Memorandum Elia NL

POWERING BELGIAN SOCIETY FOR A

CLEAN AND COMPETITIVE FUTURE

BELEIDSAANBEVELINGEN VOOR DE FEDERALE, REGIONALE EN EUROPESE VERKIEZINGEN VAN 2024

POWERING BELGIAN SOCIETY FOR A CLEAN

AND COMPETITIVE FUTURE

De transitie naar een koolstofneutrale energietoekomst is een van de meest ambitieuze en boeiende uitdagingen van onze generatie. Door de versnelling van de opwarming van de aarde en de economische afhankelijkheid van fossiele brandstoffen is dringend actie nodig. Dit in het belang van de toekomstige generaties. Energie-efficiëntie is hierbij een prioriteit. Enerzijds elektrificeert onze maatschappij steeds sneller (mobiliteit, verwarming, productieprocessen, enz.) en tegelijkertijd wordt de elektriciteitsproductie koolstofvrij gemaakt. Hierdoor zal het elektriciteitsverbruik de komende tien jaar naar verwachting met ongeveer 50% toenemen. Om dit verbruik te dekken, moet de productiecapaciteit voor hernieuwbare elektriciteit meer dan verdubbeld worden. Dit zijn aanzienlijke uitdagingen voor België.

Een sleutel tot het succes van de energietransitie is het tijdig realiseren van de nodige netinfrastructuur die instaat voor het transport van de hernieuwbare elektriciteitsproductie naar de industriële of residentiële verbruikscentra. Op korte termijn is het noodzakelijk om het energie-eiland te realiseren dat 3500 MW nieuwe offshore elektriciteitsproductie in de Belgische territoriale wateren verbindt. Ook de verbindingen Ventilus en Boucle du Hainaut zijn cruciaal. Niet alleen brengen ze elektriciteit naar de verbruikscentra, ze zijn ook een cruciale schakel om de bevoorradingszekerheid te garanderen.

Door het beperkte potentieel aan hernieuwbare energie dat op Belgisch grondgebied kan worden ontwikkeld - dat hoe dan ook maximaal zal moeten worden benut - is het essentieel dat we ons land via hybride interconnecties blijven verbinden met offshore productie-installaties in de Noordzee (in Engelse, Deense en Noorse wateren, enz.). Het is door de ontwikkeling van de infrastructuur voor elektriciteitstransmissie dat we toegang zullen krijgen tot een competitieve energieprijs en zo het welzijn van de Belgische samenleving en de verankering van de industrie in België zullen verzekeren.

Er is een paradigmaverschuiving nodig: aangezien de elektriciteitsproductie steeds meer hernieuwbaar en dus variabel zal zijn, is het nodig om de momenten waarop we elektriciteit verbruiken aan te passen aan periodes van overvloed of schaarste van de elektriciteitsproductie. Om deze flexibiliteit te bereiken, hebben we de deelname van zoveel mogelijk actoren nodig, zowel huishoudens als bedrijven. Deze deelname dient te worden gefaciliteerd, zodat iedereen zijn flexibiliteit optimaal kan benutten. Deze individuele deelname zal in ieders voordeel zijn. Zo kunnen de gezinnen hun elektriciteitsfactuur drukken en blijven de kosten van het beheer van het elektriciteitssysteem onder controle. Een win-win.

De combinatie van infrastructuurontwikkeling en flexibiliteit zal ook een effectieve bijdrage leveren aan de continuïteit van de elektriciteitsvoorziening in ons land. Deze strategische keuzes voor het komende decennium kunnen worden vergeleken met no-regret keuzes.

Deze uitdagingen dienen we aan te pakken in een steeds digitalere wereld. De digitalisering van de energiesector brengt belangrijke uitdagingen met zich mee. Het beheer van ons energiesysteem, dat steeds meer gedecentraliseerd en volatiel is, hangt steeds meer af van cloudoplossingen die over het algemeen in het buitenland ontwikkeld worden. Dit doet de vraag rijzen naar de noodzaak van wetgeving om digitale soevereiniteit te garanderen over kritieke activiteiten in de sector. Het is essentieel dat we nadenken over de beste manier om de consumenten te beschermen in een omgeving waar de wetten van de markt de waarde bepalen van de energiediensten die ze contracteren of aanbieden. Elia staat ter beschikking van de overheid om deze en andere kwesties te bespreken.

Om de Net Zero-doelstellingen tegen 2050 te bereiken, is een ordelijk en efficiënt beheer van de energietransitie nodig. In dit opzicht is het essentieel dat België een langetermijnvisie voor zijn energiebevoorrading ontwikkelt. Dit zal helpen om de economische spelers, waaronder Elia, die hieraan een bijdrage moeten leveren, te begeleiden.

De missie van Elia bestaat erin de energietransitie te ondersteunen en bij te dragen tot de bevoorradingszekerheid in België. Onze bedrijven en gezinnen moeten kunnen rekenen op duurzame, betrouwbare en betaalbare elektriciteit. Op die manier stellen we onze huidige industriële basis en haar werkgelegenheid veilig en trekken we nieuwe investeringen naar België.

Fréderic Dunon Catherine Vandenborre CEO Elia Transmission Belgium ad interim CEO Elia Group

DE VIER BELANGRIJKSTE WERVEN VOOR DE VOLGENDE LEGISLATUUR

ENERGIEKOMPAS 2050: BELGIË BEGELEIDEN NAAR EEN

KOOLSTOFNEUTRALE ECONOMIE EN SAMENLEVING

De afgelopen tien jaar is onze energievoorzieningszekerheid een bron van grote zorg geweest. We hebben er alles aan gedaan om projecten op tijd af te ronden om onze energievoorziening op korte termijn veilig te stellen. Het is echter essentieel dat we nu beslissen welk energiebeleid we na 2030 willen voeren. Doen we dat niet, dan krijgen we in België de ene energiecrisis na de andere. Een echte energiestrategie op basis van een duidelijke richting kan ons in staat stellen om zowel de nodige investeringszekerheid te garanderen voor onze bedrijven en industrieën en de energiefactuur van de gezinnen onder controle te houden.

TOEGANG TOT KOOLSTOFNEUTRALE

ENERGIE EN COMPETITIEVE PRIJZEN DOOR DE TIJDIGE ONTWIKKELING VAN HET HOOGSPANNINGSNET

Een robuust energiesysteem vereist investeringen in een betrouwbare en duurzame infrastructuur. De Noordzee kan een van de krachtigste energiecentrales van Europa worden. Door een energie-eiland en interconnecties met andere Noordzeelanden en met onze directe buren te ontwikkelen, versterken we onze toegang tot hernieuwbare energie en onze positie als centrale energiehub in Europa. Dit is alleen mogelijk als Elia zijn ontwikkelingsplan op tijd kan uitvoeren, in het bijzonder de projecten Ventilus en Boucle du Hainaut. Elke vertraging zal leiden tot hogere energiefacturen en zal onze economische ontwikkeling in gevaar brengen.

IEDEREEN EENVOUDIGER LATEN DEELNEMEN VOOR EEN MEER BETAALBARE ENERGIETRANSITIE

Dankzij de ontwikkeling van elektrische auto’s, warmtepompen, batterijen (zowel huishoudelijk als industrieel) en de elektrificatie van industriële processen beschikken zowel huishoudens als bedrijven nu over flexibiliteit. Iedereen kan zijn elektriciteitsverbruik aanpassen en afstemmen op de beschikbaarheid van goedkopere, duurzame elektriciteit. Het is een win-winsituatie: consumenten profiteren van lagere prijzen, terwijl we dure interventies vermijden om het evenwicht van het elektriciteitssysteem te bewaren. Om dit te bereiken is het nodig om de barrières weg te nemen die nu nog verhinderen om met eigen flexibele consumptie deel te nemen aan het elektriciteitssysteem.

DE DIGITALE ONAFHANKELIJKHEID VAN BELGIË VERZEKEREN

De digitalisering van ons energiesysteem is in volle gang en dat gaat gepaard met een explosie van de hoeveelheid beschikbare gegevens. Technologische vooruitgang betekent dat ontwikkelingen worden gedaan met behulp van een cloudgebaseerde IT-architectuur. Dit maakt veel nieuwe, interessante en gebruiksvriendelijke toepassingen mogelijk, maar brengt ook gevaren met zich mee: we worden afhankelijker van andere landen voor de bescherming en opslag van essentiële en gevoelige gegevens. Daarom is het belangrijk dat België zijn eigen digitale soevereiniteit in handen neemt, een duidelijke strategie bepaalt en zijn autonomie garandeert voor de digitale toepassingen van de kritieke infrastructuren die het aanwijst.

