Bali Post - Minggu, 24 Mei 2009

Page 12

Redité Paing, 24 Mei 2009

Bali L E M B A R

B A S A

9 B A L I

Bencingah

Parilaksana Loba, Mademang Pariwisata Baliné Akéh krama Baliné meled makarya ring widang pariwisata, duaning makarya ring widang inucap kamanahin pacang akéh polih jinah. Napimalih yéning upahé sané kataur nganggén dolar sinah kamanahang sayan mael pangargaanyané. Silih tunggil pahan pakaryan ring widang pariwisata ngeninin gaid, pakarya sané ngater turin nyelasang indik Bali lan kawéntenanné ring turisturisé sané malancaran ka Bali. Ri sedeng turis-turisé ramé ka Bali, jinah gaid-gaidé puniki kadi maembah, ngebekin kantong-kantongnyané. Jinahé punika nénten ja marupa gaji saking perusahaannyané kémanten taler saking jinah bati (tip) sangkaning nganter tamu ka silih tunggil artshop miwah genah siosan. Sadurung Bom Baliné makeplug warsa 2002, bati utawi sané ketah kanikaang tip majeng gaidgaid sané makta tamiu ka artshop-artshop ring Celuk, ka pamentasan barong miwah sané siosan agengnyané 30% kantos 50% saking. Mangkin tip gaid-gaidé sampun sayan nincap. Contoné ring genah pariwisata ring widang Tampak Siring rauh ka Kintamani. Ring silih tunggil genah agrowisata ring Tampak Siring, soangsoang gaid sané makta tamiu pacang polih 70% saking jinah sané kablanjang olih i tamiu ring genahé punika. Ketékan 70% punika sayuwakti ngesyabin, turin ngawi ajin dedagangané mael. “Ring dija ja polih susuk sané akéh, mrika bakta titiang tamiun titiangé, mangda tiang akéhan polih,” kénten Madé Putra silih tunggil gaid, sakadi nénten mrasa kimud. Napi sané kanikaang olih Madé puniki, kacumpuang olih Gung Gus, silih tunggil pengusaha pariwisata. “Gaid-gaidé sampun maguyuban, yéning pengusaha nénten kayun ngaturang tip sakadi pangaptian i gaid, pastika usaha i ragané pacang kasepékang, nénten pacang karauhin,” kénten Gung Gus kadi maselselan. Akéhnyané bati marupa tip sané kakeniang majeng turis-turis sané mablanja manut Luh Gedé Sri Artini, dosén Jurusan Manajemen, Fakultas Ékonomi, Unud puniki pacang ngametuang kakalih pikobet. Pikobet sané kapertama pacang ngawi ajin barang ring genah i rika maelan ring ajin barang ring genah siosan mawinan nénten prasida masaing. Sané kaping kalih duaning mangkin sistem informasi sampun maju, i tamiu sané ketah ngrereh informasi ring interneté pastika pacang ngambul yéning marasa raganné kabog-bogin. “Yéning i tamiu marasa raganné kabogbogin, sinah pacang méweh antuk ngamecikang malih, kasué-suén rasa percaya i tamiu majeng pelaku kepariwisataan ring Bali pacang ical. Yéning i tamu sampun nénten percaya malih, sinah ipun tan pacang kayun mawali, napimalih mablanja. Duaning marasa kabogbogin, ipun pacang nyebarang parindikan punika ring internét, yéning sampun kantos kadi punika, kasuén-suén widang pariwisatané pacang sayan rered,” baos Luh Sri. Napi sané katakutin olih Luh Sri karasayang taler olih I Madé Indra Bangsawan. Mantan karyawan hotel sané sering ka dura negara puniki nganikang mangkin akéhan turisé numbas barang kerajinan ring Tailand duaning ajinnyané murahan. “Mangdané pariwisata Baliné nénten sayan rered, becikan saking mangkin i raga sareng sami makinkin. Yéning krama Bali, utaminné krama sané makarya ring widang pariwisata ngaptiang pariwisaténé ajeg lan nglimbak, ngiring saking mangkin ngered idria. Sampunang loba ngrereh bati. Parilaksana loba, kadi ngrereh tip kantos 70% wantah pacang ngamademang widang pariwisatané,” Indra Bangsawan negesang. (ita/aya)

Dr. Luh Gedé Sri Artini, S.E., M.Si.

