Een voormalige boekbinderij aan de H.J.E. Wenckebachweg in Amsterdam Oost. Aan de buitenkant zie je niets speciaals, afgezien van een groot metalen ei aan de muur. Zodra je binnenkomt voel je dat hier iets bijzonders gaande is. Dit is Eiwerk, waar muziek wordt gemaakt met mensen die psychisch en/of maatschappelijk kwetsbaar zijn. Plezier in muziek, ruimte voor creatieve ontwikkeling en een stimulans om onder de mensen te komen, dat is waar het bij Eiwerk om draait.
De kracht van muziek 5
Samen klinken 11
Leren en ontwikkelen 17
Hoe een familie-initiatief uitgroeide tot een duurzaam model voor muzikale ontwikkeling van mensen uit de psychiatrie 22
Het is niet vanzelfsprekend dat mensen met psychiatrische problemen die in een isolement zijn geraakt de draad zo maar weer oppakken. Velen zijn het vertrouwen in zichzelf en hun omgeving kwijt en moeten dat weer opnieuw opbouwen. Herstel is een grillig proces, met terugval en weer opkrabbelen. Voor onze deelnemers is Eiwerk een belangrijk anker, een opstap naar de maatschappij ĂŠn een terugvalbasis. De leeftijd van Eiwerkers varieert van 18 tot ver in de 70. Er zijn ongeveer evenveel mannen als vrouwen, met verschillende culturele achtergronden. Sommigen zijn opgenomen, of wonen begeleid, anderen hebben ambulante begeleiding. De meesten wonen zelfstandig. Enkelen hebben geen dak boven het hoofd. De diagnoses zijn divers: van psychosegevoeligheid en schizofrenie tot verslaving, niet-aangeboren hersenletsel, depressie en sociale angst. Meerdere mensen hebben een dubbele diagnose en sommigen hebben geen diagnose omdat ze de zorg mijden. Hoe dan ook, bij Eiwerk komt men binnen als muzikant, niet als patiĂŤnt. Alles draait om muzikale en creatieve ontwikkeling, voor mensen van elk muzikaal niveau. De enige voorwaarde voor deelname is serieus aan de slag willen met muziek. Het Ei-team weet vaak niet wat iemands aandoening of situatie is en vraagt daar ook niet naar. Als mensen het willen kunnen zij er zelf over beginnen. Dat gebeurt ook en dan wordt daar naar geluisterd en rekening mee gehouden.
Door je oogharen kijkend naar alles wat bij Eiwerk gebeurt zie je drie sleutels. 1 Ten eerste de kracht van muziek. Muziek luisteren of spelen is niet alleen leuk, het is ook goed voor je ontwikkeling, humeur en hersenen. Muziek brengt je dicht bij je emotie. Dat kan pijn, verdriet en schaamte zijn, maar ook blijdschap en trots. 2 De tweede sleutel is aandacht en betrokkenheid. Deelnemers worden lid van de ‘Eiwerk-familie’. Ook als mensen niet (meer) komen houdt Eiwerk zoveel mogelijk contact. Oud-deelnemers worden uitgenodigd voor de concerten. Soms stromen zij na verloop van tijd weer in bij een workshop. Of zij worden vrijwilliger als gastvrouw of -heer. Zo is een muziekgemeenschap gegroeid. Vanuit een veilige omgeving waar mensen zich thuis voelen zetten zij soms ook stappen 10 in de buitenwereld. De optredens in Eiwerk en elders in de stad helpen daarbij. 3 Dat brengt ons bij de derde sleutel: de mogelijkheid om te leren en jezelf verder te ontwikkelen. En het feit dat je daarin serieus wordt genomen. Eiwerk is geen bezigheids- of muziektherapie maar een muziekcentrum waar met professionele docenten aan muzikale ontwikkeling wordt gewerkt.
De kracht van muziek In het samen muziek maken delen mensen hun talenten én kwetsbaarheden. Grenzen en vooroordelen vervallen. Via de muziek wordt onmiddellijk en taalloos contact gemaakt. Zo ontstaat een vruchtbare bodem voor samenwerking en groeit respect. Wiek 57 zanger in het koor en in de band The Pedal Aliens
Ik vind harmonie fijn, samen met anderen zingen. Het is echt zo mooi om ieder zijn stem te horen. En ook leuk om te soleren. Dat ik muziek kan maken zonder dat ik een zware muziektheoretische basis heb, dat is zo goed. En het koor is ook heerlijk laagdrempelig. Iedereen mag mee doen. Ook al heb je niet een optimale stembeheersing, kom maar. Het zingen geeft me het gevoel dat ik zelf iets waardevols kan. Het geeft een boost aan mijn zelfrespect. 11 Sinds september vorig jaar zit ik ook in de band. Dat vind ik heel spannend. De repetities zijn bijna altijd leuk. Het is een plek waar ik me muzikaal ontwikkel. Het is niet een groot juichverhaal maar ’t is wel heel belangrijk voor me. Ik vind het supertof om te kunnen zeggen dat ik in een band speel. In de band heb je meer focus nodig. In het koor moet je met meer mensen omgaan van verschillend pluimage. Het gaat allemaal niet zo snel, niet iedereen pakt alles snel op dus je moet meer geduld hebben. En je moet meer accepteren van elkaar. Het koor is ‘soothing’ - koesterend, helend. Die stemmen kunnen je soms omarmen, dat is echt ontroerend. Als je je eigen stem dan kan beheersen en harmonie bereikt is dat geweldig.
