5
συνέντευξη Κυριακή 5 Αυγούστου 2012
Yo - Yo Ma
Ελεγχόµενη τρέλα και δοξάρι
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΗΤΡΑΚΗ
Στην κορυφή της παγκόσµιας µουσικής δηµιουργικότητας
O
ταν µια δοξαριά καταφέρνει να σου «πάρει» την ψυχή χωρίς να βρίσκεσαι σε κάποιο από τα νησιώτικα πανηγύρια του ελληνικού καλοκαιριού, αλλά απλώς κάθεσαι στο σπίτι σου, απέναντι από τα ηχεία του στερεοφωνικού ή ακόµη καλύτερα οδηγείς ανύποπτος από το αεροδρόµιο προς την πόλη, είναι πολύ πιθανόν ο άνθρωπος που παίζει να είναι ο Yo – Yo Ma. Πρόκειται σίγουρα για τον πιο διάσηµο τσελίστα των ηµερών µας. Ενας πραγµατικός σταρ µε εµβέλεια πολύ µεγαλύτερη από αυτή των πιο διάσηµων της κλασικής µουσικής. Αλλωστε και ο ίδιος δεν περιορίζεται στο στάνταρ ρεπερτόριο ενός κλασικού τσελίστα, αλλά έχει αποδώσει –και µάλιστα µε µεγάλη εµπορική επιτυχία- σύγχρονους συνθέτες. Για όλα αυτά ο Yo – Yo Ma έχει γίνει γνωστός, αλλά και έχει τιµηθεί πολλές φορές. Μέσα στον Αύγουστο θα παραλάβει από το βασιλιά της Σουηδίας, Κάρολο ΙΣΤ’ Γουσταύο, το βραβείο Polar. H τελετή θα πραγµατοποιηθεί στη Στοκχόλµη και δίπλα του θα βρίσκεται ο Πολ Σάιµον, το… 50% των Σάιµον εντ Γκαρφάνγκελ, αφού οι Σουηδοί βραβεύουν τους µουσικούς δυο – δυο κάθε χρόνο. Πέρσι -για παράδειγµα- το Polar είχαν κερδίσει η τραγουδίστρια Patti Smith και το αµερικάνικο κουαρτέτο Kronos, ενώ από το 1989 που καθιερώθηκε το βραβείο από τον Stig Anderson, µάνατζερ των Abba, έχουν τιµηθεί –µεταξύ άλλων- ο Μποµπ Ντίλαν, ο Πολ Μακάρτνεϊ, ο Ελτον
Τζον και ο Εννιο Μορικόνε. Το σκεπτικό της Σουηδικής Ακαδηµίας για τον Yo – Yo Ma είναι ότι πρόκειται για τον κορυφαίο τσελίστα της εποχής µας, που συγχρόνως αποτελεί ζωντανή απόδειξη ότι η µουσική είναι επικοινωνία, πάθος και δυνατότητα έκφρασης εµπειριών. Ελεγχόμενη τρέλα Οι Σουηδοί προφανώς έχουν δίκιο. Η µοίρα, άλλωστε, «µίλησε» στον Υο – Υο Μa από νωρίς. Γεννήθηκε στο Παρίσι από Κινέζους γονείς, αλλά είναι πολιτογραφηµένος Αµερικανός. Σε πολύ µικρή ηλικία, ο Ma άρχισε να σπουδάζει βιολί και αργότερα βιόλα, πριν ανακαλύψει τη µεγάλη του αγάπη, το τσέλο, το 1960, σε ηλικία τεσσάρων ετών. Στην ουσία πρόκειται για πολίτη του κόσµου, αφού έχει περάσει τη µισή του ζωή και παραπάνω στους δρόµους, κάνοντας περιοδείες. Εκεί στο δρόµο κατάλαβε ότι στο σύγχρονο παγκοσµιοποιηµένο κόσµο οι πολιτισµικές παραδόσεις διαµορφώνουν ένα ουσιώδες πλαίσιο για την εθνική ταυτότητα, την κοινωνική σταθερότητα και τις σχέσεις των ανθρώπων. Αυτή η πεποίθηση αύξησε την ανησυχία του γύρω από τη µουσική κι έτσι δε συµβιβάστηκε µε το καθιερωµένο ρεπερτόριο ενός τσελίστα –στον πυρήνα του οποίου βρίσκονται οι Σουίτες για Τσέλο του Γιόχαν Σεµπάστιαν Μπαχ. Ως αποτέλεσµα προέκτεινε τη µουσική του στα τέσσερα σηµεία του ορίζοντα, µε τρόπο που πριν από την εµφάνισή του ίσως φαινόταν… καθαρή τρέλα. Αλλωστε για