Ila-ila Nunas Komisi Akéh

BO/iwan

Ring Kedonganan, Komisi Gaidé Kawatesin Ngicén komisi majeng para gaidé nénten ja iwang. Komisi wantah pinaka jalaran ngaturang suksma majeng ring para gaidé sane sampun prasida ngrauhang tamu ka genah sang madué toko, art shop, réstoran, miwah sané siosan. Sakéwanten, yaning komisi punika mageng pisan majanten sampun nénten becik. Siosan pacing ngawinang sang madué utsaha pacang kaon taler ngawinang pariwisatané pacang sayan-sayan remrem. Duaning, para wisatawané kakenénin pangargan barang sané mael pisan. “Pamuputné sané pacang ngrasayang baatnyané w a n t a h

Di paon Madé Sinar ajak méménné répot ngaé nasi goréng, taluh magoréng, sambel goréng, mie goréng, muah krupuk udang. Jam dasa gegaén lan dedaarané sampun pragat. Tas, koper, lan kotak barangé ané lakar maba buin mani masih sampun tingkes. “Hé, bajang-bajang mai malu, sing dadi mulih yén tusing nyicipin nasi goréngé.” Wayan Rempuh ngaukin truna-truniné saha mesuang nasi gorengé ané sampun mawadah piring apang madaar. Darangé lénan masih macacar. Gusti Ngurah ajak rabinné masih milu ngajengang maramé-ramé. Suud madaar Ratna Dumilah maang bajangé bungkusan pada mabesik. “Nah, tiang matur suksma, kanggoang niki anggon ngusapin peluh.” “Béh yén niki perlu anggén temon-temon apang gelis lahlahan. Matur suksma, tiang mapamit dumun,” raosne Made Artha tan mari nyalamin Gusti Ngurah lan rabinné. Masih tan dadi ati limanné nyrémpét nyalamin teked sig Luh Purnama lan Madé Sinaré.

34

@&@ Sedeng pada marerasan di balé dangin sagét wénten montor marérén di pamesuné. Kuluké ngongkong nanging buin malipetan sawiréh wénten anak teka. Macelengus blinné Lalu Wiradana ajak kurenanné Gusti Ayu Sasih lan pianakné tetelu. “Asalamualaikum, Selamat pagi.” Paling kipekanné ngalihalihin adinné. “Selamat pagi, Om Swastyastu. Ngiring Bli Wira, Mbok ngraris mriki melinggih, mungpung sampun sepi,” kénten Gus-

wisatawané. Yaning terus sakadi punika, sinah sayan sué para wisatawané pacang ngrereh pangimba. Yaning kabaos pangargan barang-barang sané kadol ring Bali mael pisan, sinah i raga pacang katinggal olih para wisatawané,” baos pengamat ékonomi pariwisata saking Sekolah Tinggi Pariwisata (STP) Bali, I Wayan Mertha, S.E., M.Si. Nika mawinan, Wayan Mertha ngaptiang mangda pemerintahé midabdabin kawéntenan komisi majeng para gaidé. Patut wénten uger-uger sane majanten mangda kawéntenan komisi punika nénten ngantos mademang utsaha para janané ring widang pariwisata. Wayan Mertha ngicén conto kawéntenan utsaha kafé ring pasisi Kedonganan, Badung. Sadurung warsa 2009 puniki, makéh krama Kedonganané sané ngwawa utsaha kafé ring pasisi Kedonganan malomba ngicén komisi majeng para gaidé. Kahanané p u n i k a ngawinang wénten perang komisi pantaraning kramané sané ngwawa kafé.