ENERGIEKOMPAS 2050:

BELGIË BEGELEIDEN NAAR EEN KOOLSTOFNEUTRALE

ECONOMIE EN SAMENLEVING

Naast het akkoord over de verlenging van de kerncentrales, is het capaciteitsvergoedingsmechanisme (CRM) een belangrijke hefboom om op korte en middellange termijn de bevoorradingszekerheid in België te handhaven. Daarnaast zijn aanvullende maatregelen nodig: de

tijdige realisatie van infrastructuur en het ontsluiten van flexibele consumptie. Gebeurt dit niet, dan zijn extra ingrepen nodig die ontoereikend, complex en duur zullen zijn.

Op lange termijn heeft de Belgische samenleving heel wat te winnen als we nu al anticiperen op de toekomst Hierdoor kan de energiesector zich tijdig voorbereiden om de bevoorrading te garanderen. België heeft nood aan een concrete strategie rond haar energiemix die rekening houdt met haar klimaatdoelen én de bevoorradingszekerheid.

Ons elektriciteitssysteem zal ingrijpend veranderen door de elektrificatie van de samenleving. Hierdoor ontstaan nieuwe capaciteitsnoden om de bevoorrading te kunnen garanderen. Door hierop te anticiperen en structurele maatregelen te nemen, vermijden we dat België van de ene naar de andere energiecrisis gaat. De oorlog in Oekraïne en de energiecrisis hebben tot nieuwe beleidsmaatregelen geleid die de energietransitie versnellen. Dit is voelbaar in de elektrificatie van onze mobiliteit, verwarming en industrie, die sneller verloopt dan verwacht. Het elektriciteitssysteem verandert niet synchroon. Dit zorgt zowel aan de aanbod- als vraagzijde voor spanningen. Naarmate de elektriciteitsvraag toeneemt, is er nood aan extra capaciteit om op elk moment aan de vraag naar elektriciteit te kunnen voldoen en te zorgen dat het licht blijft branden.

België heeft nood aan een energiekompas dat bepaalt hoe de energietransitie richting 2050 verloopt en onze bedrijven, industrie en consumenten begeleidt richting een koolstofneutrale economie en samenleving.

EEN STABIEL ENERGIENETWERK IS VAN HET GROOTSTE BELANG WILLEN WE ONZE AMBITIES IN DECARBONISERING OOK REALISEREN. HET IS ÉÉN VAN ONZE CRITERIA OM TE INVESTEREN IN BELGIË

Manfred Van Vlierberghe, CEO of ArcelorMittal Belgium

NAAST MAATREGELEN OM DE BEVOORRADING OP KORTE TERMIJN TE

GARANDEREN, IS ER NOOD AAN EEN ENERGIEKOMPAS DAT BEPAALT

HOE DE ENERGIETRANSITIE RICHTING 2050 ZAL VERLOPEN EN HOE

WE ONZE BEDRIJVEN, INDUSTRIE EN CONSUMENTEN BEGELEIDEN

RICHTING EEN KOOLSTOFNEUTRALE ECONOMIE EN SAMENLEVING.

BEVOORRADING VOOR DE TOEKOMST

VOORBEREIDEN

DE BEVOORRADINGSZEKERHEID IN DE KOMENDE WINTERS KUNNEN

GARANDEREN DANKZIJ DE IMPLEMENTATIE VAN HET AKKOORD

TUSSEN DE BELGISCHE STAAT EN ENGIE EN CAPACITEIT VOORZIEN

DOOR DE CRM-VEILINGEN.

CONTEXT

• Door de Russisch-Oekraïense oorlog en de energiecrisis heeft de Belgische federale regering in maart 2022 beslist om twee Belgische nucleaire eenheden 10 jaar langer open te houden en daarbij het zogenaamde ‘FLEX-LTO’-scenario (Flexible LongTerm Operations) toe te passen.

• De elektrificatie van onze samenleving wordt, door nieuwe beleidsdoelstellingen en actieplannen als antwoord op de oorlog in Oekraïne en de stijgende gasprijzen, vroeger en sneller verwacht. Dit zorgt voor bijkomende capaciteitsnoden die via het CRM opgevangen kunnen worden.

• Op de middellange termijn is het van vitaal belang dat het CRM kan evolueren om de capaciteit te blijven vrijmaken die nodig is om de bevoorradingszekerheid te garanderen tegen de laagst mogelijke kosten. Hierdoor blijft het CRM de sleutel tot een stabiel investeringsklimaat, terwijl het de energietransitie versnelt.

• Om België voor te bereiden op de toekomst is er in het energiebeleid een concrete langetermijnvisie nodig die de bevoorradingsstrategie voor ons land na 2035 bepaalt. Daarbij zullen niet alleen de gewenste wijze van bevoorrading in de toekomst, maar ook de aanvaardbare technologieën en de strategische afhankelijkheid van het buitenland doorslaggevend zijn.

AANBEVELINGEN

1. Zorgen voor voldoende liquiditeit in toekomstbestendige CRM-veilingen

Elia vraagt beleidsmakers om veranderingen door te voeren aan het CRM-kader, zodat er beter rekening wordt gehouden met de economische realiteit van industriële spelers die betrokken zijn bij vraagbeheer en de tijd die nodig is om batterijprojecten te ontwikkelen. Dit is nodig om voldoende liquiditeit in toekomstige CRM-veilingen te verzekeren.

2. De overeenkomst tussen de staat en Engie uitvoeren om de bevoorrading te garanderen

De levensduurverlenging van de nucleaire eenheden Tihange 3 en Doel 4 dient te worden geïmplementeerd, zodat beide eenheden ook beschikbaar blijven tijdens de winter van 2025-2026 (Flex-LTO). Daarom is het nodig dat de uitvoeringsmaatregelen in het akkoord tussen de Belgische staat en Engie tijdig worden uitgevoerd.

3. Het verstrengen van CO2-uitstootregels afstemmen op het vermogen van het CRM om de nodige vervangcapaciteit te voorzien

Omwille van scherpere CO -uitstootregels zullen de meest vervuilende eenheden geleidelijk aan uit de markt verdwijnen en via het CRM worden vervangen. Elia vraagt beleidsmakers om de snelheid waarmee de CO -uitstootregels worden verscherpt, concreet af te stemmen op het vermogen van het CRM om voldoende vervangcapaciteit te voorzien. Dit is nodig om de uitstoot van het Belgische productiepark te beperken én tegelijkertijd de bevoorradingszekerheid te kunnen garanderen.

4. Een energiekompas 2050 ontwikkelen dat ons land begeleidt in haar energietransitie

Beleidsmakers dienen een energiestrategie voor de periode 2030-2050 te ontwikkelen die rekening houdt met de gewenste energiemix en de bevoorradingszekerheid. Dit energiekompas kan ons land begeleiden naar een koolstofneutrale economie en samenleving. Elia stelt voor om scenario’s te onderzoeken op basis van verschillende mogelijke energiemixen die beleidsmakers kunnen helpen bij het uitwerken van deze langetermijnstrategie.

WERK MAKEN VAN EEN HELDER

REGELGEVEND KADER

BELGIË DIENT BESTAANDE EN

NIEUWE EU-WETGEVING ROND

ENERGIE SNEL EN EFFICIËNT TE

IMPLEMENTEREN OM COMPETITIEF

TE BLIJVEN BINNEN DE EUROPESE

ENERGIETRANSITIE.

CONTEXT

• Als België competitief wil blijven, dient ons land binnen de Europese instellingen een leidersrol op te nemen om de wettelijke en regulatoire ontwikkelingen die bezig zijn op het Europese beleidsniveau goed te volgen en in de goede richting te sturen. Hierdoor kunnen nationale en regionale bezorgdheden worden aangekaart en meegenomen bij het opstellen van de Europese spelregels.

• Er is bijzonder veel Europese wetgeving aangenomen die nog omgezet moet worden naar federale en regionale wetgeving. Een vlotte omzetting creëert rechtszekerheid en coherentie met de buurlanden, vermijdt mogelijke sancties vanuit Europa en ondersteunt bedrijven bij het toepassen van nieuwe Europese spelregels.

Alle energiewetgevingen binnen het ‘Fit-for55'-pakket van de Europese Commissie zijn aangenomen, op de Energy Taxation Directive na. De richtlijnen inzake hernieuwbare energie en energieefficiëntie moeten in België echter nog omgezet worden naar nationale en regionale wetgeving.