τον ίδιο η ιδανική κατάσταση δηµιουργικότητας είναι η «ελεγχόµενη τρέλα». 75 δίσκοι Ο Yo-Yo Ma έχει ηχογραφήσει 75 δίσκους, για τους 15 εκ των οποίων έχει τιµηθεί σε βραβεία Grammy, τα Οσκαρ της δισκογραφίας. Αν και είναι απόλυτα ενταγµένος στο σύστηµα της µουσικής βιοµηχανίας δεν έχει αφήσει το ταλέντο του να πάει χαµένο. Εκτός από το κλασικό ρεπερτόριο έχει ηχογραφήσει συνθέσεις του Αστορ Πιατσόλα, του Εννιο Μορικόνε, ενώ έχει συνεργαστεί στο στούντιο και συνυπάρξει στη σκηνή όχι µόνο µε τις µεγαλύτερες ορχήστρες του κόσµου, αλλά και µε πολλούς ποπ και τζαζ καλλιτέχνες. Επίσης, έχει λάβει υποτροφία του Διεθνούς Κέντρου µε το Βραβείο Αριστείας της Νέας Υόρκης και έχει πάρει τον τίτλο του Πρέσβη Ειρήνης από τον τότε Γενικό Γραµµατέα του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν, τον Ιανουάριο του 2006. Επιπλέον, στις 3 Νοεµβρίου 2009, ο Πρόεδρος Οµπάµα τον τοποθέτησε στην Προεδρική Επιτροπή για τις Τέχνες και Ανθρωπιστικές Επιστήµες. Δρόμος του μεταξιού Το 1998 ο Yo – Yo Ma ίδρυσε το «Silk Road Ρroject», µια µη κυβερνητική καλλιτεχνική, πολιτιστική και εκπαιδευτική οργάνωση, προκειµένου να µελετήσει τη ροή των ιδεών ανάµεσα στους πολλούς πολιτισµούς µεταξύ της Μεσογείου και του Ειρηνικού στη διάρκεια χιλιάδων ετών. Η ορχήστρα είναι µια οµάδα από βιρτουόζους, δεξιοτέχνες
ζωντανών παραδόσεων από την Ευρώπη, τον αραβικό κόσµο, το Αζερµπαϊτζάν, την Αρµενία, την Περσία, τη Ρωσία, την Κεντρική Ασία, την Ινδία, τη Μογγολία, την Κίνα, την Κορέα και την Ιαπωνία. Ολοι µοιράζονται γενναιόδωρα τη γνώση τους, είναι φιλοπερίεργοι και πρόθυµοι να µάθουν για άλλες µορφές έκφρασης. Οπως ο ίδιος έχει πει, όταν παίζουν µουσική προσπαθούν να ενώσουν πολλά µέρη του κόσµου σε µία σκηνή. Μια φιλοσοφία που ο ίδιος γράφει και υπογράφει µ’ έναν απόλυτα περιγραφικό τρόπο ως εξής: «Στη µουσική, για παράδειγµα, στον πυρήνα του ρεπερτορίου κάθε τσελίστα βρίσκονται οι Σουίτες για Τσέλο του Γιόχαν Σεµπάστιαν Μπαχ. Στην καρδιά κάθε σουίτας βρίσκεται ένας χορός που ονοµάζεται σαραµπάντα. Ο χορός γεννήθηκε από τη µουσική των Βερβερίνων της Βόρειας Αφρικής, όπου ήταν αργός και αισθησιακός. Μετά εµφανίστηκε στην Ισπανία, όπου όµως απαγορεύθηκε επειδή θεωρήθηκε άσεµνος και προκλητικός. Οι Ισπανοί τον έφεραν στην Αµερική, αλλά ταξίδεψε και στη Γαλλία, όπου έγινε χορός της αριστοκρατίας. Τη δεκαετία του 1720 ο Μπαχ ενσωµάτωσε τη σαραµπάντα στις Σουίτες για Τσέλο. Σήµερα, εγώ, ένας Αµερικανός µουσικός που γεννήθηκε στο Παρίσι από κινέζους γονείς, παίζω Μπαχ. Σε ποιον ανήκει λοιπόν πραγµατικά η σαραµπάντα; Κάθε πολιτισµός έχει υιοθετήσει τη µουσική, επενδύοντάς την µε ένα ιδιαίτερο νόηµα, αλλά όλοι πρέπει να θεωρούνται “συνιδιοκτήτες”: η µουσική ανήκει σε όλους µας».