5
Wieks analyse over het effect van samen muziek maken, in het licht van het (her)ontdekken van zijn mogelijkheden om weer een plek in de maatschappij te veroveren: Samen muziek maken gaat over… en dat helpt bij... deel uitmaken van een groep uit je isolement treden •••••••••••••••••••••••••••••••••••••• plezier hebben, motivatie stimulans, energie en •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• samenspelen samenwerken, discipline ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• zoeken naar harmonie, sociaal functioneren afstemming ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• ontdekken van talent en terugvinden van creativiteit eigenwaarde ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• ruimte nemen om te soleren maatschappelijk functioneren •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• timing sociaal functioneren •••••••••••••••••••••••••••••••••••••• iets concreets maken zien/horen wat ik doe •••••••••••••••••••••••••••••••••••••• emoties overbrengen, sociaal functioneren communiceren •••••••••••••••••••••••••••••••••••••• afspraken maken wanneer maatschappelijk dat kan functioneren
Nina 34 zangeres in het koor en in de band Eggxperience
Eiwerk is op dit moment eigenlijk het grootste gedeelte van mijn weekinvulling. Allereerst dat ik naar buiten ga, ergens moet zijn en verwacht wordt. Dat ik mijn bed uitga en mijn huis uitkom. En daarnaast is het zo’n fijne plek, het is mijn tweede familie aan het worden. Ook al zit je even niet zo lekker in je vel dan is het toch fijn om er te zijn. Al drink je maar een bakje
6
thee, met een gesprekje. Ook na de workshop blijf ik vaak nog wel even rondhangen, dat vind ik gezellig. Ik kom hier twee dagen in de week, soms een derde dag. Ik zing in de band en in het koor. Als ik iets doe wil ik het ook goed doen dus ik ben elke dag met muziek bezig. Het maakt mijn weekinvulling. Woensdag en donderdag ben ik hier en andere dagen ben ik veel aan het oefenen. Vaak ga ik na Eiwerk even een drankje doen met iemand en we doen ook wel eens dingetjes buiten Eiwerk om. We hebben bijvoorbeeld een eetclubje. Ik heb echt wel vriendschappen hier opgebouwd. Eiwerk is een ontzettend bijzondere plek. Ik vind het nog steeds zo bijzonder dat Hannie en Maarten dit ooit zijn begonnen. Het is zo belangrijk dat dit soort plekken bestaan. Het kan zo’n groot verschil maken voor mensen. De laagdrempeligheid, je veilig en welkom voelen. Zingen bij Eiwerk heeft me meer goed gedaan dan de jarenlange therapie die ik heb gevolgd. Eiwerk betekent voor mij: het verschil tussen eenzaamheid in bed blijven schulp zelfhaat zwijgen depressie onzekerheid verstoppen overleven
en vriendschap en opstaan en podium en zelfvertrouwen en zingen en stralen en jezelf zijn en voelen en leven
Triona 28 drumster, zanger, gitarist in de bands The Pedal Aliens en The Rebels
Ik ben hier sinds twee jaar en ik blijf zeker komen. Het is heel fijn dat er veel keuze is qua workshops. Dat ik elke keer weer iets anders kan doen. Ik ben begonnen met percussie en zang. Daarna ben ik mee gaan doen met The Rebels, de inloopband op dinsdag. Daar drum ik soms maar ik speel
7
ook gitaar en ik zing. Ik heb ook een gitaarworshop gevolgd. En nu speel ik ook op woensdag in een andere band. Eiwerk is voor mij een plaats waar ik tot rust kom en mijn hobby kan uitoefenen. Ik heb een psychosegevoeligheid en studeer psychologie. Om te voorkomen dat een psychose getriggerd wordt moet ik er voor zorgen dat ik naast mijn studie ook ontspan. Als ik een stressvolle dag heb kan ik hier even uitblazen. En ik vind het ook leuk om andere muzikanten te ontmoeten. Ik heb altijd veel van muziek gehouden. Op jonge leeftijd ben ik begonnen met blokfluitles, en dansles. In de kerk waar ik actief was zong ik mee in het koor. Ik had altijd al het verlangen om te drummen. Maar ze zeiden: ‘dat is voor jongens’. Toen ik met Eiwerk in aanraking kwam kreeg ik de gelegenheid om het te doen. Dus ik heb mijn kans gegrepen. Nu is het mijn nummer één hobby en ik heb thuis ook een – elektrisch – drumstel.
Anja moeder van Nina
Ik ben vaak bij Eiwerk geweest, voor de optredens. Ik vind het een superplek, gezellig en hartverwarmend. Mensen mogen zichzelf zijn mét hun mogelijkheden en hun beperkingen. Dat zie ik en dat voel ik. Het komt door de de mensen en de sfeer. Het doet Nina veel goed. Ze vindt echt haar draai in de muziek. Ze heeft nu een piano van haar zus te leen omdat ze ook tweede stem zingt en dat wil ze goed oefenen. Ze is streng voor zichzelf en perfectionistisch dus het moet wel goed zijn! Eén van de bandleden heeft dat wel in de gaten. Nina heeft de gewoonte om na een repetitie alles te benoemen dat niet goed ging. Maar hij zei dat er ook héél veel wel goed ging, vertelde ze. Ze is trots op wat ze doet, zingen in de band en in het koor. Wij zijn allemaal komen kijken, haar zussen, mijn zus, mijn partner en ik ben zelf natuurlijk ook vaak geweest. Dan ziet
8
ze dat wij trots op haar zijn en dat doet haar heel veel goed. Ik zie haar ook meer ondernemen. Ze gaat er vaker uit, ook voor andere dingen dan Eiwerk. Ze vindt het minder moeilijk om wat verder weg te gaan, met de trein. Ze was laatst voor het eerst sinds sinds jaren weer op mijn verjaardag, hier in Eindhoven. En vorig jaar had ik mijn been gebroken, toen is ze ook een paar keer geweest. Soms heeft Nina moeite om te komen, maar meestal spreekt ze zichzelf dan toe en gaat ze toch. En het is heel fijn dat Eiwerk belt met Nina als ze er niet is! Dus blijf vooral door gaan, ook met stimuleren in de dingen die goed gaan, dat is zo belangrijk voor haar.
9
Vandaag ben ik gelukkig...