ti Ngurah lan Ratna Dumilah nyagjagin blinné saha masalaman. Aji lan Ibunné muah ané lénan pada milu nyalamin. Ratna Dumilah meluk kaponakanné lantas abina. Madé Sinar lan Luh Purnama lantas makiles kapaon. “Oh, maaf Dénda, Dik Ngurah, Gusti Aji sareng Gusti Biang, tiang wau mriki. Ibi répot pisan ring RSU wénten anak operasi nglahirang. Tiang ngadén mangkin lungané.” “Oh, matur suksma Kak Wira, Mbok Ayu, sampun rauh. Tiang mulih buin mani semengan liwat Sélaparang. Buin aminggu mara luas ka Atambua. Nunas tulung Kakak nyampéang permohonan maaf lan pamit tiangé tekén Mamiq lan Inaq,” Gusti Ngurah nyilakang ipahné negak. Ratna Dumilah ngembeng yéh panonné ngelut kaponakanné. “Bliq Wira, Mbok Ayu, ampurayang tiang ten maan galah ngraos tekén Mamiq indik barangé ané ada di dunungan tiangé delodné. Makejang kari, sejaba panganggo ajak buku novél lan majalah ané tunas tiang. Yén mas-masané niki driki. Wénten gelang, kalung, bungkung, lan subeng. Silak bli Wira ngulihang tekén Inaq, apang ten bas liu tiang nunas. Buin pidan dadi anggona tekén ponakan tiangé niki satmaka pangéling-éling, nggih énges? Bibik ngalahin Dénda luas jooh.” Paterébés toyan panonné Ratna Dumilah sambilanga ngelut ngusuh-usuhin sirah kaponakanné. “Oh, eda Dénda ngomong kéto. Bliq tusing tundéna nagih totonan tekén Inaq, nanging yén alat-alaté ja lamun tusing ada timpal ané lakar nyuang,

“Wénten sané ngicén komisi 30% ngantos 50%. Nika sinah nénten becik. Yaning baos sakadi mangkiné, kabaos persaingan tidak séhat,” baos Wayan Mertha sané taler pinaka manggala Badan Pengelola Kawasan Pariwisata Pantai Kedonganan (BPKP2K). Duaning sami malomba ngicén komisi sané mageng, ketah wénten rerincikan ring timbangan ulam sané kadol. Timbangané sayuwakti akilo, sakéwanten baat ulamé durung majanten akilo. Pamuputné makéh para wisatawané ngrimik turmaning kapok pacang rauh malih. Sinalih tunggil krama sané ngwawa kafé taler ngangkenin kawéntenan perang komisi inucap. Krama sané nénten kayun arannyané kaunggahang ring koran puniki maosang dané nénten prasida nénten nyarengin ngicén komisi mageng duaning sané siosan wanén ngicén komisi mageng. “Yaning tiang nénten ngicén komisi mageng, gaidé nénten kayun malih ngrauhang tamu ring kafé tiangé,” baos krama inucap. Rumasa ring kahanan sané nénten becik punika, Désa Adat Kedonganan, BKP2K miwah para krama sané kafé nangiang semaya pacang ngwatesin komisi majeng ring para gaidé. Ngawit 1 April 2009, komisi sané kalugrayang nénten dados lintangan ring 25%. Yaning wénten sinalih tunggil kafé sané nénten ngamargiang semayané punika pacang kakenin pamidanda marupa nénten kadadosang maadolan. “Kapertama nénten kadadosang maadolan arahina. Yaning malih lipia ring semaya nénten kalugra maadolan tigang rahina. Asapunika raris yaning malih kadi punika, katincapang galahé nénten dados maadolan dados pitung rahina ngantos abulan. Yaning kantun taler kadi punika, kaféné inucap pacang katutup, nénten dados maadolan seterusa,” baos Wayan Mertha. Kawéntenan semayané inucap gumanti sayuwakti mabuat pisan. Ngantos mangkin utsaha kafé sané wénten ring Kedonganan sampun sayan-sayan trepti. Wayan Mertha ngaptiang mangda kahanan sané sampun trepti punika prasida nglantur ngantos kapungkur ri wekas. (aya)

