oostendse site van de groep”, verklaart Akke. “Het bedrijf in Oostende kwam

Wereldtentoonstelling “Het is ons doel om steeds betere, milieuvriendelijkere en efficiëntere alternatieven te vinden en daar wordt in ons onderzoekslabo hard aan gewerkt. En als je over innovatie spreekt, kun je niet naast de ontwikkeling van de microalgenreactor. Algen zijn de groene grondstof van de toekomst en onze onderzoekers hebben een eenvoudige, maar erg efficiënte methode ontwikkeld om

in 1996 onder de vleugels van Proviron, net als de fabriek in de Verenigde Staten. Driehonderd medewerkers is al een hele bende, maar toch worden de waarden van een familiebedrijf nog altijd hoog in het vaandel gedragen. En er is plaats voor meer, Proviron wil immers groeien. We willen nieuwe mensen aantrekken en tonen dat chemie leuk, interessant en nuttig is en dat er innovatieve en duurzame manieren bestaan om daarmee te werken. We zijn een chemisch bedrijf met een groen hart voor mensen.”

1 | Een laborant aan het werk bij Proviron. 2 | Luchtfoto van de fabriek in Hemiksem. 3 | Proviron kweekt algen op industriële basis.

1 d u u r za m e o n t w i k k e l i n g e n i n n ovat i e

21-22 mei 2011

www.ch em i e2011.b e Fich e

Solvay Chimie

Boerenzoon ploegleider bij Solvay Chimie

aantal werknemers wereldwijd | ongeveer 1.600 Voornaamste producten/ toepassingen

Solvay is de grootste producent van waterstofperoxide in de wereld. De voornaamste toepassingen van waterstofperoxide zijn het bleken van papier (foto 1) en textiel (foto 2), chemische synthese, waterbehandeling, milieu gerelateerde toepassingen, elektronica en desinfectie (foto 3).

Tekst: Bart Timperman. Foto’s: W&F, Solvay

HPPO.

bart van laerhoven is supervisor bij solvay chimie. om het een beetje ingewikkeld te maken, bij een project van dow chemicals, basF en solvay: het hppo bedrijF waarvoor solvay de grootste waterstoFperoxideFabriek ter wereld runt… op de terreinen van basF.

Wie denkt dat iedereen in de chemische sector grossiert in diploma’s, wordt door Bart gecorrigeerd. “Ik ben een landbouwerskind”, zegt hij. “Ik volgde landbouwschool. Een A2 was dat toen. Omdat het niet haalbaar was om de kost te verdienen op de boerderij van mijn vader, zocht ik een job. Zo kwam ik ongeveer 25 jaar geleden terecht bij BASF. Als operator leerde ik doorheen de jaren de processen in het bedrijf kennen. Reken maar dat je er twee jaar over doet om helemaal mee te zijn. Maar het lag me beter en het boeide me meer dan ik vooraf had gedacht. Enkele jaren daarna kreeg ik het aanbod om het landbouwbedrijf van mijn schoonouders over te nemen. Dat ik toch koos voor de chemie, zegt al veel.”

Peroxide) en PO (Propylene Oxide). Ik kreeg hier de kans op een meer verantwoordelijke job. Ik heb hier de leiding over een ploeg die het productieproces opvolgt en stuurt. Alhoewel alles in principe volautomatisch gaat, is er toch een ploeg operators nodig om bij te sturen of in te grijpen als iets niet goed dreigt te gaan. Of als er een defect is ergens in de keten. Vergeet niet dat elk proces in de chemie als een levend proces is. Waar mensen nodig zijn om alles in goede banen te leiden.”

Creatief denken Achter een rij beeldschermen volgen Bart en zijn medewerkers 24 uur op 24 het productieproces. “Natuurlijk zijn wij op de productie-eenheid zelf als dat nodig is. Er moeten filters worden klaargemaakt, pompen afgesteld,... Wie denkt dat wij enkel passief het proces volgen, heeft het verkeerd voor. Het leuke aan werken in deze sector en dit bedrijf is dat creatief meedenken sterk wordt gestimuleerd. Wie ideeën heeft om iets te verbeteren of te versterken, kan met dat idee aan de slag. Al wat goed is op ecologisch of economisch vlak is meer dan welkom. Ik ben trots dat een idee om ons systeem te verbeteren, dat hier op de werkvloer groeide, ook in de praktijk werd uitgewerkt. We kregen er een leuke bonus voor en een prijs van de Vlaamse overheid.” “Wat me hier vooral aanspreekt, is de formidabele sfeer onder de collega’s. Iedereen voelt zich verantwoordelijk. Iedereen heeft ook verantwoordelijkheden, maar kan ook op de collega’s rekenen. En verantwoordelijkheid betekent ook een grote vrijheid. Mensen die denken dat werken bij Solvay Chimie saai is, zullen bij een bezoek snel tot andere inzichten komen.”