RenĂŠ
gelukkig is het morgen weer vandaag
Samen klinken Aandacht is het nieuwe schaarse goed, maar bij Eiwerk hebben we er genoeg van. Met een betrokken team, bevlogen docenten en een grote groep vrijwilligers zijn we in staat om een veilige plek te bieden waar mensen zich prettig en welkom voelen. De teamleden bellen deelnemers bij afwezigheid en om hen (opnieuw) te betrekken bij onze activiteiten. Bij ziekte of terugval sturen we met z’n allen een kaartje. Komt iemand na een tijd weer op het Ei, dan wordt hij of zij warm verwelkomd. Gastvrouwen en -heren zorgen voor een huiselijke ontvangst (koffie mét koekjes). Mensen worden opgevangen, we luisteren als zij met een probleem zitten. ‘Vloerwerk’, noemen we dat. Veel van de deelnemers vinden het fijn om een praatje te maken en doen nieuwe contacten en vriendschappen op. Een luisterend oor heeft iedereen op het Ei. Marin 54 zangeres in het koor en in de band Airplane Windows, gastvrouw
Eiwerk is voor mij een zonnetje in mijn hart. Ik kom hier al acht jaar met veel zin en heb me altijd welkom gevoeld. Je hoeft niets uit te leggen. Het zijn ook vaak filosofische mensen. Mensen die gestudeerd hebben, maar door psychoses even in beslag zijn genomen. Wij hebben hier iemand die mooie uitspraken heeft, zoals ‘vandaag ben ik gelukkig, gelukkig is het morgen weer vandaag’. Stabiel ben ik door de medicatie maar hier ben ik wel gelukkiger geworden. Door de mensen die hier komen en werken. Jules Tielens* zegt: ‘als mensen een psychose hebben moet je proberen hen te verleiden’. En Ian en Theo (docenten) — * Psychiater, betrokken bij de oprichting van Eiwerk.
11
doen dat geweldig, met liefde. Ik was eens bij een optreden van de band die zij met zijn drieën hebben - The Electric Space Cowboys. Daar mocht ik een liedje meezingen, van Fleetwood Mac, geloof ik. De docenten motiveren ons enorm. Ze passen zich aan ons aan. Je hoeft je niet aan hen aan te passen. Dat moet je al genoeg doen in de maatschapij. In de hele wereld zouden mensen wat meer met hun hart moeten werken. Eiwerk is een vrijhaventje waar iedereen elkaar respecteert en waardeert en waar je veilig bent. Het Ei heeft me door verschillende zware perioden heen geholpen waarbij ik ook de energie ontving die ik op zo’n moment nodig had. Bij het Ei kan ik het masker af doen en het voelt als of ik er een familie bij heb gekregen. Je wordt hier niet als patiënt gezien, maar als mens. Ze gaan uit van wat je kan. Wat nou precies zo bijzonder is…’t is gewoon een gevoel. Je voelt je op je gemak en thuis. En er is ruimte voor groei. Kortom van muziek maken op het EI word ik BLIJ. Ik vind het nog steeds wonderbaarlijk dat dit op mijn pad is gekomen. Het liefst zou ik een schreeuw geven, om hulp, dat dit mag blijven bestaan, zoals het is.
Onze workshops zijn georganiseerd in blokken van drie maanden. Elke week is er een bijeenkomst. Dit maakt het overzichtelijk en haalbaar, ook voor mensen die in een moeilijke fase zitten. Er zijn drie cursusblokken per jaar, startend in januari, april en september. Om de zomer- en winterstop te overbruggen, organiseren we een speciaal programma in juli en december. Deelname is niet vrijblijvend, onze muzikanten committeren zich voor de duur van het blok aan een band of workshop. Zo ontstaat er een gevoel dat je er moet zijn voor je medemuzikanten, dat je nodig bent om het project te laten slagen.
12
Ricky 48 zanger in de band The Soul Fields, singer-songwriter
Voor mij is Eiwerk regelmaat in mijn leven, dinsdag en woensdag zijn voor mij mijn sociale dagen. Ik kom in contact met mensen. En ik hoef niet zo bang te zijn dat mensen denken dat ik gek ben. Totaal niet. In de buitenwereld heb ik dat wel. Als ik zeg wat ik heb, schizofrenie, dan is het hier geen probleem. Als ik Eiwerk niet zou hebben stortte wel even mijn hele wereld in. Het is een plek om mensen te ontmoeten, dat is eigenlijk het belangrijkste. Ik loop heel vaak over straat en dan voel ik me zo eenzaam. De enige waar ik naar toe kan gaan is mijn broer. In de buitenwereld lijkt het wel of je jezelf constant moet verdedigen, moet uitleggen wat je hebt. Hier heb je dat niet, je kan gewoon jezelf zijn. De mensen weten dat je een aandoening hebt maar dat is niet waar ze op focussen. Het gaat om het hele gebeuren. Dat mensen blij worden van zingen en muziek maken. En dat je samen met mensen bent. Dat je je veilig voelt. Je wordt maatjes. Ik heb er echt heel veel lol in om bij Eiwerk te zitten. Het is moeilijk, en soms ook heel spannend. Maar dan moet je het juist doen. ‘Exposure’ noemen ze dat in de psychiatrie. Dingen die je moeilijk vindt juist wel doen. Ian (docent) heeft het ook gezegd: ‘je kan alles doen, als je maar niet níet komt’. Het hele leven is gewoon één grote exposure. En als ik ergens mee zit loop ik naar Ivo (coördinator) of naar Winnie (directeur) en dan praat ik erover. Hier kan ik mijn ei kwijt.