Daarnaast zijn de CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) en AFIR (Alternative Fuels Infrastructure Regulation) reeds direct van toepassing, met impact op onze elektriciteitsuitwisseling met derde landen (Verenigd Koninkrijk) enerzijds en de uitrol van laadpalen en het gebruik van data ervan anderzijds.

Het is essentieel dat België actief bijdraagt aan de ontwikkeling van energiewetgeving op Europees niveau. Verschillende Europese aanbevelingen, onder meer inzake financiële middelen voor infrastructuur, versoepeling van Europese openbare aanbestedingsprocedures en toegang tot data, worden verder in dit memorandum beschreven.

Beslissingen over de energietransitie en Europese elektriciteitsmarkt kunnen niet geïsoleerd worden genomen. Nauwere samenwerking tussen landen vergt ook betere coördinatie tussen verschillende Belgische entiteiten en beleidsniveaus.

AANBEVELINGEN

5. Tijdig en efficiënt omzetten en toepassen van Europese energieregelgeving

Om competitief te blijven in Europa en de vaart te houden in de energietransitie is het essentieel dat reeds aangenomen Europese wetgeving (Energie-efficiëntie Richtlijn, Hernieuwbare energie Richtlijn, etc.) zo spoedig mogelijk wordt toegepast of omgezet in nationale en regionale wetgeving. Daarbij zijn coherentie en consistentie tussen verschillende wetgevende projecten en beleidsniveaus cruciaal en dienen extra administratieve processen te worden vermeden. Het is aangewezen dat beleidsmakers ten volle gebruik maken van de beleidsinstrumenten die Europa de lidstaten aanbiedt, bijvoorbeeld de Noodverordening in verband met de hoge energieprijzen, die interessante handvaten aanreikt om het nationale en regionale vergunningskader te versnellen.

6. Een vlotte samenwerking verzekeren met het Verenigd Koninkrijk

Het Verenigd Koninkrijk is een nauwe partner op het vlak van energiesamenwerking en de verdere ontwikkeling van hernieuwbare energieproductie in de Noordzee. Een mogelijk negatieve impact van de Brexit hierop dient te worden beperkt. In het bijzonder kan België ertoe bijdragen dat er terug impliciete marktkoppeling is met het Verenigd Koninkrijk, om zo efficiënte hybride interconnectoren en een offshore netwerk te kunnen ontwikkelen in het belang van de Belgische netgebruikers. Daarnaast dienen beleidsmakers de negatieve effecten van CBAM Carbon Border Adjustment Mechanism op de energiehandel tussen het Verenigd Koninkrijk en België te onderzoeken en te vermijden.

7. Zorgen voor impact op energie- en klimaatdossiers in het Europees Parlement

Het Europees Parlement heeft een belangrijke rol bij de ontwikkeling van nieuwe energiewetgeving. Om hier voldoende impact op te kunnen hebben, is het essentieel dat de Belgische Europarlementsleden breed vertegenwoordigd zijn in de Commissie industrie, onderzoek en energie (ITRE) en de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid (ENVI). Hier wordt het energie- en klimaatbeleid van de toekomst bepaald.

8. De federale & regionale belangen op de Europese kaart zetten

Het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie zal er tegen de start van de volgende legislatuur opzitten, maar dat neemt niet weg dat de volgende federale en regionale regeringen actief kunnen wegen op de Europese agenda. Zorg ervoor dat op Europees niveau de cruciale zaken worden aangepakt die ertoe zullen bijdragen om een competitieve en duurzame samenleving te bereiken. Dit betreft discussies omtrent de marktintegratie, ondersteuning voor infrastructuurprojecten, toegang tot data en de consument centraal zetten, herverdeling en verlaging van de kosten en het vergunningskader.

Via de ontwikkeling van het hoogspanningsnet kan België toegang krijgen tot koolstofneutrale energie en competitieve prijzen. Om de nodige infrastructuur tijdig te kunnen bouwen, zijn vergunningen, materialen en arbeidskrachten essentieel.

Om bedrijven te verankeren in België, nieuwe investeringen aan te trekken, en de energietransitie voor iedereen betaalbaar te houden, is de toegang tot voldoende elektriciteit aan competitieve prijzen essentieel. België is goed gelegen. Via onze Noordzee hebben we toegang tot een enorm potentieel aan hernieuwbare energie en de diverse energiemix van andere Noordzeelanden. Door onze ligging in het hart van Europa kunnen we via interconnecties met onze buurlanden elektriciteit importeren en exporteren. Dit verlaagt de kosten en capaciteit die nodig zijn om onze samenleving koolstofneutrale te maken.

Een sterk en betrouwbaar hoogspanningsnet is de basisvoorwaarde voor een competitief en duurzaam elektriciteitssysteem. Door de energietransitie zal het Belgische hoogspanningsnet de komende jaren grondig veranderen. Er is de afgelopen jaren hard gewerkt om die noden in kaart te brengen en belangrijke projecten op te starten om de evolutie naar een klimaatneutrale economie en maatschappij te kunnen ondersteunen.

Het Federale Ontwikkelingsplan (2024-2034) van Elia geeft een overzicht van alle noodzakelijke projecten. Het Prinses Elisabeth Eiland zal de energie van de windparken gebundeld aan land brengen en is een kruispunt van diverse (hybride) interconnectoren met andere Noordzeelanden. Door de projecten Ventilus en Boucle du Hainaut worden ontbrekende schakels in ons hoogspanningsnet aangepakt. In de rest van het land wordt het bestaande hoogspanningsnet (380kV) geoptimaliseerd met nieuwe geleiders (HTLS) waardoor de transportcapaciteit verdubbelt.

België zal tegen 2050 maximaal tot ongeveer 50% van zijn directe elektriciteitsbehoefte zelf kunnen dekken via het beperkte binnenlands potentieel aan wind- en zonne-energie. Op lange termijn is een verdere uitbouw van het hoogspanningsnet nodig om toegang te krijgen tot bijkomende hernieuwbare energiebronnen als onderdeel van de toekomstige energiemix die België zal helpen om te evolueren naar een koolstofneutrale samenleving.

Zone

TOEGANG TOT VOLDOENDE EN HERNIEUWBARE ENERGIE VERZEKEREN

CONTEXT

BELGIË KAN DE TOEGANG TOT

VOLDOENDE EN HERNIEUWBARE

ELEKTRICITEIT AAN COMPETITIEVE

PRIJZEN VERZEKEREN DOOR HAAR

LIGGING AAN DE NOORDZEE EN IN

HET HART VAN EUROPA TEN VOLLE TE BENUTTEN.

•

• Hoeveel we voor elektriciteit betalen, is het resultaat van vraag en aanbod. Door onze toegang tot hernieuwbare energiebronnen te verzekeren en onze uitwisselingscapaciteit te verhogen hebben bedrijven en consumenten steeds toegang tot voldoende en hernieuwbare energie aan competitieve prijzen.

• Ondanks onze beperkte kustlijn is België één van de koplopers in windenergie op zee en produceert vandaag 2,3 GW in onze Noordzee. In 2030 zal dit oplopen tot 5,8 GW. Het Federaal Energie- en Klimaatplan beschrijft de ambitie om een verhoging naar 8 GW tegen 2040 te onderzoeken.

• De komende jaren staan er grote offshore projecten op de agenda. Met de bouw van het Prinses Elisabeth Eiland zal België een wereldwijde primeur realiseren. Daarnaast staan (hybride) interconnectoren met het Verenigd Koninkrijk (Nautilus) en Denemarken (TritonLink) op de planning. Ook verbindingen met andere Noordzeelanden, zoals Noorwegen, kunnen worden onderzocht.

• Naast (hybride) offshore interconnecties is het even belangrijk om de bestaande interconnecties met onze buurlanden Nederland, Frankrijk en Duitsland te versterken en verder uit te bouwen.

• Om bepaalde projecten met een gemeenschappelijk Europees belang te kunnen ondersteunen, zijn de huidige middelen op Europees niveau ontoereikend. Het Europese subsidieprogramma Connecting Europe Facility (CEF), dat focust op investeringen in infrastructuur voor transport, energie en telecom, volstaat niet om de grensoverschrijdende netinfrastructuur zoals interconnectoren mee te helpen financieren.

In 2023 heeft België, samen met 8 andere Europese landen, zich op de Ostend Summit geëngageerd om de Noordzee als grootste groene energiecentrale in Europa uit te bouwen. Het streefdoel is 120 GW offshore windcapaciteit tegen 2030 en minstens 300 GW tegen 2050. Hierdoor kan België in de toekomst toegang hebben tot deze enorme hoeveelheden hernieuwbare energie.

