Νησίδες (Τεύχος 589)

#589

24-25.2.2024

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ «ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ»

ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ

ΝΑΝΤΙΑ ΔΑΛΚΥΡΙΑΔΟΥ

To ανεπούλωτο τραύμα

Η Δαλκυριάδου σκηνοθετεί το έργο που βασίζεται στο βιβλίο «Μάλο Μόμε» της Χαρούλας Αποστολίδου. Και μας μιλά για μια τραυματική αλήθεια που ακόμη κρύβουμε στην Ελλάδα κάτω από το χαλί...

«ΔΑΦΝΗ»

Ενα παραμύθι για τον έρωτα και την αποδοχή

Η ιστορία μιας σύγχρονης γυναίκας που σιχαίνεται τις ταμπέλες, λατρεύει τα φυτά και προσπαθεί να επιβιώσει στον έξω, τον ετεροκανονικό κόσμο

EROS Pride

Η νέα σειρά queer αισθηματικής λογοτεχνίας

ΚΑΟΥΤΕΡ ΑΝΤΙΜΙ

Υπάρχει ηθικό μέτρο στην τέχνη;

Η Αλγερινή συγγραφέας προβληματίζεται για τον ρόλο της τέχνης που εμπνέεται από υπαρκτά πρόσωπα και πραγματικά γεγονότα. Αραγε καταφέρνει να αποδώσει την αλήθεια τους ή μήπως χρειάζεται να τα προδώσει ώς έναν βαθμό, προκειμένου να συνεπάρει το κοινό;

SEUIL/ PATRICE NORMAND

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ Ναταλί Χατζηαντωνίου | ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΝΤΥΠΟΥ Βάση Παναγοπούλου | ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ Λήδα Θωμάκου ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Λία Βαζάκα | ART DIRECTOR Λουίζα Καραγεωργίου | ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ Συνεταιρισμός των εργαζομένων σε εφημερίδες και περιοδικά ΣΥΝ. Π.Ε.. ΕΚΔΟΣΗ Ανεξάρτητα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης Α.Ε. | ΝΟΜΙΜΟΣ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ Σωτήρης Μανιάτης

Χνάρια

μιας απουσίας μάχιμης

ΤΗΣ ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ

όσμος του θεάτρου, ομότεχνοί

του ποιητές, κριτικοί, εκδότες. Γέμισαν τα timeline

την περασμένη Δευτέρα

αποχαιρετιστήρια λόγια για τον Γιώργο Μπλάνα. Οχι από αυτά

τα στερεότυπα, τα προκάτ, τα εύκολα στη διατύπωση. Τα άλλα, τα πιο βαθιά. Λόγια φίλων ή κατά καιρούς

συνεργατών που ανέσυραν στιγμές του

και ποιήματά του σ’ αυτό το διαδικτυακό

κατευόδιο που, όμως, έτσι, τόσο

αυθόρμητο, αντιστοιχεί μόνο σε πραγματική

λύπη.

Μα αυτό δεν ήταν το «σινάφι» του; Αυτό για

το οποίο δημοσιεύματα του 2018 επέμεναν

πως τον αντιμετωπίζει συλλήβδην ως «κακό

μεταφραστή»; Το θυμήθηκα μαζί μ’ εκείνα τα

άλλα τ’ ανελέητα λόγια που πανεπιστημιακοί

και δημοσιογράφοι είχαν συγχωρέσει στον

εαυτό τους τότε, επειδή είχαν μετρήσει

4 παραστάσεις αρχαίου δράματος στο

Φεστιβάλ σε δικές του μεταφράσεις. Και

που με αφορμή αυτό είχαν ξεσηκώσει ό,τι

ονομάστηκε «Υπόθεση Μπλάνα». Η επίθεση

αφορούσε και το γνώρισμα του Μπλάνα στις

μεταφράσεις του να είναι πιο ελεύθερος και

-βάσει των εθών- «αιρετικός» στη σχέση

του με το πρωτότυπο. Κι αυτό το γνώρισμά

του είχε τότε γίνει αιτία να «απαγγελθούν»

κατηγορίες σε περιώνυμα λογοτεχνικά

περιοδικά. Μαζί και για την πληθώρα των

συνεργασιών ενός μεταφραστή που όμως

στη φεστιβαλική ιστορία δεν ήταν ούτε

πριν, ούτε μετά, μοναδικό φαινόμενο που

αφορούσε εκτάκτως τον Μπλάνα. Μαζί και

το ότι «το 2015 έλαβε το Κρατικό Βραβείο

για τη μετάφραση “από τα ρωσικά” του

μυθιστορήματος του Βασίλι Γκρόσμαν

“Ζωή και Πεπρωμένο”, η οποία όμως

“αποδείχτηκε” ότι έγινε από τα αγγλικά».

Και το χειρότερο; Υπονοούσαν πως ήταν «στημένες» οι διακρίσεις, πως οφείλονταν

στο ότι «από το 2007 ο Γιώργος Μπλάνας

ανήκει στους “1.400 ενεργούς πολίτες των γραμμάτων, των τεχνών, των επιστημών, της εκπαίδευσης κ.λπ.” του καταλόγου

εκλογικής υποστήριξης του ΣΥΡΙΖΑ και στη

μακρά λίστα του “ΟΧΙ” του 2015». «Εφτασαν

στο σημείο να μου στέλνουν ανώνυμες

επιστολές με ακατονόμαστες ύβρεις. Εχω κουραστεί», εξομολογούνταν ο ίδιος στην Κ. Μπεϊόγλου. Θα πεις τι σ’ έπιασε και τα

θυμήθηκες τώρα που δεν έχει νόημα; Είναι που έπεσα σ’ εκείνον τον στίχο του: «[...]

Βλέπεις πως μου απομένει η σιωπή. Οσο

κι αν είναι δύσκολο εντέλει να σωπάσω,/ σ’ αυτήν την απροκάλυπτη ολιγαρχία των πραγμάτων: εξαγριώνονται συχνά, με την αδέκαστη ευκρίνεια τους/ κάτι περισσότερο από ενοχή/ για τη σαφήνεια όσων δε θέλησα ποτέ να πω: χνάρια μιας απουσίας μάχιμης εντούτοις».

Η γη είναι ζωή

Ο αγώνας και οι διεκδικήσεις των αγροτών είναι αγώνας και προάσπιση της ζωής όλων των κατοίκων της Γης.

Ινδία, Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Ισπανία, Ελλάδα: οι αγρότες, κτηνοτρόφοι, μελισσοκόμοι είναι αυτοί που διασφαλίζουν την επισιτιστική μας ασφάλεια, αυτοί που μας εξασφαλίζουν δηλαδή το κρέας, τα λαχανικά και τα φρούτα μας. Οι βιοκαλλιεργητές επιπλέον, επειδή δεν χρησιμοποιούν χημικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα, είναι προστάτες της βιοποικιλότητας, της υγείας των εδαφών αλλά και των υδάτων. Ο καταναλωτής έχει δύναμη και οφείλει να στηρίζει τους παραγωγούς ψωνίζοντας στις λαϊκές ή σε κτήματα, γλιτώνοντας έτσι και τα ενδιάμεσα κόστη. Μια χώρα όταν έχει αυτάρκεια παραγωγής είναι αυτοδύναμη. Αλλά θέλουμε να είμαστε αυτοδύναμες κοινωνίες; Β.Π.

Ποιητής...

εκ του προχείρου

● ΤΟΥ ΦΑΝΗ ΛΥΣΙΦΑΝΗ

Κρύος αέρας πολικός εις τη Ρωσία πνέει Η χώρα σου, σαν χάθηκες, μοιρολογεί και κλαίει και ο λαός της, ορφανός, στο σκότος παραπαίει Πού είσαι, Αλεξέι;

Του Πούτιν το αφήγημα, χάρτινο, καταρρέει Οι χειρισμοί οι αυταρχικοί θα αποβούν μοιραίοι Κουράστηκαν να καρτερούν την αλλαγή οι νέοι Πού είσαι, Αλεξέι;

Στη θλίψη ακυβέρνητη η χώρα τώρα πλέει Θλίψη καυτή: την τρέμουνε του κόσμου οι Φαρισαίοι Οι φόβοι και οι δισταγμοί μοιάζουν αμελητέοι Πού είσαι, Αλεξέι;

Αλήθεια πια και ψέματα ποιος μπορεί να συγχέει;

Ο θάνατός σου απλήρωτα έχει αφήσει χρέη για όποιον παίρνει απόφαση λεύτερα ν’ αναπνέει Πού είσαι, Αλεξέι;

Κανείς δεν αμφιβάλλει πια για το ποιος όντως φταίει Η οργή, ποτάμι ορμητικό, ξεχύνεται και ρέει σαν λάβα που στο διάβα της τα πάντα κατακαίει Εσβησες, μ’ άναψες φωτιές στον κόσμο, Αλεξέι...

24

ΠΑΛΗ ΙΔΕΩΝ

Ενα υπερβολικά σκοτεινό Σύμπαν

35

ΑΠΟΔΡΑΣΕΙΣ Οδοιπορικό σε τρία από τα πιο ορεινά χωριά της Αχαΐας

39

ΔΙΣΚΟΚΡΙΤΙΚΗ Οι συντάκτες της «Εφ.Συν.» προτείνουν

ο νομοσχέδιο για τα ατομικά δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών αναστάτωσε οριζοντίως τους νομοθέτες της Βουλής. Παρότι αναμενόμενη, η ανατάραξη ζητά την προσοχή μας για τις εν εξελίξει αναδιατάξεις του πολιτικού χάρτη. Οι ταυτοτικές αντιπαραθέσεις, περί τα ατομικά δικαιώματα, χαράζουν το πολιτικό σώμα με καινοφανή ένταση, προκαλούν πολώσεις διαφορετικές από τους γνωστούς διαχωρισμούς βάσει εισοδήματος, κοινωνικής θέσης, μορφωτικού κεφαλαίου. Ιδίως σε έναν λαό στραπατσαρισμένο από την πολυετή βαθιά κρίση, με διαδοχικές διαψεύσεις, σε κρίση ταυτότητας· έναν λαό που παρακολουθεί ακόμη παγωμένος τη διαρκή πτώση του από τη μικρομεσαία νιρβάνα στον νεοπληβειακό χειμώνα.

Θα δούμε πολλές αναδιατάξεις. Ενα κλειδί για να τις κατανοήσουμε είναι η εξέλιξη της Αριστεράς στον καιρό της κρίσης. Λέμε ότι η υπολανθάνουσα παρακμή της μετά το 2019 και η κατάρρευσή της μετά το 2023 οφείλονται στη ρευστοποίηση της ριζοσπαστικής αριστερής φυσιογνωμίας του ΣΥΡΙΖΑ, στην αγωνιώδη και εντέλει ατελέσφορη προσπάθειά του να συναντήσει τον ενδιάμεσο χώρο, φαντασματικούς κεντρώους και μεσοστρώματα που ήδη είχαν πληβειοποιηθεί.

Κυνηγώντας τα μεσοστρώματα μιας παρελθούσας εποχής, έχασε τα λαϊκά στρώματα του παρόντος, αυτά που είχε εμπνεύσει και αυτά που του είχαν δώσει εκλογική πλειοψηφία. Αντί να διαβάζει τη νέα πραγματικότητα, κατέφευγε σε μπαγιάτικα λυσάρια και τυφλωνόταν από τη λύσσα της εξουσίας με κάθε τίμημα. Αντί να συγκροτήσει στρατηγική, αναλώθηκε στον τακτικισμό.

Αδρομερώς και διαισθητικά τα περιγράφουμε αυτά, ποιο κόμμα εκπροσωπεί ποιους. Να όμως που μια μελέτη των εκλογικών, κοινωνικών και οικονομικών στοιχείων από το 1981 έως σήμερα, στοιχειοθετεί τη διαχρονική ύπαρξη μιας «Βραχμανικής Αριστεράς», στην Ελλάδα. Ο όρος «Βραχμανική Αριστερά» εισήχθη από τον διάσημο οικονομολόγο Τομάς Πικετί, για να περιγράψει τη δυτικοευρωπαϊκή Αριστερά, που μετά το 2000 εκπροσωπούσε περισσότερο στρώματα με υψηλότερη μόρφωση, ενώ παράλληλα τα πληβειακά στρώματα αναζήτησαν εκπροσώπηση στην Ακροδεξιά. Οι ερευνητές Νίκος Στραβελάκης και Πάνος Τσούκαλης (οικονομολόγοι σε ΕΚΠΑ και New School of Social Research, αντιστοίχως) ακολούθησαν τη συγκεκριμένη μεθοδολογία της ομάδας Πικετί

Βραχμανική Αριστερά και άστεγοι πληβείοι

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ Γ. ΞΥΔΑΚΗ

στην Παγκόσμια Βάση Δεδομένων για τους Πολιτικούς Διαχωρισμούς και την Ανισότητα (WPID) και διαπίστωσαν ότι στην Ελλάδα η Αριστερά είναι «βραχμανική», τουλάχιστον από το 1981 που έχουμε διαθέσιμα στοιχεία (η έρευνα «Political Cleavages in Greece 1981-2019: The Brahmin Left and the Effects of the Crisis» είναι ελεύθερα προσβάσιμη στον ιστότοπο www.wpid.world).

Οι ερευνητές, ακολουθώντας και τις αναλύσεις του Κωνσταντίνου Τσουκαλά για την κοινωνική αναπαραγωγή στην Ελλάδα, υποθέτουν ότι η διαχρονική στήριξη της Αριστεράς από εκλογείς υψηλής μόρφωσης οφείλεται στη διάχυση παιδευτικού κεφαλαίου από το ανοιχτό και συμπεριληπτικό δημόσιο πανεπιστήμιο – αυτό που επιχειρεί να αποσαθρώσει η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Τα ποσοστά εισερχομένων παιδιών της επαρχίας και των λαϊκών συνοικιών στο εξισωτικό ελληνικό πανεπιστήμιο είναι εντυπωσιακά υψηλά, συγκρινόμενα ακόμη και με χώρες σαν τη Γαλλία. Αυτό σημαίνει κοινωνική κινητικότητα και δυνατότητες αναδιανομής και, κατά προέκταση, κοινωνική συνοχή και ανανέωση των ηγεμονικών ελίτ.

Παρότι «βραχμανική», η ποικίλη Αριστερά, από το 1981 της Αλλαγής έως το 2015 της Πρώτης Φοράς, δεν έμεινε μόνο με

Παρότι «βραχμανική»,

η ποικίλη Αριστερά, από το 1981 της Αλλαγής

έως το 2015 της Πρώτης Φοράς, δεν έμεινε μόνο με τους μορφωμένους·

σε κρίσιμες περιόδους εκπροσώπησε και

τα λαϊκά στρώματα χαμηλού εισοδήματος

τους μορφωμένους· σε κρίσιμες περιόδους κατόρθωσε να εκπροσωπήσει και τα λαϊκά στρώματα χαμηλού εισοδήματος και να συγκροτήσει πλειοψηφικά ή και ηγεμονικά ρεύματα. Το πρώτο ρήγμα στο συμβόλαιο σημειώθηκε στην περίοδο του σημιτικού εκσυγχρονισμού – ο οποίος τώρα τροφοδοτεί τη Δεξιά Παλινόρθωση. Το δεύτερο ρήγμα άρχισε με την εφαρμογή του Τρίτου Μνημονίου και διευρύνθηκε μετά το 2019, όταν η κυβερνήσασα Αριστερά βούλιαξε στην επιδίωξη μιας ταχείας «κεντρώας» κυβερνησιμότητας αγνοώντας τα κοινωνικά υποκείμενα της κρίσης και τις ανάγκες τους, δηλαδή τα λαϊκά στρώματα χαμηλού εισοδήματος. Στο μεταίχμιο που ζούμε εντούτοις σκέφτομαι: Αν στις εκλογές

2023 τα λαϊκά στρώματα πράγματι εγκατέλειψαν τον «βραχμανικό» ή μπλερικό ΣΥΡΙΖΑ, μετά τη στρατηγική ήττα και τη διάσπαση πόσο «βραχμανική», πόσο ελκυστική για μορφωμένους θα είναι εφεξής η μετα-ΣΥΡΙΖΑ Αριστερά; Θα αποτολμούσα μια υπόθεση: ο βραχμανισμός παραμένει κεντρικό και περιοριστικό στοιχείο στην άνευρη Νέα Αριστερά. Στον εναπομείναντα ΣΥΡΙΖΑ διαβλέπω την ανάδυση ενός μετατραμπισμού, μιας υπερεπικοινωνιακότητας χωρίς κανένα στρατηγικό ή άλλο βάθος, που έχει προσελκύσει ήδη πληβειακά στρώματα μαγευμένα από την αδιαμεσολάβητη σχέση με τον ηγέτη. Κατεξοχήν εκφραστές αυτού του αδιαμεσολάβητου μπιχεβιορισμού, δύο αντισυμμετρικές προσωπικότητες, ο Στεφ. Κασσελάκης και ο Π. Πολάκης, με άλλες αφετηρίες και ηχοχρώματα, αλλά με ανάλογα όπλα: τον ναρκισσισμό και τα σόλο στα σόσιαλ μίντια.

Ας μη λησμονούμε, τέλος, ότι την αδιαμεσολάβητη, μεσσιανική σχέση ηγέτη - πλήθους λάτρεψε και επέβαλε ο μεταβραχμανικός Αλέξης Τσίπρας, ο μοναδικός πρωθυπουργός στη Μεταπολίτευση που με μια συμβολική πατροκτονία απογειώθηκε μαζί με το κόμμα του, άντεξε δύο διασπάσεις και έναν μείζονα συμβιβασμό, και κατέληξε με μια μακρά οικοκτονία πολιτικά άστεγος.

Σώζει η λογοτεχνία

ή μήπως όχι;

Αραγε η τέχνη που εμπνέεται από υπαρκτά πρόσωπα

και πραγματικά γεγονότα, καταφέρνει να αποδώσει

την αλήθεια τους ή μήπως χρειάζεται να τα «μαγειρέψει»

για να συνεπάρει το κοινό;

ΤΗΣ ΜΙΚΕΛΑΣ ΧΑΡΤΟΥΛΑΡΗ

«υτό λοιπόν σημαίνει να είσαι συγγραφέας; Να κόβεις, να συναρμολογείς, να φαντάζεσαι αναμνήσεις; Να παίρνεις

φωτογραφικά άλμπουμ και να τα ξεψαχνίζεις; Να σκαρώνεις μια ιστορία ενώνοντας ρετάλια; Να αλλάζεις χρονολογίες, να ανακατεύεις τα γεγονότα; Να δημιουργείς απ’ το τίποτα;»

Η Αλγερινή συγγραφέας Καουτέρ Αντιμί είναι μόλις 36 χρονών το 2022 όταν βάζει αυτό το ερώτημα στο μυθιστόρημά της «Με άνεμο κακό», που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά (εκδ. Πόλις, μτφρ. Εφη Κορομηλά). Είχε ήδη στο ενεργητικό της τέσσερα μυθιστορήματα. Μεταξύ τους το βραβευμένο στη Γαλλία «Τα πλούτη μας» (εκδ. Πόλις 2018, μτφρ. Εφη Κορομηλά) εμπνευσμένο από έναν Αλγερινό εκδότη-βιβλιοπώλη που τον προσέγγισε σαν σύμβολο της κουλτούρας που εναντιώνεται στην εξουσία. Αλλά αυτή τη φορά το στοίχημά της είναι πιο μεγάλο.

Εξήντα χρόνια από την κήρυξη της Ανεξαρτησίας της Αλγερίας (1962), μετά τον αιματηρό αγώνα για την εθνική απελευθέρωση από τον αποικιοκρατικό (1830-1962) ζυγό της Γαλλίας, η συγγραφέας στρέφει τον φακό της στους ντόπιους μάρτυρες εκείνης της εποχής. Μεταξύ τους η όμορφη Λεϊλά, ο άλλοτε βοσκός Ταρέκ και ο ομογάλακτός του Σαΐντ, ο γιος του ιμάμη, από το χωριό Ελ Ζαχρά, αχώριστοι στις παιδικές τους εξορμήσεις τη δεκαετία του 1930.

Με αφετηρία τη μικρή τους ιστορία που θα διασταυρωθεί με τη μεγάλη Ιστορία της πατρίδας τους αφήνοντας πίσω της βαθιές ουλές, η Αντιμί προβληματίζεται για τον ρόλο της τέχνης που εμπνέεται από υπαρκτά πρόσωπα και πραγματικά γεγονό-

τα. Αραγε καταφέρνει να αποδώσει την αλήθεια τους ή μήπως χρειάζεται να τα προδώσει ώς έναν βαθμό, προκειμένου να συνεπάρει το κοινό; Εχει το δικαίωμα ένας/μια συγγραφέας να αιχμαλωτίσει σε ένα λογοτεχνικό έργο τις ζωές ανθρώπων ταπεινών που δεν έχουν πρόσβαση στον δημόσιο λόγο ή δεν έχουν την ευχέρεια να αντιδράσουν, προκειμένου να αναδείξει ένα κοινωνικό ή πολιτικό μήνυμα; Υπάρχει άραγε ηθικό μέτρο στην τέχνη που θέλει να είναι «υψηλή»;

Η Καουτέρ Αντιμί ανοίγει με τόλμη αυτή τη συζήτηση, που την αφορά και προσωπικά. Οχι μόνο επειδή την απασχολεί ο ρόλος της λογοτεχνίας στις σύγχρονες κοινωνίες, αλλά και επειδή η Λεϊλά και ο Ταρέκ είναι η γιαγιά και ο παππούς της, που η ζωή τους ανατράπηκε εξαιτίας ενός μυθιστορήματος.

Εκείνο το βιβλίο κυκλοφόρησε στο Αλγέρι στις αρχές του ’70, διαφημίστηκε ως το πρώτο αλγερινό μυθιστόρημα που γράφτηκε στα αραβικά, σημείωσε τεράστια επιτυχία (μεταφέρθηκε μάλιστα και στον κινηματογράφο), αλλά… στις σελίδες του «φωτογράφιζε» τη Λεϊλά. Και, όπως θα λέγαμε σήμερα, την εργαλειοποιούσε προκειμένου να καταδείξει τη σύγκρουση των εκσυγχρονιστικών με τις οπισθοδρομικές αντιλήψεις στην Αλγερία. Συγγραφέας του ήταν ο Σαΐντ Μπ., ο αλλοτινός επιστήθιος φίλος της, ίσως και ανομολόγητος έρωτας, φίρμα πλέον και στη ραδιοφωνία, που από την πλευρά του δήλωνε ότι υπερασπίζεται τις ελευθερίες των γυναικών. Πολλά χρόνια αργότερα, η Αντιμί το ξετρύπωσε αυτό το μυθιστόρημα που δηλητηρίασε τη ζωή των παππούδων της, το διάβασε και, όπως γράφει (χωρίς αναφορά στον τίτλο του ή στο πραγματικό όνομα του συγγραφέα), κατέληξε ότι: «Αν η λογοτεχνία μπορεί να σώ-

ζει, μπορεί εξίσου να είναι ένας άνεμος κακός».

Ναι, λοιπόν, η τοξικότητα, ο ηγεμονικός ή υπονομευτικός λόγος, η γελοιοποίηση των άλλων, η ειρωνεία, οι υπεραπλουστεύσεις, η εκδικητικότητα, το ξεκαθάρισμα λογαριασμών αλλά και η προσπάθεια αυτοδικαίωσης των συγγραφέων κ.ο.κ. μπορεί να ξεχειλίζουν από πολλά λογοτεχνικά έργα που τραβούν τα φώτα της δημοσιότητας. Ομως ετούτη η Αλγερινή συγγραφέας, αντί να δηλητηριάζει το αναγνωστικό κοινό, προτιμά να το αφυπνίζει. Αυτό πετυχαίνει το καινούργιο μυθιστό-

ρημά της «Με άνεμο κακό» (ο τίτλος από στίχο του Βερλέν).