Beer 58 zanger in het koor
Ik ben hier sinds een jaar. Ik ben een tijdje weggestuurd geweest, zat aan de witte wijn. Ik ben wel vaker ziek van boven maar die dag, de laatste dag van mei was ik lichamelijk ziek en ook ‘hier boven’. Dat duurde anderhalve dag. Ik
13
dronk anderhalve liter wijn per dag. En toen was ik er zat van om al die flessen te halen en om alles weer naar die glasbak te brengen. Dat was het eigenlijk. Ik zei tegen mezelf: ‘elke keer als je een slokje wijn wil neem je nu een slokje water’. Dat deed ik en het lichaam vond het prima. Dus ik ben ‘van deze geworden’ (wijst op de blauwe knoop op zijn jas). Toen belde Ivo (coördinator), terwijl hij niet eens wist dat ik van de drank af was. Bij de zomersessie ben ik hier weer gekomen. En ik was heel blij want uit mezelf had ik niet gedurfd. Als je weggestuurd wordt. En nou blijf ik. Nu kom ik elke donderdag naar het koor. Daarna even bijkomen en genieten van andere deelnemers, een beetje kletsen. Dan ga ik weer naar de metro, ik woon in Amsterdam West. Ik vind dat jullie een gezellige sfeer creëren en ik ben heel sfeergevoelig. Ik hou niet van strak en overgereglementeerd. Eiwerk betekent heel veel voor mij. Ik kom uit huis en onder de mensen. En muziek maken is gewoon een passie in mijn leven. Ik word er vrolijk van. Mijn moeder was een radiomens, de radio stond altijd aan. Ik heb dat overgenomen. Maar jezelf horen zingen, jezelf in een groep horen zingen, dat zet een heleboel kanalen open. Het begin van een sessie is altijd moeilijk, en dan moet je nog een solo, die technieken zijn allemaal niet zo eenvoudig. Maar het grondding, de muziek die uit je komt, dat is fantastisch!
Petra 46 zangeres in het koor, singer-songwriter
Eiwerk brengt mij heel veel. Plezier, levenslust. Ik woon hier nu een kwartiertje fietsen vandaan. Ik ben bezig met verhuizen maar elke keer als ik een huis zie ga ik eerst berekenen hoever ik dan van Eiwerk zit en of het dan nog lukt. Donderdag ga ik naar het koor en dat is de vrolijkste dag van de week. Ik heb er altijd zin in en ook de rest van de dag gaat het veel makkelijker. Ik neem ook dingetjes mee naar
14
huis om te oefenen. Ik was een beetje stil blijven staan bij de muziek die ik kende, zo rond 2006. Maar nu ben ik weer heel veel aan het verzamelen en onderzoeken. Ik doe nu ook een 2e workshop, songwriting. In de zomer heb ik het zomerprogramma gedaan. Ik heb heel veel teksten geschreven en dat werkt ook heel therapeutisch. Daar deed ik het niet om maar het is wel heel mooi. Nu ik ook songwriting doe houdt het me eigenlijk wel contstant bezig. Ik heb ook ontdekt dat je op You-Tube backing-tracks hebt. Omdat ik zelf geen instrument speel helpt dat mij om een stapje verder te komen. Ik heb last van tinnitus (hoge piep in je hoofd) en heb hyperacusis (elk geluid komt heel hard binnen). Dus voordat ik hier begon dacht ik, ga ik dit wel trekken? Ik had van te voren wel aan Ivo verteld dat ik snel overprikkeld ben. Maar we zijn het gewoon gaan proberen. En ik trek hier zo veel meer geluid dan in de chaos van de wereld. Omdat iedereen hier zo gefocust is. In zo’n koor staan de neuzen toch de zelfde kant op. Dus dat viel me zo mee, dat ik het allemaal aan kon.
Mieke moeder van Ricky
Het is prima, een mooie plek. De sfeer maak ik mee op uitvoeringen, ik ga altijd naar Rick zijn optredens en dan is die sfeer erg goed. Hij is sinds Eiwerk wat zelfstandiger geworden. Durft meer weerwoord te geven. Ik kwam steeds samen met mijn man. Zijn broer komt ook altijd naar de optredens. Ik ben heel benieuwd naar de liedjes die hij aan het schrijven is. Het is een heel mooi initiatief en de begeleiding is altijd heel enthousiast. Rick is het er niet altijd mee eens, dan vindt hij docenten wel eens ongeduldig. Maar als er iets is begint hij daar wel over en dan praten ze het uit.
15
Jop
22
Leren en ontwikkelen Ons muziekcentrum biedt een zo breed mogelijk scala aan muzikale creatieve onderdelen, voor verschillende instrumenten en uiteenlopende genres. Een aanbod dat goed aansluit bij de behoeften, smaak en mogelijkheden van de deelnemers. Er zijn meerdere bands, een zanggroep, gitaar-, piano- en percussielessen en cursussen digitale muziekproductie, studiotechniek en filmen en monteren. Nieuwe loten aan de stam zijn singing-songwriting en hiphop/rap. Wekelijks is er een jamsessie die voor iedereen toegankelijk is. Daarnaast ontstaan initiatieven van muzikanten zelf, gericht op samenspel. De docenten zijn goed opgeleid en hebben specifieke kennis en ervaring. Sommigen van hen zijn tevens ervaringsdeskundige. De open, informele sfeer en de schaal van de organisatie maken het relatief gemakkelijk om elkaar (aan) te spreken. Regelmatig vragen docenten aan de deelnemers hoe ze vinden dat het gaat. Aan het eind van ieder cursusblok is er een evaluatieformulier waarin zij hun mening geven over de workshop, wat er verbeterd kan worden en wat ze een volgende keer nog meer zouden willen leren. Ernst 34 zanger in de band The Soul Fields en singer-songwriter
Ik ben een jaar geleden begonnen in het koor, daar zong ik een beetje op de achtergrond. Daarna volgde ik een zomerworkshop waar iedere zanger een solomomentje kreeg. Daar bleek toch wel uit dat ik redelijk kon zingen. Het was een liedje van Lenny Kravitz geloof ik en daar zaten van die uithalen in, daar ging ik ook gewoon in mee. Toen mocht ik het volgende blok ook mee doen met de band. Nu doe ik de band en ook een percussieworkshop, om mijn ritmegevoel beter te ontwikkelen.