AANBEVELINGEN

9. De ontwikkeling van interconnectoren met Noordzeelanden en buurlanden ondersteunen

Interconnecties zijn cruciaal voor de bevoorradingszekerheid en betaalbaarheid van de energietransitie. Daarom dienen beleidsmakers de ontwikkeling van de (hybride) interconnectoren met het Verenigd Koninkrijk, Denemarken, Noorwegen, Frankrijk, Duitsland en Nederland te blijven ondersteunen, en verder te kijken naar andere opportuniteiten. Binnen de bilaterale diplomatie is aandacht nodig om bestaande én nieuwe memoranda of understanding of roadmaps aan te nemen. Dit is essentieel om de projecten tijdig te kunnen ontwikkelen en realiseren, en bovendien aanspraak te maken op Europese financiële ondersteuning.

10. Verder samenwerken aan het eerste energie-eiland ter wereld en integratie van windparken

Elia wenst binnen de offshore taskforce samen met de betrokken administraties en stakeholders de verdere coördinatie, planning en realisatie van de tender en offshore biedzone voor de integratie van de offshore windenergie in de Prinses Elisabethzone te verwezenlijken en het Prinses Elisabeth Eiland op de meest efficiënte, tijdige en duurzame manier te bouwen.

11. Nu al een strategie uitwerken voor de verhoging van offshore capaciteit tot 8 GW

Als beleidsmakers de capaciteit van windenergie in de Belgische Noordzee willen uitbreiden tot 8 GW via een repowering of nieuwe concessiezone is het nodig dat hier nu al een strategie voor wordt uitgewerkt. Daarbij dient in het Marien Ruimtelijk Plan (2026-2034) een kabelcorridor te worden voorzien om de bijkomende elektriciteit aan land te kunnen brengen.

12. Een regelgevend kader uitwerken voor de versnelde ontwikkeling van een offshore netwerk

Op Europees niveau is een regulerend kader nodig voor de kostendeling tussen betrokken landen, netbeheerders en windparken, en dat de toekenning bepaalt van rechten voor windparken die worden aangesloten op hybride interconnectoren. Een nauwere samenwerking met het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen (die geen lid zijn van EU) is nodig om een efficiënt Noordzeenetwerk uit te baten.

13. Meer middelen binnen Europa voor investeringen in energieinfrastructuur

Het is essentieel dat België ervoor pleit dat meer Europese subsidiemiddelen (CEF) worden vrijgemaakt voor projecten die het snelst bijdragen tot de decarbonisatie van de samenleving. Het Meerjarig Financieel Kader (MFF), dat de langetermijnbegroting van de Europese Unie omvat, is aan revisie toe, wat het perfecte moment is om dit te realiseren.

VERGUNNINGSPROCESSEN VERSNELLEN EN VEREENVOUDIGEN

CONTEXT

PLANNINGS- EN VERGUNNINGSPROCESSEN

VEREENVOUDIGEN EN VERSNELLEN

OM DE DOORLOOPTIJD VAN DE UITBOUW EN VERSTERKING VAN

HET HOOGSPANNINGSNET TOT EEN MINIMUM TE BEPERKEN.

• Aangezien hoogspanningsprojecten doorgaans een impact hebben op de omgeving is het draagvlak van lokale stakeholders nodig Daarom investeert Elia sterk in overleg en communicatie, onder andere met lokale politici en buurtbewoners.

• Hoogspanningsprojecten stuiten doorgaans op veel weerstand, met een groot risico op juridische beroepen tot gevolg. Bovendien worden bestaande beslissingstermijnen niet altijd nageleefd waardoor beslissingen langer op zich kunnen laten wachten of procedures automatisch dreigen te vervallen. Dit kan leiden tot grote vertragingen voor het bekomen van vergunningen.

• Planologie is bepalend voor de snelheid waarmee infrastructuur kan worden gerealiseerd. Plannings- en vergunningsprocessen kunnen sneller verlopen wanneer reeds is geanticipeerd op toekomstige noden voor het elektriciteitsnet.

• De digitalisatie van vergunningen brengt stakeholders vroeger in het proces in overleg. Dit verbetert de participatie en zorgt voor betere geïntegreerde oplossingen. Hierdoor kunnen mogelijke vertragingen in de loop van het proces worden beperkt.

• De Europese Commissie en het Europees Parlement hebben hervormingen doorgevoerd om de vergunningverlening voor projecten in het kader van hernieuwbare energie te versnellen. Deze hervormingen zijn nog niet geïmplementeerd in regionale wetgeving.

AANBEVELINGEN

14. De projecten Boucle du Hainaut en Ventilus als een prioriteit beschouwen

Elia vraagt een sterk engagement van de regionale overheden met het oog op de aanvaarding van de projecten Boucle du Hainaut en Ventilus, dat zij de nodige prioriteit geven aan het plannings- en vergunningsproces en dat zij de opvolging ervan verzekeren binnen de akkoorden van de gewestregeringen. Elke vertraging voor deze projecten heeft een impact op aansluit- en transportcapaciteit in de Noordzee, Henegouwen, West-Vlaanderen en de regio rond Gent, en leidt tot toenemende kosten door de stijgende grondstofprijzen en minder competitieve prijzen voor elektriciteit.

15. Aanbevelingen voor Vlaanderen

Ventilus en Boucle du Hainaut: de ontbrekende schakels in het hoogspanningsnet in België

In West-Vlaanderen (Ventilus) en Henegouwen (Boucle du Hainaut) worden de ontbrekende schakels in het hoogspanningsnet in België aangepakt.

Dit is nodig om de bijkomende windenergie uit de Prinses Elisabethzone en nieuwe onderzeese interconnectoren in het hoogspanningsnet te integreren en deze elektriciteit vanuit de Noordzee tot bij verbruikerscentra in het binnenland te brengen.

Daarnaast wordt met deze projecten het hoogspanningsnet in West-Vlaanderen en Henegouwen versterkt. Dit ondersteunt de toenemende lokale elektriciteitsbehoeften, creëert aansluitcapaciteit voor bedrijven en binnenlandse (hernieuwbare) energiebronnen, en draagt bij aan competitieve prijzen en de economische ontwikkeling van beide regio’s.

Bovendien ontstaan er op deze manier meerdere wegen om elektriciteit te vervoeren. Die zogenaamde vermazing verhoogt de betrouwbaarheid van het Belgische hoogspanningsnet bij incidenten of onderhoud.

• Notie ‘hoger openbaar belang’ implementeren Om hernieuwbare energieprojecten en netinfrastructuur sneller te kunnen bouwen in het licht van de energietransitie, voerde Europa de notie ‘van hoger openbaar belang’ in (zie Richtlijn (EU) 2018/2001, zoals gewijzigd bij Richtlijn (EU) 2023/2413). Elia vraagt dat dit principe verder uitgewerkt wordt in gewestelijke wetgeving, waardoor niet alleen kortere doorlooptijden of vrijstellingen van vergunning kunnen worden bekomen, maar ook vergunningverlenende overheden bij het afwegen van belangen eerder dienen te kiezen in het voordeel van de kritieke infrastructuur ‘van hoger openbaar belang’ die nodig is voor het realiseren van de energietransitie.

• Planologie ontwikkelen die anticipeert Het is nodig om in gewestelijke of lokale planningsinitiatieven te anticiperen op hoogspanningsinfrastructuur en om gebieden voor nuts- en gemeenschapsvoorzieningen in te plannen bij het ontwikkelen van nieuwe industriële, residentiële of landbouwgebieden, of in gebieden waar windturbines worden opgericht.

16. Aanbevelingen voor Wallonië

• Notie ‘hoger openbaar belang’ implementeren Om hernieuwbare energieprojecten en netinfrastructuur sneller te kunnen bouwen in het licht van de energietransitie, voerde de Europa de notie ‘van hoger openbaar belang’ in (zie Richtlijn (EU) 2018/2001, zoals gewijzigd bij Richtlijn (EU) 2023/2413). Elia vraagt dat dit principe verder uitgewerkt wordt in regionale wetgeving, waardoor niet alleen kortere doorlooptijden of vrijstellingen van vergunning kunnen worden bekomen, maar

ook vergunningverlenende overheden bij het afwegen van belangen eerder dienen te kiezen in het voordeel van de kritieke infrastructuur ‘van hoger openbaar belang’ die nodig is voor het realiseren van de energietransitie.

Planologie ontwikkelen die anticipeert

Het is nodig om in gewestelijke of lokale planningsinitiatieven te anticiperen op hoogspanningsinfrastructuur en om gebieden voor nuts- en gemeenschapsvoorzieningen in te plannen bij het ontwikkelen van nieuwe industriële, residentiële of landbouwgebieden, of in gebieden waar windturbines worden opgericht.