Η Λεϊλά είχε τσαγανό Η αφήγηση πηγαινοέρχεται στον χρόνο και στον χώρο, στο χωριό Ελ Ζαχρά και στο μισαλλόδοξο μεταπολεμικό Παρίσι, στη Ρώμη και στο Αλγέρι, παρακολουθώντας τους κεντρικούς χαρακτήρες από το 1922 ώς το 1992, σε εργοστάσια με εξουθενωμένους Αλγερινούς εργάτες και σε επαύλεις-μουσεία της Ρώμης ή στην ήρεμη ταράτσα του ταπεινού σπιτιού με τις φραγκοσυκιές, στους δρόμους όπου έσκαγαν βόμβες αλλά και στο κινηματογραφικό πλατό

SEUIL/ PATRICE NORMAND

Ενας queer

θεατρικός μύθος για την αποδοχή

Το πολυβραβευμένο έργο της Ραφαέλα Μάρκους «Δάφνη», που συν-σκηνοθετούν οι Λίλα Μπακλέση, Αρτεμις Γρύμπλα και Κωνσταντίνος Μπιμπής στο ΕΛΕΡ, έχει ηρωίδα μια σύγχρονη 30χρονη ερωτευμένη με μια άλλη γυναίκα και είναι εμπνευσμένο από τη Νύμφη που μεταμορφώθηκε σε δάφνη

ΤΗΣ ΙΩΑΝΝΑΣ ΣΩΤΗΡΧΟΥ

Μπορεί το αυτονόητο, όπως η στοιχειώδης ισονομία, να είναι το διαχρονικό ζητούμενο σε αυτή τη χώρα, ωστόσο οι μύθοι της δεν παύουν να εμπνέουν και ευτυχώς που υπάρχει και η τέχνη για να δίνει σύγχρονες αφορμές σε έργα που διευρύνουν τον ορίζοντα στην κατεύθυνση της αποδοχής και της ενσυναίσθησης.

Το έργο «Δάφνη» της Ραφαέλα Μάρκους είναι ένα queer παραμύθι για τον έρωτα, την αποδοχή, κυρίως του εαυτού μας, και την επιβολή της εξουσίας με τη μορφή αστικού θρίλερ, που αν και συνδιαλέγεται με τον αρχαιοελληνικό μύθο της Δάφνης και του Απόλλωνα, γράφτηκε μόλις το 2022. Είναι η ιστορία μιας σύγχρονης γυναίκας που σιχαίνεται τις ταμπέλες, λατρεύει τα φυτά και προσπαθεί να επιβιώσει στον έξω, τον ετεροκανονικό κόσμο. Κι εκεί που ερωτεύεται μια άλλη γυναίκα και πιστεύει ότι έχει κατακτήσει την ευτυχία, έρχεται ένα όχι και τόσο μικρό μυστικό από το παρελθόν της να ταράξει τη ζωή της και να την αναγκάσει να πληρώσει ένα τίμημα για να το κρατήσει κρυφό, το οποίο την ακινητοποιεί με τον φλοιό της ενοχής να καλύπτει το δέρμα της και να τη μεταμορφώνει σταδιακά σε δέντρο, ενώ εκείνη επιθυμεί όσο τίποτε να πετάξει ένα κομμάτι του εαυτού της για να γίνει όλα όσα δεν είναι.

Αφού το έργο βραβεύτηκε

στο Εδιμβούργο (Fringe Festival -«Summerhall Lustrum Award»)

και στο Λονδίνο («SoHo Playhouse Medal of Excellence») η Λίλα Μπακλέση και η Αρτεμις Γρύμπλα που πρωταγωνιστούν και, σε συνεργασία με τον Κωνσταντίνο Μπιμπή,

συνυπογράφουν τη σκηνοθεσία, το ανεβάζουν στο θέατρο ΕΛΕΡ, δίνοντάς μας την ευκαιρία να μιλήσουμε για τον δύσκολο δρόμο της αποδοχής του εαυτού μας και το πόσο σημαντικό είναι να μοιραζόμαστε τις ιστορίες μας.

Τι σας ώθησε στην επιλογή αυτού του έργου; ρωτήσαμε την Αρτεμη Γρύμπλα.

Στη Δάφνη αγαπήσαμε πολύ όχι μόνο την ιστορία -μια ιστορία γεμάτη ανατροπές, εντελώς σύγχρονη

και αληθινή, η οποία μιλάει με ειλικρίνεια για τα ψέματα που λέμε προκειμένου να ταιριάζουμε «κάπου»

καθώς και τις περίπλοκες συνέπειές

τους- αλλά και τη φόρμα της αφήγησης. Πρόκειται για ένα αφηγηματικό

κείμενο με λίγα κομμάτια δράσης, ήταν γραμμένο πιο κοντά σε μια λογική μονολόγου δηλαδή, στο οποίο

όμως η συγγραφέας έβαζε μια μικρή

σημείωση: η Δάφνη είναι ένα κορίτσι

γύρω στα 30 ή μια Νύμφη και μπορεί

να παιχτεί από 1 ή όσα άτομα θέλετε.

Η φόρμα αυτή, με όλους τους περιορισμούς και τις ελευθερίες της, μας κέντρισε τρομερά το ενδιαφέρον και ήταν για εμάς μια πρόκληση υποκριτική και σκηνοθετική.

Κατά πόσο μπορούμε να αποδεχτούμε τον εαυτό μας όταν οι επιλογές μας πηγαίνουν κόντρα στον καθωσπρεπισμό της πλειονότητας; Με αρκετό κόπο, θάρρος και ψυχανάλυση μπορούμε φαντάζομαι!

Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντική η ορατότητα, γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό να μοιραζόμαστε τις ιστορίες μας όλοι, γιατί είμαστε όλοι διαφορετικοί μεταξύ μας και μέσα από τις κοινές μας εμπειρίες κι αναφορές μπορούμε να παίρνουμε κουράγιο

«Δάφνη»

της Ραφαέλα Μάρκους. Θέατρο ΕΛΕΡ (Φρυνίχου 10, Πλάκα).

Μετάφραση & Ερμηνεία:

Αρτεμις Γρύμπλα & Λίλα Μπακλέση.

Σκηνοθεσία: Αρτεμις Γρύμπλα, Λίλα Μπακλέση, Κωνσταντίνος Μπιμπής.

ΣκηνικάΚοστούμια: Μαρία Παπαδοπούλου.

Μουσική: Αλεξάνδρα Κατερινοπούλου.

Επιμέλεια κίνησης: Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου. Σχεδιασμός

φωτισμών: Νίκος Βλασσόπουλος. Βοηθός σκηνοθετών: Εύα Διαμαντή.

Φωτογραφίες & Trailer: Σοφοκλής Μπιμπής.

Κάθε Σάββατο 21.00 και Κυριακή 19.00 ώς τις 17/3 Εισιτήρια 12-17€.

και να ξετυλίγουμε το κουβάρι της ζωής μας, αναγνωρίζοντας κομμά-

τια του εαυτού μας στους άλλους. Ο καθωσπρεπισμός φαντάζομαι κρύβει φόβο. Τον φόβο να

κριθεί κανείς από κάποιους που

-δεν ξέρω- μάλλον δεν ένιωσαν την αγάπη ή τη συγχώρεση όταν κι εκείνοι έκαναν τα λάθη τους κι έτσι τώρα δεν συγχωρούν τίποτα το οποίο δεν εναρμονίζεται με τα «πρέπει» τους. Ποια είναι αυτά τα «πρέπει» όμως; Και ποιον αντιπροσωπεύουν πια;

Ποιο είναι το ένοχο μυστικό της παράστασης; Δεν μπορώ να σας αποκαλύψω

το μυστικό της Δάφνης, ούτε το δικό

μας, γιατί γύρω απ’ αυτό το μυστικό χτίζεται όλη η αγωνία του χαρακτήρα και κατά συνέπεια της γραμμής αφήγησης της ιστορίας μας! Μπορώ να σας πω αυτό: η Δάφνη παραλείπει κάποιες λεπτομέρειες προκειμένου οι άνθρωποι που αγα-

Ο καθωσπρεπισμός φαντάζομαι κρύβει φόβο. Τον φόβο να κριθεί κανείς από κάποιους που -δεν ξέρωμάλλον δεν ένιωσαν την αγάπη ή τη συγχώρεση όταν κι εκείνοι έκαναν τα λάθη τους

πά να την αγαπούν. Κι ύστερα οι λεπτομέρειες σταματούν να είναι ασήμαντες και μικρές και χρειάζεται να τις αντιμετωπίσει, αλλά παγιδεύεται σε πολύ άσχημες καταστάσεις. Η ίδια, προκειμένου να γλιτώσει από τον πόνο, μεταμορφώνεται σταδιακά σε δέντρο, όπως η συνονόματή της Νύμφη για να γλιτώσει από τον Απόλλωνα, και βρίσκει λύτρωση στον χυμό που ρέει κάτω από τον φλοιό της.

Αρτεμις Γρύμπλα

Αρτεμις Γρύμπλα και Λίλα Μπακλέση

Η Νάντια Δαλκυριάδου

σκηνοθετεί το έργο, που βασίζεται στο βιβλίο «Μάλο Μόμε» της

Χαρούλας Αποστολίδου.

Και μας μιλά για μια

τραυματική αλήθεια που ακόμη κρύβουμε στην

Ελλάδα κάτω από το χαλί...

Δέσποινα Σαραφείδου γίνεται η μάνα. Η μάνα της ξενιτιάς, η μάνα-παιδί, η μάνα-απολογούμενη, η μάνα της ανάγκης, των ενοχών, της σιωπηλής, καλά κρυμμένης για χρόνια (αν όχι δεκαετίες), κραυγής. Η μάνα-μικρό κορίτσι. «Μάλο Μόμε», που στα σλαβομακεδόνικα σημαίνει «μικρό κορίτσι». Πολλά τέτοια κορίτσια από τη Β. Ελλάδα κυρίως αλλά όχι μόνο, μαζί και με αγόρια, νέοι και νέες 18-25 ετών, αναγκάστηκαν να φύγουν εργάτες στη Γερμανία. Με διακρατική συμφωνία. Ζώντας σε συνθήκες «γκασταρμπάιτερ». Εχοντας ως ευχή μόνο το «άντε και καλή πατρίδα»... Ποια πατρίδα; Αυτή που τους εξουθένωσε και μετά τους έστειλε εργάτες να «ορθώσουν» τη γερμανική βιομηχανία; Μαζί με τη Δέσποινα είναι επί σκηνής οι Ξένια Αλεξίου και Ηρα Ρόκου, οι δύο κόρες της, που ερμηνεύουν εξαιρετικά, βαθιά ουσιαστικά.

«Πού είναι η μάνα μου;». Αυτή η φράση αιωρείται συνεχώς ανάμεσα σε ηθοποιούς και θεατές κατά τη διάρκεια της παράστασης. Τι σημαίνει αυτό το «είναι» για ένα παιδί που η μάνα του είναι απούσα, γιατί δεν είναι καν στην ίδια χώρα; Είναι ή δεν είναι έγκλημα -ή τι άλλο είναι- το να αναγκάζεις, και μάλιστα με διακρατική συμφωνία, να οδηγηθεί ένα παιδί στο να κάνει αυτό το ερώτημα; «Μάλο Μόμε» είναι ο τίτλος παραδοσιακού τραγουδιού στα σλαβομακεδόνικα και σημαίνει «Μικρό Κορίτσι». Μιλάει για ένα μικρό κορίτσι που ρωτάει τον πατέρα του πού είναι η μάνα του. Το παραδοσιακό αυτό τραγούδι το τραγουδάει η μάνα στην παράσταση, η γυναίκα που αναγκάστηκε να φύγει εργάτρια στη Γερμανία τη δεκαετία του ’60 και άφησε πίσω στην Ελλάδα τα παιδιά της. Τα σλαβομακεδόνικα είναι η μητρική της γλώσσα... Και ναι. Είναι μία «απάντηση» στην ερώτησή σου για το αν είναι έγκλημα το να χωρίζεις και μάλιστα με διακρατικές συμ-

ΝΑΝΤΙΑ ΔΑΛΚΥΡΙΑΔΟΥ, «ΜΑΛΟ ΜΟΜΕ»

«Η ενηλικίωση ίσως είναι τελικά αγώνας ζωής»

ΤΗΣ ΝΟΡΑΣ ΡΑΛΛΗ, n.ralli@efsyn.gr

φωνίες, οικογένειες. Γιατί αυτό ήταν: μιλάμε για μία εγκληματική πολιτική εις βάρος του ελληνικού λαού. Είναι έγκλημα το να ξεπουλάς τον λαό, να τον αφήνεις να βασανίζεται στη φτώχεια, να αδιαφορείς για το χαμηλό βιοτικό του επίπεδο. Μιλάμε για μια περίοδο που ενώ στην Ελλάδα με το σχέδιο Μάρσαλ μπήκαν στα ταμεία περίπου 950 εκατομμύρια δολάρια, ο λαός της -ειδικά στην επαρχίαλιμοκτονούσε στην κυριολεξία! Οπότε μιλάμε για ένα μεγαλύτερο έγκλημα! Και ενώ δεν συντηρείς τον λαό σου, ίσα ίσα τον έχεις εξαθλιώσει, τι κάνεις ως κράτος στο τέλος αυτής της πορείας με

εκμετάλλευση και ευτελισμό, με διχασμό και απογοήτευση του λαού; Βάζεις την υπογραφή σου να τον διώξεις εργάτη, γκασταρμπάιτερ, στη Γερμανία!

Γιατί στο μυαλό μου το ερώτημα «Πού είναι η μάνα μου;» μοιάζει με το «Εφτασες;» της μάνας (και όχι μόνο) προς το παιδί, με αφορμή τα Τέμπη;

Αυτές οι ερωτήσεις έχουν μάλλον τον ίδιο πυρήνα. Την ανησυχία για το αγαπημένο πρόσωπο. Την έλλειψη, την απουσία, την ανασφάλεια ότι δεν θα το ξαναδούμε. Και είναι σαν μετά από την ερώτηση να ακολουθεί ησυχία... σιωπή.

«Νομίζω ότι οι ευθύνες για το ότι υπήρξαν γκασταρμπάιτερ, για την καταστροφή, σχεδόν, ζωών και γενιών, ανήκουν μόνο στους πολιτικούς και στην πολιτική που χάραξαν»

«Μάλο Μόμε»

Κάθε Δευτέρα, Τρίτη στις 21.00, στο Θέατρο «Μεταξουργείο» (Ακαδήμου 14, Μεταξουργείο, τηλ. 210 5234382 και 694 4189698). Προπώληση και στο: More.gr. Το βιβλίο της Χ. Αποστολίδου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βάρφη

Αν η λέξη «ανάγκη» είναι ο ανώτερος εξουσιαστής, αν δηλαδή αυτοί οι άνθρωποι αναγκάστηκαν λόγω ένδειας να πάνε και να αντιμετωπίζονται ως «γουρούνια» στη Γερμανία, τότε η λέξη «ευθύνη» τι είναι; Για ποιων τις ευθύνες μιλάμε; Για τους πολιτικούς εκατέρωθεν, για τους ίδιους που πήγαν; Νομίζω ότι οι ευθύνες για το ότι υπήρξαν γκασταρμπάιτερ, για την καταστροφή, σχεδόν, ζωών και γενιών, ανήκουν μόνο στους πολιτικούς και στην πολιτική που χάραξαν. Η ένδεια των αγροτικών πληθυσμών, η υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας για τη μεταφορά εργατών, η ελλιπής χρηματοδότηση για αγροτική ανάπτυξη, η κατασπατάληση του δημοσίου χρήματος... όλα αυτά δεν θεωρώ ότι μπορούν να χρεωθούν στον λαό. Και μιλάμε για έναν λαό μετά από τον Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά από έναν αιματηρό Εμφύλιο. Εναν λαό που είχε ανάγκη την ειρήνη, που ήταν κουρασμένος, που είχε απώλειες σε ανθρώπινο επίπεδο. Ο ελληνικός λαός μετά τον πόλεμο φαίνεται ότι είχε ανάγκη να δουλέψει, να ξαναχτίσει τη ζωή του, να δει τα παιδιά του να μεγαλώνουν, να ελπίσει σε κάτι καλύτερο. Δεν μπορώ να χρεώσω λοιπόν σε καμιά μάνα και σε κανέναν πατέρα που πήγε να εργαστεί στην ξενιτιά την απόφαση αυτή. Δεν μπορώ καν να τους χρεώσω ότι μπορεί να πήγαν στην ξενιτιά και να αισθάνθηκαν ότι εκεί ζουν σαν «άνθρωποι», όπως χαρακτηριστικά διάβασα να λένε σε αφηγήσεις (είχαν ανάγκη να το πιστέψουν αυτό για ν’ αντέξουν κι ας ήταν εντελώς ψευδαίσθηση). Η ενηλικίωση δεν γίνεται μόνο στα 18 μας χρόνια. Μπορεί να γίνει πολλές φορές στη ζωή μας, με διαφορετικές αφορμές. Δυστυχώς, συνήθως γίνεται βίαια. Το βλέπουμε και στην παράσταση αυτό.

Ο τίτλος της παράστασης «Μικρό Κορίτσι» δεν είναι τυχαίος. Θεωρώ ότι και οι τρεις γυναίκες (μία μάνα και δύο κόρες) έμειναν μέσα τους «μικρά κορίτσια» και δεν πρόλαβαν να περάσουν ομαλά στην ενηλικίωση. Η μάνα ξεριζωμένη απ’ το πατρικό, παντρεμένη στα δε-

ΡΙΚΑ

ΜΠΕΝΒΕΝΙΣΤΕ

Ναυαγοί Ιστορίες

οικογενειακές

και άλλες μέσα στην Ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου

Σελ. 262

ΠΟΛΙΣ, 2023

Η

ΗΡίκα Μπενβενίστε, καθηγήτρια Μεσαιωνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, μας έχει προσφέρει βιβλία που έχουν ανοίξει δρόμους όχι μόνο στις μεσαιωνικές, αλλά και στις σύγχρονες

εβραϊκές σπουδές. Με το βιβλίο της Αυτοί που επέζησαν. Αντίσταση, εκτόπιση, επιστροφή. Θεσσαλονικείς Εβραίοι στη δεκαετία του 1940 (Πόλις 2014) πρότεινε μια «ολοκληρωμένη» ιστορία των Θεσσαλονικιών Εβραίων, που μελέτησε ακολουθώντας την πρόταση του σπουδαίου ιστορικού Saul Friedländer. Πρόκειται για μια ιστορία που δεν εστιάζει στους διώκτες, αλλά φέρνει στο επίκεντρο τους διωκόμενους, τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις επιλογές τους. Με το ίδιο βιβλίο εισήγαγε στο πεδίο της μελέτης των Ελλήνων Εβραίων τη μικρο-ιστορική προσέγγιση, μια θεώρηση που αναδεικνύει τις εντάσεις μεταξύ γενικού και ειδικού και τα σημεία επαφής των υποκειμενικών μαρτυριών με τις αρχειακές πηγές. Με το βιβλίο της Λούνα. Δοκίμιο ιστορικής βιογραφίας (Πόλις 2017) η Μπενβενίστε πρότεινε μια βιογραφική αφήγηση που προβάλλει την περιπλοκότητα μιας ατομικής πορείας μέσα στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον της εβραϊκής, και όχι μόνο, Θεσσαλονίκης.

Με τους Ναυαγούς, το τελευ-

ΤΗΣ

ταίο βιβλίο της, η ιστορικός προτείνει να στρέψουμε το βλέμμα σε μια άλλη εβραϊκή κοινότητα, επίσης ταξικά δομημένης, αυτή της Καβάλας. Πρόκειται για μια κοινότητα που, σε σύγκριση με εκείνη της Θεσσαλονίκης, έχει απασχολήσει σαφώς λιγότερο την έρευνα. Οι Καβαλιώτες

Εβραίοι, που βρέθηκαν στη βουλγαρική ζώνη κατοχής, εκτοπίστηκαν στις αρχές Μαρτίου 1943 στην Τρεμπλίνκα, απ’ όπου δεν επέστρεψε κανείς. Οπως έγραψε το 1944 ο Σοβιετικός Εβραίος συγγραφέας και πολεμικός ανταποκριτής Βασίλι Γκρόσμαν, στο συγκλονιστικό Η κόλαση της Τρεμπλίνκα (Αγρα 2020), «στο στρατόπεδο αυτό δεν προβλεπόταν τίποτα για τη ζωή, όλα προορίζονταν για τον θάνατο». Ωστόσο η κοινότητα της Καβάλας κατάφερε να ανασυγκροτηθεί από τους λίγους που διέφυγαν τη σύλληψη –όχι πάντα υπό ευνοϊκές συνθήκες αφού αρκετοί από αυτούς είχαν επιστρατευτεί νωρίτερα από τους Βούλγαρους σε κατα-

ναγκαστικά έργα. Η κοινότητα της πόλης τελικά θα υποστεί τις συνέπειες των μεταναστευτικών τάσεων που εκδηλώνουν μεταπολεμικά οι Ελληνες, Εβραίοι και μη, προς τα μεγάλα αστικά κέντρα και το εξωτερικό. Η κοινότητα θα σβήσει το 2003 μαζί με τον τελευταίο Εβραίο Καβαλιώτη.

Η Μπενβενίστε σε αυτό το βιβλίο χρησιμοποιεί για ακόμη μία φορά με υποδειγματικό τρόπο τη μικρο-ιστορική προσέγγιση, θυμίζοντάς μας πως αυτή δεν έγκειται σε μια παράθεση ατομικών περιπτώσεων (κάτι που έχουμε δει στην πρόσφατη ιστοριογραφία για τους Ελληνες Εβραίους, που ενίοτε ρέπει προς τον συναισθηματισμό), αλλά στην ανάδειξη της θέσης του «μικρού» μέσα στο «μεγάλο» και αντίστροφα. Την ίδια στιγμή η συγγραφέας, ακολουθώντας τις τάσεις της σύγχρονης ξένης ιστοριογραφίας, σκύβει πάνω από ό,τι συνιστά το «υποκειμενικό», τις σκέψεις, τα διλήμματα, τα συναισθήματα των προσώπων των οποίων

τις διαδρομές παρακολουθεί. Η Μπενβενίστε ωστόσο δεν εκβιάζει το συναίσθημα των αναγνωστών. Ως ιστορικός ανατέμνει προσεκτικά το «μύχιο», όχι για να προκαλέσει (εκ των πραγμάτων αδύνατες) ταυτίσεις, αλλά για να θέσει καίρια ερωτήματα ερμηνείας του κόσμου των Εβραίων «ναυαγών» που γλίτωσαν από τη Σοά. Αυτή τη φορά το αρχείο που μελετά είναι κυρίως επιστολικό –κάτι που αποτελεί πρωτότυπη συνεισφορά στη μελέτη των Ελλήνων Εβραίων. Οι επιστολές που μελετά είναι αυτές που ανταλλάσσει ένας από τους ελάχιστους Καβαλιώτες Εβραίους που επέζησαν, ο Μωρίς Μπενβενίστε, με συγγενείς και συνεργάτες του ανά τον κόσμο από το 1946 ώς τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Μέσα από τη μελέτη αυτού του σπάνιου και εξαιρετικά ενδιαφέροντος υλικού αναδύεται η ιστορία μιας μεγαλοαστικής οικογένειας, οπωσδήποτε όχι τυπικής της κοινότητας της πόλης, αφού η πλειονότητα των Εβραί-

ων της Καβάλας ανήκε στην εργατική τάξη. Ωστόσο με αφετηρία την ιστορία των Μπενβενίστε μπορούμε να στοχαστούμε πάνω στο ιδιωτικό και το δημόσιο, το οικογενειακό και το κοινοτικό, το επαγγελματικό και το κοινωνικό, δηλαδή σε εκείνες τις πτυχές του βίου που στις επιστολές διαπλέκονται αβίαστα. Κι έτσι να αναρωτηθούμε με τη σειρά μας τι σήμαινε για τους Καβαλιώτες επιζώντες ένας γάμος, τι η επαγγελματική αποκατάσταση και τι η παράδοση του καπνού. Να αναρωτηθούμε επίσης ποιες απαντήσεις επιχείρησαν να δώσουν οι επιζώντες στο κεντρικό δίλημμα της μετανάστευσης, με το οποίο, όπως δείχνει η συγγραφέας, ήρθαν αντιμέτωποι λίγο πολύ όλοι. Η ιστορία των Μπενβενίστε δοσμένη από τη Ρίκα Μπενβενίστε δεν αναδεικνύει μόνο την πολυπλοκότητα της ελληνο-εβραϊκής εμπειρίας στη μετα-Σοά εποχή απομακρύνοντάς μας από στερεοτυπικές αντιλήψεις. Μας θυμίζει επίσης πως η ιστορική γραφή μπορεί να υπακούει σε αυστηρούς μεθοδολογικούς κανόνες και ταυτόχρονα να είναι απολαυστική.