Bart is wandelende reclame voor de chemie. “Ik kan het alleen maar aanbevelen”, klinkt het. “De sector betaalt relatief goed. Maar dat is niet het enige wat aantrekt. Je krijgt veel opleidingskansen. En kansen om te groeien. Het volcontinu systeem, is best aangenaam, in tegenstelling tot wat anderen denken. Ik werk gemiddeld één weekend op twee. Maar daar staat tegenover dat ik veel vrij ben op momenten dat anderen werken. En voor mij geen files!” Bart stapte vier jaar geleden over van BASF naar Solvay. “Solvay is wereldleider in de productie van waterstofperoxide. Dat wordt in de HPPO-fabriek gebruikt voor de aanmaak van propyleenoxide, dat op zijn beurt dient als basis voor heel wat kunststoffen voor veel producten uit de auto-industrie en de bouw. Omdat de drie betrokken grote chemiebedrijven hier brood in zagen, is dit bedrijf opgestart. Wij spreken over de HPPO-fabriek omdat dit verwijst naar de stoffen die we produceren: HP (Hydrogen

Supervisor Bart Van Laerhoven op de site van Solvay Chimie. “Ik ben veel vrij op momenten waarop anderen moeten werken.”

1 | De werknemers kunnen in de controlekamer alle productieprocessen op de site volgen. 2 | Een toestel labelt proefbuisjes. 3 | Het laboratorium van Solvay Chimie.

3 d u u r za m e o n t w i k keli ng en i n novati e

21-22 mei 2011

www.ch em i e2011.b e Fich e

Solvay Chimie

Boerenzoon ploegleider bij Solvay Chimie

aantal werknemers wereldwijd | ongeveer 1.600 Voornaamste producten/ toepassingen

Tekst: Bart Timperman. Foto’s: W&F, Solvay

HPPO.

Supervisor Bart Van Laerhoven op de site van Solvay Chimie. “Ik ben veel vrij op momenten waarop anderen moeten werken.”

1 | De werknemers kunnen in de controlekamer alle productieprocessen op de site volgen. 2 | Een toestel labelt proefbuisjes. 3 | Het laboratorium van Solvay Chimie.

3 d u u r za m e o n t w i k keli ng en i n novati e

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e fich e

Tessenderlo Chemie

“Controle gebeurt hier via 70.000 meetpunten”

In de productie-eenheid van Tessenderlo Chemie in Tessenderlo wordt onder meer monovinylchloride geproduceerd, grondstof voor de kunststof pvc (foto 1). Andere stoffen die er gemaakt worden, liggen aan de basis van onder meer detergenten, zuiver kraantjeswater (foto 2), papier, de productie van leer, cacao en parfums (foto 3).

Tekst: Luc Weyens. Foto’s: Dick Demey

Topproduct.

Zorgen dat tessenderlo chemie in de meest optimale omstandigheden kan produceren, dat is de taak van analysetechnicus eddy van de reyd. “om bij te dragen tot een topproduct, gemaakt in veilige omstandigheden voor het personeel en de omgeving.”

Monovinylchloride wordt op de hoofdzetel van Tessenderlo Chemie in Tessenderlo geproduceerd. Dat is bestemd voor de verwerking in polyvinylchloride, in de volksmond gekend als pvc. Ramen, deuren, rioleringen, autodashboards, bloedzakjes in de geneeskunde…, onze huidige hoge levensstandaard is ondenkbaar zonder die kunststof. Geen wonder dat de producten van Tessenderlo Group wereldwijd afzet vinden. Sterker nog: in diverse markten is Tessenderlo Group zelfs wereldleider. Die toonaangevende rol is onder meer te danken aan de toewijding van analysetechnicus Eddy (53 en al 31 jaar actief bij Tessenderlo Chemie) en zijn jongere collega’s Robbie Liekens en Jeroen Vanhoof. “Als analysetechnici volgen we enerzijds de metingen op van alle elementen die met de productie te maken hebben en anderzijds verschillende omgevingsfactoren. Dat gaat van heel eenvoudige zaken - temperatuur, windrichting of windkracht - tot erg specifieke parameters voor het productieproces: zuurtegraad, chloorgehalte,….