17
Ik heb bij Eiwerk heel veel ontdekt over mezelf, nieuwe mogelijkheden. Ik vind het heel leuk om te zingen en ook om op te treden. Dat had ik voordat ik hier kwam niet gedaan. Hier kan ik gewoon performen, dat is heel fijn, dat het echt wordt, zeg maar. Best wel een boost voor mijn zelfvertrouwen. Ik heb sociale angst maar als ik op het podium sta kan ik gewoon zingen. Op een of andere manier ben ik dan zo bezig met het zingen dat het me afleidt van mijn klachten. Ik denk dat er in het dagelijks leven te veel gebeurt en als ik aan het zingen ben ben ik gewoon bezig. Dan is er ook wel veel om op te letten maar je bent gewoon bezig. Ik heb nog een dagbesteding, beeldende kunst, maar dat is toch heel anders. Er zit een soort barrière. Bij muziek heb je een connectie met het publiek. Je kan een liedje nog eens zingen maar dan is het toch weer anders. Ik denk wel dat ik muziek leuker vind. Ook vind ik dat hier ‘menselijker’ met je om wordt gegaan. Elders word je meer gezien als patiënt en cliënt en minder serieus genomen. Er wordt minder van je verwacht. Dan wordt er gedacht ‘oh dat is die man met die en die problematiek, laat hem maar’. Ik vind het wel prettig dat je hier professionele docenten hebt die je serieus nemen en ook kritiek hebben.
Ter afronding van elk cursusblok zijn er presentaties voor publiek, de Ei-concerten. Dit geeft focus en een doel om naartoe te werken. Het publiek ziet dochter, zoon, broer, zus of vriend nu eens niet als iemand met problemen maar als een muzikant met lef. We hebben zoveel talent in huis dat de Ei-concerten zijn uitgegroeid tot twee volle middagen. Optreden is niet verplicht maar velen zien het als bekroning van het harde werken en als uitdaging na het vele oefenen. Samen iets moois neerzetten is goed voor het zelfvertrouwen en het applaus geeft een extra stimulans. 18
Guido 59 gitarist in de band Eggxperience, zanger, film-editor, muziekproductie
Ik heb vroeger veel drugs gedaan. Maar nuchter op het podium staan met een band en optreden voor een enthousiast publiek, dat is de grootste kick. Van mijn 11e tot mijn 18e heb ik gitaar gespeeld. Ik zat ook in een bandje en ik wilde naar het conservatorium. Maar dat mocht niet van mijn vader en het kon ook helemaal niet want ik ben leesblind en kan ook geen noten lezen. Op mijn 18e heb ik al mijn gitaren stukgeslagen, ik ben nogal een obstinaat mannetje. Daarna heb ik niet meer gespeeld. Ik ben heel blij met het koor, daar leer ik heel veel. Zingen is echt een techniek, ademhaling, de stand van je hoofd ... iedereen kan leren zingen. Het kan zijn dat iemand je stem niet mooi vindt maar er is altijd wel iemand die je stem wél mooi vindt. En Mirjam vind ik een geweldige docent. De popworkshop doe ik al vijf jaar, met Theo (docent) kan ik lezen en schrijven. Zingen vind ik leuker dan gitaar spelen want met de gitaar kan ik niet meteen dingen spelen die ik wil. Met zang kan ik gewoon improviseren. Ik heb ook de workshop Bit by Beat (digitale muziekproductie) gedaan en de filmworkshop, basis en gevorderden. We kregen filmpjes en daar moesten we iets van maken. Maar ieder doet er iets anders mee en daar leer je van. Je leert niet alleen van de leraar maar ook van elkaar. Editen vind ik wel vermoeiend, soms zie je dingen wel 30 of 100 keer terug. Dan ging ik naar huis en dan zoemde het nog door mijn hoofd. Muziek blijft ook in mijn hoofd hangen maar dat vind ik fijn. Als ik muziek maak dan heb ik iets anders in mijn hoofd. Dan gaat de muziek door mijn hoofd en denk ik verder nergens aan. Dan heb ik eindelijk rust, geen ruimte om te piekeren. Bij muziek is het fijn om met mensen bezig te zijn. Je kan met iedereen muziek maken, ook al spreken ze hele verschillende talen. ’t Is een universele taal. Toen ik weer muziek ging maken merkte ik; ‘hee, hier kan ik mijn gevoelens in kwijt’. Ik had daar nooit mee op moeten
19
houden. Misschien kwam het wel doordat ik ophield met muziek maken dat ik aan de drugs raakte. Het creatieve proces is gewoon heel belangrijk in het leven, voor iedereen. Je ziet heel veel in de psychiatrie dat mensen heel creatief zijn. Er zijn veel grote kunstenaars die psychische problemen hadden, maar door hun kunst het leven volhielden.