Η ιστορία των Μπενβενίστε

δοσμένη από τη Ρίκα

Μπενβενίστε δεν

αναδεικνύει μόνο

την πολυπλοκότητα

της ελληνο-εβραϊκής

εμπειρίας στη

μετα-Σοά εποχή

απομακρύνοντάς

μας από

στερεοτυπικές

αντιλήψεις. Μας

θυμίζει επίσης πως

η ιστορική γραφή

μπορεί να υπακούει

σε αυστηρούς

μεθοδολογικούς

κανόνες και

ταυτόχρονα να

είναι απολαυστική

Ρίκα Μπενβενίστε

Εκτυφλωτικό σκοτάδι

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ

κυκλοφορία στα τέλη της περασμένης χρονιάς, μετά από δεκαέξι χρόνια αναμονής, του μυθιστορηματικού δίπτυχου Ο επιβάτης/Stella Maris αλλά κυρίως ο θάνατος του Κόρμακ ΜακΚάρθι στις 13 Ιουνίου ανακίνησαν το ενδιαφέρον της κριτικής γύρω από τη ζωή και το έργο ενός από τους σπουδαιότερους συγγραφείς της αμερικανικής, και όχι μόνο, λογοτεχνίας. Ωστόσο ο αναγνώστης, όσα υμνητικά και να διαβάσει σχετικά με το έργο ενός συγγραφέα, πάντα θα έχει την ανάγκη ανάγνωσης του ίδιου του έργου ώστε να κατανοήσει, πάντοτε με τα δικά του μέτρα και σταθμά, τη σημασία και την επιρροή του στο λογοτεχνικό ποτάμι. Πρόσφατα από τις εκδόσεις Gutenberg και σε μεταφραστική φροντίδα Παναγιώτη Κεχαγιά κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στα ελληνικά το Τέκνο του Θεού, μυθιστόρημα που ανήκει στην πρώτη συγγραφική περίοδο του ΜακΚάρθι, πριν δηλαδή εκείνος πατήσει τις υψηλότερες κορυφές.

Ο Κεχαγιάς, στην εμπνευσμένη εισαγωγή του, συνοψίζει απλά και με σαφήνεια πώς έχουν τα πράγματα στο μακαρθικό σύμπαν: «[...] ελάχιστες φορές σ’ έναν αιώνα, εμφανίζεται ένας συγγραφέας ο οποίος κατεβαίνει στα έγκατα όχι για να τα φωτίσει ή ακόμα χειρότερα να τα συλήσει, αλλά για να περιγράψει το ίδιο το σκοτάδι, να μάθει από τι είναι φτιαγμένο, και χωρίς καμιά διάθεση επιστροφής να εξερευνήσει κάθε γωνιά του πλέγματος των διαδρόμων που εκτείνονται ατελείωτοι προς κάθε κατεύθυνση». Ας ξεκαθαριστεί ήδη από την αρχή πως το Τέκνο του Θεού είναι ένα σπουδαίο μυθιστόρημα, πειστικός προφήτης όσων έμελλαν να ακολουθήσουν, όχι ένα απλό συμπλήρωμα επαρκούς πρόσληψης του έργου του, αλλά μια κατάλληλη πύλη εισόδου. Και ας προστεθεί· η σπουδαία λογοτεχνία φτιάχνεται με τα πλέον απλά υλικά.

Ο Μπάλαρντ χάνει το υποθηκευμένο σπίτι του. Το γεγονός αυτό τον εξορίζει οριστικά και αμετάκλητα από την ανθρώπινη κοινωνία, σημαίνεται η κάθοδός του στα έγκατα της ύπαρξης. Παλεύει με τον τρόπο που ένας αποσυνάγωγος δύναται απέναντι στις απαιτήσεις που το ένστικτο της επιβίωσης εγείρει, γυρεύει να ικανοποιήσει τις ανάγκες που συχνά, χωρίς δεύτερη σκέψη, αποκαλούμε ζωώδεις, αναζητά στέγη και τροφή, γίνεται έρμαιο των σωματικών του ορμών, για τις οποίες ο ΜακΚάρθι δεν ράβει ένα όμορφο πέπλο που θα τις καλλωπίσει στα μάτια του αναγνώστη, η ηθική και το δίκαιο δεν ανατέλλουν στα βάθη αυτά. Ο Μπάλαρντ είναι ένας τυπικός μακαρθικός

κακός, είναι όμως ταυτόχρο-

να, όπως από τις πρώτες σελίδες ο συγγραφέας διευκρινίζει, ένα τέκνο του Θεού σαν και σένα και μένα, αναγνώστη, μην το ξεχνάς στιγμή αυτό.

Ο αφηγητής της ιστορίας αυτής μοιάζει, όμως δεν είναι, παντογνώστης, αλλά ένας αυτόπτης μάρτυρας που περιγράφει την κάθοδο του Μπάλαρντ

στα ερεβώδη βάθη, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Στην αφήγηση των πεπραγμένων παρεμβάλλονται πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις θεατών, που παρατηρούν και εικάζουν, παρεμβολές που ολοένα και φθίνουν όσο ο Μπάλαρντ εξαφανίζεται από

το οπτικό τους πεδίο, αφήνοντας ωστόσο πίσω του σημάδια της παρουσίας του. Ο αφηγητής στέκεται σε απόσταση από τον Μπάλαρντ, σε απόσταση ικανή για να τον παρατηρήσει.

Δεν επιθυμεί να τον κατανοήσει ή να τον κρίνει, απλώς στέκεται και τον παρατηρεί, δεν σκοπεύει να αραιώσει το σκοτάδι, να εφησυχάσει ή να κινητοποιήσει τον αναγνώστη, έτσι έχουν τα πράγματα, μοιάζει να λέει. Αν και οι χωροχρονικές συντεταγμένες δίνονται, έστω και με πλάγιο τρόπο, το «Τέκνο του Θεού» διαδραματίζεται στο παντού και το πάντα, από όταν και για όσο οι άνθρωποι πατούν σ’ αυτή τη γη

CORMAC MCCARTHY Τέκνο του Θεού Μετάφραση: Παναγιώτης Κεχαγιάς Σελ. 224 GUTENBERG, 2022

Ο αφηγητής της ιστορίας

αυτής μοιάζει, όμως δεν

είναι, παντογνώστης,

αλλά ένας αυτόπτης

μάρτυρας που περιγράφει

την κάθοδο του

Μπάλαρντ στα ερεβώδη

βάθη, μεταφορικά

και κυριολεκτικά.

Στην αφήγηση

των πεπραγμένων

παρεμβάλλονται

πρωτοπρόσωπες

αφηγήσεις θεατών, που

παρατηρούν και εικάζουν, παρεμβολές που ολοένα

και φθίνουν όσο

ο Μπάλαρντ εξαφανίζεται

από το οπτικό τους πεδίο, αφήνοντας ωστόσο

πίσω του σημάδια

της παρουσίας του

και αυτό είναι που εντείνει τον τρόμο και πυκνώνει τον ζόφο. Ο ρεαλισμός έχει αρκετές αποχρώσεις. Γιατί, αν και οι μελετητές εντοπίζουν ένα πραγματικό περιστατικό πίσω από την πλοκή, αυτό άλλο δεν είναι παρά μια εκδοχή του κακού, ένα σημείο εκκίνησης για τον ΜακΚάρθι.

Η επιρροή του Φόκνερ είναι ποικιλοτρόπως ορατή, όπως και άλλων σημαντικών που προηγήθηκαν. Ο ΜακΚάρθι, σε μια εποχή που εμφανίστηκε ο μεταμοντερνισμός για να ορίσει εκ νέου τα λογοτεχνικά πράγματα, επέλεξε έναν δρόμο πιο προσωπικό, με ορισμένο σημείο αφετηρίας μα με αρκούντως φιλόδοξο σημείο άφιξης. Αυτό μοιάζει να είναι το μονοπάτι, πάντοτε ιδιαίτερο και ατομικό, κάθε σπουδαίου δημιουργού, η καλή και στέρεη γνώση του παρελθόντος, η φιλοδοξία και το όραμα. Πρόσφατα επίσης κυκλοφόρησε στα ελληνικά και η νουβέλα του Ντένις Τζόνσον, Ονειρα τραίνων (μτφρ. Παναγιώτης Κεχαγιάς, εκδόσεις αντίποδες). Εχει ενδιαφέρον να γίνει παράλληλη ανάγνωση και να παρατηρηθεί η πορεία των δύο περιθωριακών, του Μπάλαρντ και του Γκρέινιερ, που εν απουσία σχεδίου βαδίζουν σε διαφορετικά μονοπάτια, απόρροια της τύχης και της συγκυρίας.

Κόρμακ ΜακΚάρθι ΕΚΔΟΣΕΙΣ GUTENBERG

Στην Αποσύνδεση, δεύτερη νουβέλα του Νίκου Ιατρού μετά τη Σκόνη στο πρόσωπο, το τραύμα και η απώλεια, η έλλειψη ουσιαστικής επαφής, η εξάρτηση και ο εθισμός από τα social media συγκροτούν μερικούς από τους βασικούς πυλώνες πάνω στους οποίους ο συγγραφέας στηρίζει την ιστορία του. «Η γυναίκα έπιασε το χέρι του παιδιού. Περπάτησαν στο διάδρομο. Εκείνη στη μέση». Στα πρώτα δύο άτιτλα κεφάλαια, τυπωμένα με πλάγια γράμματα, ένας τριτοπρόσωπος αφηγητής περιγράφει την υιοθεσία ενός αγοριού που διαβιούσε δύσκολα μέσα σε ένα ίδρυμα, ενώ αμέσως μετά αλλάζει τόπο και χρόνο και εστιάζει σε κάποιο αυτοκινητικό δυστύχημα∙ ένα θανατηφόρο τροχαίο που θα κοστίσει τη ζωή σε δύο ανθρώπους, προκαλώντας ταυτόχρονα αλυσιδωτές αντιδράσεις στους εναπομείναντες συζύγους τους. Πώς βρέθηκαν μαζί τα θύματα στο μοιραίο αυτοκίνητο; Με ποιον τρόπο θα διαχειριστούν την απώλεια οι πρώην σύζυγοι των θυμάτων και πρωταγωνιστές στη νουβέλα; Ο Ανδρέας και η Μυρτώ, αν και διαφέρουν ως ψυχοστασίες, στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τη νέα κατάσταση συμπεριφέρονται υστερικά και ανερμάτιστα, τόσο στις κατ’ ιδίαν επαφές τους όσο και σε αυτές που δημιουργούν με άλλους ερωτικούς παρτενέρ μέσω διαδικτύου. Νιώθουν μετέωροι και στην προσπάθειά τους να καλύψουν το κενό, να καταπραΰνουν τη θλίψη και να ξεφύγουν από τις επώδυνες μνήμες, χάνονται, διαλύονται σε μια εικονική πραγματικότητα, μια ρευστότητα και μιαν αποσύνδεση που φαίνεται να εντείνονται και να παγιώνονται από την αποστασιοποιημένη, ψυχρή φωνή του αφηγητή∙ μια φωνή

που περισσότερο κρύβει παρά ομολογεί.

«Η Μυρτώ καθισμένη γυμνή στη μέση του στρώματος. Γύρω της τα κομμάτια του κρεβατιού που δεν έχει συναρμολογήσει ακόμα. Το laptop στα πόδια της κλειστό». Με όχημα αυτή την αποδραματοποιημένη φωνή, ο Ιατρού στρέφει τον φακό του στην καθημερινότητα των ηρώων του, μια καθημερινότητα ανεπανόρθωτα εκτεθειμένη στην πλάνη και όσα βιώνουν οι ήρωές του στον κόσμο του facebook, των messengers και των ιντερνετικών ερωτικών συ-

ναναστροφών. Σε ένα ακινητοποιημένο παρόν κι έναν χωρόχρονο που άλλοτε διαστέλλεται και άλλοτε συστέλλεται από την παρουσία τους ή την απουσία εκείνων που κάποτε τους πλαισίωναν, ο συγγραφέας παρακολουθεί και καταγράφει με κινηματογραφική ακρίβεια τις κινήσεις τους, δίνοντας έμφαση στις συνειδητά ή ασύνειδα επαναλαμβανόμενες τακτικές τους, σε φαινομενικά κοινότοπες φράσεις και διαλόγους, σε τόπους, ήχους, γεύσεις, διαδρομές, ακόμη και σε ευτελή αντικείμενα που τους ανήκουν ή

ΝΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΎ Αποσύνδεση Νουβέλα Σελ. 173 ΙΩΛΚΟΣ, 2023

τους περιστοιχίζουν, όπως για παράδειγμα ένας κίτρινος καναπές που βρισκόταν παρατημένος από κάποιον ένοικο στο προηγούμενο σπίτι της Μυρτώς ή ένα παλιό μπρελόκ ξεχασμένο σε κάποιο συρτάρι, αποφορτίζοντας έτσι τα δραματικά στοιχεία της ιστορίας του και φωτίζοντάς τα ταυτόχρονα μέσα από ένα βαθύτερο πρίσμα.

«Η Μυρτώ βλέπει τον κίνδυνο. Πετάγεται όρθια, κολλάει το πρόσωπό της στο κάγκελο του παραθύρου και φωνάζει το όνομα του παιδιού». Ούτε η Μυρτώ ούτε ο Ανδρέας γνωρίζουν τον πραγματικό δε-

Ολική

αποσύνδεση

ΤΗΣ

Ο Ιατρού ανατέμνει

το υπαρξιακό αδιέξοδο που στοιχειώνει τις σκέψεις, τις πράξεις και τις συμπεριφορές

όλων μας, ενώ επιπλέον, χάρη σε μια πυκνή, ελλειπτική γραφή, μια γλώσσα χαμηλόφωνη και συνάμα επιβλητική και μια σύνθετη αλλά και προσεκτικά σχεδιασμένη δομή, σκιαγραφεί αργά και μεθοδικά την ταραγμένη ανθρώπινη φύση

σμό που συνέδεε μεταξύ τους τούς πρώην συντρόφους τους. Η ανατροπή θα έρθει ερήμην τους, ενώνοντας την τύχη του υιοθετημένου παιδιού με το θανατηφόρο ατύχημα και συνδέοντας το πρώτο κεφάλαιο με τον κύριο κορμό της αφήγησης μέσα από μια αφήγηση χωρίς επιμύθιο απ’ όπου, απολύτως συνειδητά και εκ προθέσεως, απουσιάζει κάθε περαιτέρω σχολιασμός.

Με αυτόν τον τρόπο ο Ιατρού ανατέμνει το υπαρξιακό αδιέξοδο και την τραγική ειρωνεία που πολλές φορές στοιχειώνουν τις σκέψεις, τις πράξεις και τις συμπεριφορές

όλων μας, ενώ επιπλέον, χάρη σε μια πυκνή, ελλειπτική γραφή, μια γλώσσα χαμηλόφωνη και συνάμα επιβλητική και μια σύνθετη αλλά και προσεκτικά σχεδιασμένη δομή και πλοκή, σκιαγραφεί αργά και μεθοδικά την ταραγμένη ανθρώπινη φύση, έτσι όπως ξεθωριάζει, σκοτεινιάζει και συσκοτίζεται από μια ψεύτικη πραγματικότητα και μια ζωή σαρωτικά ελεγχόμενη από τις τεχνικές και τις ποικίλες εφαρμογές των έξυπνων κινητών, των εικονικών προφίλ και των αλγορίθμων μιας καλπάζουσας και ανεξέλεγκτα εξελισσόμενης τεχνολογίας.

Ο κακός λύκος

και ο καλός

άνθρωπος!

ΤΟΥ ΓΙΏΡΓΟΥ Ν. ΠΕΡΑΝΤΏΝΑΚΗ

Καταρχάς,ταστερεότυπα. Από τα παραμύθια έως τις λαϊκές αφηγήσεις κι από τα λογοτεχνικά κείμενα και τα γραφιστικά μυθιστορήματα μέχρι τα ποιήματα ο κακός ο λύκος είναι μια σταθερά που αντιπαραβάλλεται με την καλή Κοκκινοσκουφίτσα, τα τρία γουρουνάκια, τον ηρωικό κυνηγό, τον πολιτισμένο άνθρωπο κ.λπ. Ο λύκος είναι το ζώο που ενσαρκώνει, πιο πολύ κι από το λιοντάρι, την τίγρη ή την αλεπού, την αγριότητα που επιτίθεται και απειλεί την ανθρώπινη ζωή και κοινωνία.

Στη θρησκεία συμβολίζει την αμαρτία και το κακό σε αντιδιαστολή με τα αθώα πρόβατα, στον Αλγερινό πεζογράφο Γιασμίνα Χάντρα ο λύκος ενσαρκώνει τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, οι Κινέζοι Χαν δίνουν τα χαρακτηριστικά του άγριου αυτού ζώου στις εθνικές μειονότητες της πατρίδας τους, στα λογοτεχνικά έργα της δυτικής λογοτεχνίας ο λύκος είναι ο άρπαγας, ο βίαιος, ο αιμοβόρος, ο μονολιθικός, ο σκληρός πατέρας, ο καταπιεστικός ηγεμόνας, το φασιστικό καθεστώς, το σκοτάδι, ο φιλοπόλεμος άνθρωπος, ο μοχθηρός καταστροφέας, ο ζωώδης εαυτός, το φυσικό φόβητρο, ο επίφοβος ξένος… Με λίγα λόγια στο ανθρώπινο φαντασιακό ο λύκος είναι ο κακός Αλλος.

Η Ηλέκτρα Λαζάρ, η οποία είναι ανθρωπολόγος, πιάνει τον μίτο και αντιστρέφει τα στερεότυπα. Αφενός η στοχοποίηση του λύκου σχετίζεται, όπως αποδεικνύει, με την εχθρότητα του ανθρώπου απέναντι στη φύση. Έπειδή η ανθρωπότητα προσωποποιεί τα ζώα και προβάλλει

σ’ αυτά τις δικές της μελανές πλευρές, ανάγει το άγριο αυτό θηρίο σε φορέα όλων των απειλών που δεχόταν στα πρωτόγονα χρόνια και αταβιστικά διατηρεί ακόμα και σήμερα, από παραμύθι σε παραμύθι κι από λογοτεχνικό έργο σε λογοτεχνικό έργο, τις στερεοτυπικές αντιλήψεις περί της επικινδυνότητας της πανίδας. Η φύση που κινείται με τους δικούς της άγραφους νόμους θεωρείται άγρια, απολίτιστη (η αντίθεση φύσης και πολιτισμού), απειλητική κ.λπ., με αποτέλεσμα ο «καλός» άνθρωπος να νιώθει αθώο πρόβατο, όταν ο «κακός» λύκος-φύση του επιτίθεται.

Αφετέρου ο λύκος συνδέεται συχνά με το θηλυκό γένος. Ένίοτε παρουσιάζεται ως λύκαινα (βλ. τον θρύλο για την ίδρυση της Ρώμης), ενώ ο άντρας κυνηγός αναλαμβάνει να την εξοντώσει. Έτσι εδώ έχουμε έμφυλες αντιθέσεις ανάμεσα στην απειλή που φαίνεται να κυοφορεί το θήλυ και στην άμυνα, ή προληπτική επίθεση, που ενσαρκώνει το άρρεν. Το κυνήγι αποκτά ανδροκρατικά χαρακτηριστικά και συμβολίζει τις έμφυλες αντιθέσεις, που ορθώνουν τους δύο πόλους ως κακό και καλό, ως απειλή και προστασία, ως θηλυκό ψυχισμό και αρσενική ισχύ.

Μπορεί κανείς να διαφωνήσει σε πολλά με την Ηλέκτρα Λαζάρ. Η ταύτιση των δύο άκρων, λύκου δηλαδή και ανθρώπου, με έμφυλες διακρίσεις ή με προσημασμένες έννοιες κοινωνικής βίας δεν είναι πάντα μανιχαϊστικά δοσμένες. Με άλλα λόγια, ο κακός λύκος είναι συχνά ο άντρας κι όχι η γυναίκα, με αποτέλεσμα να μην είναι τόσο διακριτό το δίπολο «κακός άν-

ΗΛΈΚΤΡΑ ΛΑΖΑΡ Λύκε, λύκε, είσαι εγώ; Μελέτη Σελ. 232 ΚΥΑΝΑΥΓΗ, 2023

Η Ηλέκτρα Λαζάρ, η οποία είναι ανθρωπολόγος, πιάνει τον μίτο και αντιστρέφει τα στερεότυπα. Ετσι η στοχοποίηση του λύκου σχετίζεται, όπως αποδεικνύει, με την εχθρότητα του ανθρώπου απέναντι στη φύση. Επειδή η ανθρωπότητα προσωποποιεί τα ζώα και προβάλλει σ’ αυτά τις δικές της μελανές πλευρές, ανάγει το άγριο αυτό θηρίο σε φορέα όλων των απειλών που δεχόταν στα πρωτόγονα χρόνια και αταβιστικά διατηρεί ακόμα και σήμερα, από παραμύθι σε παραμύθι κι από λογοτεχνικό έργο σε λογοτεχνικό έργο, τις στερεοτυπικές αντιλήψεις περί της επικινδυνότητας της πανίδας

θρωπος=άντρας» - «αδικημένο ζώο=γυναίκα». Ωστόσο η ανθρωπολογική ανάλυση της συγγραφέως, που συλλαμβάνει τη λογοτεχνία ως πεδίο συμβολισμών, ρητών ή υπόρρητων, κοινωνικών πρακτικών και πανανθρώπινων συλλήψεων στηριγμένων σε στερεοτυπικές αντιλήψεις πείθει ότι μέσα στο φαντασιακό μας κινούνται συγκεκριμένα πρότυπα, που συχνά μας εγκλωβίζουν. Οι λογοτέχνες έρχονταν παλιότερα να διευρύνουν και να εμπεδώσουν τέτοια προ-

πλάσματα, ενώ τώρα πλέον γνωρίζουν την ισχύ της τέχνης και φτάνουν δριμείς να τα αναιρέσουν.

Ο «κακός» ο λύκος δεν είναι παρά ένα στοιχείο της φύσης, που δεν ξέρει από ηθική και ανθρώπινες αξίες, δεν είναι κακός όσο η δική μας προβολή, με την ψυχολογική διάσταση της λέξης, τον θέλει, δεν είναι απειλή, ούτε ο άνθρωπος αποτελεί τον ηρωικό προστάτη της κοινότητας που την προφυλάσσει από την αγριάδα του.