Eddy Van de Reyd is analysetechnicus bij Tessenderlo Chemie. “Ik volg de metingen op van alle elementen van de productie.”

24 uur op 24

drievoud. Bijkomend nemen de laboratoriumtechnici geregeld nog manueel stalen.” De registratie van de gegevens gebeurt met een batterij van duizend soorten meetinstrumenten. “Dat gaat van een simpele thermometer tot uiterst gesofisticeerde toestellen. Jongste aanwinst is een complexe ‘analyser’ van maar liefst 320.000 euro. Dat toestel meet niet minder dan 360 componenten elke vijftien minuten. Daarvoor zuigt het uit alle richtingen - binnen én buiten - lucht aan, door leidingen van alles samen twaalf kilometer. Tessenderlo Chemie produceert grond-

“Weet je dat in deze vestiging op niet minder dan 70.000 punten metingen gebeuren? Constant, de klok rond! De productie draait hier trouwens ook 24 uur op 24. Als analysetechnicus werken wij gewoon overdag, maar bij onvoorziene omstandigheden ’s nachts of in het weekend kunnen wij wel worden opgetrommeld. Na ongewone metingen of kleine storingen gaan we de volgende ochtend op zoek naar een verklaring of oplossing. Veiligheid staat voorop. Altijd! Precies daarom gebeuren sommige metingen in twee- of zelfs

is dan ook ondenkbaar zonder de toewijding en nauwkeurige opvolging van Eddy en zijn collega’s. “Zo dragen wij ons steentje bij tot het hoogstaande kwaliteitsproduct. De nauwkeurige opvolging van de omgevingsparameters garandeert ook de meest veilige omstandigheden voor de collega’s van het productieproces en voor de omgeving.”

stoffen waarvan de kwaliteitsanalyse erg nauwkeurig gebeurt. “Bij sommige analyses meten we hoeveelheden van ‘parts per billion’: één elementje op een totaal van een miljard”, zegt Eddy Van de Reyd. “Om je een concrete vergelijking te geven… Op de afstand Tessenderlo-Marseille aan de Franse zuidkust staat zo één deeltje voor één centimeter, een minuscule afstand dus vergeleken met de totale afstand van duizend kilometer.”

Dat Tessenderlo Chemie strenge veiligheidsnormen hanteert, zal u ook merken op de opendeurdagen, waar een rondrit met de bus u over de hele site brengt. U kan vanop een skywatch ook een blik werpen op het hele bedrijfsterrein.

Veilig voor omgeving Het productieproces van Tessenderlo Chemie

1 | Op het bedrijfsterrein staan verscheidene reuzentanks. 2 | Het oude hoofdgebouw van Tessenderlo Chemie. 3 | Een zicht op de site.

1 o p e n d e u r va n d e c h e m i e e n l i f e s c i e n c e s

21-22 mei 2011

www.ch em i e2011.b e fich e

Total Petrochemicals

Total Antwerpen: van aardolie tot plastics

Tomaten worden verpakt in polyethyleenfolie (foto 1). Doppen op flessen worden gemaakt uit polyethyleen (foto 2). Plastic vaten en tonnen (foto 3) vinden hun oorsprong bij Total.