Naast ons eigen programma en de Ei-concerten treden we ook regelmatig naar buiten met muziekevenementen voor en met een bredere groep. Ei-muzikanten treden op bij congressen, buurtbijeenkomsten en op festivals. Sinds twee jaar werkt Eiwerk mee aan een één-daags festival in het Vondelpark Openluchttheater: ‘Het Ritme van de Stad’. Daarbij werken we samen met HVO-Querido, St. De Brouwerij en het Leger des Heils. Bij andere gelegenheden zijn onze partners o.a.: Wij Zijn Mind, Ypsilon, Wijkzorg Oost, Miracles of Music, A City Made By People, het Rode Loper Festival. Ajay 32 gitarist en bassist in Eggxperience en The Pedal Aliens, frontdeskmedewerker
Zonder Eiwerk zou ik mezelf niet hebben ontwikkeld zoals ik dat nu heb gedaan. Ruim zeven jaar geleden ben ik bij Eiwerk begonnen met gitaarles, acoustisch gitaar. Op mijn 20e kocht ik mijn eerste gitaar. Ik probeerde het mezelf te leren. Mijn vader was ook muzikant, dus ik ben met muziek opgegroeid. Hij speelde de dholak (houten trommel, Hindoestaanse volksmuziek). Nu speel ik in drie bands; twee bij Eiwerk en een daarbuiten. Ik oefen ook veel thuis. Ruim twee jaar geleden ben ik ook gaan werken voor Eiwerk. Nu ben ik er dus twee keer per week, 1x als muzikant en 1x als frontdeskmedewerker. Heel leuk om hier te werken. Het verbindt me meer met de muziek. Ik werk ook ergens anders, bij een internationaal bedrijf als webdeveloper. Daar ervaar ik vaak stressvolle momenten. Hier kom ik meer muzikanten tegen, daar heb ik meer verbinding mee. Cursisten van Eiwerk zie ik ook weer terug bij Stichting De
20
Brouwerij, waar ik ook regelmatig kom. Daar organiseer ik verschillende activiteiten, zoals een videospelavond. Ik ga vaak naar live-optredens en dan wil ik ook zo presteren op het podium. Dat levert veel positieve energie op. Bij Eiwerk heb ik gegarandeerd drie keer per jaar een optreden. Of vier, als het Vondelpark festival ook plaatsvindt. Dat is wel podiumervaring.
Jan en Tonny ouders van Olivier
Olivier heeft zijn leven lang gedrumd, als tiener al. Hij is nu een paar jaar bij Eiwerk. Hij oefent elke woensdag. Hij leeft er helemaal voor. Wij vinden Eiwerk allebei een fantastisch initiatief, geweldig dat het bestaat. Wij zijn zo veel mogelijk bij zijn optredens. ’t Is een fijne plek, Eiwerk en we gaan er met plezier heen. Lieve mensen. We hopen dat het heel lang door blijft gaan. Als het zou stoppen zou dat een flinke klap zijn voor Olivier. Dan valt hij in een gat. We waren ook bij het Vondelpark-optreden, dat is wel weer spannender, meer publiek. Bij Eiwerk zijn ze lekker ‘onder ons’, beschermd. Het gaat steeds beter met de band. ’t Is een hechte groep. Ze hebben nu alweer hun tweede CD gemaakt.
21
Hoe een familie-initiatief uitgroeide tot een duurzaam model voor muzikale ontwikkeling van mensen uit de psychiatrie 
Eiwerk is ontstaan vanuit een persoonlijk initiatief van twee ouders, Hannie Boumans en Maarten Egmond. Hun oudste zoon Jop krijgt als twintiger, na een psychose, de diagnose schizofrenie en stopt met zijn studie Kunstmatige Intelligentie. De jongste zoon Tim studeert af als producer/componist aan de hku en wordt zzp-er met een eigen opnamestudio. Hannie en Maarten zien Jop de aansluiting verliezen met alles wat daarvoor gewoon was. Jop maakt al langere tijd elektronische muziek. Er is geen plek waar hij terecht kan. De stap naar een gewone muziekschool, poppodium of reguliere jamsessie is te groot. Ze merken dat er een kloof is tussen psychiatrie en maatschappij en dat de dagbesteding in de psychiatrie op muziekgebied ondermaats is. Uit pure noodzaak hebben ze zelf een tussenruimte geschapen, voor mensen als hun oudste zoon, die hun creatieve talenten willen ontwikkelen. In een voormalige boekbinderij aan de Wenckebachweg richten Hannie en Maarten in 2005 de Egmondstudio’s op. Het gebouw noemen ze het Ei-complex. Met hulp van vrienden en familie bouwen ze de ruimte geleidelijk om tot een theaterzaal met meerdere muziekstudio’s. Ook zoon Tim richt er een studio in. In die huiselijke setting organiseert Hannie, actief binnen de familievereniging Ypsilon*, in 2008 de eerste muziekworkshop voor mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid. — * Ypsilon is een landelijke vereniging van familieleden en naasten van mensen met psychosegevoeligheid.
23
Familie-initiatief Hannie blikt terug op het ontstaan en de groei van Eiwerk. In 2007 was het gebouw klaar. Jules Tielens (psychiater) en Rokus Loopik (hulpverlener bij Roads) gaven muziekworkshops in Castricum. Dat deden zij samen samen met Theo Wijdeven en Ian Rijksen, met wie Jules de band ‘Electric Space Cowboys’ vormde. Zij voelden er wel wat voor om dat ook bij ons te doen. Ik heb mijn contacten benaderd om deelnemers te werven, vooral via Ypsilon en Anoiksis. In maart 2008 startte de eerste popworkshop bij Eiwerk. Met 7 deelnemers die elk 350 euro hadden betaald voor 10 sessies, toewerkend naar een optreden. Toen begon mijn grote zoektocht naar geld: subsidie, fondsen, persoonsgebonden budgetten. Later hebben we met steun van de fondsen Nuts Ohra en Psychische Gezondheid het online podium www.eggstream. nl opgezet. Daarmee wilden we een groter publiek aantrekken. Muzikanten kunnen hun eigen nummers opnemen in de studio en er een clip bij (laten) maken. Deze video’s worden gepubliceerd op Eggstream en YouTube. Zo zijn ze ook te delen via de eigen social media. En kunnen onze mensen laten zien wat ze kunnen. Vanaf 2016 zijn we zelfstandig gaan inschrijven op de gemeentelijke aanbesteding van de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning). Daarmee moesten we voldoen aan allerlei administratieve regels. Er kwam veel werk bij en daar zat ik niet op te wachten. Ik hield het al die jaren vol omdat de mensen die er kwamen mij energie gaven. Mooie mensen, bijzondere mensen. Een van de deelnemers had in Marokko het conservatorium gedaan. Door omstandigheden was hij hier dak- en thuisloos geworden. Hij sliep op een kamer van de Volksbond met allemaal anderen, zijn gitaar was gebroken, hij had niets meer. We spraken af dat hij elke donderdag bij ons gitaar kon komen spelen. Hij leerde andere muzikanten kennen en
24
Eiwerk werd zijn thuisbasis. Dat was begin 2009 en hij is er nog steeds. Nu ook als gitaarleraar. Eiwerk is zijn werkplek, zijn conservatorium! Een begeleider van de ggd kwam eens langs met een saxofonist. Muziek was zijn leven en drugs beheersten zijn leven. Hij was goed, te goed voor onze workshops. Ooit had hij op het North Sea Jazzfestival gespeeld. Eén middag in de week mocht hij onze zaal gebruiken, op voorwaarde dat hij zijn eigen muzikanten mee zou nemen en toe zou werken naar een optreden voor publiek. Dat heeft hij twee periodes gedaan. Tussen terugvallen door is het hem gelukt weer in jazzcafés op te treden. Zoals in café Alto, met Hans Dulfer. Dat soort persoonlijke prestaties maken mij trots. Zo kan ik honderden verhalen vertellen over bijzondere mensen die bij Eiwerk komen.