ΝΗΣΙΔΕΣ |

ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΉΣ ΜΠΕΪΌΓΛΌΥ

«Την ξυπνάει ο ήχος του πολέμου, που έρχεται σαν θεός, ένα σφυροκόπημα μανιασμένο που κάνει την καρδιά της να σφυροκοπά, δεν βρίσκει τον διακόπτη ν’ ανάψει το πορτατίφ, το χέρι της ψάχνει στα τυφλά, στο τέλος τον βρίσκει, κρέμεται στο πλάι του κομοδίνου. Εξω δεν βλέπει τίποτα, μόνο έναν γλάρο πάνω σε μια καμινάδα, τον λούζει γαλαζωπό φως, τον τυλίγει σαν γάζα το ψιλόβροχο. Ολα τα σκυλιά γαβγίζουν αλαφιασμένα καθώς κλείνει το παράθυρο, κοιτάζει τον Μπεν που κοιμάται μ’ ένα πονηρό χαμογελάκι στο πρόσωπό του, τις γροθίτσες του παραδομένες πάνω από το κεφάλι του. Δεν βρίσκει τη ρόμπα της, παίρνει του Λάρι από την κρεμάστρα πίσω από την πόρτα, το χέρι της πιάνεται στο μανίκι, δεν μπορεί να περάσει. Κινείται μέσα στο σπίτι προσπαθώντας

να δει μπροστά, να προβλέψει, τον κόσμο να προχωράει γραμμή προς το αδιέξοδο, τη φρίκη που είναι ορατή στο φως της αυγής έξω από το παράθυρο της κουζίνας, δυο στήλες μαύρου καπνού υψώνονται πάνω από τα νότια προάστια, ένα πολεμικό ελικόπτερο κάπου κοντά, δεν μπορεί να μαντέψει σε ποια απόσταση, ίσως τρία, τέσσερα χιλιόμετρα».

Πολύ πριν πάρει το φετινό βραβείο Booker, το «Τραγούδι του προφήτη» του Ιρλανδού συγγραφέα Πολ Λιντς είχε προκαλέσει μεγάλες συζητήσεις στους ευρωπαϊκούς λογοτεχνικούς κύκλους. Ετσι ήταν πολυαναμενόμενο και στη χώρα μας και αξίζουν πράγματι συγχαρητήρια στις εκδόσεις Gutenberg. Η υπεύθυνη της σειράς «Aldina» Ζωή Μπέλλα-Αρμάου έδειξε εξαιρετικά αντανακλαστικά ώστε να μεταφραστεί από τους Αγγελο Αγγελίδη και Μαρία Αγγελίδου και να το κρατήσουμε σύντομα στα χέρια μας.

ΠΟΛ ΛΙΝΤΣ Το τραγούδι

του

προφήτη

Mετάφραση:

Αγγελος

Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου

ΕΚΔΟΣΕΙΣ GUTENBERG

«Δεν ήταν εύκολο να γράψω αυτό το βιβλίο. Η πιο λογική πλευρά μου πίστευε πως έβαζα την καριέρα μου ως συγγραφέα σε κίνδυνο - όμως έπρεπε παρ’ όλα αυτά να το γράψω, να φτάσω ώς το τέλος», είχε πει τον Νοέμβριο στη βράβευσή του με το Booker Prize ο Πολ Λιντς και αυτό με παρακίνησε να διαβάσω το βιβλίο πρώτα στα αγγλικά αφού είχα στο μυαλό μου το εξαιρετικό «Beyond the sea» που δυστυχώς, από όσο γνωρίζω, δεν έχει μεταφραστεί ακόμα στα ελληνικά. «Το τραγούδι του προφήτη» σε κερδίζει από την πρώτη σελίδα. Μια βαθιά λυρική, ποιητική αφήγηση απλώνεται από γραμμή σε γραμμή με ένα ταυτόχρονα ρεαλιστικό κείμενο. Γίνεται αυτό; Ναι, και

ο Λιντς διηγούμενος την ιστορία της Αϊλις Στακ φτιάχνει ένα δικό του, πολύ προσωπικό λογοτεχνικό αποτύπωμα.

Η Αϊλις είναι μικροβιολόγος, μητέρα τεσσάρων παιδιών και σύζυγος του Λάρι που είναι αναπληρωτής γενικός γραμματέας της Ενωσης Δασκάλων της Ιρλανδίας. Ο τόπος του βιβλίου, το μυθιστορηματικό φόντο, είναι το Δουβλίνο.

Ενα Δουβλίνο όπου ο φόβος των ηρώων του βιβλίου διασπείρεται σε κάθε στενάκι και σε κάθε κτίριο της μαρτυρικής αυτής πόλης. Μια δικτατορική κυβέρνηση καθορίζει τις ζωές όλων με αποτέλεσμα έναν αιματηρό εμφύλιο που εξαφανίζει εκατοντάδες πολίτες. Η πολύ καλή μετάφραση του βιβλίου στη γλώσσα μας δίνει πειστικά την -πολλές φορές- αδυσώπητη ζοφερότητα του τοπίου μέσα στο οποίο η Αϊλις προσπαθεί να προστατέψει τα παιδιά της και τον γέρο πατέρα της, αλλά και να εξακολουθήσει να είναι στήριγμα του άντρα της ο οποίος απήχθη από τη μυστική αστυνομία της νέας φασιστικής κυβέρνησης.

«…αν αλλάξουν αυτοί που έχουν τον έλεγχο των θεσμών, αλλάζουν αυτοί που έχουν τον έλεγχο των γεγονότων, αλλάζει η δομή της πίστης, ο έλεγχος αυτού για το οποίο όλοι συμφωνούμε, είναι απλό, Αϊλις, πολύ απλό, η Ενωση αυτό κάνει, προσπαθεί ν’ αλλάξει αυτό που εσύ κι εγώ ονομάζουμε πραγματικότητα, θέλει να το θολώσει, σαν να ‘τανε νερό, αν πεις πως ένα πράγμα είναι ένα άλλο, κι αν το πεις ξανά και ξανά πολλές φορές, στο τέλος έτσι θα ‘ναι, κι αν συνεχίσεις να το λες ο κόσμος θα το δεχτεί, θα πει έτσι είναι, αυτή είναι η αλήθεια - δεν είναι καινούργιο αυτό, όχι ασφαλώς, αλλά τώρα το βλέπουμε να συμβαίνει γύρω μας, με τα μάτια μας κι όχι μέσα στα βιβλία».

Ισως ο Λίντς, περισσότερο από κάθε άλλο σύγχρονό του συγγραφέα, να κατάφερε να μεταφέρει σε ένα βιβλίο την αναταραχή και το σχεδόν υπαρξιακό αδιέξοδο που βιώνουν οι δυτικές Δημοκρατίες. Σφυρίζουν αδιάφορα μπροστά στην κατάρρευση μεγάλων κρατών -όπως η Συ-

Πολ Λιντς

ρία- και κάνουν πως δεν βλέπουν τις μεγάλες προσφυγικές ροές που εισέρχονται στο κατώφλι τους. Κάποια αποσπάσματα

του βιβλίου δείχνουν πόσο σαθρά είναι τα θεμέλια της Δύσης που υποτίθεται πως είναι δημοκρατική, θυμίζουν βάναυσες

αστυνομικές καταστολές του 2020 στις πορείες Black Lives Matter και την όλο και πιο αυταρχική και αποκαλυπτική γλώσσα του τέως προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Και

όλα αυτά μέσα σε μια «επιβλητική» θλίψη που στοιχειώνει τους ανθρώπους, την πόλη6 και τον ουρανό τους.

Ο συγγραφέας έγραφε το βιβλίο μέσα στην πανδημία και κάποιες από τις σκηνές που περιγράφονται -ειδικά στο σουπερμάρκετ- σε κάνουν πραγματικά να ξαναθυμηθείς το τι ζήσαμε αλλά και πώς ο φόβος έγινε ο ρυθμιστής των πάντων. Κυρίως όμως αυτό που σε κάνει να ξαναθυμηθείς είναι η προσπάθεια να προστατέψουμε τις οικογένειές μας από μια ταυτόχρονα ορατή αλλά και αόρατη απειλή. Η μνήμη μας, όπως λέει και η ηρωίδα του βιβλίου, λέει ψέματα. Παίζει τα δικά της παιχνίδια, κρύβει μια εικόνα κάτω από μια άλλη και με τον καιρό οι στρώσεις μπερδεύονται. Ισως να μη θυμόμαστε πια τι είδους άνθρωποι ήμασταν εκείνες τις μέρες. Βιβλία όμως σαν «Το τραγούδι του προφήτη» μάς θυμίζουν πως, αν και ο σύγχρονος τρόπος ζωής μάς θέλει φυλακισμένους μέσα στην ψευδαίσθηση της

ατομικότητας, υπάρχει ένας βαθύτερος εαυτός μας που αντιστέκεται και δραπετεύει προς το φως και την αλληλεγγύη.

Δίκαια του απονεμήθηκε το Booker και μακάρι σύντομα να μεταφραστούν και άλλα βιβλία του.

ΚΑΡΕ ΚΑΡΕ

Scary Tales

EΠΙΜΈΛΈΙΑ:

Παιδικοί αφουγκρασμοί

στην προεπαναστατική Ρωσία

ο όνομα της Αλκης Ζέη είναι συνώνυμο της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας, αλλά και των αγώνων για τη δημοκρατία και την ελευθερία. Η συνεισφορά της στα ελληνικά γράμματα και στη διαμόρφωση παιδικών και εφηβικών ψυχών μέσα από τα βιβλία της, κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα έως τις αρχές του 21ου, είναι ανεκτίμητη. Γι’ αυτό έχουμε ιδιαίτερη χαρά για το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια όλο και πιο πολλά από τα μυθιστορήματά της μεταφέρονται στη «γλώσσα» των κόμικς από νέους/νέες εικονογράφους, οι οποίοι/ες αναλαμβάνουν με αγάπη και μεράκι να δώσουν χρώμα και ζωντάνια στα έργα της.

Το 2020, λίγους μήνες αφότου η Αλκη Ζέη έφυγε από τη ζωή, κυκλοφόρησε σε κόμικς από τις εκδόσεις Μεταίχμιο «Ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου», σε διασκευή Αγγελικής Δαρλάση και εικονογράφηση Δημήτρη Μαστώρου. Το 2021, από τις ίδιες εκδόσεις, κυκλοφόρησε «Το Καπλάνι της Βιτρίνας», σε συν-δημιουργία Γεωργίας Ζάχαρη και Στέλλας Στεργίου. Το 2022, ο Kanellos Cob, υπό την επιμέλεια του Γιώργου Γούση, ανέλαβε να εικονογραφήσει τον «Θησαυρό της Βαγίας», για τις εκδόσεις

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο άλλο ένα αγαπημένο λογοτεχνικό μυθιστόρημα της Αλκης Ζέη, το «Κοντά στις ράγιες», σε διασκευή

και εικονογράφηση των Γεωργίας Ζάχαρη και Στέλλας Στεργίου

Πατάκη. Στα τέλη του 2023, ακριβώς στα 100 χρόνια από τη γέννηση της σπουδαίας λογοτέχνιδας, το δημιουργικό δίδυμο των Γεωργίας Ζάχαρη και Στέλλας Στεργίου μάς πρόσφερε άλλη μία εξαιρετική εικονογραφημένη διασκευή βιβλίου της, αυτή τη φορά του μυθιστορήματος «Κοντά στις ράγιες».

Το «Κοντά στις ράγιες» γράφτηκε το 1966. Πρωταγωνίστρια είναι η δεκάχρονη Σάσα, η οποία μεγαλώνει στην τσαρική προεπαναστατική Ρωσία.

Καθώς κοιτάει κάθε μέρα από

το παράθυρό τις ράγες του σιδηρόδρομου, της γεννιούνται συνεχώς νέα ερωτήματα που ζητούν απάντηση - κυρίως από τον ανθρωπιστή γιατρό πατέρα της, τον οποίο φωνάζει χαϊδευτικά «Σουσάμη».

Σε μια ζωή που κάθε άλλο παρά μοιάζει με παραμύθι, η Σάσα παρακολουθεί όσα συμβαίνουν γύρω της, αφουγκράζεται τους κραδασμούς ακουμπώντας το αυτί της στο έδαφος κι αντιλαμβάνεται την «περπατησιά του δράκου»: εκείνου του αλλιώτικου που ερχόταν από τη μακρινή Πετρούπολη. Σε τούτη τη μεταβατική εποχή, το δεκάχρονο κορίτσι καταφέρνει να υψώσει το ανάστημά του απέναντι στην αδικία και να περιμένει με λαχτάρα και ενθουσιασμό τη σαρωτική αλλαγή των νέων καιρών.

Η Γεωργία Ζάχαρη (με σπουδές στην Ιστορία της Τέχνης της ΑΣΚΤ) και η Στέλλα Στεργίου (απόφοιτη της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ), διαθέτοντας την κοινή εμπειρία της συνεργασίας τους στο «Καπλάνι», αλλά και έχοντας κάνει το δυναμικό ντεμπούτο τους στα κόμικς με προηγούμενες δουλειές τους, προσέγγισαν με φρεσκάδα και ευαισθησία το λογοτεχνικό κομψοτέχνημα της Αλκης Ζέη. Ας είναι και τούτη η όμορφη δουλειά ακόμη μία αφορμή ώστε περισσότεροι κομιξόφιλοι να αγαπήσουν τη λογοτεχνία και περισσότεροι αναγνώστες λογοτεχνίας να αγαπήσουν τα κόμικς.

● ΤΟΥ

δεκαετίατου1920 ήταν από τις πιο δύσκολες στην ιστορία των ΗΠΑ και ολοκληρώθηκε με το μεγάλο οικονομικό κραχ, στου οποίου τα απόνερα έζησαν οι Αμερικανοί για πολλά χρόνια ακόμη. Η φτώχεια, η ανεργία, η εγκληματικότητα ήταν ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του Μεσοπολέμου. Θύματα της δεινής κατάστασης ήταν και χιλιάδες παιδιά που εγκαταλείφθηκαν από τους γονείς τους ή δόθηκαν σε ιδρύματα και ορφανοτροφεία για να εξασφαλίσουν τουλάχιστον τροφή και στέγη.

Ενα τέτοιο παιδί ήταν και η Little Orphan Annie, ένα δεκάχρονο πανέξυπνο κοριτσάκι (σε μια εποχή που η συντριπτική πλειονότητα των πρωταγωνιστών στα κόμικς ήταν άνδρες και αγόρια) με κατακόκκινα μαλλιά, της οποίας τις περιπέτειες ξεκίνησε να δημιουργεί ο τριαντάχρονος Harold Gray (18941968) το 1924. Πηγή της έμπνευσής του ως προς το όνομα του μικρού κοριτσιού ήταν το γνωστό ποίημα «Little Orphant Annie» του James Whitcomb Riley από το 1885, αλλά ως προς το σενάριο, πηγή ήταν η βία στις αμερικανικές μητροπόλεις. Οι αναγνώστες λάτρεψαν τη βασανισμένη Annie από τις πρώτες κιόλας ιστορίες της βλέποντας

τη σκληρότητα της ζωής στο ορφανοτροφείο και την κακομεταχείριση που υφίστατο από τους υπεύθυνους του ιδρύματος.

Εκτός από την Annie, όμως, ήταν πανέξυπνος και ο δημιουργός της, που γρήγορα κατάλαβε

Οι προσευχές της Annie στο ορφανοτροφείο εισακούσθηκαν. Και τότε μπήκε σε έναν ακόμα σκληρότερο κόσμο…

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ «ΓΕΝΝΗΣΗ» ΤΗΣ LITTLE ORPHAN ANNIE ΤΟΥ HAROLD GRAY

Oρφανή και νεοφιλελεύθερη

Η μικρή ορφανή Annie, γενναία και αξιολάτρευτη, έμεινε στην Ιστορία ως ένας από τους πιο συμπαθητικούς χαρακτήρες των κόμικς. Ο δημιουργός της έμεινε για το τεράστιο ταλέντο του μα πιο πολύ για τις ακραία συντηρητικές θέσεις του

ότι θα ήταν δύσκολο να μα κροημερεύσει μια χιου μοριστική καθημερινή σειρά με τέτοιο θλιβε

ρό θέμα και μάλιστα σε

εφημερίδες που διαβάζο

νταν από εκατομμύρια ανα

γνώστες οι οποίοι έψαχναν

μια διέξοδο διασκέδασης

και όχι περισσότερη στε

νοχώρια. Φρόντισε σύντο

μα να προσφέρει στην Annie

μια θετή οικογένεια και

έναν πιστό σκύλο για σύ ντροφο. Οχι όμως και

μια εύκολη ζωή.

Η Annie μπορεί

να απέκτησε για «πατέρα», όπως

γραφόταν πάντα εντός εισαγωγικών, τον Oliver «Daddy» Warbucks, έναν εκατομμυριούχο που τη λάτρευε και τη φρόντιζε, αλλά η μητριά της τη μισούσε και διαρκώς επεδίωκε να την ξαναστείλει

στο ορφανοτροφείο.

Η Annie, πνεύμα ανήσυχο από τη μια αλλά και λειτουργώντας άθελά της σαν μαγνήτης για εγκληματίες και κακοποιούς από την άλλη, παρέα με τον

σκύλο της, Sandy, αντί να πη-

Η αφίσα της κινηματογραφικής Annie το 1982

Eνα αρκούδι μετράει τ’ άστρα

γαίνει στο σχολείο, να διαβάζει τα μαθήματά της και να παίζει με τους συνομηλίκους της, ξεχύνεται κάθε μέρα στους δρόμους και έρχεται αντιμέτωπη με γκάνγκστερ, απαγωγείς, απατεώνες και λαθρέμπορους. Δίνοντας έτσι την αφορμή στον Harold Gray να ξιφουλκεί σχεδόν καθημερινά διά στόματος της Annie για την κατάντια της κοινωνίας. Αντί, όμως, να στρέψει την κριτική του προς

την πολιτική και οικονομική εξουσία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα που βυθιζόταν κάθε μέρα και περισσότερο στην τρύπα που το ίδιο άνοιγε, ο Gray θεωρούσε πως για όλα τα κακά των ΗΠΑ έφταιγαν… ο σοσιαλισμός, τα εργατικά συνδικάτα και η επιείκεια με την οποία αντιμετώπιζε το

Δημήτρη Καμένου

● ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΥΚΟΥΛΑ

Για τον Harold Gray, οι φτωχοί ήταν η αιτία κάθε κακού

κράτος τους παραβάτες, ακόμα και τους ανήλικους. Βαθύς υπέρμαχος του σκληρού οικονομικού φιλελευθερισμού, του κοινωνικού δαρβινισμού και του αμερικανικού ονείρου, φανατικός οπαδός της μηδενικής κρατικής παρέμβασης, πίστευε, όπως εκφραζόταν στις

ιστορίες του, ότι οι φτωχοί είναι αποκλειστικά υπεύθυνοι για την κατάστασή τους, οι άνεργοι απλώς βαριούνται να δουλέψουν και οι εγκληματίες είναι γεννημένοι για το έγκλημα. Οι

ακραίες αυτές απόψεις, συχνά εκφρασμένες με τον πιο λαϊκίστικο τρόπο, τον έκαναν ιδιαίτερα δημοφιλή σε πολλούς ομοϊδεάτες του αλλά και μισητό σε μια μεγάλη μερίδα αναγνωστών, που έστελναν συχνά γράμματα διαμαρτυρίας στους εκδότες του.

Παρ’ όλα αυτά, το μεγάλο του ταλέντο στην αφήγηση συναρπαστικών και συγκινητικών ιστοριών και η σχεδιαστική του δεξιοτεχνία, ιδιαίτερα στη σχεδόν εξπρεσιονιστική απόδοση των μεγαλουπόλεων και των σκηνών δράσης, τον κατέστησαν έναν σταρ των κόμικς για περισσότερα από σαράντα χρόνια με εκατομμύρια αναγνώστες σε εκατοντάδες εφημερίδες. Παρέμεινε όμως πάντα ένας βαθιά συντηρητικός άνθρωπος που αρνιόταν πεισματικά να δηλώσει καλλιτέχνης, ισχυριζόμενος ότι ήταν αυτοδίδακτος και θεωρώντας ότι τα κόμικς δεν είναι παρά μια μορφή λαϊκής ψυχαγωγίας.

Ο,τι κι αν πίστευε, όλοι του αναγνώριζαν την ευθύτητα, στα όρια του κυνισμού και της ωμότητας, κατά τη διατύπωση της γνώμης του, γεγονός που ορισμένες φορές υπονόμευε ακόμα και το ίδιο του το έργο. Αποκορύφωμα ήταν η απόφασή του να «σκοτώσει» τον «πατέρα» της Annie το 1944, ως ένδειξη διαμαρτυρίας στην ανακήρυξη της προεδρικής υποψηφιότητας του Ρούσβελτ για τέταρτη θητεία. Ήταν πάντα σφοδρός επικριτής του New Deal και εχθρός του Ρούσβελτ και δεν μπορούσε να αντέξει ακόμη μία θητεία του, εν μέσω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το παράδοξο είναι πως όταν ο Ρούσβελτ πέθανε το 1945, ο Oliver Warbucks «αναστήθηκε». Ή επίσημη δικαιολογία ήταν πως δεν είχε πεθάνει αλλά βρισκόταν σε κώμα… Φτηνή δικαιολογία, όπως «φτηνές» ήταν και πολλές από τις απόψεις ενός κατά τα άλλα σπουδαίου καλλιτέχνη. Κι ας μη θεωρούσε καλλιτέχνη τον εαυτό του.

Το

Του John Antono

Το τελευταίο τέλος του κόσμου Του Λέανδρου

Μια

εικόνα, 345 λέξεις

ΠΡΙΝ ΛΙΓΟΥΣ ΜΗΝΕΣ γράφαμε σε αυτήν εδώ τη στήλη για την κυκλοφορία των δύο επετειακών τόμων των εκδόσεων Μικρός Ηρως με αφορμή τη συμπλήρωση 70 ετών από την πρώτη κυκλοφορία των περιπετειών του ομώνυμου με τις εκδόσεις δημοφιλούς χαρακτήρα που συνέγραφε επί σειρά δεκαετιών ο Στέλιος Ανεμοδουράς. Η κυκλοφορία αυτών των τόμων είχε προκαλέσει τότε την οργή ορισμένων ακροδεξιών που εξαπέλυσαν διαδικτυακές επιθέσεις με υβριστικά λόγια εναντίον τόσο των δημιουργών που φιλοτεχνούν τις νέες ιστορίες με πρωταγωνιστή τον Γιώργο Θαλάσση όσο και του εκδότη Λεωκράτη Ανεμοδουρά, προέδρου της Ακαδημίας Ελληνικών Κόμικς και εγγονού του Στέλιου Ανεμοδουρά. Αυτό που τους ενόχλησε περισσότερο ήταν ότι σε κάποιες από τις ιστορίες, η δράση μεταφέρεται από την κατοχική Αθήνα στο σήμερα και ο Μικρός Ηρως μαζί με την Κατερίνα και τον Σπίθα αντί για τους ορίτζιναλ ναζί αντιστέκονται στους σύγχρονους νεοναζί χρυσαυγίτες και στις παραφυάδες τους. Το βασικό επιχείρημα των «θιγμένων» ήταν ότι με τη μεταφορά στη σύγχρονη εποχή βεβηλώνεται και παραχαράσσεται η ιστορία του θρυλικού Μικρού Ηρωα, ο οποίος πάνω απ’ όλα ήταν «Ελλην πατριώτης εν καιρώ πολέμου». Ακούστηκαν και γράφτηκαν πολλά τότε και εκτοξεύτηκαν απει-

Ο Γιώργος Θαλάσσης ακόμη και σήμερα πατάει τους ναζί. Απόσπασμα από την ιστορία του Σπύρου Δερβενιώτη

λές για νέο Γράμμο και Βίτσι, για αναρχοάπλυτους και θολοκουλτουριάρηδες αναρχικούς και αριστερούς καλλιτέχνες, για εθνομηδενιστές και χανουμάκια. Φυσικά, ούτε ο εκδότης ούτε οι 19 καλλιτέχνες (Δημήτρης Κάσδαγλης, Βασίλης Γκογκτζιλάς, Μάνος Λαγουβάρδος, Γιώργος Μελισσαρόπουλος, Δήμητρα Νικολαΐδη, Αγγελική Σαλαμαλίκη, Κωνσταντίνος Σκλαβενίτης, Γαβριήλ Τομπαλίδης, Γιώργος Βλάχος και Κώστας Φραγιαδάκης, Νίκος Κούτσης, Σπύρος Δερβενιώτης, Δημήτρης Καμένος, Θανάσης Καραμπάλιος, Τάσος Μαραγκός, Θανάσης Πετρόπουλος, Γιάννης Ρουμπούλιας, Νικόλαος Τσουκνίδας) που συμμετέχουν με έργα τους στους δύο τόμους πτοήθηκαν από τις αντιδράσεις, τα βιβλία κυκλοφόρησαν κανονικά και πάνε πολύ καλά στις πωλήσεις και τώρα ήρθε η ώρα της παρουσίασής τους. Ακριβώς την ημέρα που κλείνει τα 71 του χρόνια ο Μικρός Ηρως, οι Εκδόσεις Μικρός Ηρως διοργανώνουν εκδήλωση παρουσίασης των δύο νέων επετειακών άλμπουμ που θα γίνει το Σάββατο 24 Φεβρουαρίου στις 19.00 στο ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης (Πειραιώς 206, είσοδος ελεύθερη). Στην παρουσίαση θα μιλήσουν οι δημιουργοί κόμικς Σπύρος Δερβενιώτης και Κώστας Φραγκιαδάκης οι οποίοι συμμετέχουν με έργα τους στα άλμπουμ και ο ακαδημαϊκός και ερευνητής λαϊκών αναγνωσμάτων Νίκος Φιλιππαίος. Γ. Κ.