depang lakar aban bliq mulih,” kénten Lalu Wiradana masebeng sendu, sedih mireng raos adinné. “Nggih yadin ten wénten pabesenné Mamiq lan Inaq, tiang ané matitip tekén Bliq. Niki sampun mabungkus kayang kotakné. Yén kompor ajak émbér pangumbahané baang tiang Luh Purnama. Nah niki sereg kamaré yén Bliq lakar nyemak barangé.” Ratna Dumilah mesuang kotak lan seregné ané lakar serahanga tekén bli lan ipahné. “Béh, kimud mbok yén kéné. Sujatinné mbok mriki gumanti apang maan tepuk tekén Dénda lan Dik Ngurah. Buka raos mboké ané suba-suba, eda sanget sebetanga mara tondén baanga mulih. Manian yén Mamiq suba nahnah sebet lan jengahné sinah baanga mulih. Lamun apa ja galak macané tusing lakar ngamah panakné padidi. Patuh cara Mbok i pidan mara icéna mulih mapamit sasubané ada panaké Agus,” raosné Gusti Ayu Sasih ngusuhusuhin ipahné. Madé Sinar lan Luh Purnama pesu uli paon ngaba kopi. “Ngiring Kak Wira, Mbok Ayu cicipin sanganané. Nah Agus ajak Dénda énges, niki minum téhé ajak rotiné. Kanggoang paman ten ngelah napi,” kénten Gusti Ngurah. “Nggih dong ajeng wédangé Nak Wira, Nak Ayu pada. Tiang matur suksma pang banget palinggih kayun mriki nelokin adiné.” Aji lan Ibunné masih milu ngeturin. Kénten masih Pan Kobar lan kurenanné pada nyuksemayang rauhné Lalu Wiradana. “Gusti Aji, Gusti Biang tiang wantah ajebos, apang uning

dogén rencanané lunga. Mangkin tiang nunas mapamit,” kénten raosné sesampuné suud ngopi lantas masalaman. “Béh, mangkin dumun Radén, niki sampun tengai. Ngiring ja driki ngajengang,” kénten Wayan Rempuh lantas majalan ka paon lakar masoda, nanging andeganga. “Sampunang ja bibi, tiang sampun nyemeng i tuni dugasé lakar majalan mriki. Mangkin pang polih delodné ajebos.” Lalu Wiradana, Gusti Ayu Sasih lan panakné lantas nyalamin Pan Kobar, Wayan Rempuh muah Aji lan Ibunné Gusti Ngurah saha mapamit. Gusti Ngurah, Ratna Dumilah, Yan Galang, lan Luh Purnama milu nututin ka dunungané. Ratna Dumilah lan Gusti Ngurah morahan tekén Ibu ané ngelah umahé yén alatalatné lakar abana tekén blinné mulih ka Séngkol, sawiréh uli buin mani raganné lakar mapamit nutug rabinné ka Bali terus ka Atambua. “Ibu, tiang sareng kurénan tiangé bénjang mapamit uli driki. Nunas sinampura yén pradéné wénten kaiwangan utawi ten mantuk ring kayun Ibu, sasué magenah driki.” “Inggih, inggih Gusti Ngurah, tiang mula demen ngiring Lale Dumilah, Gusti Ayu Sri, lan Luh Purnama driki. Umah tiangé wiakti kapiara. Sulit ngrereh bajang-bajang sané rajin, polos, lan, degeng sakadi raganné. Yén mangkin sampun puput rarisang ambil sané mula kadué,” Ibu kosné masaut aris. (Masambung)