25
Moederdingen Ik heb me altijd moeder gevoeld, een moeder die soms sjacherijnig is maar vooral ook wil verwennen. Belangstelling tonen, zorgen dat mensen nooit alleen aan tafel zitten (tenzij ze dat willen natuurlijk). Mensen in de zon zetten, gastvrij zijn, gratis koffie en thee, koekjes en lollies. En bij de slotoptredens extra verwennen met soesjes, noten, zelfgemaakte quiches en salades. Zoals een moeder zorgt voor haar kinderen; persoonlijk, huiselijk, gezellig. Mensen een thuis geven rond de muziek, een warme plek. En dat is het nog steeds. Een andere kant is: je laat mensen, hoe moeilijk ook, niet los. Je blijft zoeken naar de passie en het talent. Ik heb altijd iedereen binnengelaten en soms was dat heel zwaar. Met moeilijke mensen die een belemmering waren voor de anderen deed ik speciale projectjes, vaak individueel met een eigen leraar. Dat was soms wel ingewikkeld. Het leek op voortrekken maar vaak waren het bijzonder begaafde muzikanten met nogal wat ingewikkeldheden. Die hoorden toch ook bij Eiwerk thuis! Soms was dat voor de andere deelnemers en leraren een te zware belasting. Daartussen moet je de middenweg zien te vinden. Als je bij Eiwerk muziek komt maken is dat een serieuze zaak. Ik spreek deelnemers aan op hun gezonde vermogens en verantwoordelijkheid. Je blijft bijvoorbeeld niet zomaar weg. We werken toe naar een optreden en je zorgt dat je er bent. Dat vrijblijvende in de zorg is erg. Niemand die belt om te vragen ‘waar zit je?’, of ‘waar blijf je?’ Dat kan niet bij Eiwerk. De drummer kwam maar niet dus we belden hem en we bleven bellen: ‘waar blijf je?’. Toen zei hij op een gegeven moment: ‘weet je, dit heeft nog nooit iemand aan me gevraagd.’ Ook durfde hij zijn familie uit Zeeland weer uit te nodigen omdat hij hen nu iets kon laten zien waar hij trots op was.
26
Muziek maakt alles beter
Hannie
Koordag is de vrolijkste dag van de week
Petra
Eiwerk nu In 2017 draagt Hannie het stokje over aan Winnie Boegborn, die sindsdien onze directeur is. Dit is het leukste werk dat ik ooit heb gedaan. De overgang van Hannie naar mij was natuurlijk spannend, maar ik ben warm ontvangen door iedereen. Nu ik hier alweer bijna drie jaar werk heb ik de mensen goed leren kennen en dat maakt het nog mooier. Het directe contact met degenen voor wie we het doen geeft veel voldoening. Ik zie het effect van het samen muziek maken, in de workshops en bij de concerten. Het verschil is enorm tussen hoe iemand binnenkomt en aan het eind van een workshop staat te stralen op het podium. De docenten slagen er steeds weer in om iedereen uit te dagen op zijn of haar eigen niveau, dat vind ik een geweldige kwaliteit. Het is niet altijd eenvoudig met een groep te werken met zo veel verschillende eigenheimers, met verschillende achtergronden, leeftijden, muzieksmaken én niveauverschillen in de uitvoering van de muziek. Onze docenten hebben veel geduld, vertrouwen in ieders talent en – niet onbelangrijk – een goede dosis humor. Wij zijn muziekmensen. Iemand die voor een kenningsmakingsgesprek komt krijgt meteen een gesprekspartner die qua muziek kennis van zaken heeft. Een voorbeeld: een aspirant-deelnemer die thuis computermuziek produceert vertelt met welke apparatuur hij werkt. Onze medewerker snapt meteen waar hij het over heeft en gaat over op jargon. Dan is de connectie gemaakt en zijn er twee muziekliefhebbers in gesprek. Naast onze docenten en coördinatoren die als zzp-er werken hebben wij veel vrijwilligers, ook mensen die niet tot de doelgroep behoren. Zij zijn gastvrouw of -heer of helpen bij allerlei klussen, zoals reparatiewerk, fondsenwerving, technische ondersteuning bij concerten en catering. Enkele vrijwilligers zijn doorgestroomd naar part time werk in de frontdesk of geven nu zelf les. Meerdere ervaringsdeskundigen hebben het conservatorium gedaan.