Ο αποκρουστικός θόρυβος των βατράχων

και το μυστικό της Ατλαντίδας

ΤΗΣ ΓΙΑΝΝΑΣ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ*

«…Στην άνυδρη και δυσοίωνη αρχαία πραγματικότητα ο Διόνυσος ξεκινά το ταξίδι στον Αδη για να φέρει πίσω την ποίηση ώστε να σώσει τον κόσμο που κατέρρεε. Μέσα

από τον αποκρουστικό θόρυβο των βατράχων ο Διόνυσος προβαίνει σε έναν μονόλογο ενός “άλλου” ανθρώπου που με πράξεις αγάπης και πολιτισμού θα σώσει τον κόσμο από την αυτοκαταστροφή…», όπως

γράφει ο Γιώργος Καπλανίδης για το έργο του Αριστοφάνη «Βάτραχοι» που ανέβηκε στην Επίδαυρο τον Αύγουστο του 2023.

Με έναν υπερβατικό παραλληλισμό μπορούμε να πούμε ότι στο νέο του μυθιστόρημα «Η προφητεία της Ατλαντίδας», εκδόσεις Αγγελάκη, ο Μιχάλης Γριβέας αναδεικνύει τον σύγχρονο «αποκρουστικό θόρυβο των βατράχων», δηλαδή τη βία, την οργή, τον ρατσισμό, την αδικία και την καταστροφή του πλανήτη – όλα όσα βιώνουμε στην εποχή μας. Αναμφίβολα πραγματεύεται μια κατάσταση που έχει απασχολήσει φιλοσόφους, λογοτέχνες, σεναριογράφους, ζωγράφους και εσχάτως τα ΜΜΕ και τα Social Networks που αποτυπώνουν την ωμή και βίαιη πραγματικότητα.

Σε αυτό ακριβώς το σημείο όμως ελλοχεύει μια μεγάλη ειδοποιός διαφορά!

Υπάρχουν μορφές έκφρασης που αποτυπώνουν απλώς την παγκόσμια πραγματικότητα χωρίς πρόταση-μήνυμα. Συνήθως προβάλλουν μια ξερή εικόνα στην οποία κυριαρχούν η βαρβαρότητα, οι ρατσιστικές ομάδες, η χωρίς συναίσθημα τεχνητή νοημοσύνη, ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός κ.λπ. Δηλαδή, έναν άθλιο και σκοτεινό αντικατοπτρισμό της υπάρχουσας κατάστασης.

ΜΙΧΑΛΗΣ

Κ. ΓΡΙΒΕΑΣ

Η προφητεία

της

Ατλαντίδας

Μυθιστόρημα

Σελίδες 442

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΓΕΛΑΚΗ, 2024

Μιχάλης Γριβέας

Υπάρχουν όμως και μορφές έκφρασης που έρχονται να ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΝ ΚΑΤΙ!

ΤΗ ΣΕΛΊΔΑ αυτή

δεν τη φτιάχνουν επαγγελματίες

κριτικοί βιβλίου.

Γράφεται από

αναγνώστες που

απευθύνονται σε

αναγνώστες για

να τους μιλήσουν

για κάποιο

βιβλίο που

τους συνεπήρε.

Αν θέλετε να

μοιραστείτε

όσα νιώσατε

διαβάζοντας ένα

βιβλίο, στείλτε το

κείμενό σας (το

πολύ 700 λέξεις)

στο smatzorou

@efsyn.gr

Ο Αριστοφάνης, μέσω της σάτιρας, πρότεινε την ποίηση και κατ’ επέκταση τον πολιτισμό που θα έσωζε την αρχαία Αθήνα από τη δυσοίωνη κρίση θεσμών και αξιών στην οποία την είχανε φέρει οι πόλεμοι και οι διεφθαρμένες εξουσίες.

Ο Γριβέας, έχοντας αφουγκραστεί τη σύγχρονη παγκόσμια κατάσταση, χρησιμοποιεί την αποκρουστική βία ως λογοτεχνικό όχημα για να ζουλήξει το μεδούλι της σκέψης των σημερινών ανθρώπων. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «Αριστοφανικός» συγγραφέας με την έννοια της πρότασης, μια και αυτή η κατά Αριστοφάνη «άνυδρη καθημερινότητα των αρχαίων Αθηναίων, που

Με ευρηματική

πλοκή, βασισμένη σε ιστορικές και επιστημονικές τεκμηριώσεις, ο συγγραφέας θέλει να «ζουλήξει» το μεδούλι της σκέψης των συνανθρώπων του

είχε φέρει μια βαθιά πολιτική κρίση θεσμών και αξιών», είναι σήμερα η παγκόσμια πραγματικότητα…

Με αφορμή τη χαμένη Ατλαντίδα, ο συγγραφέας στοιχειοθετεί βήμα βήμα, σκέψη σκέψη την αίσθηση στον αναγνώστη ότι όλη αυτή η αναζήτηση κάπου οδηγείται… Με ευρηματική πλοκή, βασισμένη σε ιστορικές και επιστημονικές τεκμηριώσεις, ο Μ. Γριβέας πλάθει τους δύο ήρωες του εκ διαμέτρου αντίθετους. Και όχι μόνο… Επιλέγει να έχουν ή να μην έχουν επαφή με κοινότοπους διαλόγους και περιττές περιγραφές της σχέσης τους. Τους ενώνει, τους χωρίζει, τους ξαναενώνει και τους ξεχωρίζει με βάση τον έρωτα και την αρχή της φυσικής «τα ετερώνυμα έλκονται», που τόσο εύκολα όμως αναστρέφεται η πολικότητά τους και τελικά απωθούνται… Στον αντίλογο, λόγω των σκληρών σκηνών του βιβλίου, θα μπορούσε κάποιος να σοκαριστεί, ακόμα και να αναρωτηθεί μήπως όταν υπάρχει πρόταση-μήνυμα η υπερβολή της βίας φαντάζει άχρηστη; Σε κάθε περίπτωση, όμως, το μυθιστόρημα του Μιχάλη Γριβέα είναι αναμφίβολα καινοτόμο, γιατί παντρεύει το παγκοσμίως νέο - αναδυόμενο ρεύμα του «σκληρού κοινωνικού ρεαλισμού» με τον σπανίζοντα στην Ελλάδα «μαγικό ρεαλισμό». Επιπλέον, γίνεται συναρπαστικό γιατί μέσω της φαινομενικά ασύνδετης βίας ταξιδεύει τον αναγνώστη στον αναλλοίωτο κόσμο των «ιδεών του Πλάτωνα». Και πάνω από όλα, είναι αυτό το συγκλονιστικό φινάλε του βιβλίου που δίνει μια έκπληξη-πρόταση για όλη την ανθρωπότητα!

Θα έρθει άραγε τούτη η πρόταση-μήνυμα ως κάθαρση ψυχής και σκέψης, όπως κατά τον Αριστοτέλη πρέπει να γίνεται στην τραγωδία; «Η προφητεία της Ατλαντίδας» σίγουρα θα γεννήσει στον καθένα μας την προσωπική του απάντηση!

*Συγγραφέας - Αρχιτέκτων

Ελλάδα γίνεται η 16η χώρα της Ε.Ε. που νομοθετεί για τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών και το πρώτο χριστιανικό ορθόδοξο κράτος

στον κόσμο που νομιμοποιεί τον γάμο μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου. Να

υπενθυμίσουμε πως το 2017 είχε δημοσιευτεί στην Εφημερίδα της

Κυβερνήσεως ο νόμος 4491/2017

για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. Σύμφωνα με τον νέο νόμο, το πρόσωπο έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της ταυτότητας φύλου του ως στοιχείου της προσωπικότητάς του και δικαίωμα στον σεβασμό της προσωπικότητάς του με βάση τα χαρακτηριστικά φύλου του. Μεσολάβησαν, δηλαδή, επτά χρόνια για να… κατακτήσουμε κάποια αυτονόητα δικαιώματα. Στη χώρα μας, εξάλλου, τέτοιες πρωτοβουλίες που διαταράσσουν τον κυρίαρχο λόγο συμβαίνουν διαχρονικά με μεγάλη χρονοκαθυστέρηση. Ισως γιατί το φύλο -ως θεσμοθετημένος παράγοντας κοινωνικής ιεράρχησης και βασικό σύστημα πάνω στο οποίο έχουμε δομήσει τη διάρθρωση της κοινωνίας μας- διαιωνίζει συγκεκριμένες εξουσίες και ισορροπίες, από τον έμφυλο καταμερισμό της εργασίας μέχρι τη δομή της αστικής οικογένειας.

Εχει περάσει σχεδόν μισός αιώνας από τότε που ο όρος «κοινωνικό φύλο» εισήχθη για πρώτη φορά στην κοινωνιολογία από την Ann Oakley στο έργο της «Sex Gender and Society». Τότε οι ανθρώπινες σχέσεις άρχισαν να παύουν να ανάγονται αποκλειστικά στη βιολογία και τη φυσιολογία. Τη δεκαετία του ‘80 πρωτοεμφανίζεται η queer θεωρία, σύμφωνα με την οποία το φύλο μας κατασκευάζεται κοινωνικο-ιστορικά. Ο εχθρός για την queer θεωρία δεν είναι φυσικά η ετεροφυλοφιλία αλλά η κανονικότητα που τη συνοδεύει, δηλαδή οι κανόνες που επιβάλλονται στη ζωή μας από τον διαχωρισμό σε άντρες και γυναίκες. Η Judith Butler, η σπουδαία θεωρητικός του φύλου, υποστηρίζει πως η διάκριση άνδρα-γυναίκας αποτελεί ψευδή διχοτόμηση, η οποία δεν είναι παρά ακόμα μία κοινωνική κατασκευή. Την ίδια περίοδο ο Thomas Laqueur, μέσα από το βιβλίο «Κατασκευάζοντας το φύλο», υπονομεύει το δίπολο βιολογικό/ κοινωνικό φύλο αποδομώντας κοινότοπες αντιλήψεις που εξακολουθούν να μας στοιχειώνουν.

Ποιος φοβάται την εκρίζωση του φύλου από την κοινωνική μας πραγματικότητα; Ολοι εκείνοι που

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΕ ΤΟ

Η εξουσία του φύλου

και η μοναδικότητά μας

Το φύλο έχει πάντα τόση βαρύτητα όση του αποδίδουμε. Μας ιεραρχεί, μας περιορίζει και μας ταξινομεί όσο εμείς του επιτρέπουμε. Μέχρι πριν από λίγες ημέρες η διαφορά του φύλου ήταν νομική προϋπόθεση ενός γάμου, ενώ η υιοθεσία σε ομόφυλα ζευγάρια δεν επιτρεπόταν. Η πολιτεία αντιμετώπιζε δηλαδή τις αποκλίσεις από τα έμφυλα πρότυπα ως «αφύσικες» και απειλητικές για ένα σύστημα έμφυλων συμβάσεων. Μέχρι τον Φεβρουάριο του 2024

ΤΗΣ ΔΉΜΉΤΡΑΣ

ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΎΛΟΎ

Η κοινωνική κατηγορία «φύλο» δεν μπορεί να διαχωριστεί από την κοινωνική κατηγορία «τάξη»

δεν θέλουν να αλλάξει η δομή της κοινωνίας καθώς το φύλο αποτυπώνεται καθαρά στις σχέσεις εξουσίας, από τις συναισθηματικές σχέσεις και τους ρόλους του κλασικού ανδρόγυνου μέχρι τη γλώσσα και όλες τις μορφές κοινωνικής συνύπαρξης.

Εχετε αναρωτηθεί ποια είναι η σχέση μεταξύ κοινωνικής στρωμάτωσης και κοινωνικού φύλου; Οι διαιρέσεις κατά φύλο σε μια κοινωνία βρίσκονται σε αλληλεξάρτηση με τις διαιρέσεις κατά τάξη, όπως υπογραμμίζει ο Miliband. Σε ελεύθερη μετάφραση; Η κοινωνική κατηγορία «φύλο» δεν μπορεί να διαχωριστεί από την κοινωνική κατηγορία «τάξη». Η κατάρριψη, συνεπώς, της τεχνητής δυαδικότητας του φύλου μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για την ελεύθερη έκφραση πιο ρευστών ταυτοτήτων φύλου και τάξεων. Γι’ αυτόν τον λόγο η φεμινιστική κριτική που ασκήθηκε στην κοινωνική θεωρία εκφράστηκε και στο πεδίο της κοινωνικής στρωμάτωσης.

Πράγματι ο τρόπος που το

κοινωνικό φύλο μάς εξουσιάζει τροποποιείται μέσα στον χρόνο και τον χώρο. Το νόημα που αποδίδουμε εμείς στο φύλο διαφέρει δηλαδή από κοινωνία σε κοινωνία και από εποχή σε εποχή. Για παράδειγμα, στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2007, το 4% του συνόλου των παιδιών που προορίζονταν για υιοθεσία υιοθετήθηκε από ομόφυλα ζευγάρια. Τι σημαίνει αυτό; Μέχρι το 2016, περισσότερες από 8 στις 10 υπηρεσίες τεκνοθεσίας στις ΗΠΑ είχαν ολοκληρώσει τουλάχιστον μία διαδικασία υιοθεσίας από ομόφυλα ζευγάρια. Περίπου 22 χιλιάδες παιδιά υιοθετήθηκαν, δηλαδή, εκείνη την περίοδο από 16 χιλιάδες ομόφυλα ζευγάρια.

Σε τι κατέληξαν οι αρμόδιοι που μελέτησαν έναν σημαντικό αριθμό τεκνοθεσιών από ομόφυλα ζευγάρια στις ΗΠΑ; Η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία υποστήριξε ότι δεν υπάρχει ούτε μία εμπειρική έρευνα που να αποδεικνύει πως τα παιδιά με γονείς ομόφυλους μειονεκτούν σε σύγκριση με τα παιδιά ετερόφυλων

γονέων. Αντίστοιχη ήταν η θέση του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου. Παράλληλα τα ευρήματα των ερευνών που διεξήχθησαν σε άλλες χώρες δεν διέφεραν από τα ευρήματα των αμερικανικών ερευνών.

Το κοινωνικό φύλο συνεχίζει να υπάρχει όσο εμείς το θέλουμε και όσο εμείς του επιτρέπουμε να μας εγκλωβίζει σε ένα καθεστώς έμφυλων συμβάσεων. Οι έμφυλες συμβάσεις αντανακλούν και υπηρετούν την υπάρχουσα κοινωνική δομή, δηλαδή την πατριαρχική δομή έμφυλων σχέσεων. Ας απαλλαγούμε λοιπόν από αυτές τις συμβάσεις και ας υπερβούμε τους έμφυλους ρόλους… καθώς η αγάπη δεν έχει ούτε φύλο ούτε φυλή ούτε τάξη και οι διχοτομήσεις που αποδίδουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, ρόλους και πεπρωμένα στους ανθρώπους -με βάση το φύλο τους- εξαλείφουν τη μοναδικότητα του υποκειμένου, τη μοναδικότητα του ατόμου. Δεν θέλετε να είστε και να νιώθετε μοναδικοί και να αντιμετωπίζεστε ως τέτοιοι;

KASPERSKY

Νέα χρονιά, ίδια κόλπα από τους απατεώνες του διαδικτύου

ΟΙ ΓΙΟΡΤΈΣ αποτέλεσαν ιδανική ευκαιρία για τους απατεώνες, για να κλέψουν προσωπικά δεδομένα και χρήματα, όταν όλοι διασκεδάζουν και έχουν κατεβασμένες τις άμυνές τους. Ετσι οι ειδικοί της Kaspersky εντόπισαν περιπτώσεις phishing που δημιουργήθηκαν γύρω από την περίοδο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς όταν οι απατεώνες καμουφλάρουν την κλοπή προσωπικών δεδομένων και χρημάτων ως διαγωνισμούς. Ενα τέτοιου είδους phishing περιστατικό

εντοπίστηκε πρόσφατα στη Σιγκαπούρη. Οι απατεώνες δημιούργησαν έναν εξελιγμένο ιστότοπο phishing που στοχεύει άτομα με την υπόσχεση υποτιθέμενων πληρωμών το νέο έτος από το υπουργείο Οικονομικών της Σιγκαπούρης.

360.000 λήψεις

εργαλείων αποκρυπτογράφησης

Τα εργαλεία αποκρυπτογράφησης της Kaspersky, προσβάσιμα μέσω της πρωτοβουλίας No More Ransom και της ειδικής πλατφόρμας No Ransom, έχουν ξεπεράσει συνολικά τις 360.000 λήψεις. Αυτά τα δωρεάν εργαλεία προσφέρουν αποτελεσματικές λύσεις ανάκτησης δεδομένων για τα θύματα ransomware, υπογραμμίζοντας τον ουσιαστικό αντίκτυπο των συνεργατικών προσπαθειών κυβερνοασφάλειας. Στα τέλη του 2023 η Kaspersky συμπλήρωσε εφτά χρόνια ως βασικός συντελεστής της πρωτοβουλίας «No More Ransom». Αυτά τα εργαλεία, που στοχεύουν σε 39 ομάδες ransomware, έχουν συμβάλει καθοριστικά στην παροχή βοήθειας σε σχεδόν 2 εκατομμύρια θύματα παγκοσμίως, όπως αναφέρει η Europol.

λλεπάλληλα πλήγματα τόσο σε επίπεδο αξιοπιστίας όσο και σε επίπεδο πωλήσεων δέχεται τους τελευταίους μήνες η Τesla. Οπως σημειώνει στις στήλες τεχνολογίας το BBC, η εταιρεία του Ελον Μάσκ ανακάλεσε περισσότερα από 1,6 εκατομμύρια οχήματα στην Κίνα για προβλήματα στο λογισμικό τους σύστημα διεύθυνσης και στα συστήματα κλειδώματος θυρών, ανακοίνωσε η αρμόδια ρυθμιστική αρχή στο Πεκίνο. Η ανάκληση περιλαμβάνει τα μοντέλα της S, X, 3 και Y και 7.538 εισαγόμενα οχήματα. Πάντως, χάρη στην τεχνολογία, τα προβλήματα θα επιλυθούν με απομακρυσμένες ενημερώσεις στο λογισμικό, πράγμα που σημαίνει ότι τα οχήματα δεν θα χρειαστεί να μεταφερθούν σε αντιπροσωπείες ή συνεργεία. Η ανάκληση καταγράφεται έναν μήνα αφότου η Tesla ανακάλεσε δύο εκατομμύρια αυτοκίνητα στις ΗΠΑ λόγω προβλημάτων στο λογισμικό του αυτόματου πιλότου, ενώ τον Μάιο του 2023 η κινεζική ρυθμιστική αρχή ανακοίνωσε ότι περισσότερα από ένα εκατομμύριο οχήματα ενδέχεται να παρουσιάσουν προβλήματα με το σύστημα επιτάχυνσης και πέδησης.

Για την αποκατάσταση του προβλήματος η Tesla θα κυκλοφορήσει μια ενημέρωση λογισμικού over-the-air για συνολικά 1.610.105 οχήματα, συμπεριλαμβανομένων των μοντέλων S και X και των Models 3 και Y που κατασκευάστηκαν από το 2014 έως το 2023. Επιπροσθέτως, η Tesla θα αναβαθμίσει και το λογισμικό για 7.538 μονάδες αυτοκινήτων Models S και X για να διορθώσει το πρόβλημα των θυρών που θα μπορούσαν να ξεκλειδώσουν σε ατυχήματα.

Κι αυτό είναι μόνο το πρώτο κύμα προβλημάτων για την Tesla στην Κίνα, αφού η κινεζική αυτοκινητοβιομηχανία BYD ξεπέρασε τις πωλήσεις αμιγώς ηλεκτρικών αυτοκινήτων της Tesla παγκοσμίως το τελευταίο τρίμηνο του 2023, καθώς οι δυο τους αγωνίζονται για την πρώτη θέση στον κλάδο.

Η Tesla έχει μια μεγάλη καταναλωτική αγορά στην Κίνα, όπου οι άνθρωποι ενθαρρύνονται να αγοράζουν ηλεκτρικά και υβριδικά οχήματα μέσω επιδοτήσεων, με τη χώρα να στοχεύει να έχει την πλειονότητα των αυτοκινήτων με καθαρή ενέργεια μέχρι το 2035. Η Κίνα φιλοξενεί επίσης ένα μεγάλο εργοστάσιο παραγωγής στη Σαγκάη, το οποίο είναι το πρώτο «mega-εργοστάσιο» της Tesla που κατασκευάζεται στο εξωτερικό. Πρόκειται για μια κολοσσιαία μονάδα η οποία παρέδωσε 947.000 οχήματα το 2023, σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Xinhua.

Οπως υπογραμμίζει το BBC, συνολικά οι επιδόσεις της Tesla στο τέλος του έτους ήταν καλύτερες από ό,τι περίμεναν οι αναλυτές, καθώς οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 20% σε σχέση με την ίδια

ΠΟΛΛΑΠΛΑ ΠΛΗΓΜΑΤΑ

ΤΗΝ TESLA

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ Σ. ΦΑΝΑΡΙΏΤΗ

ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ

ΟΤΙ Η BYD ΕΧΕΙ ΕΠΙΤΑΧΎΝΕΙ ΞΕΦΡΕΝΑ ΣΎΝΙΣΤΑ ΜΙΑ ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΤΟΎ ΠΟΣΟ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΕΧΕΙ ΓΙΝΕΙ Η ΑΓΟΡΑ ΑΜΙΓΩΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝ (EV) ΚΑΙ ΠΟΣΟ ΔΎΣΚΟΛΟ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ TESLA ΝΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΕΙ ΤΗΝ ΗΓΕΣΙΑ

περίοδο το 2022. Ωστόσο η εταιρεία δεν έπιασε τον στόχο που επιθυμούσε καθώς τον Ιανουάριο του 2023 ο Μασκ είχε δηλώσει ότι η Tesla είχε τη δυνατότητα να επιτύχει δύο εκατομμύρια παραδόσεις το 2023, ενώ καθίσταται σαφές ότι έστω και το βραχύ ορόσημο που επιτεύχθηκε από την BYD συνιστά μια υπενθύ-

μιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η εταιρεία, η οποία βοήθησε στην εκκίνηση και διάδοση των αμιγώς ηλεκτρικών οχημάτων.