Invoering van ‘vermoeden van opname’ in gewestplan

Door historische redenen kan de inplanting van infrastructuur in een gewestplan en op het terrein verschillen. Om lange procedures bij het regulariseren van een jarenlange inconsistentie te vermijden, vraagt Elia dat een ‘vermoeden van opname’ in het gewestplan in de CoDT wordt opgenomen voor alle hoogspanningslijnen die vóór 1 maart 1998 bestonden.

Onrechtmatige beroepen beperken

Naar analogie met de regelgeving in Vlaanderen, vraagt Elia dat in geval van een beroep tegen een vergunning of een plan, de indiener steeds een rechtmatig belang zou moeten aantonen wanneer hij de schending van een algemene rechtsnorm of –principe opwerpt. Bovendien vindt Elia dat de rechtsplegingsvergoeding ten laste van de eiser dient te worden gelegd in het geval dat het beroep op deze basis wordt verworpen.

Digitalisering en administratieve vereenvoudiging

Elia ondersteunt de digitalisering van vergunningen in Wallonië en vraagt beleidsmakers om hiervoor de nodige menselijke en technische middelen beschikbaar te maken. Elia wil aan dit initiatief meehelpen op basis van haar ervaring in andere regio’s, waar dit reeds aantoonbare voordelen heeft opgeleverd.

17. Aanbevelingen voor Brussel-Hoofdstedelijk Gewest

Betere afstemming over ontwikkeling en beheer van kabelinfrastructuur Door de uitgebreide ondergrondse infrastructuur is er plaatsgebrek om het elektriciteitsnet verder te ontwikkelen en dit vergt regelmatig dure herplaatsingen van kabelinfrastructuur. Elia vraagt om tijdig geconsulteerd te worden bij nieuwe ontwikkelingen in de publieke ruimte, en om met meerdere stakeholders samen te zitten voor een betere organisatie van het ondergrondse kabel- en buizennet.

VOOR VOLDOENDE MATERIALEN EN ARBEIDSKRACHTEN

CONTEXT

DE BESCHIKBAARHEID VAN

ARBEIDSKRACHTEN EN DE CAPACITEIT VAN STRATEGISCHE

TOELEVERINGSKETENS VOOR

MATERIALEN EN TECHNOLOGIEËN VERZEKEREN OM TIJDIG

NETVERSTERKINGEN TE KUNNEN REALISEREN.

• Er is een internationale wedloop aan de gang voor kritieke grondstoffen, technologieën en afgeleide producten die nodig zijn voor de energietransitie.

• In heel Europa investeren netbeheerders in hun infrastructuur. Dit leidt tot capaciteitsproblemen in de toeleveringsketens voor hoogspanningsapparatuur en overvolle orderboeken bij aannemers.

• Netbeheerders dienen de Europese openbare aanbestedingsprocedures te volgen. Industriële spelers die eveneens materialen en apparatuur bestellen om hun activiteiten te elektrificeren, zijn vrijgesteld van deze procedures en kunnen dus sneller handelen op de reeds krappe toeleveringsmarkt.

• Ook de energie-industrie wordt geconfronteerd met de war on talent en kampt met een groot tekort aan technisch geschoolde arbeidskrachten. Daarnaast veranderen competenties die nodig zijn voor het plannen, ontwerpen, bouwen, bedienen en onderhouden van een betrouwbare en veilige netinfrastructuur.

AANBEVELINGEN

18. Toeleveringsrisico’s in kaart brengen en beleidsstrategie uitwerken

Beleidsmakers dienen in dialoog met netbeheerders en energieproducenten de toeleveringsrisico’s voor projecten die nodig zijn voor de energietransitie in kaart te brengen en een beleidsstrategie uit te werken om investeringen in essentiële productielijnen en aanwervingen in België te stimuleren.

19. Europese openbare aanbestedingsprocedures tijdelijk versoepelen

Elia dringt aan op een tijdelijke versoepeling van de Europese aanbestedingsregels via uitzonderingsregels en/of een verhoging van bestaande drempelbedragen voor kritieke infrastructuurprojecten of technologieën die essentieel zijn voor het realiseren van de energietransitie.

20. Onderwijs- en herscholingsbeleid beter afstemmen op de behoeften van de energiesector

Elia wil samen met regionale beleidsmakers, onderwijsinstellingen en sectorfederaties specifieke opleidings- en omscholingsprogramma’s helpen ontwikkelen en hier zichtbaarheid aan geven om in de toekomst binnen de energiesector over voldoende elektrotechnische profielen te kunnen beschikken.

SAMEN KNELPUNTEN OP HET HOOGSPANNINGSNET

VERMIJDEN

ANTICIPEREN OP DE VERSNELDE

ELEKTRIFICATIE VAN DE INDUSTRIE EN

MOBILITEIT OM CONGESTIE OP HET

HOOGSPANNINGSNET TE VERMIJDEN

EN TIJDIG TE KUNNEN INVESTEREN IN NETVERSTERKINGEN.

CONTEXT

• De energietransitie leidt tot een verhoogd aantal aansluitingsaanvragen voor elektrificatie in industrie, hernieuwbare energiebronnen en batterijopslag. Het huidige regelgevend kader dat procedures voor aansluitingen regelt is ontoereikend om deze sterke toename te kunnen volgen.

• Tegen welk tempo en op welke locaties onze industrie zal elektrificeren, hangt sterk af van de ambities van individuele spelers. Om hierop tijdig te kunnen anticiperen en congesties op het elektriciteitsnet te vermijden is meer samenwerking,

coördinatie en planning nodig tussen industrie, overheid en netbeheerders.

• Op Europees niveau groeit de consensus over de nood aan “anticiperende investeringen” en een meer integrale aanpak die netbeheerders de ruimte moeten geven om bij nieuwe netinvesteringen te anticiperen op toekomstige elektrificatie en potentiële voordelen, zodat de (offshore) netinfrastructuur van in het begin toekomstgericht wordt uitgebouwd.

AANBEVELINGEN

21. Accepteren dat netinvesteringen anticiperen op de verwachte elektriciteitsbehoeften in 2050

Om de energietransitie te kunnen realiseren, zal het hoogspanningsnet in België in de toekomst verder moeten worden aangepast. Daarbij is het essentieel dat beleidsmakers en regulatoren accepteren dat netinvesteringen, die worden opgenomen in de Europese, federale en regionale ontwikkelingsplannen voor netinfrastructuur, dienen te anticiperen op de voorspelde toekomstige elektriciteitsbehoeften die rekening houden met de vooropgestelde energie- en klimaatdoelen voor 2050.

ANTWERPEN

Primaire staalindustrie, papierindustrie, maakbedrijven en logistieke sector

Grootste geïntegreerde chemische cluster in Europa en logistieke sector

ALBERTKANAAL

Ferro en Non-Ferrometalen, petrochemische bedrijven, mineralen, textiel en andere

HENEGOUWEN

Data centers, cement, glas, staal en chemische sector

LUIK

Staal, chemie en cement

22. Proces faciliteren om de elektrificatie van industrie in kaart te brengen

Elia wil samen met o.a. overheden, distributienetbeheerders, Fluxys en provinciale ontwikkelingsmaatschappijen een proces tot informatiedeling opstarten met industriële spelers om in een vroege fase hun verwachte elektrificatie en investeringen in hernieuwbare energie in kaart te brengen. Dit dient per geografische industriële cluster te gebeuren, zodat aangepaste netoplossingen kunnen worden voorzien.

23. Vernieuwd wetgevend kader voor aansluitingsvragen ondersteunen

Om de toename van aansluitingsvragen tijdig te kunnen verwerken, is een actualisatie van het wettelijke regulatoire kader dat procedures voor (flexibele) aansluitingen en reserveringen op het transmissienet regelt nodig.

IEDEREEN EENVOUDIGER

LATEN

DEELNEMEN VOOR EEN MEER BETAALBARE ENERGIETRANSITIE

3

In de toekomst zal meer flexibele consumptie nodig zijn om schommelingen van hernieuwbare energie op te vangen. Dankzij elektrische wagens, warmtepompen, thuisbatterijen of industriële processen kunnen consumenten en bedrijven massaal deelnemen aan de energiemarkt en hun flexibiliteit valoriseren, terwijl netbeheerders hierdoor het elektriciteitssysteem onder controle kunnen houden en de systeemkosten kunnen worden beperkt. Dit is een win-winsituatie voor consument en maatschappij.