Foto’s Patrick De Roo, Total, GvA

Kunststoffen. met zijn rode netwerk aan pompstations heeft total een internationale reputatie opgebouwd. dat total in antwerpen ook een toonaangevende producent is van kunststoffen gaat aan de meeste mensen voorbij. Total beschikt in Antwerpen over een geïntegreerd productieplatform van drie grote bedrijven. De aardolie komt binnen bij Total Raffinaderij Antwerpen waar ze wordt geraffineerd tot onder meer brandstoffen zoals diesel, benzine, huisbrandolie en kerosine. Nafta, één van de andere eindproducten van de raffinaderij, was tot de jaren vijftig een restproduct dat geen verdere toepassing kende… tot ontdekt werd dat je er een hele waaier van plastics mee kon maken! Zo werd de petrochemische industrie geboren en België werd - en is nog steeds - één van de voortrekkers. Fina Antwerp Olefins, een joint-venture tussen Total en ExxonMobil Chemical, zet de nafta van de nabijgelegen Total- en Esso-raffinaderijen op duurzame wijze om tot lichte componenten als ethyleen en propyleen. Dat zijn de basisbouwstenen voor andere chemische en kunststofverwerkende bedrijven, die deze verder verwerken tot de meest uiteenlopende gebruiksproducten voor toepassingen in de bouwsector, de automobielsector, de voedingsindustrie, de IT-wereld, de medische sector, enz. Een netwerk van pijpleidingen transporteert de ethyleen en propyleen onder meer naar Total Petrochemicals Antwerpen, een filiaal van Total iets verderop de Scheldelaan. Daar wordt de ethyleen getransformeerd tot polyethyleen, een type plastic dat u vindt in gebruiksproducten als de brandstoftank en de bumper van uw wagen, uw shampooflesje, de plastic folie rond uw drankflessen, het speelgoed van uw kinderen,… “Plastics zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven”, zegt Francis Pirson die voor Total in het labo voor polyethyleen werkt. “En toch worden plastics ten onrechte niet

Francis Pirson aan het werk in het labo. “Plastics kunnen nog een tweede, zelfs derde en vierde leven krijgen door recyclage.” beschouwd als een edel materiaal. Wist je dat achter heel wat plastic toepassingen echte toptechnologie schuilgaat? Kan je jezelf inbeelden dat plastics ons echt kunnen helpen om de uitdagingen van de 21ste eeuw aan te gaan? Of dat ze een enorme bijdrage kunnen leveren tot een duurzame wereld?”

den. Water wordt immers algemeen verwacht erg schaars te worden in de 21ste eeuw. Polyethyleen en polypropyleen zijn ook lichte, maar heel sterke materialen. Hun toepassing in het interieur van uw wagen hebben door de jaren al gezorgd voor een gewichtsbesparing van meer dan 400 kilo. En dat blijkt ook duidelijk uit het brandstofverbruik van onze wagens. Die verbruiken maar liefst de helft van de wagens van twintig jaar geleden. Plastics kunnen dus duidelijk een bijdrage leveren tot een betere wereld. Plastics zijn een duurzaam materiaal en

Transport van water Francis heeft een aantal voorbeelden klaar. Waterleidingen uit polyethyleen corroderen niet bijvoorbeeld. Dat is heel erg belangrijk om verlies van water bij transport te vermij-

hebben de eigenschap niet snel af te breken. Toch hoeven plastic voorwerpen niet noodzakelijk een afvalprobleem te worden op het einde van hun leven. Correct gesorteerde plastics (via de PMD-zak of afvalcontainerparken) kunnen immers nog een tweede, zelfs derde of vierde leven krijgen via recyclage. Voorbeelden van plastic recyclage zijn plastic kratten, fleece truien, slaapzakken, tuinbanken, enz. Als plastics toch niet meer gerecycleerd kunnen worden, kunnen ze nog altijd opnieuw omgezet worden in energie: er zit immers nog een druppeltje aardolie in.

1 | IJsschaatsen tijdens de lente kunt u tijdens de opendeurdag van Total op een plastic schaatsbaan. 2 | U kan een busrondrit maken op de site tijdens de opendeurdag. 3 | Total in de Antwerpse havenzone.

3 o p e n d e u r va n d e c h em i e en li fe sci ences

21-22 mei 2011 www.ch em i e2011.b e

Drie reuzen van de Belgische chemie

Ons land mag dan misschien een dwergstaat zijn, als u Ons vergelijkt met grOOtmachten als duitsland en Frankrijk. maar de belgische bijdrage tOt de chemische nijverheid kan mOeilijk Overschat wOrden. de creativiteit en het Ondernemerschap van deze briljante geesten hebben tOt uitvindingen geleid die de wereld ingrijpend hebben veranderd.