Συνολικά για το σύνολο του έτους, η BYD, με έδρα τη Σενζέν, πούλησε περισσότερα από 3 εκατομμύρια οχήματα που ονομάζονται νέας ενέργειας (NEV), τα οποία περιλαμβάνουν οχήματα μόνο με μπαταρία και υβριδικά. Σχεδόν 1,6 εκατομμύρια από τις συνολικές πωλήσεις της ήταν οχήματα αμιγώς ηλεκτρικά, ανέφερε η εταιρεία. Αξίζει να σημειωθεί ακόμη ότι η BYD έγινε γνωστή ως κατασκευάστρια επαναφορτιζόμενων μπαταριών που χρησιμοποιούνται σε smartphones, φορητούς υπολογιστές και άλλα ηλεκτρονικά είδη και ανταγωνίζονταν τις ακριβότερες ιαπωνικές εισαγωγές. Οι αναλυτές λένε ότι η BYD οφείλει την ανάπτυξή της στην αρχική επιχειρηματική της επιχείρηση, δηλαδή τις μπαταρίες, που είναι από τα πιο ακριβά εξαρτήματα ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου και η κατασκευή τους στο εσωτερικό εξοικονομεί πολλά χρήματα για την BYD.

«ναν εξαιρετικά φιλόδοξο όσο και δύσκολο στόχο έχει θέσει η Ε.Ε., καθώς αγωνίζεται να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2050, όπως προβλέπει και η σχετική δέσμευσή της για την παγκόσμια δράση για το κλίμα στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού» σχολιάζει το περιοδικό τεχνολογίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Cordis. Επικεντρώνεται δε σε 10 έργα του προγράμματος «Horizon 2020», που χρηματοδοτούνται από την Ε.Ε. και συμβάλλουν στο να ανοίξει ο δρόμος για μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία και κοινωνία αναπτύσσοντας γνώσεις τεχνολογίας αιχμής.

Το δημοσίευμα επισημαίνει ότι ο πλανήτης ήδη βιώνει τη λαίλαπα της κλιματικής αλλαγής και η Ευρώπη αντιμετωπίζει μυριάδες προκλήσεις. Οι καύσωνες και οι πυρκαγιές γίνονται όλο και πιο συχνές, ενώ η βιοποικιλότητα χάνεται με γοργούς ρυθμούς και οι αποδόσεις των καλλιεργειών μειώνονται. Οι επιπτώσεις εκτείνονται πέρα από το περιβάλλον. Το καλοκαίρι του 2022 τα χαμηλά επίπεδα νερού διέκοψαν τις ποτάμιες μεταφορές κατά μήκος του Ρήνου και άλλων μεγάλων υδάτινων οδών επηρεάζοντας την οικονομία της Ευρώπης. Σημειώνει ότι ένα μεταβαλλόμενο κλίμα μπορεί επίσης να επηρεάσει την υγεία των ανθρώπων, γεγονός που επισημάνθηκε στη διάσκεψη κορυφής για το κλίμα στο Παρίσι. Η Ε.Ε. είναι βασικός παράγοντας στις συνομιλίες του ΟΗΕ για το κλίμα και το 2015 έδειξε την επιθυμία της για δράση. Σήμερα, βάσει της συμφωνίας, η Ε.Ε. δεσμεύεται να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% κάτω από τα επίπεδα του 1990 έως το 2030.

Αυτός ο φιλόδοξος στόχος κατοχυρώνεται στον Ευρωπαϊκό Νόμο του 2021 για το Κλίμα και αποτελεί επίσης μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, του οδικού χάρτη της Ε.Ε. για να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Για την επίτευξή του οι 27 στηρίζουν περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μεγαλύτερη ενεργειακή απόδοση, καθαρότερες μεταφορές, πιο πράσινη γεωργία και μια κυκλική οικονομία. Οι ειδικοί εκτιμούν επίσης ότι οι αναπόφευκτες εκπομπές θα αντισταθμιστούν με τη βελτιωμένη διαχείριση των δασών, τη διατήρηση των οικοσυστημάτων και την επένδυση στην καινοτομία και την έρευνα για να ωθήσουν τα όρια της γνώσης σχετικά με την προσαρμογή, ώστε να μπορούμε να συλλέγουμε περισσότερα και καλύτερα δεδομένα για τους κινδύνους και τις απώλειες που σχετίζονται με το κλίμα. Στην πορεία της για ένα μέλλον χαμηλών εκπομπών άνθρακα η Ε.Ε. πραγματοποιεί ένα ευρύ φάσμα έργων, τα οποία υποστηρίζουν αυτή τη μετάβαση στους κύριους τομείς που είναι υπεύθυνοι για τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου τόσο σε επίπεδο Ε.Ε. όσο και σε παγκόσμιο. Επιπροσθέτως διερευνά την τεχνική βελτίωση, την οικονομική βιωσιμότητα, την

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

ΚΑΘΟΔΗΓΕΙ ΤΙΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΙΜΑ

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ Σ. ΦΑΝΑΡΙΏΤΗ

κοινωνική αποδοχή και τα πιθανά συν-οφέλη και συμβιβασμούς των οδών μετάβασης με χαμηλές εκπομπές άνθρακα για την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού. Τα 10 έργα προσφέρουν συστάσεις στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε

ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΊΑ ΤΗΣ ΓΊΑ ΕΝΑ ΜΕΛΛΟΝ ΧΑΜΗΛΏΝ ΕΚΠΟΜΠΏΝ ΑΝΘΡΑΚΑ Η Ε.Ε. ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΊΕΊ ΕΝΑ ΕΥΡΥ ΦΑΣΜΑ ΕΡΓΏΝ, ΤΑ ΟΠΟΊΑ ΥΠΟΣΤΗΡΊΖΟΥΝ

ΑΥΤΗ ΤΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΚΥΡΊΟΥΣ ΤΟΜΕΊΣ ΠΟΥ ΕΊΝΑΊ ΥΠΕΥΘΥΝΟΊ ΓΊΑ ΤΊΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ

ΑΕΡΊΏΝ ΘΕΡΜΟΚΗΠΊΟΥ

εθνικό και ενωσιακό επίπεδο και προσδιορίζουν στρατηγικές για τη σημαντική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τις επόμενες δεκαετίες, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι η Ευρώπη θα παραμείνει παγκόσμιος ηγέτης στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής.

Η πολυποίκιλη έρευνα που χρηματοδοτείται από την Ε.Ε. συγκεντρώνει εμπειρογνώμονες από όλη την επιστήμη των συστημάτων της Γης, όπως την ωκεανογραφία, την αλιεία και την οικολογία για να διερευνήσουν τα σημεία καμπής, τα οποία, όταν ξεπεραστούν, μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικές και συχνά μη αναστρέψιμες αλλαγές στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Παράλληλα άλλα έργα καταγράφουν και ποσοτικοποιούν τις αλλαγές στη θνησιμότητα και τη νοσηρότητα από καρδιοπνευμονικές παθήσεις λόγω ακραίας ζέστης και ατμοσφαιρικής ρύπανσης στο πλαίσιο του θερμαινόμενου κλίματος και βρίσκουν στρατηγικές για τον μετριασμό των δυσμενών επιπτώσεών τους. ● Αναλυτικά τα 10 έργα μπορείτε να τα διαβάσετε στη διεύθυνση Cordis.europa.eu

Laptop Gram Pro

από την LG

Η LG ELECTRONICS (LG) επεκτείνει τη σειρά LG gram το 2024, προσφέροντας στους καταναλωτές μια ευρύτερη γκάμα συναρπαστικών επιλογών συμπεριλαμβανομένου του νέου LG gram Pro. Αποτελώντας το τέλειο μίγμα ισχύος και φορητότητας, τα εξαιρετικά ελαφριά laptops της σειράς LG gram συνδυάζουν υψηλής ποιότητας προδιαγραφές με πολύ λεπτό αλλά ανθεκτικό σχεδιασμό και μπαταρία που διαρκεί όλη την ημέρα. Ολα τα μοντέλα του 2024 διαθέτουν τις πιο προηγμένες λειτουργίες AI της εφαρμογής LG gram Link, απλοποιώντας εργασίες όπως η κοινή χρήση αρχείων, η μεταφορά φωτογραφιών και ο αντικατοπτρισμός οθόνης σε συσκευές LG gram, Android και iOS.

LG: ασύρματη transparent τηλεόραση OLED

Η LG ELECTRONICS παρουσίασε την πρώτη ασύρματη transparent τηλεόραση OLED. Πρόκειται για την Η LG SIGNATURE OLED T, ένα τεχνολογικό θαύμα, που συνδυάζει την transparent οθόνη 4K OLED και την τεχνολογία ασύρματης μετάδοσης βίντεο και ήχου της LG για να μεταμορφώσει την εμπειρία οθόνης όπως ποτέ άλλοτε. Η OLED T ξεκλειδώνει έναν κόσμο με σχεδόν απεριόριστες δυνατότητες και προσφέρει κορυφαία στην κατηγορία της ποιότητα εικόνας που τροφοδοτείται από τον νέο επεξεργαστή α (Alpha) 11 AI. Η transparent OLED της LG, που αλλάζει τα δεδομένα, έχει κερδίσει πέντε βραβεία καινοτομίας CES 2024, συμπεριλαμβανομένου του βραβείου Best of Innovation.

μπειρία στο «πεδίο» σε σχέση με την απαιτούμενη τεχνογνωσία για την επίλυση μεγάλων κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων της εποχής, αλλά και άμεση γνώση για το πώς οι τεχνολογικές εξελίξεις αλλάζουν τόσο την οικονομία όσο και την καθημερινότητα απέκτησε  η Χριστίνα Διαμαντή φοιτήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, που συμμετείχε  στο πρόγραμμα «Seeds for the Future European Grand Finale», που διοργάνωσε η Huawei Ευρώπης. Η εκδήλωση, στην οποία συμμετείχαν  εκλεκτοί απόφοιτοι του εκπαιδευτικού προγράμματος «Seeds for the Future» προερχόμενοι από είκοσι-δύο (22) Ευρωπαϊκές χώρες, πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στο Πεκίνο στις 23 Ιανουαρίου 2024.

«Το πρόγραμμα προσφέρει χρήσιμες γνώσεις πάνω σε καίρια τεχνολογικά ζητήματα αλλά και την ανάπτυξη soft skills» ανέφερε χαρακτηριστικά η Χρ. Διαμαντή. Παράλληλα με αφορμή το πρόγραμμα η φοιτήτρια του ΕΜΠ είχε την ευκαιρία να δει από κοντά την συμβολή του κολοσσού Huawei στις τεχνολογικές εξελίξεις. «Η εταιρεία υπερβαίνει την απλή τεχνολογική ανάπτυξη- υπάρχει έμπρακτη ενασχόληση με την αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων, καθώς δίνεται έμφαση στη βιώσιμη και συμπεριληπτική τεχνολογία» τόνισε χαρακτηριστικά.

Η συνέντευξη

Πώς σας φάνηκε η εμπειρία του προγράμματος τόσο στην Ελλάδα όσο και κατά την επίσκεψή σας στην Κίνα; Συνολικά η συμμετοχή μου στο πρόγραμμα πραγματικά ξεπέρασε κάθε μου προσδοκία, ειδικά το ταξίδι στην Κίνα, για μένα ήταν εμπειρία ζωής. Είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε αυτήν την τόσο ιδιαίτερη χώρα με την μακρά ιστορία υπό το πρίσμα της τεχνολογικής της εξέλιξης και ανάπτυξης.

Ποια σημεία σας έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση και για ποιους λόγους; Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα βρήκα την επίσκεψη στην Σενζέν. Τα ηλεκτροκίνητα οχήματα έχουν εδραιωθεί στην πόλη. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό να περπατάς στους δρόμους μιας τέτοιας μεγαλούπολης και να μην ακούς την βαβούρα των οχημάτων. Ταυτόχρονα, κάτι που δεν περίμενα να παρατηρήσω τόσο έντονα είναι ότι η πόλη είναι γεμάτη χώρους πρασίνου.

Πώς εκτιμάτε ότι η εν λόγω εμπειρία (μαθήματα, νέες τεχνολογίες, exhibition tour στην Huawei) θα σας βοηθήσει στην πράξη σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο; Επιστρέφοντας από αυτό το ταξίδι παρατηρώ ότι έχω μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, νέες ιδέες και γνώσεις. Είδα πώς έμπρακτα μπορεί να χρησιμοποιηθεί η τεχνογνωσία για την επίλυση κοινωνι-

«SEEDS FOR THE FUTURE EUROPEAN GRAND FINALE»-HUAWEI ΕΥΡΏΠΗΣ

κών και περιβαλλοντικών προβλημάτων, κάτι που με ενδιαφέρει ως τομέας. Πολύ σημαντικό ήταν ότι έκανα πολλές νέες γνωριμίες, είχα σημαντικές ευκαιρίες δικτύωσης και έκανα ουσιαστικές φιλίες.

Ποια η άποψη σας για την εξέλιξη της τεχνολογίας όπως την βιώσατε εκ του πλησίον;

Στο ταξίδι επισκεφτήκαμε το R&D Center της Huawei. Με ενθουσίασε το

ότι η εταιρεία υπερβαίνει την απλή τεχνολογική ανάπτυξη- υπάρχει έμπρακτη ενασχόληση με την αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων, καθώς δίνεται έμφαση στη βιώσιμη και συμπεριληπτική τεχνολογία ( π.χ. διάδοση των ΤΠΕ σε αγροτικά χωριά).

Κατά την διάρκεια της επίσκεψής σας εντοπίσατε διαφορές στην κουλτούρα με την οποία προσεγγίζεται η τεχνολογία; Η Κίνα επιδεικνύει υψηλό επίπεδο προθυμίας στην άμεση υιοθέτηση νέων τεχνολογιών. Οι έξυπνες πόλεις, με εκτεταμένα δίκτυα καμερών έχουν βρει ευρύτερη εφαρμογή. Στην Ελλάδα η υιοθέτηση τεχνολογιών γίνεται με διαφορετικό ρυθμό και υπάρχει έντονη διστακτικότητα στη χρήση τεχνολογιών παρακολούθησης, για ευνόητους λόγους.

Ποια στοιχεία θεωρείτε πως ενδεχομένως θα έβρισκαν εφαρμογή και στην Ελλάδα; Θεωρώ πως με κατάλληλη προσαρμογή θα μπορούσε να εφαρμοστεί ο ευφυής

αστικός σχεδιασμός για την βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Πώς θα περιγράφατε με μια φράση την όλη σας εμπειρία και γιατί κάποιος θα ήταν χρήσιμο να την βιώσει;” Η εμπειρία συνδύαζε με πολύ ισορροπημένο τρόπο την επαγγελματική και την προσωπική εξέλιξη, την δημιουργία ουσιαστικών γνωριμιών και την ενημέρωση πάνω στις νέες τεχνολογίες. Το πρόγραμμα προσφέρει χρήσιμες γνώσεις πάνω σε καίρια τεχνολογικά ζητήματα αλλά και την ανάπτυξη soft skills.

Πώς επηρεάζει την καθημερινότητα ενός νέου η τεχνολογία; Διευκολύνει ή δημιουργεί δυσκολίες; Δεν θα χρωμάτιζα αρνητικά την πα-

ρουσία της τεχνολογίας στην ζωή μας, είναι απίστευτο προνόμιο. Τα αρνητικά υπάρχουν π.χ. το μικρότερο εύρος προσοχής των νέων. Η ομαλή αφομοίωση των τεχνολογιών είναι η πρόκληση των νέων αλλά οι προκλήσεις φέρνουν και την εξέλιξη.

Ποιος τομέας της ζωής εδώ θα αλλάξει άρδην εάν οι εφαρμογές που είδατε εκεί περνούσαν εδώ; Πολλοί τομείς θα άλλαζαν αρκετά (μεταφορές, υγεία, εκπαίδευση) καθώς θα μιλούσαμε για μια πιο συνδεδεμένη και τεχνολογικά προσανατολισμένη ελληνική κοινωνία.

Πώς φαντάζεστε την ζωή μετά από 5 χρόνια με δεδομένες τις τεχνολογικές εξελίξεις, όπως τις βιώνουμε τώρα; Σίγουρα η εφαρμογή του 5G θα οδηγήσει όχι μόνο σε ταχύτερο διαδίκτυο αλλά και σε προηγμένες εφαρμογές, η απομακρυσμένη εργασία θα υιοθετηθεί περισσότερο. Ευελπιστώ ότι θα έχουμε έμπρακτες κινήσεις σε θέματα ασφάλειας και ισότιμης πρόσβασης στις τεχνολογικές εξελίξεις.

Πόσο θα αλλάξει η ζωή με την Τεχνητή Νοημοσύνη Πιστεύω ότι θα αλλάξει και η δική μας σχέση με την Τεχνητή Νοημοσύνη, απλώς θα συνηθίσουμε το ότι έχει αφομοιωθεί σε κάθε τομέα. Καθημερινές εργασίες θα αυτοματοποιηθούν και σίγουρα θα υπάρξουν αλλαγές στην αγορά εργασίας και ευελπιστώ και στην εκπαίδευση.

Η ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ

ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗ

αρά τις τεράστιες προόδους σε όλα τα πεδία έρευνας της Φυσικής τον προηγούμενο αιώνα, σήμερα οι φυσικοί συνειδητοποιούν ότι οι κατακτήσεις της επιστήμης τους αφορούν μόλις το 5% του συνολικού Σύμπαντος, ενώ το 95% της υπάρχουσας ύλης και της ενέργειας παραμένει σκοτεινό, δηλαδή επιστημονικά ανεξήγητο. Παρά τις εντυπωσιακές γνωστικές προόδους στη μικροφυσική, το καθιερωμένο και ευρέως αποδεκτό μοντέλο της σωματιδιακής φυσικής, δηλαδή η ενοποιημένη θεωρία των αλληλεπιδράσεων της ηλεκτρομαγνητικής με την ισχυρή και την ασθενή πυρηνική δύναμη που διαμορφώνουν όλες τις δομές της ορατής ύλης, δεν ισχύει για τη σκοτεινή ύλη, δεδομένου ότι δεν είναι σε θέση να εξηγήσει ούτε την προέλευση ούτε τη δομή και τη δράση της.

ΕΝΑ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΑ

ΣΚΟΤΕΙΝΟ ΣΥΜΠΑΝ

Το αίνιγμα της κυριαρχίας στο Σύμπαν της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας Το

26,8%

της συνολικής ύλης του Σύμπαντος και το

68,3%

της συνολικής ενέργειας είναι για

τη σύγχρονη Φυσική «σκοτεινές» φυσικές οντότητες, οι οποίες παραμένουν γνωστικά αδιαπέραστες από τις σημερινές και ευρέως αποδεκτές φυσικές θεωρίες. Ετσι, παρά τις τεράστιες προόδους της Φυσικής τον προηγούμενο αιώνα, οι φυσικοί συνειδητοποιούν σήμερα ότι οι κατακτήσεις της επιστήμης τους αφορούν μόλις το 5% της συνολικού Σύμπαντος, ενώ το 95% παραμένει σκοτεινό και εντελώς ανεξήγητο

Η είσοδος λοιπόν του εικοστού πρώτου αιώνα επιφύλασσε μια πολύ δυσάρεστη έκπληξη για τους φυσικούς και τους κοσμολόγους, οι οποίοι είδαν τις ελπίδες τους για την επικείμενη ενοποιημένη θεωρία όλων των μικροσκοπικών και μακροσκοπικών φυσικών φαινομένων να διαψεύδονται από το αδιαμφισβήτητο πια γεγονός ότι το 26,8% της ύλης και το 68,3% της ενέργειας του Σύμπαντος είναι «σκοτεινές» φυσικές οντότητες, οι οποίες είναι γνωστικά αδιαπέραστες από τις τρέχουσες και ευρέως αποδεκτές φυσικές θεωρίες.

Στο σημερινό και στα επόμενα άρθρα θα εξετάσουμε το γιατί οι φυσικοί αναγκάστηκαν τελικά να αποδεχτούν την ύπαρξη τέτοιων εξωτικών οντοτήτων, όπως η σκοτεινή ύλη και η σκοτεινή ενέργεια, μολονότι αυτές επιφέρουν ένα σοβαρότατο πλήγμα στην επιστημονική τους αυτοπεποίθηση, αλλά και το πώς η επιστημονική κοινότητα αντιδρά και διαχειρίζεται αυτή τη σοβαρή γνωστική κρίση. Ερευνες «χαρτογράφησης» του σκότους

Στην προσπάθειά τους να ξεπεράσουν το πρώτο σοκ, οι σημερινοί φυσικοί επιστήμονες οδηγήθηκαν στο να προτείνουν νέα ερευνητικά προγράμματα για να διερευνήσουν τις αόρατες δομές και τις λειτουργίες του σκοτεινού Σύμπαντος, καθώς και το πώς αυτό αλληλεπιδρά και επηρεάζει τον ορατό μας κόσμο. Για παράδειγμα, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA), με τη διαστημική αποστολή «Ευκλείδης» που

26,8

%

ξεκίνησε πρόσφατα, επιχειρεί να δημιουργήσει τον πιο εκτεταμένο, μέχρι σήμερα, τρισδιάστατο χάρτη του Σύμπαντος, με πρωταρχικό στόχο να αποκαλύψει κάποια από τα κρυμμένα μυστικά της σκοτεινής ύλης και ενέργειας.

Ετσι, τα επόμενα έξι χρόνια, το διαστημικό τηλεσκόπιο «Ευκλείδης» (Euclid) θα ερευνήσει τη δομή και τη συμπεριφορά δισεκατομμυρίων γαλαξιών που βρίσκονται σε απόσταση έως 10 δισ.

έτη φωτός, και τα πολυάριθμα δεδομένα που θα συλλέξει θα αποτυπωθούν σε τρισδιάστατους λεπτομερείς χάρτες. «Η σκοτεινή ύλη έλκει τους γαλαξίες και τους αναγκάζει να περιστρέφονται πιο γρήγορα από ό,τι μπορεί να εξηγήσει η ορατή ύλη από μόνη της. Η σκοτεινή ενέργεια οδηγεί την επιταχυνόμενη διαστολή του Σύμπαντος. Ο «Ευκλείδης» θα επιτρέψει για πρώτη φορά στους κοσμολόγους να μελετήσουν μαζί

αυτά τα ανταγωνιστικά σκοτεινά μυστήρια», όπως δήλωσε παρουσιάζοντας το νέο ερευνητικό πρόγραμμα η επιστημονική διευθύντρια του ESA, καθηγήτρια Carole Mundell. Παρατηρησιακά δεδομένα απαραίτητα στην εργασία των θεωρητικών φυσικών που μάταια, μέχρι τώρα, επιχειρούν να εξηγήσουν την ύπαρξη και τη λειτουργία της σκοτεινής ύλης και ενέργειας στο Σύμπαν.