Door de toename van hernieuwbare elektriciteitsbronnen wordt de elektriciteitsproductie intermitterend, want hun beschikbaarheid om te produceren is niet verzekerd wanneer de vraag piekt. Er is een paradigmaverschuiving nodig: we dienen onze consumptiepatronen aan te passen aan perioden van overvloed of schaarste van elektriciteitsproductie

Het stijgende aantal elektrische auto’s en warmtepompen geeft aan dat ze snel de massamarkt bereiken. Al deze elektrische apparaten tegelijkertijd opladen zou zeer inefficiënt zijn en de stabiliteit van ons elektriciteitsnet in gevaar brengen. Het is essentieel dat de flexibiliteit van deze apparaten zo optimaal mogelijk kan worden benut.

Het goede nieuws is dat flexibel verbruik in ieders voordeel is. Consumenten en bedrijven die deelnemen, moeten voordeel halen uit hun flexibel verbruik. Zo zullen zij dure prijspieken kunnen vermijden door vooral elektriciteit te verbruiken wanneer het voldoende waait of zonnig is. Terwijl zij de voordelen van hun individuele flexibiliteit valoriseren, dragen ze samen bij aan het afvlakken van verbruikspieken en helpen ze

de variabiliteit van hernieuwbare energie efficient te beheren.

Hierdoor blijven de kosten voor het beheer van het elektriciteitssysteem onder controle in het belang van iedereen. Dit draagt rechtstreeks bij tot de bevoorradingszekerheid, is een belangrijke hefboom om de capaciteitsbehoeften te verminderen, en resulteert in een besparing van jaarlijks meer dan €200 tot €400 miljoen aan systeemkosten.

Dit vereist de ontwikkeling van een nieuw ecosysteem waarin nieuwe en bestaande dienstverleners op maat gemaakte flexibiliteitsoplossingen aanbieden aan consumenten, in overeenstemming met hun behoeften en zonder verlies van comfort. Ze zullen zorgen voor meer innovatie en concurrentie in de energiesector, wat zowel de consument als het elektriciteitssysteem als geheel ten goede komt.

De implementatie is niet zonder uitdagingen Naast het opzetten van een evolutie van het bestaande marktmodel en het stimuleren van consumenten, vergt het ontsluiten van deze flexibiliteit ook het standaardiseren van producten en het optimaliseren van processen.

ER IS ENORM VEEL POTENTIËLE FLEXIBILITEIT AANWEZIG IN ONS VASTGOED. WARMTEPOMPEN KUNNEN WE BIJVOORBEELD MAKKELIJK EEN BEETJE VROEGER OF LATER INSCHAKELEN OP BASIS VAN DE BESCHIKBAARHEID VAN DUURZAME ENERGIE. DIE ENERGIEFLEXIBILITEIT KAN EEN ENORME BIJDRAGE LEVEREN AAN EEN EFFICIËNTER ENERGIESYSTEEM EN DE ENERGIEKOST VOOR DE EINDGEBRUIKER DRUKKEN. EN DAT ZONDER DAT MEN AAN COMFORT MOET INLEVEREN Bart Gentens, Chief Operational Officer, Aug.e

LATEN GENIETEN VAN DE VOORDELEN VAN FLEXIBILITEIT DOOR

MIDDEL VAN AANGEPASTE ENERGIEDIENSTEN

CONSUMENTEN EN BEDRIJVEN LATEN GENIETEN VAN DE VOORDELEN VAN FLEXIBILITEIT EN DIE VALORISEREN VIA AANGEPASTE ENERGIEDIENSTEN OP EN ACHTER DE ELEKTRISCHE METER.

CONTEXT

• De energietransitie en de digitale revolutie komen samen. Dankzij digitalisering kunnen zonnepanelen, warmtepompen en batterijen slim worden aangestuurd Consumenten kunnen hun flexibiliteit aanbieden aan de energiemarkt door hun consumptie te verschuiven naar die momenten wanneer veel energie voorhanden is. Ze krijgen een actieve rol in het elektriciteitssysteem van morgen.

• Flexibiliteit voor de consument zal het aantal marktdeelnemers vergroten. Aangepaste energiediensten met weinig belemmeringen en tegen lage kosten zullen de concurrentie op de markt verbeteren en de efficiëntie van het hele systeem verhogen.

• Het is essentieel dat consumenten achter hun aansluitingspunt op het elektriciteitsnet (de elektrische meter) kunnen beschikken over verschillende energiecontracten en -diensten Hierdoor kunnen zij bijvoorbeeld de flexibiliteit van (bepaalde) elektrische apparaten valoriseren met behulp van een dynamisch prijscontract, zonder dat zij voor hun basisbehoeften worden blootgesteld aan grote prijsschommelingen.

• Het aanbieden en ontvangen van innovatieve energiediensten is door de huidige regelgeving complex, tijdrovend en duur Het is essentieel dat we snel evolueren naar een elektriciteitsmarkt waarin de consument centraal staat en kan meegenieten van de voordelen van de energietransitie.

AANBEVELINGEN

24.

De uitrol van slimme meters versnellen

Een slimme meter is de basisvoorwaarde om flexibele diensten te kunnen leveren. Huidige drempels voor de aanvraag en installatie van slimme meters dienen te worden verlaagd, zodat een snellere uitrol mogelijk is, in het bijzonder bij consumenten die reeds beschikken over toestellen die flexibel energieverbruik toelaten.

25. De ontwikkeling van universele standaarden voor slimme apparaten ondersteunen

Het is cruciaal dat elektrische voertuigen, laadpalen, warmtepompen, enz. open, in dezelfde taal kunnen communiceren met commerciële marktpartijen. Het is aangewezen om samen op Europees niveau met fabrikanten universele standaarden te ontwikkelen voor apparaten met een potentieel voor flexibel verbruik.

26. De toegangsvereisten voor nieuwe leveranciers van flexibele diensten herontwerpen

Een aanpassing van de wettelijke en regulatoire leveringsvoorwaarden voor marktpartijen en het digitaliseren van de E2E-marktprocessen is nodig om nieuwe, innovatieve spelers sneller te laten toetreden tot de elektriciteitsmarkt. Dit proces dient digitaal te kunnen verlopen en mag geen extra kosten voor de aanvrager met zich meebrengen.

27. Het kader creëren dat het bestaand marktmodel laat evolueren

Er is nood aan de ontwikkeling van een nieuw regelgevend kader dat het bestaande marktmodel laat evolueren naar een model waarin de consument op maat van de eigen wensen kan gebruik maken van verschillende energiecontracten en -diensten op en achter het aansluitingspunt (de elektrische meter) op het elektriciteitsnet. Daarbij moet het mogelijk zijn voor consumenten om onder andere via real-time prijsinformatie hun flexibiliteit te valoriseren en te ondersteunen, zonder te worden blootgesteld aan grote prijsschommelingen voor hun basisbehoeften en niet-flexibel verbruik.

FLEXIBELE CONSUMPTIE STIMULEREN VIA DE ELEKTRICITEITSFACTUUR

EINDGEBRUIKERS INFORMEREN

EN STIMULEREN OM HUN

FLEXIBILITEIT AAN TE BIEDEN AAN DE ENERGIEMARKT EN TEGELIJKERTIJD

DE MOGELIJKHEID GEVEN HUN

FACTUUR TE OPTIMALISEREN EN COMFORT TE VERBETEREN.

CONTEXT

• De aanwezigheid van zonnepanelen, warmtepompen en batterijen die slim worden aangestuurd, biedt de mogelijkheid voor consumenten om hun flexibiliteit aan te bieden aan de energiemarkt. Ze krijgen een actieve rol in het elektriciteitssysteem van morgen.

• Dankzij de toepassing van nettarieven die flexibel verbruik stimuleren kan de consument worden aangemoedigd om elektriciteit te verbruiken en op te slaan wanneer die in overvloed aanwezig is en terug in het net te injecteren bij schaarste.

• Hierdoor kan de consument zijn factuur optimaliseren zijn comfort verbeteren en meegenieten van de voordelen van de energietransitie. Terwijl netbeheerders dankzij de extra flexibiliteit het energiesysteem efficiënter kunnen beheren. Een win-win voor iedereen

• Door het openstellen van de markt kunnen innovatieve bedrijven nieuwe energiediensten ontwikkelen die het mogelijk maken om consumenten te ontzorgen, zodat zij zonder verlies van comfort energie kunnen gebruiken op momenten dat die het meest voordelig is.