Agéngnyané jinah komisi utawi tip sané katunas olih gaid-gaid majeng pengusaha pariwisata ring Bali, manut Dr. Luh Gedé Sri Artini, S.E. M.Si pacang ngawinang ius kaon ring widang pariwisata Baliné. “Sané pinih ageng patutné batinné wantah kalih lipat. Umpaminé wenda sané ring pengrajin maaji dasa tali rupiah, kaadol kalih dasa rupiah. Sané atenga anggén ajin wenda lan sané atenga kabagi olih pengusaha utawi dagang lan gaid,” kénten dosén Fakultas Ékonomi Unud puniki nerangang. Dané nganikaang ila-ila pisan yéning gaid-gaidé nunas komisi kantos 50% majeng barang-barang utawi jasa sané kaadol, duaning ketékan punika patutné kabagi sareng pengusaha lan widang siosan. “Sané 50% punika druén produsénné miwah pengrajinné, yéning ajin barang ring produsénné kakirangang sinah barang lan jasa inucap nénten pacang prasida masaing,” kénten Luh Sri negesang. Kawéntenan gaid majeng widang pariwisata manut silih tunggil juri artikel lomba membaca APBN tingkat SMA/SMK Nasional wilayah Bali puniki sayuwakti maguna pisan, sangkaning prasida dados titi pangancan prodosén utawi pengrajin sareng i tamiu. “Sakéwantén sampuang kantos nguwugang widang pariwisatané. Sampunang kantos nyekjek i pengrajin lan mogbogin i tamiu. Yéning kantos kadi punika, pengrajinné pacang bangkrut, tamiuné p a c a n g malaib,” baosnyané. (ita/aya)

Napi Orti Lomba Perguruan Tinggi Hindu Lomba ketrampilan akademik Perguruan Tinggi Hindu sajebag Indonésia kabuka Buda (20/5) lintang ring Taman Budaya Dénpasar. Lomba inucap kasarengin olih IHDN Dénpasar, UNHI Dénpasar, STAHN Gdé Pudja Mataram, STAHN Tampung Penyang, Palangkaraya, STAH Dharma Nusantara Jakarta, STAHD Klaten, STAH Lampung, STKIP Agama Hindu Singaraja lan STKIP Agama Hindu Amlapura Karangasem. Wénten tatiga pahan lomba minakadi Temu karya Ilmiah, Lomba Ketrampilan Akademik Keagamaan, lan Lomba Yoga Asanas. Temu karya ilmiah madaging Lomba Présentasi Hasil Penelitian, Penulisan Karya Tulis Ilmiah, lan penulisan naskah mimbar. Lomba Ketrampilan Akademik Keagamaan madaging Lomba Dharma Wacana, Lomba Pembacaan Sloka, Lomba Pembacaan Palawakya, Lomba Cipta Lagu Rohani Hindu Kontémporér, Lomba Tari Keagamaan Daérah, lan Lomba Kaligrafi Huruf Déwanagari Bahasa Sanskerta. Lomba Yoga Asanas madaging Lomba Yoga Surya Namaskar lan Yoga Asanas. (ita)

HUT IGTKI-PGRI Hari ulang tahun Ikatan Guru Taman Kanakkanak Indonésia (IGTKI) lan Persatuan Guru Republik Indonésia (PGRI) ke-59 ring Bali kalaksanyang ring gedung BPG Yangbatu, Dénpasar. Acara sané kamargiang duk rahina Anggara (19/5) lintang punika kadagingin antuk makudang-kudang lomba sané kasarengin olih siswa TK miwah guru TK sajebag Bali. Lomba-lomba sané kasarengin olih siswa TK minakadi Lomba Menyanyi Tunggal lan Lomba Berbagi Cerita Oleh Anak. Para guru TK nyarengin Lomba Mapidarta Basa Bali, Lomba Membuat Alat Peraga Multi Guna, Lomba Tok Lait Kancing lan Lomba Tarik Tambang. Ring Lomba Menyanyi Tunggal para pamilet kawajibang maktayang lagu Goak Maling kakawian I Madé Taro miwah milih lagu Ambilkan Bulan, naik Délman, lan Paman dari Désa. (ita)

Kacang Komak Oknum anggota DPRD Gianyar kadadosang tahanan. -Péh niki minab dados anggén conto. *** Jimbarwana transport boros, kéwanten tetep kaanggarang. -Niki taler conto, sira uning polih kripisan. *** Ieg pemekaran Tamblingan, Tim 9 sayaga mabligbagan sareng Majelis Utama Désa Pakraman (MUDP) Bali. -Mabligbagan, pacang dados conto kaon yéning puput ring darma wacana manten.


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.
Bali Post - Minggu, 24 Mei 2009 by e-Paper KMB - Issuu