28
Samenwerking We hebben nu twee keer samen met andere partijen in de stad die dagbesteding aanbieden een festival in het Vondelpark georganiseerd – Het Ritme van de Stad. Dat is voor onze mensen zo’n kick, om op dat podium te staan midden in de stad. Met de boodschap: wij zijn er en moet je eens horen hoe inspirerend onze muziek is. Ik zou heel graag meer samenwerking op poten zetten met professionele podiumkunsten en de culturele sector in de stad. Ook ben ik op zoek naar partners in het private domein die onze doelstelling ondersteunen. Een bedrijf met een sociaal hart, dat iets heeft met muziek, of met het inspireren van mensen. Het mooiste zou zijn om een samenwerkingsrelatie op te bouwen gebaseerd op wederkerigheid. Het is belangrijk om financieel niet helemaal afhankelijk te zijn van de WMO. Tegelijk met het uitbreiden van ons netwerk kunnen we het stigma rondom psychiatrische problemen doorbreken. “Zo bijzonder, ik kom anders nooit in contact met deze mensen en ik heb zo’n leuk gesprek gehad”, dat is wat ik vaak terug hoor van vrienden die eens komen kijken bij een concert en in gesprek raken met deelnemers.
Bij de kern blijven Er is nog veel te ontwikkelen voor Eiwerk, maar het belangrijkst vind ik dat we dicht bij onze kern blijven: maatwerk leveren voor mensen met een psychische ingewikkeldheid. Hen motiveren om hier te komen en zich muzikaal te ontwikkelen. Een breed en verdiepend programma aanbod blijven ontwikkelen, samen met deelnemers. De ‘moederzorg’ waarmee Hannie Eiwerk heeft opgericht blijft voor ons een kernwaarde. Dat je iemand ziet, accepteert. En dat je duidelijk maakt: wij zijn er voor je en kijken met je mee hoe je een plekje kunt vinden bij Eiwerk. Soms raken mensen uit beeld – niet vanwege uitstroom naar werk of andere bezigheden – maar omdat het leven tegenzit, op welke manier dan ook. Zij worden regelmatig zelfs na
29
een jaar nog gebeld en uitgenodigd om weer mee te doen, of naar een concert te komen. De coördinatoren onderhouden die contacten. Ook als mensen (nog) niet in staat zijn om hun instrument weer te bespelen of te zingen, bang dat ze “dichtklappen”, worden ze gestimuleerd langs te komen. En als ze dat doen worden ze – het gebeurt vaak – direct weer opgenomen. Mooi hoe onze muzikanten iedereen in hun midden verwelkomen.
Muziekcentrum Eiwerk, een clubhuis van bijzondere muzikanten. Eiwerk is geen zorginstelling en wil dat ook niet zijn. Het is wel een gemeenschap die mensen met een kwetsbaarheid helpt om het leven aan te kunnen.
30
Tot slot is het woord aan twee psychiaters over het belang van Eiwerk.
Jules Tielens Jules Tielens is naast psychiater ook gitarist en bandlid van The Electric Space Cowboys. Met zijn band ging hij op ‘rocktherapietour’ langs diverse psychiatrische instellingen, om niet alleen voor maar vooral ook mét de bewoners te spelen. Onder het motto ‘niet plat spuiten maar plat spelen’. Bandleden Theo en Ian zijn nu al elf jaar docent bij Eiwerk. Jules heeft ons geleerd: ‘niet psychiatriseren maar gewoon muziek maken’.
‘De kunst van het vak is normaliseren … dat het er nauwelijks over gaat. Een diagnose is een heel beperkt labeltje met heel veel domme consequenties. Je moet deze mensen iets aanbieden op niveau’, aldus Jules. Dat hebben we gedaan. Mensen die binnen komen en zich alleen maar als patiënt gedragen worden daar op aangesproken. Wij vragen dat zij zich committeren aan het samen muziek maken. Eiwerk is, in de woorden van Jules: ‘Een microsamenleving, een plek waar mensen graag komen, kleinschalig, laagdrempelig en met oog voor langdurige sociale relaties’.
Jim van Os Psychiater Jim van Os startte eind 2015 samen met anderen de breed gesteunde beweging ‘De Nieuwe GGZ’. Onderdeel daarvan is de zelfhulp- en behandelwebsite ‘Psychose-Net’, een platform over psychosegevoeligheid, stemming en herstel. Hij steunt initiatieven zoals Eiwerk. Hij staat, net als Jules Tielens, voor het geven van aandacht en een relatie aangaan met mensen, dichtbij en betrokken.
Een groot deel van het beter worden gaat via de relatie met de ander en elkaar niet in de steek laten. Het gaat ook om hoop geven en vertrouwen in de eigen capaciteiten – een helende community. Waar ik op let is: leeft het een beetje, is er een community-gevoel, waar het ergens om gaat. En dat is bij Eiwerk zeker het geval. Mensen hebben inspiratie nodig, om voorbij hun ziekte te kunnen kijken. Vrije ruimte om contact te maken, hun mogelijkheden te (her)ontdekken en weerbaarder te worden. Kwetsbaarheden moet je niet ontkennen, maar ook niet centraal stellen. Wat mensen willen is zo goed mogelijk hun leven leiden. En Eiwerk helpt daar bij.
31
Het Ei-team is een A-team Dank aan alle docenten medewerkers begeleiders bestuursleden vrijwilligers leden van de deelnemersraad alle oud-medewerkers en -vrijwilligers en allen die een bijdrage hebben geleverd aan deze publicatie. Bijzondere dank aan Hannie Boumans en Maarten Egmond voor het creëren van een huiselijke plek waar zovelen hun muzikale ei kwijt kunnen; voor hun blijvende inzet, ondersteuning en advies. Dank aan de donateurs, ambassadeurs en vrienden van Eiwerk. De fondsen die projecten en aanschaf van apparatuur hebben ondersteund. Alle samenwerkingspartners. En grote dank aan alle muzikanten voor de mooie oprechte ontroerende inspirerende grappige energieke funky muziek videoclips en films © 2020 Eiwerk, Amsterdam vormgeving, concept, huisstijl Melle Hammer tekst, redactie Judith de Jong redactie Winnie Boegborn fotografie Ben Bonouvrier Wilma Heijwegen Karel Verbeek Nadine van der Wielen (snapmepretty.com) drukkerij Raddraaier SSP oplage 700
Het leven is één grote exposure
Ricky
Marin
op het Ei word ik blij