AANBEVELINGEN

28. De aankoop van slimme apparaten stimuleren via een “flex-ready”-label

De implementatie van een algemeen “flex-ready”-label op Europees niveau kan bijdragen aan de bewustwording over slimme apparaten. Bovendien kunnen beleidsmakers flexibel verbruik ondersteunen door de aankoop van apparaten met een “flex-ready”-label te stimuleren of te verplichten.

29. Het ondersteunen van de ontwikkeling van nettarieven die flexibel verbruik stimuleren

Nettarieven kunnen consumenten stimuleren om hun eigen verbruik af te stemmen op de beschikbaarheid van hernieuwbare energie en zo hun elektriciteitskosten te optimaliseren. Nettarieven om piekverbruik te ontmoedigen, zetten een rem op flexibiliteit en worden logischerwijze vermeden.

30. Consumenten maximaal toegang geven tot dynamische prijscontracten

Het is belangrijk dat beleidsmakers via een aangepast wettelijk kader alle energieleveranciers stimuleren om dynamische prijscontracten aan te bieden die eindgebruikers de mogelijkheid geven om de flexibiliteit van hun elektrische voertuigen, warmtepompen en thuisbatterijen te valoriseren via de energiemarkt.

31. Consumenten inzicht geven in de voordelen van flexibel verbruik

Elia vraagt dat regulatoren binnen online vergelijkingstools voor energiecontracten het potentieel van aanwezige flexibele apparaten op basis van historische data mee opnemen in de berekeningen om het best mogelijke contract voor te stellen aan consumenten, en dit ook opnemen in hun jaarlijks marktenrapport. Daarnaast dient de factuur inzicht te geven over de voordelen van flexibel verbruik. Dit vergt een aanpassing van het wetgevend kader dat de inhoud van de energiefactuur vastlegt.

Consumenten met een set zonnepanelen, warmtepomp en elektrische wagen die met behulp van slimme energiediensten hun consumptiegedrag linken aan de variabelen van de elektriciteitsmarkt kunnen jaarlijks tussen €30 en €320 op hun elektriciteitsfactuur besparen.

Digitale technologieën zijn bepalend voor het functioneren van onze samenleving, ook voor het beheer van het elektriciteitssysteem. Deze afhankelijkheid maakt ons kwetsbaar. Daarom is het cruciaal dat België zijn digitale soevereiniteit in eigen handen neemt. Digitalisering is onmisbaar geworden voor de economie, de industrie en de maatschappij in het algemeen. Ook de energiesector ondergaat een digitale transitie Voortdurend worden grote hoeveelheden data gebruikt om real-time beslissingen te nemen. Dit leidt tot een efficiënter, betrouwbaarder en duurzamer beheer van het elektriciteitssysteem.

De ontwikkeling van digitale technologie is grotendeels in handen van Big Tech, waardoor de kern van onze digitale infrastructuur wordt geleverd door niet-Europese landen. Deze afhankelijkheid maakt onze digitale infrastructuur kwetsbaar voor spionage en cyberaanvallen.

Om die afhankelijkheid te verkleinen, is het belangrijk dat België zijn invloed op de ontwikkeling en het gebruik van digitale technologieën vergroot. We dienen onze digitale soevereiniteit in eigen handen te nemen en onze nationale ambities in overeenstemming te brengen met het evoluerende Europese landschap. Dit is

nodig om onze kritieke infrastructuren veilig te stellen en ons land economisch minder kwetsbaar maken.

Dit vergt de ontwikkeling van een langetermijnvisie en organisatie waarin publiekprivate samenwerking centraal staat Bovendien is het essentieel dat België een infrastructuur voor digitale connectiviteit uitrolt en beveiligt, waarvan kritieke sectoren en dienstverlenende bedrijven gebruik kunnen maken. Om de eigen concurrentiepositie veilig te stellen, is het eveneens nodig om digitale talenten, onderzoek en innovatie te stimuleren

Naarmate België zijn nationale digitale prioriteiten vastlegt en implementeert, is het essentieel dat we ons blijven engageren om samen met regelgevers en besluitvormers ervoor te zorgen dat we in de voorhoede blijven van de wereldwijde digitale vooruitgang en zo onze toekomstige ontwikkeling niet volledig uit handen geven. 4

DE DIGITALE

ONAFHANKELIJKHEID VAN BELGIË VERZEKEREN

BIJ PROXIMUS GELOVEN WE DAT WE EEN SLEUTELROL TE SPELEN HEBBEN IN HET VERZEKEREN VAN DIGITALE SOEVEREINITEIT VOOR ONS LAND EN VOOR EUROPA. DOOR SOEVEREINE CLOUDOPLOSSINGEN TE ONTWIKKELEN EN CONTINU TE INVESTEREN IN CYBERBEVEILIGING, ZORGEN WE ERVOOR DAT CONSUMENTEN, BEDRIJVEN EN OVERHEDEN VOLUIT KUNNEN VERTROUWEN OP DIGITALE TECHNOLOGIEËN

Guillaume Boutin, CEO Proximus Group

WE KUNNEN ONZE AFHANKELIJKHEID EN KWETSBAARHEID

VERMINDEREN DOOR ONZE DIGITALE SOEVEREINITEIT IN EIGEN HANDEN TE NEMEN VIA DE UITROL VAN EEN ROBUUSTE

DIGITALE INFRASTRUCTUUR EN HET STIMULEREN VAN DIGITALE

TALENTEN, ONDERZOEK EN INNOVATIE DIE BIJDRAGEN AAN

HAAR ONTWIKKELING, BEHEER EN BEVEILIGING.

EEN LANGETERMIJNVISIE ONTWIKKELEN DIE SAMENWERKING ONDERSTEUNT

ONTWIKKELING VAN EEN

NATIONALE LANGETERMIJNVISIE

EN ORGANISATIES DIE DE DIGITALE

SOEVEREINITEIT VAN BELGIË KUNNEN

ONDERSTEUNEN EN BEVORDEREN, EN

DEZE INTEGREREN IN EEN EUROPEES KADER.

CONTEXT

• Digitale soevereiniteit steunt op een langetermijnvisie die verschillende dimensies omvat: gegevensbescherming, digitale geletterdheid en onderwijs, digitale innovatie, digitale infrastructuur en cyberveiligheid.

• België heeft een uitgebreide digitale routekaart nodig die een nationaal perspectief biedt ten voordele van industrieën, ondernemers en innovatieve bedrijven. Het plannen en implementeren van een alomvattende en samenhangende nationale digitale strategie voor verschillende dimensies is een nood-

zakelijke stap voor het veiligstellen van onze industrie en de toekomst van het land.

• Het is essentieel dat de langetermijnvisie voor digitale soevereiniteit in België een doorgedreven publiek-private samenwerking met kritieke infrastructuur- en dienstverlenende bedrijven in defensie, energie, telecommunicatie en mobiliteit ondersteunt. Dit is nodig om een succesvolle en gecoördineerde uitvoering van de strategie te kunnen verzekeren.

AANBEVELINGEN

30. Een ‘digitale routekaart 2030’ ontwikkelen voor België

Het is cruciaal dat beleidsmakers een digitale routekaart uitwerken die de onmiddellijke behoeften in evenwicht brengt met doelstellingen op de lange termijn. Deze nationale strategie dient aandacht te hebben voor alle onderliggende drijfveren die essentieel zijn voor het realiseren van onze digitale soevereiniteit tegen 2030, zoals technologische ontwikkelingen, digitale talenten en competenties, publiek-private samenwerking, een optimale toewijzing van middelen en regulering in cruciale sectoren.

Infrastructure

Digital literacy

Cyber-security

31. Een overkoepelende beleidsgroep oprichten die leiderschap kan opnemen

Het is onmogelijk om een visie op lange termijn te implementeren zonder een entiteit die leiderschap kan opnemen. Het is essentieel om een overkoepelende beleidsgroep op te richten, bestaande uit experten van FOD Beleid & Ondersteuning, Digitaal Vlaanderen en het Waalse Agence du numérique die leiderschap kunnen opnemen om de digitale agenda van België te handhaven, te bevorderen en te helpen financieren. Dit beleidsorgaan kan worden geadviseerd door een groep van Belgische industriële en toonaangevende digitale bedrijven die een belangrijke rol spelen bij de effectieve uitrol van de digitale agenda.

UITROL VAN EEN STERKE DIGITALE

BELGIË DIENT TE INVESTEREN IN DE UITROL VAN EEN STERKE DIGITALE INFRASTRUCTUUR, MET VOLDOENDE AANDACHT VOOR EEN VEILIGE TOEGANG TOT DE JUISTE DATA.