Μια άλλη, πιο «γήινη» προσέγγιση του μυστηρίου της σκοτεινής ύλης και ενέργειας έρχεται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Πυρηνικών Ερευνών (CERN) στη Γενεύη. Εκεί, οι ειδικοί έχουν σχεδιάσει λεπτομερώς και ετοιμάζονται να δημιουργήσουν έναν νέο, ακόμη πιο ισχυρό επιταχυντή υποατομικών σωματιδίων, τον Future Circular Collider (FCC). Σύμφωνα με τη σχετική έκθεση του CERN, ο φουτουριστικός και πανίσχυρος επιταχυντής σωματιδίων «FCC» θα έχει

περιφέρεια 91 χιλιομέτρων, ώστε να μπορεί να αναπτύσσει ενέργεια σύγκρουσης 100 τεραηλεκτρονιοβόλτ (TeV)! Γεγονός που, όταν πραγματοποιηθεί, θα επιτρέψει την εντυπωσιακή αναβάθμιση των ερευνών του μικρόκοσμου, δεδομένου ότι ο σημερινός και ισχυρότερος επιταχυντής σωματιδίων στον κόσμο, ο περίφημος Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων (LHC), επιτυγχάνει ενέργειες σύγκρουσης μόλις 14 TeV. Και ο βασικός στόχος της κατασκευής του νέου επιταχυντή θα είναι να μελετηθούν οι δομές και οι αόρατες ιδιότητες της ύλης σε πολύ μικρότερη κλίμακα και σε υψηλότερη ενέργεια, με την ελπίδα ότι τα νέα δεδομένα θα διαφωτίσουν το μυστήριο της μέχρι στιγμής σκοτεινής ύλης και ενέργειας. Ωστόσο, πριν ξεκινήσει η κατασκευή του νέου υπερεπιταχυντή «FCC», που έχει προγραμματιστεί για το 2033, οι 23 χώρες-μέλη του

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΙΌΝΥΣΉΣ ΛΙΒΈΡΉΣ

Πρεμιέρα

ΔΥΝΑΤΌ ΉΤΑΝ το ξεκίνημα για το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Regularity. Η ΑΡΤΕΜΙΣ

διοργάνωσε τον πρώτο αγώνα του αναβαθμισμένου πρωταθλήματος

της ΟΜΑΕ με συντελεστή 1,5. Ο

αγώνας συγκέντρωσε 27 από τα

κορυφαία πληρώματα Regularity, τα οποία οδήγησαν οχήματα που έχουν αφήσει εποχή στα 240

χιλιόμετρα της διαδρομής.

Είναι χαρακτηριστικές οι επιδόσεις

που δείχνουν το αυξημένο επίπεδο

του ελληνικού Regularity, με πληρώματα να ολοκληρώνουν δοκιμασίες ακριβείας πολλαπλών

αλλαγών ταχυτήτων και 14

δορυφορικές μετρήσεις με σύνολο ποινών λιγότερο από 2!

Με εκκίνηση από το ΟΑΚΑ, δέκα δοκιμασίες ακριβείας (Μελετάκι, Μέγαρα, Μάζι, Ανω Αλεποχώρι, Αγ. Αννα, Καντήλι, Στεφάνη, Φυλή, Ασπρόπυργος) και σχεδόν εφτά ώρες αργότερα ο αγώνας κατέληξε στην Ανοιξη.

Νικητές του αγώνα ήταν οι Χατζηκωνσταντίνου / Δημακαρέας (Ford Fiesta του 1984) οι οποίοι έκαναν μια αψεγάδιαστη

παρουσία και συγκέντρωσαν

συνολικά μόλις 29,5 βαθμούς

ποινής έχοντας κερδίσει την

πρωτιά σε 3 δοκιμασίες. Δεύτεροι

γενικής και πρώτοι στην Cat I

το πλήρωμα των Μουστάκα / Μανσόλα (Alfa Romeo Alfasud 1.5ti 1978) με 40 βαθμούς ποινής

και νίκη σε 4 δοκιμασίες.

Τρίτο πλήρωμα ήταν οι Τσιόγκας / Κολλιόπουλος (Ford Escort RS2000 1968). Σταθερά

ανερχόμενοι διεκδίκησαν και πήραν τη θέση από τους (στη φωτογραφία) τέταρτους Φαρμάκη / Αθανασοπούλου (Volvo 122s Amazon 1963).

Στις επιμέρους κατηγορίες είχαμε νικητές τους Σωτηρόπουλο / Σουφρίλα (BMW 1602 1972), Καριώτη / Δίπλαρο (Toyota Corolla 1991) και Μουρίκη / Κουνέλη (Fiat Cinquecento 1995).

ι πωλήσεις των μικρών ηλεκτρικών αυτοκινήτων βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος πολλών υποψήφιων αγοραστών. Αυτών που επιθυμούν απλές, γρήγορες και ευέλικτες μετακινήσεις στην πόλη με χαμηλό κόστος και περιορισμένο άγχος.

Η XEV έρχεται τώρα στην ελληνική αγορά με ένα μοντέλο που προσφέρει πολλά και ζητάει (σχετικά) λίγα.

Το νέο XEV YOYO είναι εδώ και δίνει προσιτές λύσεις στις καθημερινές μετακινήσεις.

Και μάλιστα από 12.990 ευρώ με τη σχετική επιδότηση.

Το πανέξυπνο μικρό έρχεται να γίνει βασικός πρωταγωνιστής της βιώσιμης αστικής κινητικότητας με βασικό πλεονέκτημα τις μικρές του διαστάσεις και τον πλούσιο εξοπλισμό. Ξεχωρίζουν τα φουτουριστικά φωτιστικά εμπρός και πίσω τεχνολογίας LED και τα πλευρικά διακοσμητικά των θυρών που προσθαφαιρούνται ενώ διατίθενται σε πληθώρα χρωμάτων για όμορφες διχρωμίες με το αμάξωμα.

Στο XEV YOYO ο ιταλικός σχεδιασμός του προσδίδει ελκυστική εμφάνιση τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό του καθώς το λιλιπούτειο EV διαθέτει ήδη από τη βασική του έκδοση A/C, ηλεκτρικά παράθυρα & ηλεκτρικούς καθρέφτες. Φορτίζεται σε πρίζα αστικού δικτύου σε λιγότερο από 4 ώρες (30%100%). Κινείται με κατανάλωση της τάξης των 6,9 kWh/100 χλμ. Κάτι που πρακτικά σημαίνει κάπου 1,5 ευρώ/100 χλμ. με οικιακή φόρτιση.

ΜΙΚΡΟΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ XEV YOYO

Με μήκος 2,5 μ. και πλάτος 1,5 μ. το παρκάρισμα στην πόλη γίνεται παιχνιδάκι. H μικρή ακτίνα στροφής, 4,5 μέτρα, το καθιστά ιδανικό σύμμαχο στους καθημερινούς ελιγμούς στην πόλη.

Προσφέρει άνετους χώρους για 2 (μεγαλόσωμους) επιβάτες καθώς και 180 λίτρα αποθηκευτικού χώρου.

Διαθέτει πλούσιο εξοπλισμό που περιλαμβάνει: A/C, ηλεκτρικά παράθυρα, ηλεκτρικούς καθρέφτες, οθόνη αφής 10’’ με τεχνολογία Mirroring του κινητού, Bluetooth, 3 θύρες USB, είσοδο χωρίς κλειδί και σύζευξη του αυτοκινήτου με εφαρμογή στο κινητό για έλεγχο λειτουργιών. To ΥΟΥΟ έχει ακόμη υποβοηθούμενο τιμόνι, ABS και δισκόφρενα παντού! Αλλά και ζάντες αλουμινίου 15’’ στην κορυφαία έκδοση Sprint που όμως κοστίζει 14.500 ευρώ.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό και δεν το βρίσκεις αλλού: έχει αυτοφερόμενο αμάξωμα με μπάρες ασφαλείας για πλευρικές και μετωπικές συγκρούσεις. Μπορείς να το παραγγείλεις σε 9 όμορφα χρώματα.

ΠΛΟΥΣΙΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ

Με τελική ταχύτητα 80 χλμ./ώρα η μετακίνηση στους δρόμους ταχείας κυκλοφορίας γίνεται ανθρώπινα και γρήγορα. Η αυτονομία των 150 χλμ. προσφέρει

XEV YoYo Entry

Κινητήρας: Ηλεκτροκινητ.

15 kW

Ισχύς: 20 PS

Ροπή: 32 Nm

0-100: -

Τελική: 80 χλμ./ ώρα

Κατανάλωση:

6,9 kWh/ 100 χλμ.

Αυτονομία: 150 χλμ.

Μπαταρία: 10,4 kWh

CO2: 0 γραμμάρια

Τέλη: 0 ευρώ

Τιμή: 12.990

ευρώ (με την επιδότηση)

τη δυνατότητα για χωρίς άγχος καθημερινές μετακινήσεις μέσα στην πόλη. Και υπό προϋποθέσεις και λίγο πιο έξω. Σύντομα θα είναι διαθέσιμη και η υπηρεσία Battery Swapping: σε επιλεγμένα σημεία μπορείς να ανταλλάξεις μέσα σε 5 λεπτά τις μπαταρίες με άλλες φορτισμένες. Οι οποίες είναι τεχνολογίας LiFePO4 και ενεργειακής χωρητικότητας 10,4 kWh (αποτελούνται από 3 Modules των 23 κιλών έκαστο) και μπορούν να φορτιστούν πλήρως από το 30% μέσα σε λιγότερες από τέσσερις ώρες. Στην πρώτη επαφή μαζί του διαπίστωσα ότι μια χαρά τα καταφέρνει για το μέγεθος και τις θεωρητικά μικρές δυνάμεις του, καθώς μπορεί να επιταχύνει σβέλτα στο πρόγραμμα Sport έχοντας ένα ελαφρύ, υποβοηθούμενο τιμόνι. Το εσωτερικό είναι άνετο και ποιοτικό, ενώ βασικό πλεονέκτημα είναι βέβαια το παρκάρισμα. Στα ξεχωριστά το χειρόφρενο που είναι… ποδόφρενο, ακόμη ένα πεντάλ στα αριστερά του φρένου. Η XEV γεννήθηκε -επισήμως- το 2018 στην Ιταλία κι έτσι ο σχεδιασμός και η τεχνική του βάση έχουν γεννηθεί στο Τορίνο. Σήμερα η παγκόσμια έδρα της XEV και το κέντρο πωλήσεων βρίσκεται στη Σανγκάη. Η Spanos Group αντιπροσωπεύει τα XEV. Και δίνει δύο χρόνια εγγύηση για το αυτοκίνητο και τρία για τις μπαταρίες.

ΣΟΛΟΣ, ΜΕΣΟΡΡΟΥΓΙ, ΠΕΡΙΣΤΕΡΑ

ΤΗΣ ΑΧΑΐΑΣ

● ΚΕΙΜΕΝΟ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΑΡΧΕΙΟ

Ακολουθώντας γνωστά ταξιδιωτικά μονοπάτια θα παρεκκλίνουμε λίγο από την αρχική μας πορεία, για να ανακαλύψουμε τρία από τα πιο όμορφα χωριά της ορεινής Ακράτας που κρύβονται κάτω από τις χιονισμένες κορυφογραμμές του επιβλητικού Χελμού

χουν περάσει περισσότερα από 30 χρόνια όταν έχοντας τα χέρια στο τιμόνι ενός ετοιμόρροπου Volkswagen-«σκαραβαί-

ου» ανηφορίζαμε τους στενούς χωμάτινους δρόμους

από την παραλιακή Ακράτα προς τα ορεινά χωριά της Αχαΐας με προορισμό την παντελώς άγνωστη τότε λίμνη Τσιβλού. Από εκείνη την πρώτη ανάβαση θυμάμαι το χαρακτηριστικό αγκομαχητό του αερόψυκτου κινητήρα σε κάθε ανηφορική στροφή, αλλά και το έντονο συναίσθη-

μα που δυνάμωνε καθώς βλέπαμε τον θαλασσινό ορίζοντα να ξεμακραίνει και να χάνεται πίσω από τα βράχυνα ακροβούνια, λες και ο Χελμός μάς τραβούσε σαν μαγνήτης όλο και πιο βαθιά στην αρχέγονη αγκαλιά του.

Αν και πλέον οι δρόμοι έχουν ασφαλτωθεί και διαπλατυνθεί, ακόμη και σήμερα όταν ανεβαίνω αυτό τον ιδιότυπο οδικό ασανσέρ, που με φέρνει από το μηδενικό υψόμετρο της θάλασσας, ψηλά στα απόκρημνα αντερείσματα του

Χελμού, η συγκίνηση παραμένει

σχεδόν πανομοιότυπα έντονη, ίδια

όπως εκείνη την πρώτη φορά!

ΠΟΡΕΙΑ ΟΡΕΙΝΗ

Ξεκινώντας από την Ακράτα η

ανάβαση δείχνει από νωρίς τα... δόντια της, καθώς οι αλλεπάλληλες

φουρκέτες πάνω στην πλαγιά του βουνού καταπίνουν γρήγορα τις υψομετρικές διαφορές. Περνάμε το χωριό Βαλιμή, συνεχίζουμε μέσα σε δάσος ακολουθώντας μια θαυμάσια διαδρομή και σύντομα συναντάμε τον στενότερο, αλλά επίσης ασφαλτοστρωμένο δρόμο που θα μας οδηγήσει στις όχθες της λίμνης Τσιβλού, μια περιοχή που έχουμε

ΑΠΟΔΡΑΣΕΙΣ

παρουσιάσει εκτενώς σε παλιότερα ταξιδιωτικά μας άρθρα.

Συνεχίζοντας την αρχική μας πορεία περνάμε από το χωριό Αγρίδι, αφήνουμε πίσω τις διασταυρώσεις που οδηγούν στα χωριά Χαλκιάνικα, Βουνάκι, Αγία Βαρβάρα και λίγο πριν φτάσουμε στη Ζαρούχλα θα στρίψουμε δεξιά προς τα χωριά Σόλος, Περιστέρα, Μεσορρούγι.

Η μικρή αυτή συστάδα χωριών απαγκιάζει σε απόκρημνη πλαγιά του Χελμού και μαζί με τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής απαρτίζουν την ανθρωπογεωγραφική ενότητα των Κλουκίνων ή Κλουκινοχωρίων.

Οι Κλουκινοχωρίτες ήταν γνωστοί λιθοξόοι και κτιστάδες, ονομαστοί σε όλη την Πελοπόννησο. Είχαν δική τους συνθηματική γλώσσα και μαζί με τους Ηπειρώτες και τους Μακεδόνες μαστόρους, έκτισαν τα ομορφότερα αρχοντικά και εκκλησίες του Μοριά. Τα Κλουκινοχώρια τα έκαψε ο Ιμπραήμ Πασάς, παρ' όλη την απεγνωσμένη και ηρωική αντίσταση που πρόταξαν οι ντόπιοι πολέμαρχοι Σολιώτης και Πετμεζάς.

ΣΟΛΟΣ, ΑΓΚΑΛΙΑ

ΜΕ ΤΑ ΕΛΑΤΑ

Το χωριό Σόλος, που αγκαλιάζεται από ελατόδασος, το συναντάμε σε υψόμετρο 1.050 μέτρων. Στο χωριό διασώζονται μερικά εντυπωσιακά πέτρινα σπίτια. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο πύργος του αγωνιστή της Επανάστασης, Νικολάου Σολιώτη.

Λίγο ψηλότερα συναντάμε τη μεταβυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, κτίσμα του 1806, γνωστή για τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας η οποία σύμφωνα με τον θρύλο φέρει ακόμα το πλήγμα από το σπαθί του Ιμπραήμ.

Στον Σόλο δεν υπάρχει δυνατότητα διαμονής, όμως εδώ θα βρεί-

τε την καλή παραδοσιακή ταβέρνα του Ζιδρόπουλου όπου θα απολαύσετε ντόπια κρεατικά και αν είστε τυχεροί άγρια μανιτάρια μαγειρεμένα με παραδοσιακές συνταγές. Λίγο έξω από το χωριό, σε δασική τοποθεσία, βρίσκεται η περίφημη «Βρύση της Γκόλφως» όπου ο συγγραφέας Σπύρος Περεσιάδης εμπνεύστηκε το θεατρικό έργο «Γκόλφω». Ρωτήστε στην ταβέρνα του χωριού αν ο δασικός δρόμος για την πανέμορφη αυτή τοποθεσία είναι ανοιχτός -καθώς λόγω υψομέτρου πιάνει πολύ χιόνι και πάγο- και αν ναι, επιχειρήστε προσεκτικά να πάτε σε αυτήν την ιδιαίτερη τοποθεσία. Λίγο μετά τη «Βρύση της Γκόλφως», κοντά στον δασικό δρόμο προς Ζαρούχλα, περνά το δύσκολο και απόκρημνο μονοπάτι που καταλήγει στη γνωστή από τα αρχαία χρόνια τοποθεσία «Υδατα της Στυγός» όπου κυλά ο μυθικός καταρράκτης με το αθάνατο νερό, στο οποίο οι θεοί του Ολύμπου έδιναν τον απαράβατο όρκο.

ΜΕΣΟΡΡΟΥΓΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΕΡΑ

ΚΟΝΤΑ ΣΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ

Αφήνουμε πίσω τον Σόλο και τα έλατά του και ακολουθούμε τον στενό ασφάλτινο δρόμο που μετά 4 χιλιόμετρα θα μας φέρει στο χωριό Μεσορρούγι, την ιδιαίτερη πατρίδα του συγγραφέα Περεσιάδη που αναφέραμε πριν. Στην πλατεία του χωριού το υψόμετρο είναι 1.130 μέτρα, πράγμα που το καθιστά ένα από τα ψηλότερα χωριά του Μοριά. Για φαγητό στο Μεσορρούγι θα βρείτε την εξαίρετη «Ταβέρνα του Ντίνου». Σε μικρή απόσταση, στον δρόμο για το χιονοδρομικό κέντρο του Χελμού, συναντάμε το Ανω Μεσορρούγι. Ανάμεσα σε Μεσορρούγι και στο χωριό Σόλος,

μέσα σε βραχώδη ρεματιά και κοντά στον δρόμο, κρύβεται ένας μικρός, αλλά πανέμορφός καταρράκτης. Ζητήστε στην «Ταβέρνα του Ντίνου» -στο Μεσορρούγι- να σας πούνε πώς θα πάτε.

Ισως εδώ στην ευρύτερη περιοχή να βρισκόταν η θέση της αρχαίας πόλης Νώνακρις που όφειλε το όνομά της στην Νωνάκριδα, γυναίκα του Λυκάονα ο οποίος σύμφωνα με τον μύθο ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Αρκαδίας. Ενα χιλιόμετρο μακρύτερα από το Μεσορρούγι, σε υψόμετρο 1.050 μέτρων, θα συναντήσουμε το χωριό Περιστέρα όπου στην πλατεία του χωριού, πλάι στον ξενώνα, θα βρείτε την καλή ταβέρνα-ψησταριά «Χελμός».

● Διαμονή: Στην πλατεία του χωριού Περιστέρα υπάρχει ο «Ξενώνας του Κουτρούλη», τηλ. 6980038088, κ. Γεωργία. Στο Ανω Μεσορρούγι ξεχωρίζει το «Αγνάντι» με τα δέκα αυτόνομα σπίτια-ξενώνες, τηλ. 6980713726.

Το αρχοντικό του οπλαρχηγού Σολιώτη

Το χωριό Σόλος (αριστερά) και το Μεσορρούγι. Στο βάθος το θεόρατο τείχος του χιονισμένου Χελμού

Βάτος (βατομουριά)

Η ΛΑΤΙΝΙΚΗ ονομασία του βοτάνου είναι Rubus Fruticosus (Ρούβος ο θαμνώδης). Ανήκει στην οικογένεια των Ροδοειδών. Η παρουσία απολιθωμάτων αποδεικνύει ότι τα βατόμουρα ήταν μέρος της καθημερινής διατροφής των αρχαίων.

Ο Αισχύλος (525-456 π.Χ.), αρχαίος Ελληνας συγγραφέας των αθάνατων τραγωδιών, και ο Ιπποκράτης (460-375 π.Χ.), πατέρας της ιατρικής, αναφέρουν το βατόμουρο.

Η ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ικανότητά

του βρίσκεται στη ρίζα και στα φύλλα του, όπου είναι συγκεντρωμένα και τα

θεραπευτικά συστατικά του. Περιέχουν στυπτικά, τη φραγκαρίνη, τανίνες και πολυπεπτίδια.

Οι καρποί περιέχουν βιταμίνες Α, Β, C και Ε, σάκχαρα, ανόργανες ουσίες, μηλικό και κιτρικό οξύ, ιμβερτοσάκχαρο, μέταλλα (ασβέστιο, σίδηρο) και πτητικό έλαιο.

Δρα ως στυπτικό, τονωτικό, δυναμωτικό, αντιπυρετικό, ελαφρώς διουρητικό, εφιδρωτικό και αποτοξινωτικό.

ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΤΟΥ βελτιώνουν την πέψη, ανοίγουν την όρεξη και αυξάνουν την περισταλτικότητα των εντέρων. Χρησιμοποιούνται για ασθένειες του στομάχου και του συκωτιού, φλεγμονές της χολής, γαστρίτιδα, γαστρορραγίες και σκουλήκια των εντέρων. ● Πληροφορίες από το https://www. proionta-tis-fisis.com/ vatos-vatomouria-kaivatomoura-therapeftikesidiotites-hriseis-kai-emporio

ταν «εβδομήντα τόσο» χρόνων μα απέναντί μου δεν καθόταν παρά μια πεντάχρονη μικρή. Τα δυο ολοστρόγγυλα μάτια της ήταν ορθάνοιχτα όσο έψαχνε από τις εκφράσεις του προσώπου μου να καταλάβει αν διάκειμαι ευνοϊκά απέναντί της. Θα ήταν ένα μοναδικό πρώτο ραντεβού… σκέφτηκα.

Αξιολογούσε με ακρίβεια έμπειρου χειρουργού τι ήμουν διατεθειμένη να παραχωρήσω κι αρνιόταν τους όρους που έθετα – για τον τρόπο που θα συνεργαζόμασταν. Πρώτα όμως είχε εξασφαλίσει τη σύμφωνη γνώμη μου και μετά έθετε τις αρνήσεις της, δεν ξέρω ακριβώς με ποιον τρόπο το κατάφερνε… Μετρούσε με απίστευτη γρηγοράδα μέχρι πού μπορεί να απαιτήσει, να τροποποιήσει, να αυθαιρετήσει –είχε ταλέντο σε αυτά– κι έπειτα έθετε τους όρους της.

Δεν γινόταν να μη χαμογελάω σε όλη τη διάρκεια της συνέντευξης που της έπαιρνα, έμοιαζε να μιλώ με το χαριτωμένο κοριτσάκι που αποφασίζει να πάει να καθίσει στην άλλη άκρη του δωματίου λέγοντας «εδώ θέλω να είμαι».

Ωστόσο η καταρρέουσα «μεθοδολογία μου» δεν μπορούσε να διατηρήσει την ισχύ του στόλου επί μακρόν...

Σε ένα έμεινα αμετάπειστη: στο εβδομαδιαίο ραντεβού της. Επρεπε να είναι εδώ μία φορά την εβδομάδα και παρά τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν ή συνεχίστηκαν να καταβάλλονται ήμουν ανένδοτη. Συμφώνησε.

Το «καλά, αργότερα θα σου τα ακυρώνω» δεν μπόρεσα να μην το δω στο βάθος των ματιών της, δεν γνώριζε όμως ότι εμένα δεν με ενδιέφερε το όφελός μου. Στο μέλλον λοιπόν η εβδομαδιαία μας συνάντηση ήταν ένα όριο που δεν θα μπορούσε να καταπατήσει.

Ηταν καθηγήτρια φιλολογίας με άπειρα διδακτορικά κι έτσι εξήγησα τη γοητεία που μου ασκούσαν η ομιλία της, η προσπάθειά της να με πείσει τεχνηέντως, τα σκέρτσα της. Κουβαλούσε τον πολιτισμό μέσα της.

Είχε ξαναπροσλάβει τα δεκαεπτά κιλά που είχε χάσει και ήθελε να ξαναπροσπαθήσει γιατί ένιωθε βαριά.