Tekst: Pieter Leuridan. Foto’s: Belga, GvA

Stichter JanSSen Pharmaceutica

OPrichter SOlvay

uitvinder Bakeliet

Dokter Paul Janssen (1926 - 2003)

Ernest Solvay (1838 - 1922)

Leo Baekeland (1863 - 1944)

Turnhoutenaar Paul Janssen verwierf bij het grote publiek bekendheid met blockbusters als Immodium en Perdolan of het antipsychoticum Haldol. Aan het einde van zijn leven had dokter Janssen meer dan honderd patenten op zijn naam staan. De Kempenaar studeerde geneeskunde en scheikunde in Leuven en Gent. Om dan in 1953, op de bovenste verdieping van zijn vaders geneesmiddelenbedrijfje een eigen onderzoekslabo op te richten: de nv Produkten Richter. Dat groeide uit tot Janssen Pharmaceutica nv waar hij jarenlang afgevaardigd bestuurder en directeur research was. Paul Janssen en zijn teams creëerden doorbraakgeneesmiddelen in heel wat ziektedomeinen, onder meer op het vlak van anesthesie en pijnbestrijding, psychiatrie, schimmelziekten en maag-darmziekten. Tot aan zijn dood bleef Janssen betrokken bij het zoeken naar nieuwe geneesmiddelen voor de meest acute ziekten, waaronder aids. Hij sleepte meer dan tachtig medische prijzen in de wacht en was erelid van meer dan dertig instituten en organisaties. Sinds 1961 is Janssen Pharmaceutica onderdeel van het Amerikaanse Johnson & Johnson dat de geneesmiddelen van Paul Janssen nog steeds wereldwijd verkoopt.

Het is dit jaar precies 150 jaar geleden dat Ernest Solvay in 1861 zijn eerste sodapatent indiende. Dat was een procédé om goedkoop en op grote schaal sodazout aan te maken. Toch was Solvay geen gediplomeerd chemicus. Wegens gezondheidsproblemen moest hij al op zijn zestiende van school af. Als gedreven autodidact ging hij aan de slag bij zijn oom die een gasfabriek bezat. Die vroeg hem om samen met zijn broer Alfred te zoeken naar een manier om ammoniak uit ammoniakhoudend water te halen. Tijdens dat onderzoek ontdekten ze een manier om natriumcarbonaat, beter bekend als sodazout, vier keer goedkoper te produceren dan tot dan toe bekend. Hun bedrijfje Solvay Cie in Charleroi kende in 1863 een moeilijke start en ging zelfs een aantal keren op de fles. Toch zetten de Solvay’s eind negentiende eeuw de stap naar buitenlandse expansie en dat bleek de goeie keuze. Het bedrijf groeide in sneltempo uit tot een van de pijlers van de Belgische industrie. Vandaag is Solvay actief op vijf continenten, met ruim 17.000 medewerkers. Solvay stelt ook meer dan 2.000 man tewerk in ons land. In 2009 haalde de groep een geconsolideerde omzet van 8,5 miljard euro.

De enige Belg die eind vorige eeuw de top 100 haalde van ‘s wereld grootste wetenschappers in het Amerikaanse weekblad Time is Leo Baekeland. De naam van deze Gentenaar leeft voort in de productnaam Bakeliet, de voorloper van de moderne kunststoffen. De schoenmakerszoon kon dankzij een studiebeurs chemie en natuurkunde studeren aan de Gentse Universiteit. Met een van zijn wetenschappelijke publicaties won hij in 1889 een reisbeurs naar de Verenigde Staten waar hij zijn eerste grote uitvinding deed: fotopapier dat ook bij kunstlicht kon behandeld worden. Hij verkocht zijn patent voor een hoog bedrag aan Eastman Kodak en ging zich toeleggen op de ontwikkeling van nieuwe materialen. Op zijn 36ste was Leo Baekaland al een van de rijkste industriëlen in Amerika. In 1907 diende hij een patent in voor een synthetisch kunsthars dat in zowat in elke denkbare vorm kon worden geperst, maar na stolling uitzonderlijk hard en isolerend was. Zijn bedrijf General Bakelite Company ging het bakeliet op grote schaal produceren. Deurklinken, elektrische zekeringen en andere apparaten die tot dan toe in breekbaar en duur porselein werden gemaakt, werden van dan af uit het nieuwe materiaal gemaakt.

O p e n d e u r va n d e c h e m i e e n l i F e s c i e n c e s