CONTEXT

• Data speelt een fundamentele rol in onze samenleving. Een sterke digitale infrastructuur bestaande uit connectiviteit, datacenters en de cloud vormt de basis voor verdere innovatie, veiligheid en soevereiniteit.

• Daarnaast is dit een absolute randvoorwaarde voor een robuust elektriciteitssysteem in het digitale tijdperk. Hierdoor zijn een geautomatiseerde besluitvorming, verbeterende risicovoorspelling en incidentenanalyse mogelijk.

• Het is essentieel dat digitale infrastructuur die wordt gebruikt door kritieke sectoren en dienstverlenende bedrijven voldoende wordt beschermd om de kans op cyberaanvallen te beperken

• Om een steeds complexer elektriciteitssysteem te beheren, is een veilige toegang nodig tot de juiste data die gebruikt wordt voor real-time besluitvorming. In een energiemarkt waar de consument centraal staat, worden de beveiliging van transacties, inzichten en communicatie tussen apparaten of marktpartijen en het toestemmingsbeheer van privacygegevens (GDPR) eveneens steeds belangrijker.

AANBEVELINGEN

32. Nationale richtlijnen voor bescherming van kritieke digitale infrastructuur

Om digitale systemen (hosting, connectiviteit, enz.) voor kritieke infrastructuur voldoende te beschermen, dienen beleidsmakers naast de bestaande EU-regelgeving ook duidelijke nationale richtlijnen vast te leggen voor het gebruik van private en hybride clouds.

33. Strategische partnerschappen aangaan om de digitale infrastructuur te beveiligen

Elia vraagt dat de federale overheid strategische partnerschappen voor de lange termijn ontwikkelt met Belgische cyberbeveiligingsbedrijven, hyperscalers en onderzoekseenheden om de beveiliging van de gedeelde nationale digitale infrastructuur te controleren en te versterken.

34. EU-regelgeving over toegang en uitwisseling van gegevens ondersteunen en implementeren Marktspelers krijgen moeilijk toegang tot consumentenvoorkeuren of gegevens van slimme apparaten. Elia vraagt aankomende Europese regelgeving die hierop een antwoord biedt te ondersteunen en te implementeren in bestaande wetgeving.

35. De koppeling van bestaande databanken met gegevens over elektriciteitsverbruik faciliteren

Databanken die consumenten en marktpartijen toegang geven tot gegevens over elektriciteitsverbruik bestaan reeds in Estland, Noorwegen, Nederland en de Verenigde Staten. Elia wil samen met de distributienetbeheerders bestaande databanken zoals Atrias en Flex Hub met elkaar koppelen, zodat een snelle ontwikkeling van flexibele energiediensten op maat mogelijk wordt gemaakt. Elia vraagt beleidsmakers en regulatoren om dit proces te faciliteren en waar nodig te ondersteunen.

DIGITALE TALENTEN, ONDERZOEK EN INNOVATIE STIMULEREN

CONTEXT

DE DIGITALE TOEKOMST VAN BELGIË ONDERSTEUNEN DOOR DE DIGITALE GELETTERDHEID VAN DE BEROEPSBEVOLKING TE VERSTERKEN, EN ACADEMISCH ONDERZOEK EN DIGITALE INNOVATIE TE STIMULEREN.

• Technologie is niets zonder talenten. Onderwijs is de sleutel om de Belgische digitale talenten van morgen te vormen die nodig zijn om de toekomstige kritieke digitale infrastructuur te ontwikkelen, te onderhouden en te beschermen.

• Om haar digitale soevereiniteit ten volle te benutten, is het cruciaal dat België de digitale geletterdheid versterkt door het voorbereiden van de volgende generatie en het bijscholen van de huidige beroepsbevolking om de implementatie van een ambitieuze digitale visie te bevorderen.

• Om in de toekomst over de nodige competenties in België te beschikken, zijn samenwerkingsverbanden nodig waarbij de overheid samen met kritieke infrastructuur- en dienstverlenende bedrijven het voortouw neemt om het broodnodige digitale opleidings-, onderzoeks- en innovatiekader te ontwikkelen, waar het in ons land al jaren aan ontbreekt.

AANBEVELINGEN

36.

Gerichte digitale competentieprogramma’s ontwikkelen

Elia wil met beleidsmakers en universiteiten samenwerken om gespecialiseerde competentieprogramma’s te ontwikkelen die zich richten op nationaal kritieke digitale vaardigheden en een nationaal kader voor digitale competenties opstellen dat duidelijkheid schept over vaardigheden die nodig zijn.

37. Samenwerkingsverbanden voor talentontwikkeling aangaan

Om de groei van lokaal talent te bevorderen is het belangrijk dat beleidsmakers formele samenwerkingsverbanden aangaan of bestaande initiatieven versterken (bijvoorbeeld MolenGeek en AI4Belgium) om gezamenlijke programma’s voor talentontwikkeling op te zetten en te koppelen aan de industrie.

38. Integratie van R&D met de academische wereld

Elia vraagt beleidsmakers om fondsen toe te wijzen voor gezamenlijke R&D-projecten tussen digitale bedrijven, kritieke industrieën en universiteiten, en een academisch liaisonteam op te zetten om relaties met universiteiten te bevorderen en gezamenlijk onderzoek te stimuleren.

39. Innovatie in digitale diensten voor kritieke infrastructuur aanmoedigen

Beleidsmakers dienen innovatie in cruciale diensten voor kritieke infrastructuur aan te moedigen via subsidieprogramma’s of gunstige leningsvoorwaarden voor opkomende tech-startups en innovatieve digitale onderzoeksprogramma’s.

OVER ELIA

Elia Transmission Belgium is de beheerder van het Belgische transmissienet voor elektriciteit. We beheren het Belgische hoogspanningsnet van 30.000 tot 400.000 Volt. Dit net strekt zich uit over in totaal meer dan 8.849 km lijnen, ondergrondse en onderzeese kabels verspreid over heel België. Met een betrouwbaarheidsgraad van 99,99% geven we de samenleving een robuust elektriciteitsnet, wat belangrijk is voor de socio-economische welvaart. We zorgen dat productie en verbruik op elk moment in balans zijn. Onze opdracht als transmissienetbeheerder is van cruciaal belang voor de gemeenschap.

Wij vervoeren immers de elektriciteit van de producenten naar de distributienetten, zodat zij die op hun beurt tot bij elke verbruiker kunnen brengen. We spelen ook een essentiële rol voor de economie, aangezien ons net ook rechtstreeks de grote ondernemingen die op het net zijn aangesloten van stroom voorziet. Bij de realisatie van onze projecten gaan we voor een proactief stakeholdermanagement, waarbij we heel vroeg in het ontwikkelingsproces en met alle betrokkenen wederzijdse communicatie opstarten. We stellen onze expertise ook ten dienste van verschillende spelers in de sector om het energiesysteem van de toekomst uit te bouwen.

Elia Transmission Belgium maakt deel uit van Elia Group, één van de 5 grootste transmissienetbeheerders in Europa. Elia Group voorziet 30 miljoen eindverbruikers van elektriciteit en heeft filialen in België (Elia) en het noorden en oosten van Duitsland (50Hertz). Naast activiteiten als transmissienetbeheerder levert Elia Group ook consultingdiensten aan internationale klanten via haar dochteronderneming Elia Grid International (EGI). De voorbije jaren heeft de Groep enkele nieuwe niet-gereguleerde activiteiten opgezet, waaronder re.alto (eerste Europese digitale marktplaats voor de uitwisseling van energiegegevens) en Windgrid (voor de ontwikkeling van offshore elektriciteitsnetten binnen en buiten Europa). Elia Group is een beursgenoteerde onderneming waarvan de referentieaandeelhouder de gemeentelijke holding Publi-T is.

Overheid en publieke autoriteiten

Aandeelhouders en investeerders

Productie

Hernieuwbare energie klassieke productie

Energieleveranciers

Transmission

Leveranciers

Pres en algemeen publiek

Verdeling

Consumenten

Lokaal gemeenschappen

Medewerkers

4 kernactiviteiten

Beheren van infrastructure Beheren van het elektriciteitssysteem

Faciliteren van de marktwerking Trusteeship

Elektriciteit systeem exploitanten Federaties, NGO’s en academici

Consumenten

Industriële klanten

Hoofdzetel Elia Group

| Keizerslaan 20

| B-1000 Brussel

| T +32 2 546 70 11

| F +32 2 546 70 10

| info@elia.be

Verantwoordelijke uitgever

| Catherine Vandenborre

Ce document est également disponible en français

This document is also available in English