Θα καταλάβαινε ότι χρειαζόταν να δουλέψει όχι με τα δικά της όρια; Αυτό θα μας το απαντούσε η κάθε επόμενη εβδομάδα. Τα όσπρια και τα δημητριακά τής άρεσαν πολύ, τα λαχανικά και τα ψάρια επίσης. Στη δεύτερη συνάντηση μου περιέγραψε τις πολυφαγίες της, τη συμπάθειά της στο αλκοόλ, την κούραση στη δου-

Ο καθένας με τον δικό

λειά της –δίδασκε –, πού πετούσε τα περιτυλίγματα από τα γλυκά που έτρωγε.

Από το βιβλίο του Laurent Le Vaguerese «Groddeck η ασθένεια και η ψυχανάλυση», εκδόσεις Χατζηνικολή 1986, το απόσπασμα: «Το Εκείνο, λέει ο Γκρόντεκ, βρίσκεται στη βάση της διαίρεσης του πρώτου κυττάρου σ’ ένα πλήθος κύτταρα. Το Εκείνο διευθύνει σαν μάστορας τη δόμηση του οργανισμού, την εμβρυογένεση, τη μορφογένεση. Το Εκείνο βρίσκεται στα θεμέλια της κυτταρικής διαφοροποίησης. Αλλά συγχρόνως, την ώρα που διενεργείται αυτή η διαίρεση κι αυτή η διαφοροποίηση, στην καρδιά του κάθε κυττάρου παραμένει ένα “ον-Εκείνο”, το οποίο περικλείει μέσα του “όλα τα μικροσκοπικά όντα-Εκείνο της προγονικής αλυσίδας”.

Οπως βλέπουμε, υπάρχουν όρια στο Εκείνο, όπως υπάρχουν όρια και στο ταμπού της αιμομιξίας, παρ’ όλο που δεν θα θέλαμε να υπάρχουν. Είτε το θέλουμε είτε όχι, υπάρχουν όρια παντού. Με το να αρνούμαστε το Ενα όριο, ξεφυτρώνουν πλήθος ορίων απ’ όλες τις πλευρές. Συνεχίζοντας τον συλλογισμό του, ο Γκρόντεκ οδηγείται στη φαντασίωση μιας καθολικής έκρηξης του σώματος. Και δεν σταματά εδώ. Αν το Εκείνο διαιρείται, μπορεί εξίσου και να ανασυγκροτηθεί μαζί με άλλα “όντα-Εκείνο” για να σχηματίσει ένα Εκείνο του κάθε ιστού, ένα Εκείνο για το κάθε όργανο, ένα Εκείνο για την αριστερή πλευρά του σώματος, ένα Εκείνο για τη δεξιά πλευρά και ούτω καθεξής». Χαμογελούσα, ήξερα ότι θα την «ντάντευα», ήξερα ότι ο καθένας αδυνατίζει με τον δικό του μοναδικό τρόπο…

ΤΗΣ ΑΛΙΚΗΣ ΠΑΝΟΠΟΥΛΟΥ

ΚΑΙ ΜΕΝΟΥ

ΧΩΡΙΣ ΓΝΩΣΗ

Τώρα που ετοιμάζονται να καταπλεύσουν στη φτωχή μας χώρα οι ναυαρχίδες της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, δεν γίνεται εμείς εδώ να τη βγάζουμε με φασολάδες και τουρλού. Πρέπει να στύψουμε τον νου και ν’ αλλάξουμε μενού, μη μας περάσουνε για τίποτα βλάχους. Αν και, για να λέμε την αλήθεια, προσωπικώς ένα φόβο τον έχω...

● ΤΗΣ ΚΑΙΤΗΣ ΒΛΑΧΟΥ

Κις Λορέν

1 φύλλο σφολιάτας

1 κουταλιά βούτυρο

400 γραμμ. μπρόκολο

100 γραμμ. μπέικον

2 ντομάτες

1 φλιτζάνι κρέμα γάλακτος

2 αυγά

200 γραμμ. ανθότυρο

200 γραμμ. τριμμένα κίτρινα

τυριά

1 κουταλιά βούτυρο αλάτι, πιπέρι

Αλείφουμε με το βούτυρο ένα στρογγυλό πυρέξ και απλώνουμε τη σφολιάτα, καλύπτοντας και τα πλαϊνά της. Πλένουμε και κόβουμε μικρά μπουκετάκια το μπρόκολο και το ζεματάμε σε αλατισμένο

νερό για 5-6 λεπτά. Το στραγγίζουμε και το αφήνουμε να κρυώσουν. Σε μπολ λιώνουμε με πιρούνι το ανθότυρο, προσθέτουμε τα αυγά, την κρέμα γάλακτος και τα τριμμένα τυριά. Ανακατεύουμε, αλατοπιπερώνουμε και το απλώνουμε πάνω στη σφολιάτα. Σκορπίζουμε το μπρόκολο, το μπέικον και τις ντομάτες κομμένες ροδέλες. Ψήνουμε την τάρτα σε προθερμασμένο φούρνο στους 180 βαθμούς, περίπου 35-40 λεπτά

λουκάνικο

150 γραμμ. αρακά, κατεψυγμένο 200 γραμμ. ρύζι 12 μεγάλες γαρίδες 1/3 κουταλάκι κρόκο Κοζάνης 1/2 κουταλάκι πάπρικα 1/3 φλιτζανιού λάδι αλάτι, πιπέρι

τουμε τις γαρίδες. Συνεχίζουμε το βράσιμο μέχρι να γίνει το ρύζι. Αν χρειαστεί συμπληρώνουμε λίγο ζεστό νερό. Κατεβάζουμε την παέγια

από τη φωτιά, σκεπάζουμε το τηγάνι με πετσέτα για 5-6 λεπτά και σερβίρουμε αμέσως.

Τσίζκεϊκ

● Για την βάση: 250 γραμμ. μπισκότα τύπου Digestive

130 γραμμ. βούτυρο 2-3 κουταλιές ζάχαρη

● Για τη γέμιση:

Ανήκομεν εις την Δύσιν, μας υπενθύμιζε με τη γνωστή, εξευρωπαϊσμένη προφορά του ο «εθνάρχης»

Παέγια

1 κρεμμύδι 1 πιπεριά Φλωρίνης

2 σκελίδες σκόρδο 200 γραμμ. χωριάτικο

Σε μεγάλο βαθύ τηγάνι ζεσταίνουμε το λάδι και σοτάρουμε το κρεμμύδι ψιλοκομμένο για 2-3 λεπτά. Προσθέτουμε την πιπεριά κομμένη κυβάκια και το σκόρδο λιωμένο. Ανακατεύουμε, ρίχνουμε το λουκάνικο κομμένο ροδέλες και το ρύζι. Ανακατεύουμε να λαδωθούν τα υλικά και προσθέτουμε το σαφράν, την πάπρικα και 1 λίτρο ζεστό νερό. Αλατοπιπερώνουμε και βράζουμε για 5 λεπτά. Ρίχνουμε τον αρακά, βράζουμε άλλα 10 λεπτά και προσθέ-

1 κιλό τυρί κρέμα (σε θερμοκρασία δωματίου) 250 γραμμ. ζάχαρη 6 αυγά

3 κουταλιές αλεύρι 1/2 φλιτζάνι κρέμα γάλακτος 2 κουταλιές χυμό λεμονιού ξύσμα από 2 λεμόνια 1 βανίλια

Τρίβουμε τα μπισκότα στο μούλτι, τα βάζουμε σε μπολ μαζί με τη ζάχαρη και το βούτυρο που έχουμε λιώσει και έχει κρυώσει. Τα ανακατεύουμε με τα δάχτυλα και αδειάζουμε το μείγμα σε στρογγυλή φόρμα με

σούστα. Την πιέζουμε στον πάτο και την υψώνουμε γύρω γύρω στα τοιχώματα. Τη βάζουμε στο ψυγείο για μισή ώρα. Στον κάδο του μίξερ βάζουμε το τυρί, τη ζάχαρη και το αλεύρι. Τα χτυπάμε 2-3 λεπτά και προσθέτουμε τα αυγά, την κρέμα γάλακτος, το ξύσμα, τον χυμό και τη βανίλια. Χτυπάμε 1 λεπτό ακόμη και ρίχνουμε το μείγμα πάνω στο μπισκότο. Ψήνουμε το τσίζκεϊκ σε προθερμασμένο φούρνο στους 180 βαθμούς για 15 λεπτά, κατεβάζουμε τη θερμοκρασία στους 130 βαθμούς και συνεχίζουμε το ψήσιμο για άλλη 1 ώρα και 15 λεπτά. Οταν κρυώσει το βάζουμε στο ψυγείο και το σερβίρουμε ύστερα από 4-5 ώρες.

Πουτίγκα ψωμιού

320 γραμμ. γάλα

320 γραμμ. κρέμα γάλακτος

120 γραμμ. ζάχαρη 5 αυγά

1 φλιτζάνι σταφίδες 1 σφηνάκι ρούμι κανέλα

400 γραμμ. μπαγιάτικο ψωμί 1 κουταλιά βούτυρο

Σε μεγάλο μπολ χτυπάμε τα αυγά και τη ζάχαρη με σύρμα. Σε κατσαρόλα ζεσταίνουμε το γάλα και την κρέμα γάλακτος. Πριν βράσουν τα κατεβάζουμε από τη φωτιά και ρίχνουμε το μείγμα σιγά σιγά ανακατεύοντας στα αυγά. Προσθέτουμε το ρούμι και κανέλα. Βουτυρώνουμε ένα πυρέξ και κάνουμε στρώσεις με το ψωμί που έχουμε κόψει σε λεπτές φέτες και σταφίδες. Περιχύνουμε με το μείγμα του γάλακτος, το σκεπάζουμε με αλουμινόχαρτο και το τοποθετούμε μέσα σε ένα ταψί με νερό. Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 180 βαθμούς, περίπου 1 1/2 ώρα. Λίγο πριν τη βγάλουμε αφαιρούμε το αλουμινόχαρτο για να πάρει λίγο χρώμα.

Πουτίγκα ψωμιού

Τσίζκεϊκ

Κις Λορέν

ατζέντα

ΘΕΑΤΡΟ «Το σπίτι της

Μπερνάρντα Αλμπα» ανοίγει για τη δική μας ύπαρξη

● Κάθε Τετ. 20.00, Πέμπ.Σάββ. 21.00, Κυρ. 19.00.

Στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης «Κάρολος Κουν» (Πεσμαζόγλου 5, τηλ. 210 3228706).

Προπώληση: more.com

ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΡΑ ΡΑΛΛΗ n.ralli@efsyn.gr

Ηταν όλα όσα δεν μπορούσε ν’ αντέξει το φασιστικό καθεστώς Φράνκο στην Ισπανία: Αριστερός, ομοφυλόφιλος, ποιητής. Με δυο λόγια: ελεύθερος άνθρωπος. Με το ταλέντο, την υπαρξιακή αρτιότητα και την καλλιτεχνική δυνατότητα να οδηγήσει και άλλους προς την ελευθερία και, ακόμη χειρότερα, προς την ατρόμητη θέληση για ελευθερία. Αυτό

δεν νικιέται. Και κάθε αυταρχικό καθεστώς το ξέρει καλά αυτό: όχι, δεν νικιέται. Ούτε ο θάνατος

δεν το νικά. Ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα το απέδειξε και αυτό

με τη δική του ζωή και τον θάνα-

το (στυγνή δολοφονία δηλαδήούτε ο τάφος του δεν γνωρίζουμε έως σήμερα πού είναι, καθώς

δεν ήθελαν καν να τον βρει κά-

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ

Οι απόγονοι

Μία βαθιά προσωπική όσο και

διαπροσωπικά αποκαλυπτική είναι η παράσταση «Οι απόγονοι» των

Ηρώς Μπέζου και Χρήστου Θάνου. Η

παράσταση αποτελείται από κείμενα του Γιάννη Ρίτσου, των αρχαίων

τραγικών αλλά και πρωτότυπα δικά τους

πανέμορφα κείμενα, επενδεδυμένα με ιδιαίτερη ζωντανή μουσική.

● Κάθε Πέμπ. - Σάββ. στις 21.00, Κυρ. στις 20.00, έως 3 Μαρτίου, στο ΠΛΥΦΑ (Κορυτσάς 39, Βοτανικός, τηλ. 6938690612). Προπώληση: www.ticketservices.gr.

ποιος ούτε νεκρό!). Ο σπουδαίος ποιητής και του πεζού λόγου άφησε ως τελευταίο του δημιούργημα το έργο «Το σπίτι της Μπερνάρντα Αλμπα» - ένα δώρο ελευθερίας στην ανθρωπότητα.

Πέντε γυναίκες και μία μάνα. Ο πατέρας πεθαίνει. Είναι ο δεύτερος σύζυγος της Μπερνάρντα, η οποία αποφασίζει με απίστευ-

ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΩΜΑΤΙΟΥ

Romance & Fairytales

Το ντουέτο Duo Yūgen που αποτελείται

από τον βιρτουόζο βιολιστή Λαέρτη Κοκολάνη, κορυφαίο μουσικό της ΚΟΑ και την αισθαντική πιανίστα Ελένη Νταφέκα παρουσιάζει δύο υψηλά έργα της παγκόσμιας μουσικής δημιουργίας: «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Σεργκέι Προκόφιεφ και «Σεχραζάντ» του Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακοφ.

● Σάββ. 2/3, στις 20.30, στο Μέγαρο Μουσικής (Μουσική Βιβλιοθήκη του Συλ. Φίλων της Μουσικής, Αίθουσα «Γιάννης Μαρίνος»). Εισιτήρια: 2107234567, www.ticketservices.gr.

το αυταρχισμό να οδηγήσει σε εγκλεισμό τις πέντε κόρες της. Πέντε κορίτσια, οι Αγκούστιας, Μαγκνταλένα, Αμέλια, Μαρτίριο και Αδέλα (τις ερμηνεύουν οι Ευγενία Αποστόλου, Ελένη Σπετσιώτη, Δημήτρης Μαργαρίτης, Κατερίνα Φωτιάδη και Χριστίνα

Χειλά- Φαμέλη, με τους τρεις τελευταίους να ξεχωρίζουν για τις

ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ Περσεφόνη

Η «Περσεφόνη», σε μουσική σύνθεση του Δημήτρη Μαραγκόπουλου και σύλληψη, λιμπρέτο και σκηνοθεσία της Ελλης Παπακωνσταντίνου, συνεχίζει με δύο ακόμη παραστάσεις. Το έργο εξερευνά τα σύνορα ανάμεσα στη σύγχρονη όπερα και στο θέατρο, προτείνοντας στο κοινό μια ποιητική αφήγηση που εξελίσσεται σε ένα εικαστικό περιβάλλον (cinematic opera). ● Σήμερα και αύριο 24, 25/2, στις 21.00, στην Αίθουσα τέχνης Σινέ Ελευσίς, στην Ελευσίνα. Εισιτήρια: webtics.megaron.gr

εξαιρετικές τους ερμηνείες, μέσα σε ένα οργανικά δεμένο σύνολο) αναγκάζονται από το «καθεστώς» της μητέρας τους (Χρήστος Στέργιογλου) να μην έχουν καν επιθυμίες. Εχουν όμως! Πώς εκφράζεις το απαγορευμένο; Και, ακόμη περισσότερο, πώς το διεκδικείς; Μαζί τους είναι η καταπληκτική Αννα Καλαϊτζίδου, στον ρόλο της «δούλας» του σπιτιού, που μας θύμισε τον χορό της αρχαίας τραγωδίας σε ένα πρόσωπο. Ο Λόρκα ανήκε στην ανώτερη αστική τάξη της εποχής του. Ωστόσο δεν ήταν κομμάτι της. Οχι μόνο ένιωθε δομικά την αδικία, αλλά δυσανασχετούσε με την καταναγκαστική φτώχεια, τον πολιτικό αυταρχισμό και τη βδελυρή καταπίεση των συμπολιτών του από ένα απάνθρωπο και αφύσικο σύστημα που λέγεται «φασισμός». Η Μαρία Πρωτόπαππα πρωτοπορεί για ακόμη μία φορά σκηνοθετικά: επιλέγει τον Χρήστο Στέργιογλου να γίνει η δική της Μπερνάρντα (ο ίδιος αξιοποιεί καταπληκτικά ακόμη και τα τεχνικά ερμηνευτικά του εργαλεία και μεγαλουργεί επί σκηνής) και εντάσσει στην παράσταση στοιχεία της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, του σουρεαλισμού και ενός θεάτρου του φαντασιακού, που γίνεται όχι ρεαλισμός, αλλά δομικός υπαρξισμός. Και κερδίζει. Και μας κερδίζει. Επιτρέποντας στον Λόρκα να κάνει αυτό που ακριβώς ήθελε: να απελευθερώσει.

ΘΕΑΤΡΟ

Τούνδρα

Το «περίεργο» (ευτυχώς) κείμενο το έχει γράψει ο Γιώργος Σίμωνας, τη σκηνοθεσία έχει αναλάβει ο Γιώργος Τζαβάρας. Παίζουν οι Ματίνα Περγιουδάκη, Γιώργος Σίμωνας, Αναστασία Στυλιανίδη. Ενα παιχνίδι ενοχών - αυτό παίζουν. Με αρκετό

μαύρο χιούμορ! Ολα στην «Τούνδρα»! ● Κάθε Δευτ., Τρ. στις 21.15. Στο Rabbithole (Γερμανικού 20, τηλ. 2105249903).

Προπώληση: more.com

ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

| 24-25 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2024

KANYE WEST, TY DOLLA SIGN

VULTURES 1

Το άλμπουμ

δεν λέει πολλά, είναι αδιάφορο, χωρίς έμπνευση και ιδέες

YZY

ΝΈΟ ΆΛΜΠΟΥΜ από τον

Kanye West που εδώ και πολύ

καιρό έχουμε πάψει να τον βλέπουμε ως καλλιτέχνη. Με όλα αυτά (τα τρελά) που κάνει κατά καιρούς αποπροσανατολίζει πλήρως την κατάσταση σε σχέση με τη μουσική. Από τα αντισημιτικά του σχόλια (ζή-

τησε συγγνώμη μετά), το προκλητικό αλλά

αστείο life style του, τις πολιτικές του βλέψεις

και τελικά την υποστήριξή του στον Ντόναλντ

Τραμπ για τις προεδρικές εκλογές του 2024!

Αλλα αντ’ άλλων... Τέλος πάντων, εδώ έχουμε έναν νέο δίσκο του Kanye West που τον έβγαλε μαζί με

τον Ty Dolla $ign. Και όπως συμβαίνει με όλες σχεδόν τις τελευταίες δουλειές του Kanye, έτσι και η κυκλοφορία τού «Vultures 1» ήταν περιπετειώδης με αναβολές και αλλαγές στα κομμάτια. Τελικά το άλμπουμ δεν λέει και

LAURA JANE GRACE HOLE IN MY HEAD Polyvinyl ★

Η 43ΧΡΟΝΗ είναι μια θρυλική φιγούρα για την punk σκηνή, κυρίως εξαιτίας της πορείας της με τους Against Me!, όμως αυτός είναι μόλις ο δεύτερος προσωπικός της δίσκος. Η διάθεση και η ατμόσφαιρά του είναι εμφανείς ακόμη και από το εξώφυλλο, όπου μέσα από το κεφάλι της ξεπηδούν χρώματα, φιγούρες και σκέψεις και κάπως έτσι λαμβάνουμε και

πολλά, βασικά αδιάφορο είναι, χωρίς έμπνευση και ιδέες. Διαρκεί 55 λεπτά και είναι ένα συνονθύλευμα από χιπ χοπ με beat και industrial. Μόνο κάποια περάσματα δευτερολέπτων και ένα τραγούδι, το «Carnival», αξίζουν. Δεν αρκούν φυσικά.

Σημειώστε ότι τα παράδοξα συνεχίστηκαν και μετά την κυκλοφορία τού «Vultures 1». To καλύτερο κομμάτι του δίσκου είναι πλέον εκτός. Το «Good (Don’t Die)» αφαιρέθηκε από το άλμπουμ στις διάφορες μουσικές πλατφόρμες Spotify, Tidal κ.ά. Και αυτό γιατί ο Kanye West χρησιμοποίησε ένα sample από το «I Feel Love» της Donna Summer χωρίς να λάβει τη σχετική άδεια. Απίστευτο να συμβαίνει αυτό σε τόσο υψηλό επίπεδο, όταν ψαχνόμαστε για δικαιώματα ακόμα κι όταν ανεβάζουμε ένα βίντεο στο TikTok. Απίστευτο, αλλά αληθινό. Και ενδεικτικό της όλης κατάστασης. Θα ακολουθήσουν, λέει, «Vultures 2» και «Vultures 3» τους επόμενους μήνες. Καταλάβατε; Καταλάβαμε.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΆΝΈΛΛΟΠΟΥΛΟΣ

τα 12 τραγούδια που διαρκούν μόλις 25 λεπτά. Ενας διασκεδαστικός και περιπετειώδης δίσκος που μπορεί να ξεκινάει εντελώς punk, όμως περιλαμβάνει πολλά rock ‘n’ roll, folk και pop στοιχεία. Παρά τη γενική αισθητική δεν θα πρέπει να θεωρείται ως «ακουστικό» άλμπουμ, μιας και έχει ξεχωριστή δυναμική και έντονη συναισθηματική φόρτιση. Και η Laura Jane Grace, πότε με χιούμορ πότε με αιχμηρό τρόπο, παίζει σχεδόν όλα τα όργανα (πλην μπάσου που συμμετέχει ο Matt Patton των Drive-By Truckers) και εξιστορεί τις εμπειρίες και την οπτική της πάνω στη ζωή και το τραύμα.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΆΛΛΙΜΆΝΗΣ

BEYONCÉ

16 CARRIAGES / TEXAS HOLD ‘EM

Parkwood / Columbia ★ ★

ΚΆΙ ΞΆΦΝΙΚΆ κατά τη διάρκεια του Superbowl η Beyoncé έδωσε στη δημοσιότητα δύο country κομματάρες, προαναγγέλλοντας έτσι την κυκλοφορία του νέου άλμπουμ της στις 29 Μαρτίου, που θα είναι το «Act II» -ο τίτλος του- του «Renaissance». Το «16 Carriages» είναι μια υπέροχη, μελωδικότατη μπαλάντα που μιλάει για την ενηλικίωση και τις σχέσεις μεταξύ γονέων - παιδιών, εξαιρετικά ερμηνευμένη από την Αμερικανίδα σούπερ σταρ. Το «Texas Hold ‘Em», από την άλλη, είναι ένα εκπληκτικό uptempo country pop, western, soul κομμάτι με folk στοιχεία. Μετράμε τις μέρες μέχρι το τέλος Μαρτίου... ΔΩΡΆ ΣΈΛΛΆ

ΓΙΑΝ ΒΑΝ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ & ΦΩΤΗΣ ΣΙΩΤΑΣ ΒΚΧΣ

Mr. Vertigo ★ ★ ★

ΤΟ ΜΈΤΆ-ΠΆΡΆΔΟΣΙΆΚΟ ντουέτο των Γιάννη Αγγελόπουλου (τύμπανα / electronics) και Φώτη Σιώτα (βιολί / effects), αντλώντας έμπνευση από τις «Βάκχες» του Ευριπίδη, δημιούργησε ένα πολύ καλό ορχηστρικό άλμπουμ, συνδυάζοντας ευρηματικά παραδοσιακή μουσική από διάφορες περιοχές της Ελλάδας (Ηπειρο, Μακεδονία, Θράκη, Κυκλάδες) με ηχοτοπία που ανήκουν στην ποπ/χορευτική κουλτούρα της πόλης και φτιάχνοντας έτσι έναν συνδετικό κρίκο του ηχητικού πριν με το τώρα. Στην ατμοσφαιρικότητα του εγχειρήματος συντελούν αποσπάσματα του έργου (σε μετάφραση Γιώργου Χειμωνά) που ακούγονται από τους Αχιλλέα Κυριακίδη, Ματίνα Περγιουδάκη, Εκτορα Λιάτσο.

ΔΩΡΆ ΣΈΛΛΆ

AP